Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα: “Χατζημανουήλ”

Τηλεοπτικές στιγμές που μας έκαναν να γελάσουμε, να κλάψουμε, να μελαγχολήσουμε, να ταυτιστούμε με τους ήρωες και να πάσχουμε μαζί τους. Πόσα συναισθήματα δε γέννησαν σε όλους μας αξέχαστα σίριαλ της μικρής οθόνης. «Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα», άφησαν το σημάδι τους στο μυαλό και στην καρδιά μας και τα θυμόμαστε με νοσταλγία μέσα σ’ αυτό το άθλιο τηλεοπτικό τοπίο του σήμερα…

Αυτή η στήλη λοιπόν, κάθε 15 ημέρες θα σας παρουσιάζει κι από μία σειρά που έγραψε τη δική της ξεχωριστή ιστορία στην ασπρόμαυρη ή στην έγχρωμη τηλεόραση στα πρώτα 20 χρόνια πορείας της. Φιλοδοξία της, να σας θυμίσει μοναδικές κι ανεπανάληπτες στιγμές που δε θα σβήσουν ποτέ ο χρόνος και η μνήμη!

———————————————————–

Η τηλεοπτική «ξηρασία» που είχε επιβάλλει η «αλλαγή» για έξι μήνες μετά την άνοδό της στην εξουσία το 1981, με τον καιρό είχε αρχίσει να περιορίζεται. Σιγά-σιγά, ξεκίνησε η παραγωγή νέων σειρών, οι οποίες βεβαίως, δεν έφταναν σε ποιότητα τις αντίστοιχες του δεύτερου μισού της δεκαετίας του ’70 και των αρχών εκείνης του ’80. Ωστόσο, κάποιες κατάφεραν να κερδίσουν την προτίμηση μεγάλου μέρους τηλεθεατών, ώστε ακόμη και σήμερα να τις μνημονεύουμε με νοσταλγία.

Ο «Χατζημανουήλ» είναι μία από αυτές, καθώς εντυπωσίασε αμέσως το τηλεοπτικό κοινό και πέρασε στα «κατάστιχα» της μικρής οθόνης ως μια από τις πιο επιτυχημένες στιγμές της.

Πρόκειται για μια διασκευή του μυθιστορήματος του Θράσου Καστανάκη, η οποία έγινε από το Μιχάλη Γκανά και τον Γιάννη Σμαραγδή, που ήτανε και ο σκηνοθέτης της σειράς, στην πρώτη σχετική τηλεοπτική απόπειρά του.

Ήταν η πιο ακριβή παραγωγή στην ως τότε ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης, καθώς κόστισε συνολικά 48 εκατομμύρια δραχμές, τεράστιο ποσό για την εποχή! Η προετοιμασία διήρκεσε πέντε μήνες κι άλλους έξι τα γυρίσματα, τα οποία έλαβαν χώρα στην Αθήνα, στα Γιάννενα, στην Ξάνθη και στην Κωνσταντινούπολη.

Στη Βασιλεύουσα, οι συντελεστές της σειράς έκαναν τη δουλειά τους παράνομα, καθώς ήταν αδύνατο να πάρουν άδεια από τις τουρκικές αρχές και δούλεψαν με κίνδυνο ανά πάσα στιγμή να γίνουν αντιληπτοί…

Ευτυχώς όμως, όλα πήγαν καλά κι έτσι, την Τρίτη 31 Ιανουαρίου 1984 στις 22:10, ο «Χατζημανουήλ» έκανε την εμφάνισή του στην ΕΡΤ-1. Συνολικά, μεταδόθηκαν 13 επεισόδια, με το τελευταίο να βγαίνει «στον αέρα» την Πρωτομαγιά.

Η υπόθεση 

Βρισκόμαστε στην Κωνσταντινούπολη του 1916. Ο Χατζημανουήλ (Γιάννης Μόρτζος) είναι ιδιοκτήτης φούρνων, αλλά η απληστία και η διαρκής δίψα του για κοινωνική και οικονομική άνοδο, τον οδηγούν στο να κάνει ακραία πράγματα.

Για να πετύχει τους στόχους του, φροντίζει να εξασφαλίσει τη φιλία του Ιμπραχήμ (Δάνης Κατρανίδης), ο οποίος είναι διοικητής της περιοχής Πασά Μπαξέ (τόπος κατοικίας του κεντρικού ήρωα) και ανιψιός του Μπεγιαζίτ Μπέη (Θόδωρος Έξαρχος).

Ο Χατζημανουήλ είναι τόσο αδίστακτος, που συναινεί ακόμα και στο «δανεισμό» της Τάσως (Κάτια Δανδουλάκη) -της γυναίκας του- στον Ιμπραχίμ, ελπίζοντας σε μια πιθανή εγκυμοσύνη της, που θα τον βοηθήσει στο να τον έχει στο χέρι. Εκείνη όμως, αφού δίνεται στον Τούρκο διοικητή, σχεδιάζει την εκδίκησή της. Τον προτρέπει λοιπόν να διεκδικήσει τη θέση του θείου του, βάζοντας σιγά-σιγά στο μυαλό του την ιδέα να τον βγάλει από τη μέση.

Εκείνος πείθεται, αφού καταλαβαίνει ότι έτσι θα πραγματοποιήσει ανεμπόδιστος τα συνωμοτικά σχέδιά του. Επιπλέον, ο μπέης αποτελεί πρόβλημα και για τον Χατζημανουήλ, καθώς του ζητά επιτακτικά να σταματήσει τα πάρε-δώσε με τον ανιψιό του, λέγοντάς του ότι τον επηρεάζει αρνητικά.

Αυτή η επιμονή του μπέη, οδηγεί τον Χατζημανουήλ στην απόφαση ν’ απαλλαγεί από την παρουσία του. Το συζητά με τον Ιμπραχίμ κι εκείνος, του δίνει εντολή να προχωρήσει στη δολοφονία του.

Ωστόσο, επειδή ο κεντρικός ήρωας δε θέλει να εμπλακεί άμεσα, πείθει τον Αντρέ Μουράτη (Γιώργος Μιχαλακόπουλος)- παλιό ξεπεσμένο Φαναριώτη αριστοκράτη- να κάνει το φονικό, δίνοντάς του πολλά χρήματα. Πράγματι, ο Μουράτης σκοτώνει το μπέη, αλλά αρχίζει να εκβιάζει τον Χατζημανουήλ, ζητώντας του διαρκώς όλο και περισσότερα λεφτά.

Μέσα στη «συμφωνία» των δυο τους, υπάρχει και η «παραχώρηση» της αδελφής του Μουράτη, της Μαρίκας (Γεωργία Ζώη), η οποία για χρόνια αποτελεί τον διακαή πόθο του κεντρικού ήρωα. Όσο ανεβαίνει τα σκαλιά της «επιτυχίας», τόσο αναρωτιέται τι τον οδηγεί στο να κάνει όλες αυτές τις ατιμίες.

Η εξιχνίαση της δολοφονίας του μπέη, ανατίθεται στον αστυνόμο Συμεόνογλου (Βασίλης Διαμαντόπουλος), ο οποίος από την πρώτη στιγμή υποπτεύεται ότι πίσω από αυτή, κρύβεται ο Χατζημανουήλ. Έχοντας σκοπό της ζωής του να τον βάλει στο χέρι, περιμένει τη λάθος κίνηση από πλευράς του, ώστε ν’ αποκαλυφθεί ο ρόλος του. Με υπομονή και μελετημένες κινήσεις, σχεδιάζει την τελική «επίθεσή» του.

Στο μεταξύ, η Τάσω μένει έγκυος από τον Ιμπραχίμ και ο Χατζημανουήλ, αρχίζει να πιστεύει ότι πλέον τίποτε δε μπορεί να σταματήσει την «επέλασή» του. Όμως, εκείνη παθαίνει αποβολή (πιθανώς εσκεμμένη) κι από εκεί και πέρα, ξεκινά η αρχή του τέλους…

Για να εκδικηθεί τη γυναίκα του, δε διστάζει ακόμα και να βάλει Τούρκους να σκοτώσουν τον αδελφό της, το νεαρό φοιτητή Αλέκο (Δημήτρης Βαενάς), ο οποίος μένει στα Ταταύλα. Ωστόσο, το κουβάρι έχει αρχίσει να ξετυλίγεται και ουδείς πλέον μπορεί να σταματήσει την καταστροφή του.

Ο Ιμπραχίμ εξαφανίζεται εντελώς ξαφνικά, καθώς αντιλαμβάνεται ότι ο κλοιός στενεύει γύρω του, όσον αφορά την υπόθεση της δολοφονίας του θείου του. Παράλληλα, αφήνει ακάλυπτο το «φίλο» του, η σύλληψη του οποίου είναι πλέον θέμα χρόνου. Πρώτα, συλλαμβάνεται ο Μουράτης, ο οποίος δεν αντέχει τα βασανιστήρια και ομολογεί ότι ο Χατζημανουήλ του ζήτησε να σκοτώσει το μπέη. Μετά απ’ αυτό, ο άλλοτε πανίσχυρος Έλληνας καταδικάζεται σε θάνατο δι’ απαγχονισμού, μαζί με το Μουράτη…

Το καστ 

Το πρόσωπο του Γιάννη Μόρτζου, ήταν σχεδόν άγνωστο στο τηλεοπτικό κοινό μέχρι το 1984. Και τούτο, γιατί ουδέποτε είχε εμφανιστεί σε σίριαλ στη μικρή οθόνη -προφανώς για πολιτικούς λόγους. Ωστόσο, είχε πίσω του μια σπουδαία θεατρική πορεία, όντας μέλος του Θεάτρου Τέχνης και μαθητής του μεγάλου δάσκαλου Κάρολου Κουν.

Στον «Χατζημανουήλ», ο Μόρτζος πρωταγωνίστησε για πρώτη φορά στην τηλεόραση κι ενσάρκωσε με μοναδικό και άκρως πειστικό τρόπο τον ήρωα του μυθιστορήματος του Καστανάκη. Είναι πραγματικά έξοχος στο ρόλο του αδίστακτου, αριβίστα και φιλόδοξου ανθρώπου, ο οποίος δε διστάζει μπροστά στο οτιδήποτε προκειμένου να πραγματοποιήσει τα σχέδιά του. Και βεβαίως, έχει το τέλος που περιμένει τους περισσότερους που λειτουργούν και πορεύονται όπως εκείνος. Σίγουρα, ο τηλεοπτικός ρόλος της καριέρας του…

Η Κάτια Δανδουλάκη, με τη μεγάλη θεατρική και τηλεοπτική εμπειρία της, είναι εξαιρετική ως Τάσω. Μια γυναίκα που από ένα σημείο και μετά, παύει ν’ ανέχεται τους εξευτελισμούς και τις ταπεινώσεις που υφίσταται από το σύζυγό της κι αποφασίζει να τον πληρώσει εμμέσως με το ίδιο νόμισμα, οδηγώντας τον σταδιακά  στην καταστροφή και στην τιμωρία για όσα έκανε.

Όμως, έχω τη γνώμη ότι «όλα τα λεφτά» στη σειρά, είναι η παρουσία του Γιώργου Μιχαλακόπουλου. Αυτός ο μέγιστος θεατράνθρωπος, δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας στο ρόλο του Αντρέ Μουράτη, ενός προσώπου που θέλοντας να διατηρήσει ένα μέρος του ξεπεσμένου μεγαλείου του, δε διστάζει να γίνει φονιάς για τα λεφτά και μόνο. Στο τέλος, βγαίνει στην επιφάνεια αυτό που πραγματικά είναι: Ένα άθλιο και πανικόβλητο ανθρωπάκι, το οποίο προδίδει αμέσως τον ηθικό αυτουργό του εγκλήματος, μήπως και γλιτώσει την τιμωρία…

Η έκπληξη του σίριαλ, είναι η ερμηνεία του Δάνη Κατρανίδη ως Ιμπραχίμ. Έχοντας «θητεύσει» ως τότε σε τηλεοπτικούς ρόλους κυρίως του «καλού παιδιού» και του «ανέμελου νεαρού», εδώ παρουσιάζει ένα εντελώς διαφορετικό πρόσωπο. Αναδεικνύει ένα εξαιρετικό υποκριτικό ταλέντο, σε παραπλήσιο ρόλο μ’ εκείνο του Χατζημανουήλ κι αποδεικνύει ότι είναι ένας ηθοποιός ευρείας γκάμας.

Σημειωτέον, ότι αρχικά ο Γιάννης Σμαραγδής είχε επιλέξει άλλο πρόσωπο για το ρόλο του Ιμπραχίμ και συγκεκριμένα, τη μεγάλη μορφή του τουρκικού θεάτρου Γκέντσο Ερκάλ. Ωστόσο, λόγω των δημοκρατικών πεποιθήσεών του, οι Τούρκοι δεν του έδωσαν άδεια να έλθει στην Ελλάδα, ενώ δεν απέδωσε ούτε η προσπάθεια των συντελεστών της σειράς να τον βγάλουν παρανόμως από την Τουρκία…

Πολύ καλός -αν και λιγάκι υπερβολικός ερμηνευτικά σε κάποια σημεία- και ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, ως αστυνόμος Συμεώνογλου. Αξιοσημείωτη, η εκ νέου τηλεοπτική «συνάντησή» του με το Μιχαλακόπουλο, οκτώ χρόνια μετά το τέλος του θρυλικού «Εκείνος κι εκείνος»…

Εξαιρετικό όμως, είναι και το υπόλοιπο καστ: Μπέτυ Βαλάση (μαντάμ Ροζέτα, ιδιοκτήτρια του οίκου ανοχής της περιοχής), Βαγγέλης Καζάν (εκπληκτικός ως Κιορ-αλής, βοηθός του Ιμπραχίμ), Γεωργία Ζώη (Μαρίκα Μουράτη), Ντόρα Βολανάκη (νενέ Αγγερού, μητέρα του Χατζημανουήλ), Θόδωρος Έξαρχος (Μπεγιαζίτ μπέης), Ζανίνο (Μουσταφά), Μαρίνα Μακρή (Εριφύλη -είναι η γνωστή τραγουδίστρια Μαρίνα), Θάλεια Καλλιγά (η τυφλή θεία Μαργίτσα), Σπύρος Κωνσταντόπουλος (Μισέλ Γκοβέ, Γάλλος ιδιοκτήτης ενός μπαρ), Δημήτρης Βαενάς (Αλέκος, αδελφός της Τάσως), Μιχάλης Γιαννάτος (αστυνόμος Β`), Νίκος Χαραλάμπους (Γιάγκος Μιχαηλίδης, καθηγητής του Αλέκου, τον οποίο ερωτεύεται η Τάσω), Ντίνα Κώνστα (καμπουρίτσα) και ο Γρηγόρης Βαλτινός, στο ρόλο του αφηγητή, αλλά και του ίδιου του συγγραφέα, του Θράσου Καστανάκη.

Σχόλιο 

Ο «Χατζημανουήλ», είναι από τις πιο καλογυρισμένες και ρεαλιστικές τηλεοπτικές σειρές της μετά το 1981 ελληνικής τηλεόρασης. Το μεγάλο ποσό που δόθηκε για την πραγματοποίησή της, έπιασε τόπο, καθώς αναπαραστάθηκαν με τον πιο ιδανικό τρόπο η εποχή, οι συνήθειες και ο τρόπος συμπεριφοράς των Ελλήνων και των Τούρκων της Πόλης στις αρχές του 20ού αιώνα.

Ο Γιάννης Σμαραγδής, σκηνοθέτησε υποδειγματικά την τηλεοπτική μεταφορά του μυθιστορήματος του Καστανάκη και με τη σημαντική κινηματογραφική εμπειρία του, ουσιαστικά δημιούργησε μια ταινία συνεχείας. Εύσημα ανήκουν και στο Χριστόδουλο Χάλαρη για τη μουσική της σειράς, αλλά σε όλους τους συντελεστές της για την εξαιρετική δουλειά που έκαναν.

Να σημειωθεί ότι ο σκηνοθέτης, είχε κατά νου να γυρίσει τον “Χατζημανουήλ” σε κινηματογραφική ταινία και το σκεφτόταν επί περίπου δέκα χρόνια. Ωστόσο, τον πρόλαβε ένας Γάλλος συνάδελφός του, παρουσιάζοντας ένα φιλμ με τίτλο “Η νύχτα με τα σκυλιά”, βασισμένο στο έργο του Καστανάκη. Έτσι, επιλέχθηκε η λύση της τηλεοπτικής σειράς…

————

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…