Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα: “Οι Πανθέοι”

Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης 
Παρασκευή, 13 Ιουνίου 2014

«Οι Πανθέοι»: Έρωτας με φόντο την Ελλάδα του Μεσοπολέμου…

Το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’70 -δηλαδή από τη μεταπολίτευση και μετά- μέχρι και το 1981, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η «χρυσή εποχή» της ελληνικής τηλεόρασης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, προβλήθηκαν ορισμένα από τα ωραιότερα και δημοφιλέστερα σίριαλ της μικρής οθόνης, πολλά εκ των οποίων ήτανε βασισμένα σε σπουδαία λογοτεχνικά έργα.

Τι να πρωτοαναφέρουμε: «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», «Γαλήνη», «Λεηλασία μιας ζωής», «Η γυφτοπούλα», «Γιούγκερμαν», «Αναδυομένη», «Ο συμβολαιογράφος», «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια» και τόσα άλλα αριστουργήματα, μεγάλο μέρος των οποίων δυστυχώς έχει σβηστεί από το αρχείο της πάλαι ποτέ ΕΡΤ κι έχει χαθεί για πάντα.

Κι αυτό κυρίως εξαιτίας της άγνοιας ορισμένων «υπεύθυνων» που εργάζονταν στο ραδιομέγαρο, αλλά και της προσπάθειας της «αλλαγής» από το 1981 και μετά να εξαφανίσει όσα περισσότερα μπορούσε από το προηγούμενο «καθεστώς». Και βεβαίως, για λόγους οικονομίας, καθώς οι κασέτες στοίχιζαν ακριβά και ήταν πιο εύκολο κι ανέξοδο να γράψουν τα νέα προγράμματα πάνω σε άλλα που ήδη υπήρχαν!

Δυστυχώς, την ίδια «τύχη» είχαν και «Οι Πανθέοι» του ακαδημαϊκού Τάσου Αθανασιάδη. Μια το λιγότερο εξαιρετική τηλεοπτική μεταφορά της τριλογίας του συγγραφέα, με την υπογραφή του σπουδαίου σκηνοθέτη Βασίλη Γεωργιάδη, η οποία καθήλωνε τους τηλεθεατές επί δύο χρόνια κάθε Παρασκευή μπροστά στις ασπρόμαυρες τηλεοράσεις, για να παρακολουθήσουν την ιστορία της Μάρμως και του Κίτσου…

Ξεκίνησε στην ΕΡΤ την Παρασκευή του Πάσχα, 15 Απριλίου 1977 και ολοκληρώθηκε την 1η Ιουνίου 1979, έπειτα από 100 συναρπαστικά επεισόδια, εκ των οποίων σώζονται μόλις …δύο. Το πρώτο και το τελευταίο, το οποίο προ καιρού είχε «ανέβει» στο ψηφιακό αρχείο της δημόσιας τηλεόρασης κι ευτυχώς υπάρχει έστω ένα «ίχνος» αυτής της υπέροχης σειράς.

Η διασκευή ήταν του Τάκη Χατζηαναγνώστου και περιλαμβάνει και τα τρία μέρη της τριλογίας: «Η χαρισάμενη εποχή», «Μάρμω Πανθέου» και «Η κερκόπορτα», η οποία ως βιβλίο κυκλοφόρησε σε δύο μέρη (συνολικά, το μυθιστόρημα εκδόθηκε σε τέσσερις μικρούς τόμους).

Ο Αθανασιάδης χρειάστηκε 16 ολόκληρα χρόνια μέχρι να καταφέρει να το ολοκληρώσει, καθώς το ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1945 και το τελείωσε στις αρχές του 1961. Σημειωτέον ότι την εποχή που «Οι Πανθέοι» παίζονταν στην τηλεόραση, το βιβλίο έκανε τρεις απανωτές εκδόσεις, καταρρίπτοντας έτσι το μύθο ότι μικρή οθόνη και διάβασμα δεν πάνε μαζί…

Η υπόθεση

Η ιστορία ξεκινά το φθινόπωρο του 1939, τη μέρα που κηρύσσεται ο δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και είναι ετοιμοθάνατος ο στρατηγός Βλάσης Πανθέος (Κώστας Μπαλαδήμας και σε νεότερη ηλικία Νίκος Χατζίσκος), ο «πατριάρχης» μιας μεγάλης και σπουδαίας οικογένειας των Αθηνών με πλούσια εμπόλεμη δράση.

Στο αρχοντικό του, έχουν μαζευτεί όλα τα μέλη της οικογένειας: Οι δύο γιοι του, ο συμβολαιογράφος Ισίδωρος (Λυκούργος Καλλέργης) και ο φαρμακοποιός και διευθυντής της φαρμακευτικής εταιρείας «ΦΙ-ΠΑΝ» Φάνης (Γιάννης Αργύρης), καθώς και οι τρεις κόρες του: Η ανύπαντρη Χρυσοστόμη (Αλέκα Παΐζη) και οι Δέσποινα, χήρα Ομήρου Γαλάτη (Λουΐζα Ποδηματά) και Μερόπη, χήρα Παύλου Μονογιού (Ντόρα Βολανάκη).

Επίσης, παρόντα είναι και τα εγγόνια του: Ο Στάθης (Φαίδων Γεωργίτσης) και η Θάλεια Μονογιού (Ανθή Ανδρεοπούλου), η κόρη του Φάνη, Λιάνα (Δώρα Σιτζάνη, η οποία στην πορεία αντικαταστάθηκε από τη Μαίρη Ιγγλέση), ο γιος του Ισίδωρου, Θωμάς (Γιώργος Χριστοδούλου) ο οποίος είναι στη σχολή Ευελπίδων και ο γιος της Δέσποινας, Κίτσος Γαλάτης (Στέλιος Καλογερόπουλος) που είναι ζωγράφος.

Άπαντες περιμένουν τον τρίτο γιο του στρατηγού, το γιατρό Ανδρέα Πανθέο (Άγγελος Αντωνόπουλος), όχι τόσο για να γνωματεύσει περί της κατάστασης του ασθενούς (όλοι έχουν αντιληφθεί ότι επέρχεται το μοιραίο), παρά για να γνωρίσουν από κοντά την κατά πολύ νεώτερη σύζυγό του Μάρμω (Κάτια Δανδουλάκη), την οποία παντρεύτηκε κρυφά από την οικογένεια και χωρίς τη συγκατάθεση του πατέρα του. Την είχε γνωρίσει πριν λίγο καιρό, στη διάρκεια μιας περιοδείας του στη Σαντορίνη.

Πράγματι, ο γιατρός φθάνει στο σπίτι και φυσικά τα βλέμματα όλων στρέφονται στη Μάρμω, που είναι αμήχανη και σχεδόν φοβισμένη. Οι άντρες της οικογένειας την υποδέχονται μάλλον εγκάρδια, ενώ την προσοχή της ευθύς εξαρχής τραβά ο Κίτσος. Είναι η αρχή μιας ερωτικής ιστορίας, που θα παρασύρει πολύ κόσμο στο διάβα της…

Λίγο πριν ξεψυχήσει, ο στρατηγός ζητά από τον Ανδρέα να δει τη Μάρμω και είναι η τελευταία μορφή που αντικρίζει πριν αφήσει την ύστατη πνοή του, δίνοντας ουσιαστικά την έγκρισή του στο γιο του για την επιλογή που έκανε.

Η ταφή γίνεται στο Γραμματικό, στην εξοχική κατοικία της οικογένειας κι έπειτα από όλες τις σχετικές διαδικασίες, ο Ισίδωρος σκέφτεται να επαναλειτουργήσει τα μεταλλεία που επί χρόνια είναι ανενεργά και δεν αποφέρουνε το παραμικρό κέρδος. Έχει γνωρίσει κάποιον που του έχει συστηθεί ως μεταλλειολόγος, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένας Ιταλός κατάσκοπος, που θα κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου που θα ξεσπάσει ένα χρόνο αργότερα θα φανερώσει το αληθινό του πρόσωπο. Είναι ο Γιάννης Μαρμάρης (Νίκος Απέργης), ο οποίος χρησιμοποιεί και άλλα ονόματα, αναλόγως των περιστάσεων.

Στο μεταξύ, η Μάρμω και ο Κίτσος περνούν ατέλειωτες ώρες συζητώντας και σιγά-σιγά, αναπτύσσεται μεταξύ τους ένα σφοδρό αίσθημα. Ο Ανδρέας είναι εκείνος που το αντιλαμβάνεται πρώτος, αλλά ουδέποτε θα μιλήσει μαζί της γι’ αυτό και θα υπομείνει τα πάντα ως το τέλος, χωρίς να διαμαρτυρηθεί. Σταδιακά θα γίνει αντιληπτό απ’ όλη την οικογένεια, ωστόσο θα μείνει μεταξύ των μελών της ως ένα κοινό μυστικό. Μάλιστα, το ζευγάρι θα έχει τη σιωπηρή υποστήριξη του Φάνη και κατά δεύτερο λόγο του Ισίδωρου.

Ο συμβολαιογράφος είναι αυτός που θα μάθει κι ένα μεγάλο μυστικό που ουδείς γνωρίζει. Βρίσκει το ημερολόγιο του στρατηγού και πατέρα του, στις σελίδες του οποίου αποκαλύπτεται ότι ο Ανδρέας είναι παιδί του αδελφού του Θαλή (Δημήτρης Κουκής), που είχε ερωτική σχέση με τη σύζυγο του στρατηγού Νένα (Όλγα Πολίτου). Ουδέποτε όμως ο στρατηγός αποκάλυψε το μυστικό και το κράτησε επτασφράγιστο, μεγαλώνοντας τον Ανδρέα σαν δικό του παιδί. Άλλωστε, ο Θαλής χάθηκε ξαφνικά και δεν έδωσε ποτέ σημεία ζωής. Στην πορεία, θα μάθει την αλήθεια και ο ίδιος ο Ανδρέας…

Στο μεταξύ, ο φιλόδοξος εγγονός του στρατηγού Στάθης, προσπαθεί να ξεφύγει από τη μιζέρια της εργασίας του ως λογιστής στην υφαντουργία «Έρρικα» των αδελφών Βαλλίδη. Αφού λοιπόν βρίσκει στοιχεία οικονομικών παρατυπιών στα βιβλία της εταιρείας, αποφασίζει να εκβιάσει τα αφεντικά του ζητώντας χρήματα για να μη μιλήσει. Είναι ένας αδίστακτος τυχοδιώκτης, όπως και ο πατέρας του, ο χρηματιστής Παύλος Μονογιός, ο οποίος αυτοκτόνησε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες…

Όμως, την ημέρα που πηγαίνει στο σπίτι των Βαλλίδηδων για να συζητήσουν, η κόρη του μεγαλύτερου εκ των αδελφών Αλέκα (Άννα Γεραλή) είναι σοβαρά άρρωστη και χρειάζεται επειγόντως μετάγγιση αίματος. Κατά τύχη, ο Στάθης έχει την ίδια ομάδα και δέχεται να βοηθήσει, σώζοντάς της έτσι τη ζωή. Οι ιδιοκτήτες της «Έρρικα» τον συγχωρούν και πολύ αργότερα, ο Στάθης παντρεύεται την Αλέκα.

Ωστόσο πριν γίνουν όλα αυτά, ο εκβιασμός πετυχαίνει. Του δίνουνε τα χρήματα που ζητά κι εκείνος πηγαίνει στον θείο του τον Φάνη, ζητώντας του να του αναθέσει την προώθηση των προϊόντων της «ΦΙ-ΠΑΝ» στην επαρχία. Έτσι, ξεκινά σιγά-σιγά η άνοδος του Στάθη, ο οποίος πολύ σύντομα αποκτά μετοχές της εταιρείας και με τον καιρό και μιαν επιτελική θέση εκεί. Οι φιλοδοξίες του όμως είναι μεγαλύτερες κι έτσι ανοίγει δικό του γραφείο εισαγωγών-εξαγωγών, κάνοντας «χρυσές» δουλειές…

Όταν κηρύσσεται ο πόλεμος, αναγκαστικά Μάρμω και Κίτσος χωρίζουν, αφού εκείνος πηγαίνει στο μέτωπο. Όμως, η ερωτευμένη γυναίκα κάνει τα πάντα για να βρίσκεται κοντά του και δηλώνει εθελόντρια νοσοκόμα, με απώτερο στόχο να βρεθεί όσο πιο σύντομα γίνεται πλάι του. Παράλληλα, ο Ανδρέας γίνεται υπουργός Υγείας και ταυτόχρονα διευθύνει τη νεόδμητη κλινική του, βοηθώντας όσο μπορεί τους τραυματίες πολέμου που νοσηλεύονται εκεί.

Το ζευγάρι ξανασμίγει στο μέτωπο και η Μάρμω μένει έγκυος, αλλά θ’ αποβάλλει. Ο Ανδρέας εξακολουθεί να δέχεται σιωπηλός τη μοίρα του, ενώ στο μεταξύ πεθαίνουν η Μερόπη και η Δέσποινα και παντρεύονται η Θάλεια και η Λιάνα -η τελευταία μένει γρήγορα χήρα, καθώς ο σύζυγός της σκοτώνεται στον πόλεμο. Όμως, πολύ σύντομα βρίσκει «παρηγοριά» σε αγκαλιές διαφόρων πλούσιων και αρκετά μεγαλύτερών της κυρίων της «υψηλής κοινωνίας»…

Εν τέλει, ο Κίτσος θα σκοτωθεί σ’ ένα ξαφνικό βομβαρδισμό κάποιου πλοίου που μεταφέρει τραυματίες και η Μάρμω πληγωμένη και δυστυχισμένη θα ξαναγυρίσει στον Ανδρέα, ο οποίος θα τη δεχτεί με αγάπη και χωρίς την παραμικρή ερώτηση ή παρατήρηση. Παράλληλα, οι Γερμανοί μπαίνουν στην Αθήνα και το μυθιστόρημα τελειώνει με την επίταξη του σπιτιού των Πανθέων από τους κατακτητές…

Το καστ

Και μόνο τα ονόματα των πρωταγωνιστών που αναφέραμε παραπάνω, φτάνουν και περισσεύουν για να πείσουν ακόμη και τον πιο δύσπιστο ότι το καστ των «Πανθέων» ήταν από τα πιο «δυνατά» στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης. Οι περισσότεροι ήταν ήδη σπουδαίοι και καταξιωμένοι ηθοποιοί, με μεγάλη καριέρα στο θέατρο και στον κινηματογράφο, αλλά και αρκετά αγαπητοί από τη θητεία τους στη μικρή οθόνη. Ας μη ξεχνάμε ότι ο Άγγελος Αντωνόπουλος ήταν τουλάχιστον για δύο χρόνια ο πιο δημοφιλής Έλληνας ως «Βαρτάνης» στον «Άγνωστο πόλεμο» του Νίκου Φώσκολου, ενώ οι Λυκούργος Καλλέργης και Γιάννης Αργύρης ήταν οι βασικοί πρωταγωνιστές στην άλλη μεγάλη επιτυχία του Βασίλη Γεωργιάδη, στο «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Επιπλέον, ο Φαίδων Γεωργίτσης είχε πίσω του μια άκρως επιτυχημένη πορεία στον κινηματογράφο, ενώ και η Λουΐζα Ποδηματά ήταν αρκετά γνωστή, λόγω της παράλληλης συμμετοχής της στο δημοφιλέστατο «Λούνα παρκ» του Γιάννη Δαλιανίδη.

Ωστόσο, η Κάτια Δανδουλάκη είναι εκείνη που κλέβει την παράσταση. Για πρώτη φορά στην τηλεοπτική καριέρα της, απεκδύεται το ρόλο της «ενζενί» και «σεμνής» κοπέλας και παρουσιάζεται ως η «πέτρα του σκανδάλου» και η «μοιραία γυναίκα». Κι όμως, δεν έχει το παραμικρό χαρακτηριστικό μιας τέτοιας προσωπικότητας και τίποτε το χυδαίο. Απλώς ακολουθεί την καρδιά της, νιώθοντας πάντως και αρκετές ενοχές για την πράξη της.

Υπάρχουν βεβαίως και αρκετοί νέοι ηθοποιοί, οι οποίοι τότε βρίσκονταν στην αρχή της καριέρας τους. Ο Γιώργος Χριστοδούλου και η Ανθή Ανδρεοπούλου είχαν κι έχουν σημαντική παρουσία στα καλλιτεχνικά δρώμενα εδώ και πολλά χρόνια, ενώ έκπληξη αποτελεί η παρουσία της Δώρας Σιτζάνη (δεύτερης συζύγου του Μάνου Λοΐζου), η οποία δεν είχε ιδιαίτερα καλές «σχέσεις» με τη μικρή οθόνη. Άλλωστε, αντικαταστάθηκε σχετικά γρήγορα από τη Μαίρη Ιγγλέση, που είχε συμμετοχή στον «Χριστό» ως «Λενιώ». Εμφανίζεται και η Τζένη Φωτίου, το περιβόητο «Γιουσουφάκι» του «Χριστού», που εδώ υποδύεται την Κατερίνα, την υπηρέτρια του ζεύγους Ανδρέα-Μάρμως. Σημειωτέον ότι στο βιβλίο δεν υπάρχει το όνομα της υπηρέτριας, η οποία αναφέρεται μονίμως ως «Σαντορινιά».

Να σημειώσουμε ακόμα την παρουσία της Μαρίας Τζομπανάκη, η οποία εμφανίζεται στα τελευταία επεισόδια ως Αμαλία (μνηστή του Θωμά), μόλις δύο χρόνια μετά τη στέψη της ως αναπληρωματικής Σταρ Ελλάς 1975, αλλά και της Ιταλίδας show woman Τζελσομίνα, που εμφανιζόταν εκείνα τα χρόνια σε διάφορα νυχτερινά κέντρα, ερμηνεύοντας ποπ και μοντέρνα τραγούδια της εποχής, ενώ ήταν ιδιοκτήτρια και τριών ντίσκο κλαμπ της Αθήνας. Στη σειρά, είχε το ρόλο μιας Φινλανδής ντιζέζ, της Μίνα Κρούσελ.

Επίσης, συμμετείχαν και οι Δημήτρης Καλλιβωκάς (αντικέρ Τέλης Βαλέριος), Γεωργία Ζώη (Καλή Πανθέου σε νεαρή ηλικία -γυναίκα του Θαλή), Μαρία Αλκαίου (Καλή Πανθέου σε μεγάλη ηλικία), Τζένη Ζαχαροπούλου (Νίνα Αυγουστάκη), Νίκος Δενδρινός (Λουκάς Αυγουστάκης, σύζυγος της Νίνας), Μαίρη Φαρμάκη (Μαριάννα Τηλάκου, εξωσυζυγική σχέση του Φάνη), Αθηνόδωρος Προύσαλης (Ιορδάνης Βαλλίδης, πατέρας της Αλέκας), Ντίνα Γιαννακού (κυρία Βαλλίδη, γυναίκα του Ιορδάνη), Νίκος Κούρος (Συμεών Βαλλίδης, αδελφός του Ιορδάνη), Μαργαρίτα Γεράρδου (Βέτα, σύζυγος του Φάνη), Νίκος Δαφνής (Στέφανος Χρυσίνας, σύζυγος της Θάλειας), Γιάννης Μπενάκης (Ηλίας Γαζής, σύζυγος της Λιάνας), Γκίκας Μπινιάρης (Μητροπολίτης Γαβριήλ, θείος της Μάρμως), Λευκή Παπαζαφειροπούλου (Ιλαρία, υπηρέτρια στο σπίτι των Πανθέων).

Ακόμα, οι Δήμητρα Σερεμέτη (Ερασμία Ευρυάλη), Γιώργος Νέζος (Ευρυάλης), Νίκος Παπαχρήστος (στρατηγός Βαλτινός), Κώστας Κοκκάκης (Φλαμιάτος), Αλέκος Ζαρταλούδης (Χρυσίνας, πατέρας του Στέφανου και πρόεδρος του Γραμματικού), Γιάννης Χειμωνίδης (Αυγουστής), Μαρία Φωκά (Τσάτσα-Λένα), Μαριάννα Δεδάκη (Πέλλα Γκανά), Σοφία Ρούμπου (Ματούλα Γκανά, αδελφή της Πέλλας), Νίκος Σκιαδάς (Χρήστος Αυγουστάκης), Γιώργος Μιχαλάκης (Κωστής Μαηδόνης), Βασίλης Μητσάκης (Ντελούς, Γάλλος ανταποκριτής του πρακτορείου “Χαβάς” στην Αθήνα), Λάκης Γκέκας (Μπέντοβας), Σπύρος Παπαφραντζής (Γκασπάρ Ζενοπιάν και αργότερα υπουργός), Μιχάλης Γιαννάτος (Νικόλας Κουτσούκος, ναυτικός) κ.α.

Αξίζει ν’ αναφέρουμε ότι στο καστ του πρώτου επεισοδίου, αναφέρονται οι Θάνος Κωτσόπουλος και Δημήτρης Μυράτ, οι οποίοι ουδέποτε εμφανίστηκαν στους “Πανθέους”…

Σχόλιο

Δυστυχώς, εκτενές σχόλιο για τη σειρά δε μπορεί να γίνει, καθώς υπάρχει μόλις ένα επεισόδιο «διαθέσιμο» και βάσει αυτού έχουμε τη δυνατότητα να πάρουμε μια «γεύση» του τι ήταν «Οι Πανθέοι». Αναμφισβήτητα, είναι ολοφάνερο ότι επρόκειτο για μιαν εξαιρετικά καλογυρισμένη σειρά. Και πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, καθώς σκηνοθέτης ήταν ο Βασίλης Γεωργιάδης και παραγωγός εταιρεία η «Αστήρ TV», η οποία «υπέγραψε» ορισμένες από τις πιο σημαντικές στιγμές της ελληνικής τηλεόρασης;

Ακόμη και με το τελευταίο επεισόδιο που υπάρχει στο διαδίκτυο, καταλαβαίνουμε αμέσως ότι οι συντελεστές κατάφεραν να πλησιάσουν σχεδόν απολύτως τους χαρακτήρες που περιγράφει ο Αθανασιάδης και να μεταφέρουν την ατμόσφαιρα μέσα στην οποία αυτοί κινούνται. Είναι πραγματικά κρίμα και θλιβερό που δε θα μπορέσουν οι νεότερες γενιές να ξαναδούν αυτή τη θρυλική σειρά, εξαιτίας της -τουλάχιστον- ανοησίας ορισμένων χαρτογιακάδων, που ρημάξανε τα πάντα στο ραδιομέγαρο από το 1981 κι έπειτα…

Να σημειώσουμε κλείνοντας, ότι για ένα χρονικό διάστημα το τηλεοπτικό περιοδικό «Ραδιοτηλεόραση», δημοσίευε κάθε εβδομάδα σε μορφή φωτορομάντζου την υπόθεση του προηγούμενου επεισοδίου. Συγκεκριμένα, δημοσιεύτηκαν τα πρώτα 51 επεισόδια, από τον Απρίλιο του 1977 ως το Μάιο του 1978.

————

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…