Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα: “Λωξάντρα”

Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
 http://vinylmaniac.madblog.gr
Παρασκευή, 7 Φεβρουαρίου 2014

———————————————————–

Η Πολίτισσα «Λωξάντρα»

Το 1980 διανύει τις πρώτες ημέρες του, μια νέα δεκαετία έχει ξεκινήσει και οι προσδοκίες και τα όνειρα γι’ αυτήν είναι πολλές. Η τηλεόραση είναι πλέον το βασικό μέσο ψυχαγωγίας του Έλληνα, αλλά οι κριτικοί της εποχής δε σταματούν να «γκρινιάζουν» για την ποιότητα των προγραμμάτων της. Δεν είχαν δει ακόμα τα χειρότερα…!

Κι έτσι απλά, το Σάββατο 19 Ιανουαρίου μπαίνει στη ζωή μας η «Λωξάντρα». Η πληθωρική Κωνσταντινουπολίτισσα ηρωίδα της Μαρίας Ιορδανίδου, η οποία κερδίζει από την αρχή την αγάπη του κόσμου και ακόμα και σήμερα παραμένει μια από τις πιο χαρακτηριστικές μορφές της ελληνικής τηλεόρασης. Στα 30 επεισόδια που προβλήθηκαν, ξεπρόβαλλε μπροστά στη μικρή οθόνη ένα κομμάτι από τη ζωή στην Πόλη και γενικότερα στην Ανατολή, παράλληλα με τα συνταρακτικά γεγονότα που συμβαίνουν διαμέσου σχεδόν μισού αιώνα που καλύπτει το «αυτοβιογραφικό» μυθιστόρημα…

Η υπόθεση

Ο Δημητρός, ένας ώριμος χήρος με τέσσερα μικρά παιδιά (Γιάννης Αργύρης) αποφασίζει να παντρευτεί ξανά όχι για τον ίδιο, μα για κείνα, καθώς μόνος του δε μπορεί να τα μεγαλώσει. Απευθύνεται λοιπόν σε μια προξενήτρα, ζητώντας της να του βρει μια «νύφη» με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Έτσι, λίγο αργότερα πηγαίνει μαζί της να γνωρίσει την «υποψήφια», η οποία είναι η Λωξάντρα (Μπέτυ Βαλάση). Ορφανή από πολύ μικρή, μεγάλωσε τ’ αδέλφια της και πλέον ήλθε η δική της σειρά. Ο Δημητρός μαγεύεται από τον πληθωρικό χαρακτήρα της, την παντρεύεται και ζουν στο Μακροχώρι. Στην αρχή δύο από τα παιδιά του δε τη βλέπουν με καλό μάτι, εκείνη όμως τους στέκεται και τα φροντίζει σα να ήταν η πραγματική μητέρα τους.

Έξι χρόνια μετά το γάμο, η Λωξάντρα γεννά το πρώτο παιδί της, τον Αλέκο ή Αλεκάκη (Πάνος Χατζηκουτσέλης) και δυο χρόνια αργότερα την Κλειώ (Ανθή Ανδρεοπούλου). Η ζωή της είναι ένα πραγματικό πανηγύρι, καθώς είναι ευτυχισμένη με την οικογένειά της κι επιφορτισμένη με τη φροντίδα του σπιτιού, αλλά κυρίως με το μαγείρεμα. Μαζί με τους δύο υπηρέτες της, τον Ταρνανά από την Αρμενία (Αλέκος Μαυρίδης) και τη Σουλτάνα (Νίκη Παζαρέντζου), βρίσκονται σχεδόν όλη την ημέρα στην κουζίνα φτιάχνοντας διάφορες πεντανόστιμες πολίτικες συνταγές και φυσικά, εκείνη έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο σε όλα.

Το σπίτι της πραγματικά θυμίζει κέντρο διερχομένων. Έλληνες και Τούρκοι περνούν από κει για να πιουν ένα καφέ, να φαν ένα γλυκό και βεβαίως, για να πάρουν το αγίασμα της Παναγίας της Μπαλουκλιώτισσας (δηλαδή από το Μπαλουκλί), που για τη Λωξάντρα είναι «ένα κι ένα για όλες τις αρρώστιες». Έχει παρέα της διαρκώς τη νύφη της Ελένη ή Ελεγκάκη όπως τη λέει (Μαρία Μαρμαρινού), χήρα του αδερφού της, η οποία έχει τρία παιδιά: Την Ευτέρπη (Ειρήνη Ελισαίου), την Ευφημία (Θάλεια Παπάζογλου) και τον Αντρίκο ή «Μπέμπεκα» (Πάνος Πανόπουλος).

Στο μεταξύ, τα παιδιά του Δημητρού έχουν ήδη μεγαλώσει και παντρευτεί. Ο Θεόδωρος (Γιώργος Κυρίτσης) είναι ο μεγαλύτερος έμπορος κάρβουνου στην Ανατολή, παντρεμένος με τη Γαλλίδα Καμίλ (ή Καμίλλη όπως αναφέρεται) κι έχει ένα γιο το Ντίμη, ο Γιώργος (Σοφοκλής Πέππας) έχει ένα ψιλικατζίδικο που όμως δεν του αποφέρει τόσα ώστε να ζήσει αξιοπρεπώς με τη γυναίκα του την Ασπασία (Εύα Φρυδάκη) και η Αγαθώ (Άννα Γεραλή) είναι παντρεμένη με το μαραγκό Μανωλιό (Γιάννης Θωμάς) στα Ταταύλα κι έχει δυο παιδιά. Υπάρχει και ο Επαμεινώνδας (Βασίλης Μαυρομάτης), ο οποίος όμως από τα 14 του βρίσκεται στα καράβια και ουδείς γνωρίζει πού είναι.

Η Λωξάντρα θέλει να βοηθήσει όλα τα παιδιά «της», αλλά φτάνει στην υπερβολή όταν ο Θεόδωρος της προτείνει να της δίνει όσα χρήματα θέλει για να περνάει καλά εκείνη και ο άντρας της. Συνεχώς του ζητάει λεφτά, αλλά τα δίνει στα αδέλφια του κι αυτός κάποια στιγμή της κάνει έντονες παρατηρήσεις για τις σπατάλες. Η απλοχεριά της, κάνει πολλούς να πιστεύουν ότι έχει βρει θησαυρό…

Στο μεταξύ, κάποια μέρα ο Επαμεινώνδας επιστρέφει εντελώς ξαφνικά μετά από χρόνια και σ’ ένα από τα επόμενα ταξίδια του, φέρνει μαζί του και το φίλο του Γιωργάκη (Αλμπέρτο Εσκενάζι), ο οποίος είναι μηχανικός στο πλοίο όπου έχει μπαρκάρει. Η Κλειώ θα τον ερωτευτεί και κάποια στιγμή θα τον παντρευτεί, κάνοντας μαζί του μια κόρη.

Ωστόσο, ο θάνατος του Δημητρού θ’ ανατρέψει τα πάντα. Η Λωξάντρα σιγά-σιγά θα πειστεί ότι πρέπει να φύγει από το Μακροχώρι και να μετακομίσει πιο κεντρικά, στο Σταυροδρόμι. Στο μεταξύ, ο Αλεκάκης θα φύγει για σπουδές και θα πάει κοντά στο Θεόδωρο, ώστε να μπει σιγά-σιγά στη δουλειά. Πολύ γρήγορα, θα γίνει στυγνός επιχειρηματίας δίπλα στον αδελφό του και θα ξεχάσει τα πάντα…

Τα χρόνια περνάνε και κάποια στιγμή, η Λωξάντρα θ’ αναγκαστεί ν’ αφήσει την Πόλη και να μετοικήσει στην Αθήνα, καθώς ήδη έχει αρχίσει να «μυρίζει μπαρούτι» στην περιοχή. Η Ελεγκάκη έχει ήδη πάει εκεί από καιρό και οι δυο τους θα ξανασμίξουν, αλλά όχι για πολύ. Τα ίχνη του Γιωργάκη από ένα σημείο και μετά θα χαθούν, οπότε η Κλειώ θ’ αναγκαστεί να μεγαλώσει μόνη το παιδί της.

Τότε θα γνωρίσει τον Τάκη (Γιώργος Ζαχαριάδης), ένα φοιτητή ιατρικής (τουλάχιστον όπως λέει ο ίδιος), ο οποίος θα κερδίσει την καρδιά της, αλλά και τη Λωξάντρα. Με την επανάσταση στο Γουδί θα επιστρέψουν όλοι μαζί στο Πέραν, αλλά τα βάσανα δεν τελειώνουν. Ο Θεόδωρος και ο Γιώργος πεθαίνουν, ο Τάκης αναλαμβάνει την οικονομική διαχείριση του σπιτιού, αλλά αρπάζει όλα τα χρήματα κι εξαφανίζεται κι έτσι, Λωξάντρα και Κλειώ μένουν έρημες.

Στο μεταξύ, η Άννα (εγγονή της Λωξάντρας) υποχρεούται να μπει εσωτερική σε κολλέγιο κι αυτό είναι η χαριστική βολή για τη γιαγιά της. Υπέργηρη πλέον και χωρίς να μπορεί να κουμαντάρει ούτε καν τον εαυτό της, υποχρεώνει την Κλειώ να πάρει πια μόνη τη ζωή της στα χέρια της για να εξασφαλίσει τα ελάχιστα προς το ζην. Έτσι, βυθισμένη στη μακαριότητα και στις αναμνήσεις της, η Λωξάντρα θα φύγει από τη ζωή…

Σχόλιο

Η «Λωξάντρα» αποτελεί ίσως την πιο πιστή διασκευή αυτοβιογραφικού μυθιστορήματος. Ο Χρήστος Δοξαράς που την επιμελήθηκε, κράτησε σχεδόν τα πάντα από το βιβλίο κι έτσι αν το διαβάσει κάποιος, είναι σαν να έχει δει και τη σειρά (και το αντίστροφο). Η σκηνοθεσία του Γρηγόρη Γρηγορίου είναι πραγματικά υποδειγματική και όλοι οι χαρακτήρες ένας κι ένας.

Την παράσταση βεβαίως κλέβει η Μπέτυ Βαλάση, σίγουρα στο ρόλο της καριέρας της. Μάλιστα, η ίδια ζήτησε να παίξει τη Λωξάντρα κι επέμενε, παρά το γεγονός ότι αρχικά ο ρόλος είχε δοθεί σε άλλη ηθοποιό. Συνάντησε δε και την Ιορδανίδου, η οποία της είπε ότι εκείνη ήταν η πιο ιδανική. Πραγματικά, δε θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερη «Λωξάντρα»…

Από εκεί και πέρα, ο κάθε ηθοποιός που συμμετέχει, βάζει το δικό του πολύτιμο λιθαράκι για την επιτυχία της σειράς. Ο Αργύρης που είναι υποδειγματικός ως ο καλοκάγαθος Δημητρός, ο Κυρίτσης ως «αυστηρός» Θεόδωρος, ο Μαυρομάτης ως «μπερμπάντης» Επαμεινώνδας, η Ανδρεοπούλου ως «μελαγχολική» Κλειώ και φυσικά ο Μαυρίδης ως «Ταρνανάς», από τους πιο χαρακτηριστικούς ρόλους του έργου. Χαρακτηριστική η φράση του «Τώρα πάει κουζίνα κερά το Ταρνανά»…

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η «Λωξάντρα» είναι ο…προπομπός των εκπομπών μαγειρικής που έχουνε κατακλύσει σήμερα την ελληνική τηλεόραση. Δεν είναι λίγες οι φορές που η ηρωίδα δίνει αναλυτικά συνταγές για διάφορες ανατολίτικες λιχουδιές και φυσικά, είναι μονίμως πάνω από μια κατσαρόλα για να δοκιμάζει το φαγητό «στ’ αλάτι του». Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και σήμερα πολλά περιοδικά κυκλοφορούν με ένθετα που έχουν ως τίτλο «Οι συνταγές της Λωξάντρας»…

Παράλληλα, έχει ιδιαίτερη αξία η ντοπιολαλιά που χρησιμοποιείται: «Αδικιορισμένε», «Μπασιμποζούκη», «Σφαή», «Νενέκα μου», «Παναΐα μου», «Σους μπρε», «Τι με λέγεις τώρα μπρε», «Να διείς τι θα σε κάνω» και πολλές άλλες λέξεις κι εκφράσεις έχουνε μείνει στην ιστορία…

Γενικότερα, η σειρά αφήνει σε όλους μιαν υπέροχη γεύση -όχι μόνο εξαιτίας των φαγητών- και μας μεταφέρει σε μιαν όμορφη εποχή, όπου οι οικογένειες ήταν πραγματικά ενωμένες κι αγαπημένες, ενώ παράλληλα παρακολουθούμε και τα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο. Βεβαίως, κάποιες ενέργειες της Λωξάντρας είναι παραδείγματα προς αποφυγή, αφού ως τα γεράματα θέλει να έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στα πάντα, μην αφήνοντας σε κανένα πρωτοβουλίες…

Η μουσική των τίτλων είναι της Ελένης Καραΐνδρου.

————

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…