Music @ the Movies Corner – “Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας”

Γράφουν η Πέννυ Γέρου και η Σοφία Τσεκούρα
www.musiccorner.gr
Τρίτη 26 Ιουνίου 2012

Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας

Κατά καιρούς, πολλές είναι οι ταινίες που βλέπουμε να ασχολούνται με τις φυλετικές διακρίσεις, ωστόσο πολύ λίγες είναι αυτές που κατάφεραν να προσεγγίσουν το θέμα με ρεαλισμό, χωρίς υπερβολικές κινήσεις εντυπωσιασμού. Τα «Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας» είναι μία από αυτές. Γυρισμένη το 1998 από τον ανερχόμενο τότε σκηνοθέτη, Tony Kaye αποτυπώνει κάθε συναίσθημα των ανθρώπων που ακολουθούν τέτοιου είδους κινήματα. Η αρχή, το κίνητρο και η ουσία αυτών είναι το μίσος. Σε αυτό το μίσος στηρίχτηκε ο Τony Kaye και σκηνοθέτησε μια από τις πιο δυνατές και συγκλονιστικές ταινίες όλων των εποχών.

Η ιστορία έχει ως εξής: ο Derek (Edward Norton) είναι ένας οργισμένος νεαρός, που η δολοφονία του πατέρα του από έναν έγχρωμο έμπορο ναρκωτικών τον έχει μετατρέψει σε έναν αδίστακτο ρατσιστή. Γίνεται μέλος μιας ακροδεξιάς οργάνωσης η οποία τον ωθεί σε τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον των έγχρωμων μειονοτήτων. Έρχεται όμως η στιγμή, που πληρώνει τις πράξεις του και μπαίνει φυλακή. Ο Derek μέσα από αυτήν την εμπειρία μετανοεί και βγαίνοντας από την φυλακή αποφασίζει να αλλάξει στάση ζωής. Όμως, έρχεται αντιμέτωπος με νέα δεδομένα και αλλαγές. Ο αδερφός του, Danny (Edward Furlong), μέσα σε αυτό το διάστημα της απουσίας του Derek, ασπάζεται τις ίδιες ρατσιστικές ιδέες που είχε ο δεύτερος στο παρελθόν.

Η ταινία απεικονίζει τη νεοναζιστική δράση στη σύγχρονη Αμερική, μια πραγματικότητα που είναι σχεδόν απούσα και αποσιωπάται από όλους. Τη σκηνοθετική ματιά του Kaye θα μπορούσα να χαρακτηρίσω σκληρή μα εξίσου ειλικρινή, με καλλιτεχνική ποιότητα. Χαρακτηριστικά, ίσως η πιο βίαιη σκηνή που έχω δει ποτέ στο σινεμά, αυτή του φινάλε, αποτυπώνεται έντονα στη μνήμη του θεατή και χλευάζει τα happy ends σε αυτές τις ιστορίες. (σημ.: Εξαιρετικές οι ερμηνείες του Norton και Furlong αντίστοιχα).

Αυτό που συνειδητοποιεί ο Edward Furlong ως Danny είναι πως η βία φέρνει βία και η φράση καταλύτης έρχεται λέγοντας: “Η ζωή είναι πολύ σύντομη για να είμαστε οργισμένοι κάθε μέρα” …

Όλη η ζωή του Derek, όλη του η ιδεολογία, όλη του η στάση ζωής, ήταν βασισμένη σε ένα «παραμύθι», σε μια ιστορία – ή μάλλον σε μια πτυχή της ιστορίας – την οποία ακολούθησε, πίστεψε και έκανε «Ευαγγέλιο» του. Όλα αυτά φυσικά, μέχρι που μπήκε στη φυλακή και το παραμύθι άρχισε να αλλάζει μορφή και το τέλος του διαγραφόταν άσχημο και αποκαρδιωτικό. Η συνειδητοποίηση του τέλους έγινε ίσως αργά για τον ίδιο, καθώς είχε πάρει ήδη το λάθος μονοπάτι της βίας και της πληρωμής της, αλλά ήταν ίσως στην κατάλληλη στιγμή για να σώσει το μικρότερό του αδερφό, Danny.

Μήπως όμως δεν είναι και η δική μας ζωή βασισμένη σε ένα παραμύθι; Σε ένα παραμύθι που μας το αφηγούνται από μικροί και μας μυούν σε αυτό, ώσπου να γίνει η πραγματικότητά μας;

Όταν ήμουνα μικρός μου είχαν πει ένα παραμύθι
Ότι αυτό που λέγεται φιλία υπάρχει και ζει σ’ αυτόν τον πλανήτη
Μου’ χαν πει και για κάτι σπουδαίο που το λέγαν ιδεολογία
Και να’ μαι πιστός σε ιδανικά, όπως πατρίδα, οικογένεια, θρησκεία
Μου ‘χαν πει για μια γενιά εκεί γύρω στο ’60 με ’70
Και για μια επανάσταση, αν χρειαζότανε. η γενιά μου θα έκανε τα ίδια
Μου’ χαν πει και για κάτι παράξενους με καπέλο και μπλε στολή
Αυτοί θα μ’ έσωναν αν κάποιος κλέφτης στο σπίτι μου μέσα είχε μπει
Μου ‘χαν πει για μια χούντα και για μια αριστερά
Μου ‘παν για κάποιες χαμένες πατρίδες και 400 χρόνια σκλαβιά
Μου ‘παν οτι είμαι τυχερός, γιατί τώρα έχουμε δημοκρατία
Και για κάτι που το λέγαν σοσιαλισμό και έμοιαζε μ’ ελευθερία
Μου είπαν, τα πράγματα έχουν αλλάξει για τη δική μου τη γενιά
Και αφού έχουμε ένα πιάτο να φάμε, όλα είναι μια χαρά
Μου είπαν να βάλω γρήγορα μυαλό και να συμβιβαστώ
Γιατί κάπου εκεί είναι το νόημα της ζωής, αν το ψάχνω θα το βρω…

Όλοι οι γονείς μεγαλώνουν τα παιδιά τους με αξίες, με πρότυπα, με όνειρα. Τι γίνεται όμως όταν το παιδί μεγαλώνει και βλέπει όλα αυτά τα πράγματα να καταρρέουν μπροστά στα ίδια του τα μάτια; Σκεπτόμενοι εκ των υστέρων, θα λέγαμε «Πώς μπορεί ένας γονιός να κάνει κάτι τέτοιο στο παιδί του, να το γεμίσει με θνησιγενή όνειρα κι ύστερα να το αφήσει στη δύνη τους;»… Μήπως όμως και οι γονείς μας δε μεγάλωσαν σε ένα δικό τους παραμύθι; Μήπως κι εκείνοι δεν πίστεψαν στις ιστορίες των δικών τους γονέων;

Ασφάλεια, ελευθερία, ιστορία, πολιτική, επιβίωση, συμβιβασμός… Όλα αυτά περνάνε από μπροστά μας μέσα από αυτή τη στροφή. Κι όλα μπορούμε να τα συναντήσουμε σε κάποιες φράσεις των μεγαλύτερων, σε μια προσπάθειά τους να πουν κι εκείνοι τη δική τους αλήθεια και να δώσουν τη δική τους συμβουλή σε αυτό το ταξίδι της ζωής.

Κι έρχεται η στιγμή στη ζωή σου που βλέπεις το ψέμα σε όλα αυτά. Βλέπεις το μάταιο, το κενό, το ετοιμόρροπο των καταστάσεων…

Τώρα όμως που μεγάλωσα το παραμύθι έχει αλλάξει
Δε φοβάμαι πια τους εχθρούς μου γιατί οι φίλοι μ’ έχουνε κάψει
Και κείνο το σπουδαίο, που το λέγαν ιδεολογία
Έχει καταντήσει γραφικό και ανήκει πια στη ιστορία
Κι όσο για την επανάσταση που θα έκανε η δική μου η γενιά
Την κάνει μέσα από ακριβά αμάξια, ρούχα, μόδα και λεφτά
Και αυτοί οι παράξενοι που λέγονται αστυνομικοί
Είναι οι περισσότεροι οι ίδιοι κλέφτες και επικίνδυνα κομπλεξικοί
Τώρα όλες οι πολιτικές παρατάξεις έχουνε γίνει ένα
Η εξουσία είναι γλυκιά κι ελκυστική για τον καθένα
Εμείς δε βιώσαμε τον πόλεμο, ούτε τη δικτατορία
Μήπως φταίει τελικά αυτό που ακόμα δε νιώθω ελευθερία;
Κι αμφισβητώ ότι τα πράγματα είναι καλύτερα για μας
Έχουμε υλικά αγαθά, αλλά μας λείπουνε άλλα πολλά
Μου λείπει κάτι αληθινό να μπορώ να πιστέψω άφοβα σε αυτό
Νιώθω πως έχω γεράσει πριν προλάβω να μάθω να ζω…

Πόσο δίκιο έχουν οι FF.C, με το κομμάτι αυτό, στο δίσκο τους «Κλασικά Ηχογραφημένα» το 2004… Και παραθέτω αυτούς τους στίχους, χωρίς να σχολιάζω πολλά πράγματα, γιατί απλά δε βρίσκω περιεκτικότερα λόγια από αυτά των FF.C. Είναι ένα κομμάτι που άκουγα από μικρή και δεν καταλάβαινα. Με τον καιρό, όταν η πραγματικότητα άρχισε να με αγγίζει καθώς έβγαινα σιγά σιγά από την αυλή του σπιτιού μου, το κομμάτι αυτό έβαλε σε λέξεις, αλλά και σε ρυθμό, όσα είχα ανάκατα μέσα στο κεφάλι μου.

Φτάνοντας σε μια ηλικία και ακούγοντάς το μετά από χρόνια, το κομμάτι αυτό συνεχίζει ακόμα να εκφράζει την εποχή. Μάλλον γιατί οι εποχές των Νεοελλήνων δεν αλλάζουν έτσι εύκολα, τα «παραμύθια» τους κρατάνε χρόνια.

Είναι τραγικό να συνειδητοποιούμε ότι δεν εκτιμούμε την ελευθερία, γιατί στη ζωή μας δεν έχουμε παλέψει ουσιαστικά για αυτή. Η δική μου η γενιά βρήκε την ελευθερία έτοιμη, δεδομένη, καλοσιδερωμένη από τα χέρια των «μαμάδων» αυτής της χώρας: τουλάχιστον, ό,τι της συστήθηκε ως ελευθερία.

Κι έτσι βλέπεις τις νέες γενιές να κάνουν τη δική τους επανάσταση στα πολυκαταστήματα του κέντρου και των προαστίων, στα μεγάλα clubs της πόλης και στο συμβιβασμό τον ίδιο. Και φυσικά δε θέλω να μιλήσω για επανάσταση των δρόμων και τη βία. Γίνεται λόγος για επανάσταση – επαναπροσδιορισμό νοοτροπίας, σκέψης και προτύπων. Γιατί είναι πραγματικά κρίμα νέα παιδιά να φέρονται σαν ήδη γερασμένα, σαν ήδη συμβιβασμένα σε έναν τρόπο ζωής, πριν καν τη δοκιμάσουν, πριν καν τη γευτούν στα άσχημα και τα όμορφά της…

Το ίδιο έκανε και ο Derek. Θεωρούσε μια αλήθεια, τη δική του. Θεωρούσε την ελευθερία του δεδομένη. Ένιωθε ανώτερος και ένιωθε, επίσης, ότι είχε κάθε δικαίωμα να καταπατήσει την ελευθερία των άλλων. Μέχρι που ένιωσε πώς είναι να καταπατούν τη δική του ελευθερία και τη δική του αξιοπρέπεια. Και τότε τρόμαξε, τότε προσπάθησε να προστατέψει τον μικρό του αδερφό.

Ελπίζω αργά ή γρήγορα να μάθουμε κι εμείς το τέλος του δικού μας παραμυθιού και, αν το μάθουμε έγκαιρα, να κάνουμε και μια προσπάθεια να το αλλάξουμε, πριν η ελευθερία γίνει άλλο ένα καρφιτσωμένο ιδανικό στον τοίχο μας…

———-