Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα: “Λούμπεν”

Τηλεοπτικές στιγμές που μας έκαναν να γελάσουμε, να κλάψουμε, να μελαγχολήσουμε, να ταυτιστούμε με τους ήρωες και να πάσχουμε μαζί τους. Πόσα συναισθήματα δε γέννησαν σε όλους μας αξέχαστα σίριαλ της μικρής οθόνης. «Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα», άφησαν το σημάδι τους στο μυαλό και στην καρδιά μας και τα θυμόμαστε με νοσταλγία μέσα σ’ αυτό το άθλιο τηλεοπτικό τοπίο του σήμερα…

Αυτή η στήλη λοιπόν, από φέτος κάθε εβδομάδα, θα σας παρουσιάζει εναλλάξ μία σειρά και μία εκπομπή που έγραψαν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία στην ασπρόμαυρη ή στην έγχρωμη τηλεόραση στα πρώτα 20 χρόνια πορείας της. Φιλοδοξία της, να σας θυμίσει μοναδικές κι ανεπανάληπτες στιγμές που δε θα σβήσουν ποτέ ο χρόνος και η μνήμη!

———————————————–

Τι συμβαίνει όταν ένας άνδρας μεταχειρίζεται τη γυναίκα του ως σκουπίδι; Όταν της φέρεται απαξιωτικά, είναι βάναυσος μαζί της κι έχει χαρακτήρα εγωκεντρικό, ατομικιστικό και καταπιεστικό; Κι όταν αυτή η γυναίκα είναι καλλιεργημένη, καλή νοικοκυρά, αλλά και πειθήνιο όργανο του ανδρός της;

Όλα τα παραπάνω ερωτήματα απαντώνται στο «Λούμπεν», ένα βιογραφικό μυθιστόρημα της αξέχαστης και σπουδαίας δασκάλας των ελληνικών γραμμάτων Έλλης Αλεξίου. Στις σελίδες του, ουσιαστικά περιγράφονται οι πολύ άσχημες συνθήκες ζωής της συγγραφέως δίπλα στο λογοτέχνη Βάσο Δασκαλάκη, ο οποίος είχε όλα τα ελαττώματα ενός κακού συζύγου.

Το συγκεκριμένο έργο, ήταν το πρώτο της που διασκευάστηκε για την τηλεόραση δια χειρός Φράνσις Κάραμποτ, ο οποίος ανέλαβε και τη σκηνοθεσία, στην πρώτη απόπειρά του ν’ ασχοληθεί με τη μικρή οθόνη.

https://youtu.be/ws2PUfdD0V4

Έτσι, την Πέμπτη 2 Απριλίου 1981 στις 22:00, η ΥΕΝΕΔ μετέδωσε το πρώτο από τα συνολικά 18 ημίωρα επεισόδια του «Λούμπεν», γυρισμένα σε έγχρωμο φιλμ. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που (ευτυχώς…) σώζονται στο αρχείο της δημόσιας τηλεόρασης, αν κι έχουν περάσει αρκετά χρόνια χωρίς να μεταδοθούν σ’ επανάληψη.

Η σειρά ολοκληρώθηκε στις 6 Αυγούστου 1981 και πρωταγωνιστές της, ήταν ο Νικήτας Τσακίρογλου και η Νέλλη Σακελλάρη, η οποία είχε και την ευθύνη της παραγωγής, μέσω της εταιρείας Virgo TV. Μπορεί να μη σημείωσε πολύ υψηλά ποσοστά τηλεθέασης για τα δεδομένα εκείνης της εποχής, ωστόσο ξεχώρισε για την ποιότητα και την αρτιότητά της. Ειδικά αν τη συγκρίνουμε με το σημερινό χάλι της εγχώριας τηλεόρασης…

Η υπόθεση

Οι δύο κεντρικοί ήρωες του έργου, είναι ο Ανδρέας (Νικήτας Τσακίρογλου) και η Μυρτώ (Νέλλη Σακελλάρη). Ο πρώτος, μεγάλωσε μέσα στη φτώχια, την απαξίωση και τις στερήσεις, καθώς η μητέρα του Ζωή (Μαίρη Νάνου) πέθανε όταν ακόμη ήταν μωρό και λίγα χρόνια αργότερα, έχασε και τον πατέρα του (Νάσος Κεδράκας).

Έτσι, τον περιμάζεψε μιαν οικογένεια συγγενών του, όχι από φιλανθρωπία, αλλά με σκοπό να οικειοποιηθεί τα λίγα χωράφια και λιόδεντρα που εκείνος άφησε. Ο μικρός Ανδρέας βρέθηκε μέσα σε μια τρώγλη με δώδεκα παιδιά, η μάνα των οποίων (Όλγα Τουρνάκη) του φερόταν απαξιωτικά και τον έβαζε να κάνει τις πιο βαριές δουλειές, αν και ακόμη ήταν σε παιδική ηλικία. Την ίδια συμπεριφορά, είχαν και τα παιδιά της απέναντί του.

Όπως ήταν φυσικό κι επόμενο, όλα αυτά τα βιώματα επηρέασαν αποφασιστικά τη ζωή του και τον έκαναν σκληρό και ατομικιστή. Γελούσε σπανίως, κοίταζε το συμφέρον του κι έψαχνε τρόπο να βγάλει όλα τ’ απωθημένα του κάπου.

Το «θύμα» του, ήταν η Μυρτώ. Μια κοπέλα που γεννήθηκε σε νησί και μεγάλωσε δίχως να της λείψει το παραμικρό, σ’ ένα ιδανικό περιβάλλον, περιστοιχισμένη από ανθρώπους που προτού καν εκφράσει μια επιθυμία της, έτρεχαν να την πραγματοποιήσουν. Ήταν μοναχοπαίδι και ήλθε στη ζωή όταν οι γονείς της ήταν σε σχετικά μεγάλη ηλικία, οπότε έτσι εξηγείται η αδυναμία που όλοι της είχαν.

Οι δυο τους, γνωρίστηκαν όταν ο Ανδρέας συνεταιρίστηκε με τον κυρ-Λεωνίδα (Γιάννης Κοντούλης), σ’ ένα γραφείο αντιπροσωπειών. Κάποια στιγμή, κατέβηκε στο νησί για να παραλάβει εμπόρευμα και το σπίτι που νοίκιασε, ήταν ακριβώς απέναντι από εκείνο της νεαρής κοπέλας. Η ομορφιά της δεν άργησε να τον συγκινήσει και με συνοπτικές διαδικασίες, τη ζήτησε από τους δικούς της.

Εκείνοι στην αρχή είχαν τις αντιρρήσεις τους, καθώς ήθελαν μια καλύτερη τύχη για την «Πεντάμορφή» τους, όπως αποκαλούσαν τη Μυρτώ. Ωστόσο, όταν κι αυτή απάντησε θετικά στην πρόταση του Ανδρέα και τους ξεκαθάρισε ότι τον αγαπά, τότε κάμφθηκαν οι όποιες αμφιβολίες τους.

Έτσι λοιπόν, το ζευγάρι παντρεύεται κι εγκαθίσταται στην Αθήνα. Ωστόσο, από πολύ νωρίς φαίνεται ότι ζουν περισσότερο σαν συγκάτοικοι, παρά σαν ανδρόγυνο. Ο Ανδρέας σε μόνιμη βάση είναι απότομος και ψυχρός με τη Μυρτώ, ενώ εκείνη υπομένει την απαράδεκτη συμπεριφορά του χωρίς να φέρνει την παραμικρή αντίρρηση, αποδίδοντάς την στο γεγονός ότι έζησε άσχημα παιδικά χρόνια και οφείλει να τον στηρίξει.

Μόνο στην παιδική της φίλη Ευτυχούλα (Άννα Γεραλή), εξομολογείται ότι δεν είναι ευτυχισμένη, αλλά παρά τις παραινέσεις της να τον αφήσει, η Μυρτώ είναι αποφασισμένη να παραμείνει κοντά του και να τον στηρίξει.

Ωστόσο, ο Ανδρέας δε δίνει σημασία σε όλα αυτά. Θέλει ν’ ανοίξει μια καινούργια επιχείρηση, συνεταιρικά με τον πράκτορα που έχει ο κυρ-Λεωνίδας στο νησί (Ντίνος Δουλγεράκης), με σκοπό την εμπορία καλλυντικών. Όταν μαθαίνει ότι η μικρή περιουσία του πατέρα του έχει καταστραφεί, ζητά επιτακτικά από τη Μυρτώ να γράψει στους θείους της για να στείλουν χρήματα.

Πράγματι, αυτό γίνεται και τίθενται οι βάσεις για το νέο επαγγελματικό ξεκίνημα του Ανδρέα. Τότε, θα γνωρίσει τη Ναταλία (Ναταλία Αλκαίου), η οποία του ζητά δουλειά ως γραμματέας και οι δυο τους δε θ’ αργήσουν να ερωτευτούν.

Είναι η στιγμή που εκείνος θ’ αποφασίσει να χωρίσει τη γυναίκα του, αλλά δε θα έχει τον ανδρισμό να της πει ευθέως το λόγο, παρά μόνο το ότι έχει πάθει μια «κρίση ελευθερίας», σύμφωνα με τα όσα τον συμβούλεψε ένας δικηγόρος.

Η Μυρτώ, εντελώς ανύποπτη, αρχίζει ν’ ανησυχεί για την κατάσταση της υγείας του, ωστόσο πολύ γρήγορα θα καταλάβει την πραγματική αιτία και θα του δηλώσει ότι αν θέλει να χωρίσουν, η ίδια δε θα προβάλλει την παραμικρή αντίρρηση.

Η τελευταία ελπίδα της, γκρεμίζεται όταν μαθαίνει από το δικηγόρο ότι ο άνδρας της ζητά διαζύγιο και τότε αντιλαμβάνεται ξεκάθαρα ότι όλα έχουν τελειώσει μεταξύ τους.

Ο Ανδρέας φεύγει από το σπίτι και πλέον, η Μυρτώ αποφασίζει να πουλήσει τα πάντα και να ξαναγυρίσει στο νησί της, καθώς στην Αθήνα δεν την κρατά το παραμικρό. Και ο τελευταίος σύνδεσμός της με το παρελθόν, η αγαπημένη της θεία-Λένη (Ντόρα Βολανάκη), έχει πεθάνει.

Έτσι, μαζεύει τα πράγματά της, μπαίνει σ’ ένα τρένο κι ετοιμάζεται ν’ ανοίξει ένα καινούργιο κύκλο στη ζωή της, αφήνοντας πίσω της ό,τι την πλήγωσε και ξέροντας ότι το όνειρο που είχε ως παιδί για «το πριγκιπόπουλο του παραμυθιού», δεν υπάρχει πια…

Το καστ

Στο «Λούμπεν», υπάρχει μια πλειάδα εξαιρετικών ηθοποιών, που έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι όσο το δυνατό πιο άρτιο. Ο Νικήτας Τσακίρογλου, εμφανίζεται για πρώτη φορά σ’ ένα «κακό» τηλεοπτικό ρόλο, καθώς μέχρι τότε υποδυόταν πάντα τον καλό και τίμιο άνθρωπο. Εδώ, αποδίδει εξαιρετικά το δύστροπο, εγωκεντρικό και συμφεροντολόγο χαρακτήρα του Ανδρέα, που δε διστάζει να ποδοπατήσει τους άλλους, φτάνει να καταφέρει να φτάσει ψηλά.

Η Νέλλη Σακελλάρη, ενσαρκώνει με ιδανικό τρόπο την πιστή, υποταγμένη, αφοσιωμένη και υπομονετική Μυρτώ, η οποία ανέχεται στωικά τις ιδιοτροπίες του συζύγου της, δικαιολογώντας τον πάντα και μη φέρνοντάς του την παραμικρή αντίρρηση.

Όμως, όταν πλέον η κατάσταση φτάνει στο απροχώρητο, αποχωρεί με ψηλά το κεφάλι και προσπαθεί ν’ αρχίσει μια καινούργια ζωή, αν και ξέρει ότι όλα τα όνειρα που έκανε, πλέον είναι νεκρά. Η συγκεκριμένη ηθοποιός δεν έκανε συχνές τηλεοπτικές εμφανίσεις και στο «Λούμπεν» την είδαμε για πρώτη φορά σε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Από τους υπόλοιπους ηθοποιούς, θα σταθούμε στο Γιάννη Κοντούλη, που υποδύεται τον κυρ-Λεωνίδα, το πρώτο αφεντικό του Ανδρέα. Δυστυχώς, δεν πρόλαβε να δει τον εαυτό του στη σειρά, καθώς έφυγε από τη ζωή λίγο καιρό πριν τη μετάδοση του πρώτου επεισοδίου. Άλλωστε, άφησε στη μέση και τα γυρίσματα της «Μεθυσμένης πολιτείας», όπου συμμετείχε.

Την ίδια τύχη, είχε λίγο αργότερα και ο Νάσος Κεδράκας, ο οποίος εμφανίστηκε μόνο στο πρώτο επεισόδιο, στο ρόλο του πατέρα του Ανδρέα. Περίπου 20 μέρες μετά το τέλος της σειράς, άφησε κι εκείνος την τελευταία πνοή του.

Πολύ καλές ερμηνείες είχαμε από τη Ντόρα Βολανάκη και την Άννα Γεραλή, ενώ ξεχωρίζει για ακόμη μια φορά η εμφάνιση του Άρη Ρέτσου, αν και δεν είχε μεγάλη συμμετοχή στη σειρά. Υποδύθηκε το Θοδωρή, ένα νεαρό παιδί που ερωτεύθηκε «πλατωνικά» τη Μυρτώ, όταν εκείνη ανέλαβε να του μάθει γαλλικά και ήτανε πραγματικά εξαιρετικός.

Στο «Λούμπεν», συμμετείχαν επίσης και οι Νίκος Κούρος (πατέρας της Μυρτώς), Χρήστος Τσάγκας (δάσκαλος), Κάρμεν Ρουγγέρη (Καίτη), Τάσος Λέρτας (παπάς), Κωνσταντίνα Σαββίδη (Φρόσω) κ.α. Σημαντική στιγμή, η εμφάνιση της ίδιας της Έλλης Αλεξίου στο τελευταίο επεισόδιο, στο ρόλο της Μυρτώς μετά από 45 χρόνια. Επίσης, να πούμε ότι το πρωταγωνιστικό ζευγάρι σε παιδική ηλικία ενσαρκώνουνε τα παιδιά Γιώργος Σιδέρης (Ανδρέας) και Ναταλί Τζομπανάκη (Μυρτώ).

Στην αφήγηση, δεσπόζει η επιβλητική φωνή του αξέχαστου Μάνου Κατράκη, που προσδίδει το δικό του, ξεχωριστό κύρος στη σειρά.

Σχόλιο

Μόλις η Έλλη Αλεξίου είδε όλα τα επεισόδια σε ιδιωτική προβολή (πριν μεταδοθούν στην τηλεόραση), έκανε την εξής δήλωση: «Φωτίστηκε ξαφνικά ο νους μου και τότε κατάλαβα. Εννόησα τη συμπεριφορά του Δασκαλάκη. Μου έκαμε ό,τι μου έκαμε, το βίο αβίωτο, για ν’ αναγκαστώ να τον διώξω. Το πράγμα είναι ολοφάνερο. Ωστόσο, τότε εγώ δεν το είχα καταλάβει, νόμιζα πως ήταν άρρωστος, πως κάτι τον βασάνιζε, κάτι τον τυραννούσε»…

Νομίζουμε ότι και μόνο αυτά τα λόγια της αξέχαστης παιδαγωγού και λογοτέχνη, φτάνουν για να καταδείξουν τη δυναμική της σειράς. Χρειάστηκε να δει «οπτικοποιημένη» τη ζωή της, για ν’ αντιληφθεί τη συμπεριφορά ενός ανθρώπου που έζησε μαζί του και υπέστη όσα υπέστη από κείνον. Αν τούτο δεν είναι το μεγαλύτερο εύσημο για την ποιότητα της δουλειάς που έκαναν οι συντελεστές της τηλεοπτικής μεταφοράς του έργου της, τότε ποιο είναι;

Εν πάση περιπτώσει, πρόκειται για μια από τις πιο άρτιες παραγωγές στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης, με πολλά εξωτερικά γυρίσματα και πλήρη αναπαράσταση της εποχής που διαδραματίζεται η ιστορία (δεκαετία του ’30).

Καταδεικνύει με αρκετό ρεαλισμό την ουσιαστικά ανύπαρκτη σχέση ενός παντρεμένου ζευγαριού, με τη γυναίκα στο ρόλο του “Lumpen”, δηλαδή του κουρελιού που το χρησιμοποιεί κάποιος όπως θέλει κι εν συνεχεία το πετάει. Δηλαδή, ό,τι έκανε ο Ανδρέας στη Μυρτώ ή ο Βάσος στην Έλλη…

Μακάρι κάποια στιγμή να μεταδοθεί ξανά από τη δημόσια τηλεόραση, γιατί πραγματικά αξίζει τον κόπο. Πάντως, για τους …ανυπόμονους, όλα τα επεισόδιά της υπάρχουν στο διαδίκτυο…

—————

* Οι φωτογραφίες προέρχονται από τεύχη του περιοδικού “Ραδιοτηλεόραση”, που υπάρχουν στο αρχείο του συντάκτη της στήλης.

———–

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…