Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
Τρίτη 1 Οκτωβρίου 2013
Η δουλειά τους περιορίστηκε στην πίστα, στο στούντιο, στη γραφή μουσικής και στίχου και πουθενά αλλού. Άλλοι έκαναν μεγάλη επιτυχία, άλλοι μικρότερη. Άλλοι συνεχίζουν την πορεία τους και παλεύουν, άλλοι έχουν αποχωρήσει. Άλλοι έχουν φύγει από τη ζωή.
Όμως, όλοι τους ανεξαιρέτως έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στην ελληνική μουσική σκηνή και δικαιούνται αυτό που τους προσφέρουμε: Μια γωνιά “αφιερωμένη εξαιρετικά”…!
———————————————————–
| Απόστολος Καλδάρας – Γιώργος Νταλάρας “Μικρά Ασία” και “Φαντασία”… |
«Με έλεγε «ανιψιό» και τον έλεγα «θείο» είναι η συνήθης φράση του Γιώργου Νταλάρα όταν μιλά για τον Απόστολο Καλδάρα. Τον άνθρωπο που -μαζί με το Σταύρο Κουγιουμτζή και το Μάνο Λοΐζο- έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην καθιέρωση του ερμηνευτή, αλλά και στην εν γένει καλλιτεχνική ταυτότητά του.
Φίλος του πατέρα του, Λουκά Νταράλα, βοήθησε το νεαρό Γιώργο σχεδόν από τα πρώτα βήματά του. Αρχικά στις 45 στροφές, αργότερα με το να του εμπιστευτεί ορισμένα από τα πιο γνωστά τραγούδια του που είχαν ηχογραφηθεί σε πρώτη εκτέλεση από κολοσσούς του λαϊκού είδους και τέλος, με τα δύο μεγάλα έργα που σφράγισαν μιαν ολόκληρη εποχή: Τη «Μικρά Ασία» και το «Βυζαντινό Εσπερινό». Κι όλα αυτά, μέσα σε μόλις τέσσερα χρόνια…
Η πρώτη συνεργασία και «Η φαντασία»
Ο Γιώργος Νταλάρας, θυμάται ότι το πρώτο τραγούδι που του έδωσε ο Απόστολος Καλδάρας ήτανε το «Τρομαγμένο περιστέρι», σε στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου το 1969. Μόλις στα είκοσί του τότε ο ερμηνευτής, αλλά έτσι κι αλλιώς πάντοτε ο συνθέτης στήριζε και βοηθούσε τα νέα παιδιά…
Ωστόσο, τα…μαθηματικά δεν επιβεβαιώνουν τα λεγόμενά του. Κι αυτό, γιατί το εν λόγω τραγούδι φαίνεται ότι έχει κυκλοφορήσει μετά από άλλα τρία. Συγκεκριμένα, ως πρώτο εμφανίζεται το «Λάθος μεγάλο κάνεις» με κωδικό 5031 στο δισκάκι 45 στροφών, με την Καίτη Αμπάβη στις δεύτερες φωνές.
Ακολουθεί με κωδικό 5051 το «Φορτώθηκα στις τύψεις μου», στο οποίο ακούγεται καθαρά και η φωνή του Καλδάρα στις «χαμηλές» νότες, αφού στην ηλικία των 20 ετών ήταν σχεδόν αδύνατο για το Νταλάρα (αλλά και για τον οποιονδήποτε τραγουδιστή) να τραγουδήσει τόσο μπάσα.
Όμως, η πρώτη μεγάλη επιτυχία των δυο τους θα έλθει στο αμέσως επόμενο 45άρι (5052) και θα είναι «Η φαντασία», σε στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Μια λαϊκή μπαλάντα που δείχνει έντονα το «φλερτ» του συνθέτη με το «έντεχνο» τραγούδι, το οποίο θα εξελιχθεί σε «σφοδρό έρωτα» στα μετέπειτα έργα του. Το «Τρομαγμένο περιστέρι», θα κυκλοφορήσει με κωδικό 5076…
«Η φαντασία» παραμένει ως σήμερα ένα από τα αμέτρητα διαχρονικά κομμάτια του Νταλάρα και σχεδόν πάντα ο κόσμος του το ζητάει στις κατά καιρούς «ζωντανές» εμφανίσεις του. Ακούστε στο θρυλικό live από τον «Ορφέα» διπλό άλμπουμ «Τα τραγούδια μου» του 1983 πώς σχεδόν σύσσωμο το κοινό ουσιαστικά του επιβάλλει να την τραγουδήσει, όταν εκείνος αναρωτιέται «Τι έχω ξεχάσει, τι έχω ξεχάσει» και θα καταλάβετε…
«Ο Νταλάρας τραγουδά Καλδάρα»
Τον Απρίλιο του 1971 κυκλοφορεί στα δισκοπωλεία ένα άλμπουμ με τίτλο «Ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδά Απόστολο Καλδάρα», με τη μουσική επιμέλεια του ίδιου του δημιουργού. Σκεφθείτε κάτι ανάλογο στη σημερινή εποχή, δηλαδή να εμπιστευθεί κάποιος σπουδαίος λαϊκός συνθέτης παλαιά του τραγούδια σ’ ένα παλικάρι 22 ετών…
Έχοντας ήδη κάνει τις «παρθενικές» μεγάλες επιτυχίες του με τον Κουγιουμτζή και το Λοΐζο, ο 22χρονος ερμηνευτής προσεγγίζει για πρώτη φορά το παρελθόν του «κλασικού» λαϊκού τραγουδιού, ηχογραφώντας ορισμένα από αυτά που μπορεί να μην ήτανε τόσο παλιά (για το ’71 μιλάμε πάντα), όμως η νέα γενιά τα έμαθε από τη δική του φωνή.
Τραγουδά λοιπόν κυρίως κομμάτια που ερμήνευσε σε πρώτη εκτέλεση ο Στέλιος Καζαντζίδης («Εγώ ποτέ δεν αγαπώ», «Είμαι ένα κορμί χαμένο», «Ποιος θα με πληροφορήσει», «Απ’ τα ψηλά στα χαμηλά»), αλλά και ήδη γνωστές δημιουργίες του Καλδάρα («Ένα τραγούδι απ’ τ’ Αλγέρι», «Είπα να σβήσω τα παλιά», «Εβίβα ρεμπέτες» κ.α.), συν το «Φορτώθηκα τις τύψεις μου», που είχε ηχογραφηθεί δυο χρόνια νωρίτερα…
Ωστόσο, η κορυφαία στιγμή του δίσκου είναι χωρίς αμφιβολία η έναρξή του, με την εκπληκτική εισαγωγή του «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», με το βιολοντσέλο του Σωτήρη Ταχιάτη να δίνει μια μορφή «κλασικού» ορατορίου σ’ ένα ήδη πασίγνωστο και σπουδαίο τραγούδι…
Την ίδια χρονιά (1971), Καλδάρας και Νταλάρας θα συνεργαστούν και σε δύο 45άρια με καινούργιο υλικό, σε στίχους Πυθαγόρα. Από αυτά τα τέσσερα τραγούδια, θα ξεχωρίσει «Ο θάνατος του ποιητή», ένα εξαιρετικό κομμάτι με τη μοναδική «κορώνα» του ερμηνευτή στο ρεφρέν και σε «λάτιν» στυλ, καθώς μιλά για την άδικη δολοφονία του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα «μες του Βηθνάρ το ρέμα» 35 χρόνια νωρίτερα…
«Μικρά Ασία»: Ο μεγάλος σταθμός
Το 1972 συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή, μιαν από τις πιο μαύρες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Με αφορμή λοιπόν τούτη τη «μελανή» επέτειο, Καλδάρας και Πυθαγόρας έγραψαν ένα σπουδαίο έργο με τίτλο «Μικρά Ασία».
Αρχικά, το σχέδιο προέβλεπε να ερμηνεύσει τα τραγούδια ο Στέλιος Καζαντζίδης, που μάλιστα ενημερώθηκε σχετικά και πήγε και στο σπίτι του συνθέτη για να δει το υλικό. Ωστόσο, για ανεξήγητους ως και σήμερα λόγους ο μέγιστος του ελληνικού τραγουδιού «εξαφανίστηκε» (έχουν ακουστεί πολλά, όμως ποιος να τα επιβεβαιώσει ή να τα διαψεύσει;).
Κατόπιν τούτου, ο συνθέτης επέλεξε το Γιώργο Νταλάρα και τη -σχεδόν πρωτόβγαλτη τότε- Χάρις Αλεξίου και τους έδωσε την ευκαιρία να συνδέσουνε τα ονόματά τους μ’ ένα άλμπουμ που θεωρείται -και είναι- από τα πιο θρυλικά στην ιστορία της ελληνικής δισκογραφίας…
Η «Μικρά Ασία» κυκλοφόρησε την άνοιξη του 1972 κι έγινε ανάρπαστη. Βεβαίως, όσοι έχουν αναφερθεί σ’ αυτήν, επισημαίνουν ότι είναι ο πρώτος «χρυσός» δίσκος που δόθηκε ποτέ, με πωλήσεις άνω των 50.000 αντιτύπων. Ωστόσο, ξεχνούν (;) ότι είχανε προηγηθεί «Ο δρόμος» των Μίμη Πλέσσα-Λευτέρη Παπαδόπουλου το 1969 (αυτός έγινε και πλατινένιος ξεπερνώντας τις 100.000) και ο «Αραμπάς» της Μαρίζας Κωχ το 1971…
Όπως και να ‘χει, οι αριθμοί δεν έχουνε την παραμικρή σημασία μπροστά στο αριστούργημα των Καλδάρα-Πυθαγόρα και τις ερμηνείες των δύο τραγουδιστών. Δεν υπάρχει «ζωντανή» εμφάνιση του Νταλάρα που να μη τραγουδήσει τα «Μες του Βοσπόρου τα στενά», «Τι να θυμηθώ, τι να ξεχάσω» και «Γιορτή ζεϊμπέκηδων», ενώ βεβαίως και όλα τα υπόλοιπα κομμάτια που ερμηνεύει στο δίσκο είναι πασίγνωστα, με πρώτο τη συγκλονιστική «Σμύρνη»…
«Μπαγλαμάς» και «Βυζαντινός Εσπερινός»
Στις αρχές του 1973 και με τη «Μικρά Ασία» ν’ ακούγεται παντού, ο Απόστολος Καλδάρας συνεργάζεται για πρώτη φορά με το Λευτέρη Παπαδόπουλο, γράφοντας δύο τραγούδια σε δικούς του στίχους, τα οποία δίνει στο Γιώργο Νταλάρα για ένα 45άρι που έμελλε να είναι και το τελευταίο της συνεργασίας συνθέτη κι ερμηνευτή…
Το ένα από αυτά είναι το πασίγνωστο «Αχ ο μπαγλαμάς», με μια μοναδική ερμηνεία από τον τραγουδιστή, που κορυφώνεται με την χαρακτηριστική «κορώνα» του «Αχ» στο ρεφρέν…
Λίγους μήνες μετά, Καλδάρας και Παπαδόπουλος δημιουργούν το «Βυζαντινό Εσπερινό», κατά τη γνώμη μου έναν από τους πέντε κορυφαίους δίσκους όλων των εποχών στην Ελλάδα και μουσικά ανώτερο της «Μικράς Ασίας». Οι μελωδίες του συνθέτη είναι μοναδικής ομορφιάς κι ενορχήστρωσης, οι στίχοι εξαιρετικοί, ενώ Νταλάρας και Αλεξίου («ομάδα που κερδίζει, δεν αλλάζει»…) δίνουνε τον καλύτερο εαυτό τους…
Ο πρώτος δίνει πραγματικό ρεσιτάλ στα «Εκεί που σμίγει η Δύση κι η Ανατολή», «Για πιάσε γύφτο σφυρί κι αμόνι» και στα υπόλοιπα τραγούδια που ερμηνεύει. Βεβαίως, για χρόνια δεν τα συμπεριλάμβανε στα προγράμματα που έκανε, αλλά την τελευταία διετία με αφορμή το αφιέρωμα που έκανε -μαζί με τη Γλυκερία- στον Καλδάρα, είχαμε την τύχη να τα ξανακούσουμε…
Αυτή ήτανε και η τελευταία δισκογραφική συνεργασία του Νταλάρα με τον αξέχαστο δημιουργό. Ωστόσο, ουδέποτε μέχρι σήμερα έπαψε να ερμηνεύει τα τραγούδια του στις εμφανίσεις του και πάντα μιλά με μεγάλη αγάπη για κείνον. Μάλιστα, με τη δική του φωνή επανήλθε στο προσκήνιο το «Καλή τύχη», μέσα από το διπλό άλμπουμ με αποσπάσματα από την επί σκηνής συνεργασία του με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου στο «Αττικόν», την περίοδο 1990-91…
Η…σούμα
Συνολικά, ο Γιώργος Νταλάρας ηχογράφησε 36 τραγούδια σε μουσική Απόστολου Καλδάρα, από τα οποία τα έντεκα σε δεύτερη εκτέλεση (αυτά που υπάρχουνε στο άλμπουμ “Ο Νταλάρας τραγουδά Καλδάρα”). Κατά χρονολογική σειρά, πρόκειται για τα εξής:
1969: Στίχοι Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου: «Λάθος μεγάλο κάνεις», «Τρομαγμένο περιστέρι», «Η φαντασία». Στίχοι Απόστολου Καλδάρα: «Φορτώθηκα τις τύψεις μου».
1971: Στίχοι Πυθαγόρα: «Τα μελιτζανιά τα μάτια», «Αύριο πρωί», «Ο θάνατος του ποιητή», «Πληγωμένο μου σπουργίτι». Επανεκτελέσεις: «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», «Εβίβα ρεμπέτες», «Εγώ ποτέ δεν αγαπώ» (Κ. Βίρβου), «Γιατί πονάς και βασανίζεσαι» (Κ. Βίρβου), «Είμαι ένα κορμί χαμένο» (Κ. Βίρβου), «Μένα με λένε Περικλή» (Κ. Βίρβου), «Ένα τραγούδι απ’ τ’ Αλγέρι», «Ποιος θα με πληροφορήσει» (Ευτ. Παπαγιαννοπούλου), «Είπα να σβήσω τα παλιά» (Αιμ. Σαββίδη), «Θα βρω μουρμούρη μπαγλαμά» (Ευτ. Παπαγιαννοπούλου), «Απ’ τα ψηλά στα χαμηλά» (Ευτ. Παπαγιαννοπούλου).
1972: Στίχοι Πυθαγόρα: «Μες του Βοσπόρου τα στενά», «Οι καμπάνες της Αγια-Σοφιάς», «Η προσφυγιά», «Πέτρα-πέτρα χτίσαμε», «Η Σμύρνη», «Γιορτή ζεϊμπέκηδων», «Το σπίτι μου το πατρικό», «Τι να θυμηθώ, τι να ξεχάσω».
1973: Στίχοι Λευτέρη Παπαδόπουλου: «Αχ ο μπαγλαμάς», «Είμαστε το φτωχολόι», «Εκεί που σμίγει η Δύση κι η Ανατολή», «Για πάρε γύφτο σφυρί κι αμόνι», «Για πάρε μάνα», «Αχ και να ‘μουνα το παλικάρι», «Με βρήκε ο χάρος», «Κάπου χαράζει», «Η Παναγιά».
————-
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…