Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα: “Ο συμβολαιογράφος”

Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
 http://vinylmaniac.madblog.gr
Παρασκευή, 10 Ιανουαρίου 2014

———————————————————–

Ο δολοπλόκος «Συμβολαιογράφος»

Η Ελλάδα του 1979, ζει στους ρυθμούς της ένταξής της στην ΕΟΚ και της Εθνικής μας ομάδας ποδοσφαίρου, που καταφέρνει για πρώτη φορά να προκριθεί σε τελική φάση μεγάλης διοργάνωσης (Κύπελλο Εθνών 1980). Καμαρώνει για τον Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος 16 χρόνια μετά το Γιώργο Σεφέρη γίνεται ο δεύτερος Έλληνας ποιητής, στον οποίο απονέμεται το Νόμπελ λογοτεχνίας και …ανακαλύπτει τις ντίσκο!

Στην τηλεοπτική πραγματικότητα, κυριαρχούν ο «Μεθοριακός σταθμός», «Το Λούνα Παρκ» και «Οι Πανθέοι», που ολοκληρώνουν τον διετή κύκλο τους την άνοιξη του ’79. Όλος ο κόσμος, περιμένει τα καινούργια σίριαλ της νέας σεζόν και οι δημιουργοί κάνουν ότι περνά από το χέρι τους, για να του προσφέρουν το καλύτερο…

Είναι η χρονιά που ο σκηνοθέτης Γιώργος Μιχαηλίδης αποφασίζει να στραφεί σ’ ένα πολύ μικρό σε αριθμό σελίδων αστυνομικό μυθιστόρημα, που διαδραματίζεται στην Κεφαλλονιά του πρώτου μισού του 19^ου αιώνα. Είναι γραμμένο από τον Αλέξανδρο Ρίζο-Ραγκαβή κι έχει τίτλο «Ο Συμβολαιογράφος»…

Η σειρά κάνει πρεμιέρα στην ΕΡΤ την Παρασκευή 5 Οκτωβρίου 1979 και για 20 επεισόδια των 50 λεπτών, θα κρατήσει τους τηλεθεατές με κομμένη την ανάσα, ως τις 22 Φεβρουαρίου 1980!

Η υπόθεση

Ο σεβαστός κόμης της Κεφαλλονιάς Διονύσιος Νανέτος (Ανδρέας Φιλιππίδης) είναι ετοιμοθάνατος και θέλει να συντάξει τη διαθήκη του. Καλεί λοιπόν τον γραμματικό του Παύλο -Αθανάσιο στο βιβλίο- Ροδίνη (Γιάννης Φέρτης) για να του την υπαγορεύσει και τον χρίζει γενικό κληρονόμο της τεράστιας περιουσίας του, αποκληρώνοντας ταυτόχρονα τον ανιψιό του Γεράσιμο Νανέτο (Αλμπέρτο Εσκενάζι), εξαιτίας της άσωτης κι έκλυτης ζωής που έκανε.

Ωστόσο, ο Ροδίνης κάνει το λάθος να εμπιστευθεί το μυστικό στον συμβολαιογράφο Τάπα (Βασίλης Διαμαντόπουλος), όταν πηγαίνει να του ζητήσει δανεικά βάζοντας υποθήκη την περιουσία του κόμη, αφού δε θέλει να ξοδέψει ούτε ένα δίστηλο (νόμισμα της εποχής) όσο εκείνος είναι ζωντανός. Δεν ξέρει ότι ο Τάπας πρόκειται να κάνει γαμπρό του το Γεράσιμο, τον οποίο αγαπά σφόδρα η κόρη του Μαρίνα (Σοφία Σπυράτου).

Μόλις λοιπόν ο Γεράσιμος πηγαίνει στο συμβολαιογραφείο λίγη ώρα αργότερα, ο Τάπας τον ενημερώνει για τα καθέκαστα κι εκείνος έξαλλος του ζητάει να γράψει μιαν άλλη, πλαστή διαθήκη που ν’ αφήνει τον ίδιο γενικό κληρονόμο. Αμέσως μετά, πηγαίνει στο αρχοντικό του θείου του, τον αναγκάζει με απειλές να υπογράψει το κίβδηλο έγγραφο κι εν συνεχεία τον σκοτώνει, για να μη μπορέσει ποτέ να «ξεσκεπάσει» την απάτη.

Λίγο πριν, ο άτυχος κόμης έχει αρραβωνιάσει το Ροδίνη με την Αγγελική Βοράτη (Μιμή Ντενίση), κόρη του καλύτερού του φίλου Αυγουστίνου Βοράτη (έτσι αναφέρεται στο βιβλίο, αλλά στη σειρά ακούγεται μόνο το «Βοράτης» – Σταύρος Ξενίδης).

Τα χαράματα, χωρίς κανείς να γνωρίζει το παραμικρό για το έγκλημα, ο Ροδίνης αναχωρεί για την Κέρκυρα, προκειμένου να ενημερώσει τη μητέρα του (Σούλα Αθανασιάδου) για τα ευχάριστα νέα. Ωστόσο, όταν αποκαλύπτεται ότι ο κόμης είναι νεκρός και η ιατρική εξέταση αποφαίνεται ότι δολοφονήθηκε, αρχίζουν ανακρίσεις και τελικώς, ο Ροδίνης επιστρέφει συνοδεία αστυνομικών στην Κεφαλλονιά και οδηγείται κατευθείαν στη φυλακή, χωρίς να γνωρίζει το λόγο.

Όλα τα στοιχεία είναι εναντίον του, ενώ στην πλεκτάνη ο ρόλος του Τάπα είναι καθοριστικός, αφού φροντίζει παντοιοτρόπως να ενισχύσει τη δεινή θέση του γραμματικού, ώστε να γλιτώσει ο μέλλων γαμπρός του και η κόρη του να παντρευτεί τον πάμπλουτο κληρονόμο του Νανέτου. Παρουσιάζει την ψεύτικη διαθήκη που υπέγραψε με τη βία ο κόμης ως απόδειξη ότι η αντίστοιχη του Ροδίνη είναι πλαστή, ενώ για να καλύψει τον Γεράσιμο, υποστηρίζει ότι εκείνος το βράδυ του φονικού ήταν στην Ιταλία (αυτό το τελευταίο δεν υπάρχει στο βιβλίο).

Ουδείς καταφέρνει ν’ αποδείξει την αθωότητα του Ροδίνη, ο οποίος καταδικάζεται σε θάνατο δι’ απαγχονισμού. Ωστόσο, ένα τυχαίο περιστατικό αποκαλύπτει ότι ο Γεράσιμος πρόκειται να παντρευτεί την κοντεσίνα Λουκία (Μαρία Νίκα) στο Ληξούρι και η Μαρίνα οδηγείται στην αυτοκτονία.

Ο συμβολαιογράφος, έχοντας χάσει πια το μόνο πολύτιμο κι αγαπημένο πρόσωπο της ζωής του, οδηγείται σιγά-σιγά στην παραφροσύνη. Καλεί το Γεράσιμο σε δείπνο και τον δηλητηριάζει, ενώ στη συνέχεια εξαφανίζεται, αφού πρώτα φροντίζει να γράψει μιαν επιστολή στον εισαγγελέα (Γιώργος Κοτανίδης), αποκαλύπτοντας όλη την αλήθεια.

Εκείνος, προλαβαίνει δευτερόλεπτα πριν εκτελεστεί η ποινή του Ροδίνη, τον κηρύσσει αθώο στην επανάληψη της δίκης που ακολουθεί κι έτσι, αποδίδεται δικαιοσύνη έστω και την ύστατη στιγμή.

Η τελευταία ενότητα του βιβλίου, μας μεταφέρει κάποια χρόνια αργότερα και μας παρουσιάζει τον Τάπα ρακένδυτο και μισότρελο να γυρίζει στα βουνά, ακολουθώντας τυχαία κάποιο πολεμικό σώμα -είχε ήδη ξεκινήσει η Επανάσταση του ’21.

Μέσα στο παραλήρημά του, νομίζει ξαφνικά ότι βλέπει μπροστά του την κόρη του, καθώς είναι ανεβασμένος σ’ ένα ψηλό βράχο, όπου από κάτω υπάρχει γκρεμός που καταλήγει στη θάλασσα. Θέλοντας να τη «φτάσει», γκρεμίζεται κι ο ίδιος…

Η διασκευή

Η επιλογή του Γιώργου Μιχαηλίδη γι’ αυτό το έργο δεν ήτανε τυχαία, καθώς γνώριζε πολύ καλά ότι το τηλεοπτικό κοινό «διψούσε» για δολοπλοκίες, φόνους, ίντριγκες, αθώους που φυλακίζονται ψάχνοντας το δίκιο τους κι ενόχους που φαίνεται ότι βρίσκονται στο απυρόβλητο, αλλά στο τέλος δε γλιτώνουν την τιμωρία.

Όλα αυτά τα στοιχεία υπάρχουν στο «Συμβολαιογράφο», τον οποίο διασκευάζει ο ίδιος ο Μιχαηλίδης και θα λέγαμε ότι δημιουργεί ένα νέο μυθιστόρημα μέσα στο …ίδιο το μυθιστόρημα, κρατώντας βεβαίως τον «κορμό» της υπόθεσης και κάποιους από τους αυθεντικούς διαλόγους. Για να καταφέρει να βγάλει 20 επεισόδια των 50 λεπτών, ήταν αδύνατο να στηριχθεί στο βιβλίο, το οποίο αυτό καθεαυτό δεν ξεπερνάει τις 120 σελίδες.

Τι έκανε λοιπόν; Κατ’ αρχήν, έβαλε στο έργο επιπλέον πρόσωπα, που δεν υπάρχουν στο «κανονικό» μυθιστόρημα. Ο βοηθός του Τάπα «Μενεγάκος» (Πολύκαρπος Πολυκάρπου), που θα παίξει βασικότατο ρόλο στην πορεία της σειράς, οι δύο φυλακισμένοι στο απέναντι κελί του Ροδίνη (Χρήστος Μπίρος και Γιώργος Σταμάτης – «Αγγελάτος»), ο δεσμοφύλακας (Δημήτρης Τζουμάκης), ο «κοντραμπατζής Δονάτος» (Μπάμπης Αλατζάς), η «Ζηνοβία» -φίλη του «Μενεγάκου» (Ντίνα Κώνστα)- είναι κάποια από αυτά που έπλασε ο ίδιος ο Μιχαηλίδης, ώστε να εμπλουτίσει την ιστορία.

Επιπλέον, έφτασε σε σημείο ν’ αλλάξει ακόμα και …φύλο σε ήρωα του βιβλίου, αφού ο υπηρέτης του κόμη Νανέτου, Νικολός Βαφούρας, έγινε …Νικολίνα (Δέσπω Διαμαντίδου), όπως και ονόματα. Για παράδειγμα, στο βιβλίο υπάρχει ο «κόμης Κανίνος», ο οποίος στη σειρά μετονομάζεται σε «κόντε Μπονάτος». Μάλιστα, το ρόλο του, παίζει ο ίδιος ο Μιχαηλίδης…

Τα σημαίνοντα «φανταστικά» πρόσωπα

Ωστόσο, δύο είναι τα «φανταστικά» πρόσωπα του σκηνοθέτη που παίζουν καθοριστικότατο ρόλο στην εξέλιξη της υπόθεσης. Το ένα είναι ο ανακριτής (δεν υπάρχει όνομα, ενώ και στο βιβλίο αναφέρεται μόνο μια-δυο φορές) που υποδύθηκε ο Γιώργος Δάνης και το άλλο, ο βοηθός του Παναγιωτάκης Μερκάτος, που έπαιξε με εκπληκτικό τρόπο ο Στάθης Ψάλτης, πριν την έναρξη της σειράς των γνωστών κωμωδιών που τον έκαναν πασίγνωστο και δημοφιλή…

Ο ανακριτής λοιπόν, είναι ένα σημαίνον πρόσωπο για το σίριαλ, καθώς είναι ο πιο δριμύς «αντίπαλος» του Ροδίνη και τον καταδικάζει με συνοπτικές διαδικασίες. Ωστόσο, στην πορεία μαθαίνει την αλήθεια αλλά δε ζητά «αναψηλάφηση» της δίκης, καθώς η αρκετά νεότερη και μεγαλομανής σύζυγός του Αλίκη (επίσης ανύπαρκτο πρόσωπο στο βιβλίο -Μίρκα Παπακωνσταντίνου) του ζητά να σωπάσει, επειδή θέλει να παραμείνει «κυρία ανακριτού» και σε διαφορετική περίπτωση θα τον εγκαταλείψει.

Όταν πλέον η αλήθεια βγαίνει στο φως μετά την επιστολή του Τάπα, ο ανακριτής αυτοκτονεί μέσα στο δικαστήριο, μη μπορώντας ν’ αντέξει τη ντροπή και την ταπείνωση.

Εν συνεχεία, υπάρχει ο Μερκάτος που γίνεται «σπιούνος» του Τάπα, ο οποίος τον πληρώνει διαρκώς για να του λέει όσα συμβαίνουνε κατά τη διάρκεια των ανακρίσεων. Σιγά-σιγά, καταλαβαίνει ότι μπορεί να βγάλει πολλά χρήματα από αυτή την ιστορία, καθώς τον προσεγγίζουν «εκπρόσωποι» της άλλης πλευράς (Βοράτης, Αγγελική) και του δίνουν μεγάλα ποσά, ώστε να τους πει τι γίνεται. Στο τέλος -σύμφωνα με τη διασκευή του σκηνοθέτη-, λογοδοτεί κι εκείνος στη δικαιοσύνη και χρόνια αργότερα, πεθαίνει άρρωστος και περιφρονημένος απ’ όλους.

Εξάλλου, στο δεύτερο μισό της σειράς βλέπουμε και μιαν αποτυχημένη προσπάθεια δραπέτευσης του Ροδίνη, μαζί με τον καταδικασμένο φίλο του ο οποίος τελικώς ξεφεύγει (Μπίρος), με τη βοήθεια και του δεσμοφύλακα, που από την αρχή πίστεψε στην αθωότητα του γραμματικού. Η συγκεκριμένη ενέργεια, οδηγεί σε πρόωρη εκτέλεση της ποινής του Ροδίνη, ο οποίος νωρίτερα παντρεύεται την Αγγελική μέσα στη φυλακή, κατόπιν επιθυμίας της ίδιας.

Όλα τα παραπάνω πρόσωπα και γεγονότα, ήταν επινόησης του ίδιου του σκηνοθέτη και δεν τα συναντάμε στο βιβλίο, αλλά συνετέλεσαν αποφασιστικά στη βραδύτερη εξέλιξη της υπόθεσης που επεδίωκε ο Μιχαηλίδης. Και τα κατάφερε θαυμάσια, αφού η πλοκή ήταν πραγματικά συναρπαστική και η αγωνία για το «τι θα γίνει παρακάτω» μεγάλη!

Το καστ

Σε ποιο όνομα απ’ όλα να σταθεί κάποιος, αναφερόμενος στους πρωταγωνιστές του «Συμβολαιογράφου»; Ο Βασίλης Διαμαντόπουλος δημιουργεί τον σπουδαιότερο ρόλο της τηλεοπτικής καριέρας του -ανώτερο ακόμα κι από κείνο του «Λουκά» στο περίφημο «Εκείνος κι εκείνος»-, αποδίδοντας μ’ εκπληκτικό τρόπο τον ραδιούργο και πανούργο «σιορ Τάπα» -όπως έχει μείνει στην ιστορία- και ξεδιπλώνοντας όλο αυτό το αστείρευτο υποκριτικό ταλέντο με το οποίο ήταν προικισμένος. Φτάνει μόνο να δείτε τη σκηνή που καταστρέφει τα πάντα μέσα στο συμβολαιογραφείο, μετά το χαμό της κόρης του…

Ο Γιάννης Φέρτης, είναι απολύτως πειστικός στο ρόλο του «αδικημένου» Ροδίνη που δε μπορεί να βρει το δίκιο του, ενώ και η Μιμή Ντενίση …προσπαθεί φιλότιμα να σταθεί επαξίως δίπλα στα κολοσσιαία ονόματα που απαρτίζουν το καστ της σειράς, ενσαρκώνοντας ένα από τα πιο τραγικά πρόσωπα του έργου.

Για το Στάθη Ψάλτη τα είπαμε παραπάνω και ο Γιώργος Δάνης είναι πραγματικά έξοχος στο ρόλο του αυστηρού και βλοσυρού ανακριτή, που όμως γίνεται παιχνιδάκι στα χέρια της γυναίκας του και για χάρη της διακυβεύει την τιμή και την υπόληψή του.

Για ν’ αντιληφθείτε την τεράστια αξία του καστ, σκεφθείτε ότι οι «δεύτεροι ρόλοι» του Βοράτη και της Νικολίνας δόθηκαν σε δύο μέγιστους πρωταγωνιστές, το Σταύρο Ξενίδη και τη Δέσπω Διαμαντίδου αντιστοίχως, οι οποίοι δίνουν πραγματικό ρεσιτάλ. Ακόμη κι ο «κόμης Νανέτος» που εμφανίζεται μόνο στο πρώτο επεισόδιο, έχει την τύχη να ερμηνεύεται από τον σπουδαίο Ανδρέα Φιλιππίδη.

Έκπληξη ασφαλώς αποτελεί η παρουσία της Σοφίας Σπυράτου στο ρόλο της Μαρίνας Τάπα, του πιο τραγικού προσώπου του βιβλίου. Η γνωστή σκηνοθέτης και χορογράφος είναι πραγματικά έξοχη, υποδυόμενη τη μελαγχολική κι ευαίσθητη κόρη του συμβολαιογράφου, η οποία αγαπά με πάθος το Γεράσιμο και δε διστάζει για χάρη του να κρύψει την αλήθεια για το φόνο του κόμη, που μαθαίνει εντελώς τυχαία. Όταν όμως προδίδεται απ’ αυτόν, δε μπορεί ν’ αντέξει και αυτοκτονεί, δίνοντας το έναυσμα για την αποκάλυψη της πλεκτάνης…

Οι τίτλοι αρχής και το μουσικό θέμα

Σχόλιο

Αν κρίνουμε «επιφανειακά» τον «Συμβολαιογράφο», θα χαρακτηρίζαμε τη σειρά «καταθλιπτική». Σχεδόν όλα τα επεισόδια είναι γυρισμένα σ’ ελάχιστο φως, τα ρούχα των πρωταγωνιστών είναι κατά βάση σκούρα, ενώ η «πένθιμη» μουσική που κυριαρχεί παντού, συμπληρώνει το «σκηνικό».

Ωστόσο, τα εξαιρετικά σκηνικά του Νίκου Παραγιουδάκη και τα κοστούμια του Θεοδόση Δαυλού, ταιριάζουν τόσο απόλυτα με την εποχή και τα συναισθήματα που μεταφέρει ο Ραγκαβής, που ο τηλεθεατής νιώθει ότι «ζει» μέσα σ’ αυτήν. Υποδειγματική βεβαίως και η μουσική τίτλων του Γιάννη Ζουγανέλη κι εύστοχες οι μουσικές επιλογές από κλασικά κομμάτια που ακούγονται στη σειρά…

Γενικότερα, πρόκειται για ένα άρτιο σίριαλ από κάθε άποψη. Ευτυχώς, διασώζεται στο αρχείο της ΕΡΤ κι έχει προβληθεί αρκετές φορές σε επανάληψη…

————

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…