aspromavra_egxrwma_logo_500

Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης 

Τηλεοπτικές στιγμές που μας έκαναν να γελάσουμε, να κλάψουμε, να μελαγχολήσουμε, να ταυτιστούμε με τους ήρωες και να πάσχουμε μαζί τους. Πόσα συναισθήματα δε γέννησαν σε όλους μας αξέχαστα σίριαλ της μικρής οθόνης. «Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα», άφησαν το σημάδι τους στο μυαλό και στην καρδιά μας και τα θυμόμαστε με νοσταλγία μέσα σ’ αυτό το άθλιο τηλεοπτικό τοπίο του σήμερα…

Αυτή η στήλη λοιπόν, από φέτος κάθε εβδομάδα, θα σας παρουσιάζει εναλλάξ μία σειρά και μία εκπομπή που έγραψαν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία στην ασπρόμαυρη ή στην έγχρωμη τηλεόραση στα πρώτα 20 χρόνια πορείας της. Φιλοδοξία της, να σας θυμίσει μοναδικές κι ανεπανάληπτες στιγμές που δε θα σβήσουν ποτέ ο χρόνος και η μνήμη!

———————————————–

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’80, η τρίτη ηλικία και τα προβλήματά της απουσίαζαν εντελώς από την ελληνική τηλεόραση. Ουδείς είχε ασχοληθεί με τους «παλαίμαχους» της ζωής, οι οποίοι είχανε περάσει στο περιθώριο και υπήρχε η άποψη ότι αυτό το θέμα δε θα είχε το παραμικρό ενδιαφέρον για το τηλεοπτικό κοινό.

Ωστόσο, ο Παντελής Βούλγαρης και ο Λάκης Λαζόπουλος τόλμησαν ν’ αγγίξουν το συγκεκριμένο ζήτημα, γράφοντας το σενάριο μιας σειράς με ανάλογη θεματολογία και προτείνοντάς το στην ΕΡΤ. Η εισήγησή τους έγινε δεκτή κι έτσι, το Σάββατο 18 Σεπτεμβρίου 1982 στις 19:30 ξεκίνησαν «Οι απόμαχοι», οι οποίοι μεταδόθηκαν σε 12 ημίωρα επεισόδια, ολοκληρώνοντας τον κύκλο τους στις 4 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς…

apomaxoi_2017_03_001

Εκτός της συγγραφικής ιδιότητάς του, ο Βούλγαρης είχε και τη σκηνοθετική επιμέλεια του έργου, ενώ ήτανε και συμπαραγωγός με το Δημήτρη Αρβανίτη, μέσω της εταιρείας «Κύκλος φιλμ Ο.Ε.».

Ως πρωταγωνιστές, επελέγησαν ορισμένοι από τους σημαντικότερους ηθοποιούς του ελληνικού θεάτρου που βρίσκονταν σε μια…κάπως προχωρημένη ηλικία, ώστε να ενσαρκώσουνε με τον πιο πειστικό τρόπο τους χαρακτήρες της σειράς. Το μεγαλύτερο μέρος των γυρισμάτων, έγινε στο μέγαρο της Δουκίσσης Πλακεντίας στην Πεντέλη, κατόπιν ειδικής άδειας από τον ΕΟΤ.

Από την πρώτη στιγμή, οι κριτικές γι’ αυτήν ήταν ενθουσιώδεις έως διθυραμβικές (κάτι σπανιότατο για την εποχή), ενώ κατάφερε να κερδίσει και μεγάλη μερίδα τηλεθεατών. Λόγω του ότι γυρίστηκε σε φιλμ, δεν ήτανε δυνατό να διαγραφεί από το αρχείο της ΕΡΤ και με την εξέλιξη της τεχνολογίας, μπορεί ο οποιοσδήποτε να παρακολουθήσει όλα τα επεισόδια μέσω του διαδικτύου. Αξίζει τον κόπο…

Η υπόθεση

Η δράση των «Απόμαχων» -που μόνο τέτοιοι δεν ήταν…- εξελίσσεται στον οίκο ευγηρίας «Η ζεστή φωλιά», ιδιοκτήτης του οποίου είναι ο κύριος Κιολέογλου (Άλκης Παναγιωτίδης) και διευθυντής-οικονόμος ο Σταύρος Προκόβας (Σταύρος Παράβας).

Στο ίδρυμα, μένουνε συνολικά 25 τρόφιμοι, άνδρες και γυναίκες, μεταξύ των οποίων η παλιά θεατρίνα Ρενέ Τσώλη (Δέσπω Διαμαντίδου), η πρώην μοδίστρα Ελισάβετ Κουρούκλη (Ντόρα Βολανάκη), η στα νιάτα της αγωνίστρια Κλειώ Σαμίου (Αλέκα Παΐζη), μια γεροντοκόρη και παλιά αρχόντισσα (Ζωρζ Σαρρή), ο γερο-αγρότης Μαθιός (Γιάννης Χειμωνίδης), ο χρεοκοπημένος βιομήχανος κουμπιών Ευτύχιος (Χριστόφορος Νέζερ), ένας πρώην στρατηγός (Νίκος Παπαχρήστος), ο πρώην γυμνασιάρχης-φιλόλογος Χαρίλαος Βουδούρης (Βάσος Ανδρονίδης) και ο Σάκης Αγγελόπουλος (Βασίλης Διαμαντόπουλος), ο οποίος είναι ο πιο «άτακτος» κι «ερωτιάρης» της παρέας.

apomaxoi_2017_03_003

Ο καθένας απ’ αυτούς, έχει και τη δική του ξεχωριστή ιστορία, που μαθαίνουμε από επεισόδιο σε επεισόδιο. Όμως, ουδείς δείχνει να έχει παραιτηθεί από τη ζωή και τις απολαύσεις της και όλοι τους είναι αποφασισμένοι να τη χαρούν με οποιονδήποτε τρόπο, παρά την ηλικία και τα προβλήματα που τους απασχολούν.

Ο Σταύρος είναι πάντα κοντά τους και φροντίζει να τους παρέχει ό,τι καλύτερο μπορεί, ώστε να αισθάνονται όσο το δυνατό πιο όμορφα. Διοργανώνει εκδρομές, θεατρικές παραστάσεις, χορούς κλπ, ώστε η διαβίωσή τους στη «Ζεστή φωλιά» να μην είναι μονότονη και να κυλά ευχάριστα.

apomaxoi_2017_03_004

Όμως, αυτές τις πρωτοβουλίες του δε βλέπει με καλό μάτι ο ιδιοκτήτης του οίκου ευγηρίας, ο οποίος κάποια μέρα τον καλεί στο γραφείο του και του ζητά να τις σταματήσει. Όταν εκείνος αρνείται, τον απολύει και προσλαμβάνει κάποιον άλλο στη θέση του.

Τότε, αρχίζει το μεγάλο «πανηγύρι». Οι τρόφιμοι που αγαπάνε πολύ το Σταύρο, αποφασίζουνε να δράσουν. Με επικεφαλής το στρατηγό, το Σάκη και το γερο-Μαθιό, κόβουνε τις τηλεφωνικές γραμμές του κτιρίου, δένουν και φιμώνουν τον ιδιοκτήτη και τον αντικαταστάτη του Σταύρου και οργανώνουνε την κατάληψη του οίκου, ζητώντας την επαναπρόσληψή του.

Το σχέδιο με την ονομασία «Ονούφριος» είναι εξαιρετικά οργανωμένο, καθώς περιλαμβάνει πανό, πομπό, περιφρούρηση των χώρων κλπ και συμμετέχουν όλοι οι ηλικιωμένοι του ιδρύματος, με μεγάλη προθυμία και ζωτικότητα. Μάλιστα, η ενέργειά τους γίνεται θέμα για ρεπορτάζ στα δελτία ειδήσεων και στο τέλος, η νίκη είναι δική τους, καθώς ο Σταύρος επιστρέφει στη δουλειά και στη θέση του.

Το καστ

Τα ονόματα που αναφέραμε στην προηγούμενη ενότητα, νομίζουμε ότι φτάνουνε και περισσεύουν ώστε να γίνει αντιληπτό ότι οι χαρακτήρες που έγραψαν οι Βούλγαρης και Λαζόπουλος δε θα μπορούσανε να ερμηνευθούν ιδανικότερα. Όλοι οι «απόμαχοι» είναι εξαιρετικοί στους ρόλους τους, δίνοντας μαθήματα υποκριτικής, απόσταγμα της μακρόχρονης θεατρικής εμπειρίας τους.

Ωστόσο, κατά τη γνώμη μας ξεχωρίζουν δύο εξ αυτών. Θα ξεκινήσουμε από την Αλέκα Παΐζη, η οποία ουσιαστικά υποδύεται τον εαυτό της, καθώς κι εκείνη υπήρξε αγωνίστρια στα χρόνια της Κατοχής και του καταστρεπτικού εμφυλίου πολέμου, διακινδυνεύοντας πολλές φορές ακόμα και την ίδια τη ζωή της. Στα έντυπα της εποχής, διαβάζουμε ότι κάποια μέρα της τηλεφώνησε ο μεγάλος ποιητής μας Γιάννης Ρίτσος και γεμάτος συγκίνηση, τη συνεχάρη για την ερμηνεία της στη σειρά.

apomaxoi_2017_03_005

Συνεχίζουμε με το Βασίλη Διαμαντόπουλο, ο οποίος ήτανε πραγματικά απολαυστικός στο ρόλο του «σκανδαλιάρη» Σάκη, που αρνείται να συμβιβαστεί με την ηλικία του και ακόμα νιώθει ακμαίος και ικανός για «ερωτοδουλειές», φτάνοντας στο σημείο ακόμα και να εξαφανιστεί από το ίδρυμα για να θυμηθεί τα νιάτα του. Ένας σχεδόν κωμικός, αλλά καθόλου γελοίος χαρακτήρας, που ο αξέχαστος ηθοποιός υποδύθηκε με μοναδική μαεστρία.

Από εκεί και πέρα, εξαιρετικοί είναι και οι υπόλοιποι πρωταγωνιστές της σειράς, καθώς ήδη αναφέραμε ότι κουβαλούσανε στις πλάτες τους πολλές δεκαετίες καλλιτεχνικών εμπειριών και το απέδειξαν για ακόμη μια φορά. Σημειωτέον, ότι ο Σταύρος Παράβας έκανε την πρώτη εμφάνισή του σε τηλεοπτική σειρά…

apomaxoi_2017_03_002

Εκτός των προαναφερθέντων ονομάτων, συμμετείχανε και οι Πηνελόπη Πιτσούλη (Μάρθα, μαγείρισσα στον οίκο ευγηρίας), Σπύρος Κωνσταντόπουλος (αστυνομικός), Παύλος Κοντογιαννίδης (γιος του γερο-Μαθιού), Ζωή Βουδούρη (γυναίκα του μπαρμπα-Μαθιού), Μανώλης Δεστούνης κ.α.

Επίσης, στο πρώτο και το τελευταίο επεισόδιο της σειράς εμφανίστηκε η τότε δημοσιογράφος της ΕΡΤ Λιάνα Κανέλλη, στο ρόλο μιας ρεπόρτερ της τηλεόρασης που είχε πάει να καλύψει το θέμα της κατάληψης του οίκου ευγηρίας.

Να προσθέσουμε ότι οι δύο παραγωγοί, δυσκολεύτηκαν αρκετά μέχρι να ολοκληρώσουνε τη διανομή των χαρακτήρων, καθώς οι περισσότεροι ηθοποιοί δεν ήθελαν να συμμετάσχουν, φοβούμενοι το γηροκομείο και πιστεύοντας ότι θα περιοριστούνε μόνο στο να τρώνε το γιαουρτάκι τους, να πλέκουνε και να παίζουνε χαρτιά…

Σχόλιο

«Οι απόμαχοι» ήταν από τις καλύτερες στιγμές στην ιστορία της εγχώριας τηλεόρασης. Εκτός του ότι διέθεταν εξαιρετικό καστ πρωταγωνιστών, πολύ καλό σενάριο και ήταν υποδειγματικά γυρισμένοι, περνούσαν και πολλά μηνύματα όχι μόνο στους τηλεθεατές, αλλά και στο ελληνικό κράτος.

Ήταν η πρώτη φορά που βλέπαμε στη μικρή οθόνη μια σειρά με θέμα την τρίτη ηλικία και τις ιδιαιτερότητές της, όχι όμως όπως την ξέραμε μέχρι τότε. Εδώ, οι ήρωές μας νιώθουνε μικρά παιδιά κι έτσι συμπεριφέρονται, καταρρίπτοντας την άποψη που είχε η κοινή γνώμη ότι οι ηλικιωμένοι το μόνο που μπορούνε να κάνουν, είναι να κάθονται σ’ ένα κρεβάτι φορώντας πιτζάμες και πίνοντας φασκόμηλο.

Έχουνε κι εκείνοι δικαίωμα στη ζωή και στις χαρές της και δε βρίσκονται στο περιθώριο, όπως πίστευε ο περισσότερος κόσμος, ο οποίος ουσιαστικά μέσα από τους «Απόμαχους» έμαθε πολλά πράγματα γι’ αυτούς. Κι όχι με τη μορφή της μυθοπλασίας, αλλά της πραγματικότητας…

Επιπλέον, έχω την εντύπωση ότι η σειρά αποτέλεσε κι ένα είδος διαμαρτυρίας για τον παραγκωνισμό της τρίτης ηλικίας και των συνθηκών που υπήρχανε μέσα στα γηροκομεία, ασχέτως αν εδώ οι τρόφιμοι έδειχναν ότι περνούσανε τουλάχιστον ικανοποιητικά…

Τέλος, θα πρέπει να κάνουμε ειδική μνεία στην εξαιρετική μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη, η οποία «έντυσε» με τον ιδανικότερο τρόπο τους «Απόμαχους»…

—————

* Οι φωτογραφίες προέρχονται από τεύχη του περιοδικού “Ραδιοτηλεόραση”, που υπάρχουν στο αρχείο του συντάκτη της στήλης.

———–

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here