Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα: “Το ξεκίνημα της φωτιάς – Ρόκκος Χοϊδάς”

Τηλεοπτικές στιγμές που μας έκαναν να γελάσουμε, να κλάψουμε, να μελαγχολήσουμε, να ταυτιστούμε με τους ήρωες και να πάσχουμε μαζί τους. Πόσα συναισθήματα δε γέννησαν σε όλους μας αξέχαστα σίριαλ της μικρής οθόνης. «Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα», άφησαν το σημάδι τους στο μυαλό και στην καρδιά μας και τα θυμόμαστε με νοσταλγία μέσα σ’ αυτό το άθλιο τηλεοπτικό τοπίο του σήμερα…

Αυτή η στήλη λοιπόν, από φέτος κάθε εβδομάδα, θα σας παρουσιάζει εναλλάξ μία σειρά και μία εκπομπή που έγραψαν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία στην ασπρόμαυρη ή στην έγχρωμη τηλεόραση στα πρώτα 25 χρόνια πορείας της. Φιλοδοξία της, να σας θυμίσει μοναδικές κι ανεπανάληπτες στιγμές που δε θα σβήσουν ποτέ ο χρόνος και η μνήμη!

———————————————–

Η ανάληψη της εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ το 1981, σχεδόν σε χρόνο μηδέν επέφερε ριζικές αλλαγές σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής. Και φυσικά, η τηλεόραση δε θα μπορούσε ν’ αποτελέσει εξαίρεση. Επανειλημμένως έχουμε αναφέρει το «θάψιμο» τηλεοπτικών σειρών που ήδη είχαν αρχίσει να γυρίζονται υπό την έγκριση της προηγούμενης διοίκησης και τη δημιουργία νέων, περισσότερο «σοσιαλιστικών».

Στο πλαίσιο αυτό, λίγο πριν την «εκπνοή» του 1982, άρχισε στην ΕΡΤ-1 η μετάδοση της τηλεοπτικής διασκευής από την Άννα Μποτοπούλου του μυθιστορήματος του Τάσου Βουρνά «Το ξεκίνημα της φωτιάς: Ρόκκος Χοϊδάς», το οποίο είχε καθαρά σοσιαλιστικό χαρακτήρα.

https://youtu.be/r34X_7paypc

Αναφερόταν στη ζωή και το έργο του εισαγγελέα και βουλευτή Ρόκκου Χοϊδά, ο οποίος πρωταγωνίστησε στους αγώνες εναντίον της μοναρχίας κατά τον 19ο αιώνα, έχοντας απέναντί του το παλάτι και την πολιτική ηγεσία της χώρας, αλλά πλάι του ολόκληρο το λαό του τόπου του.

Αντιμετώπισε πολλούς κινδύνους, που φτάσανε μέχρι και σε απόπειρες δολοφονίας εναντίον του κι όταν κατάλαβε ότι δεν υπήρχε άλλη λύση από το συμβιβασμό, παραιτήθηκε απ’ όλα τα αξιώματα που είχε και συνέχισε τον αγώνα του από άλλο μετερίζι.

Πρωταγωνιστής και παραγωγός της σειράς ήταν ο Λάκης Κομνηνός, σε μια από τις σχετικά λίγες εμφανίσεις του στη μικρή οθόνη, τη σκηνοθεσία είχε αναλάβει ο Κώστας Λυχναράς και τη μουσική ο Σάκης Τσιλίκης, ενώ στο τραγούδι των τίτλων ακούγεται ο Λάκης Χαλκιάς.

Το σίριαλ αποτελείται από συνολικά 12 επεισόδια των 45 λεπτών, το πρώτο εκ των οποίων μεταδόθηκε την Τετάρτη 22 Δεκεμβρίου 1982 (ακριβώς σαν σήμερα, 35 χρόνια μετά…) και το τελευταίο στις 9 Μαρτίου 1983. Ευτυχώς, σώζεται στο αρχείο της ΕΡΤ και μάλιστα πριν δυο-τρία χρόνια είχε μεταδοθεί σε επανάληψη έπειτα από πολλά χρόνια…

Η υπόθεση

Η σειρά καλύπτει τη χρονική περίοδο από το 1848 μέχρι το 1890, η οποία ήταν από τις πιο ταραγμένες και σημαντικές στην ιστορία του ελληνικού έθνους. Κατά τη διάρκειά της, παρελαύνουν όλες οι ιστορικές πολιτικές προσωπικότητες της χώρας μας, αλλά και τα γεγονότα που παίξανε καθοριστικό ρόλο στην πορεία της.

Το Μάρτιο του 1848 λοιπόν, βρίσκουμε τον 18χρονο Ρόκκο Χοϊδά (Λάκης Κομνηνός) να ετοιμάζεται για τις σπουδές του στην Ιταλία και ως περαστικός από την Αθήνα, να παίρνει μέρος στις διαδηλώσεις του λαού εναντίον της ξενοκρατίας, επηρεασμένος από τις εξεγέρσεις που ήδη έχουνε ξεκινήσει στην Ευρώπη, αρχής γενομένης από το Παρίσι.

Έπειτα από ένα άλμα στο χρόνο, συναντάμε ξανά τον ήρωά μας το 1865, όταν πλέον έχει επιστρέψει στην Ελλάδα μετά το πέρας των σπουδών του στη γείτονα χώρα. Είναι πια αντιεισαγγελέας και παντρεμένος με την πανέμορφη Εριέττα (Μαριαλένα Κάρμπουρη), αλλά και βαθύτατα πολιτικοποιημένος.

Η ξενοκρατία εξακολουθεί να βασιλεύει στην πατρίδα μας και ο Χοϊδάς συμμετέχει ενεργά στις εναντίον της διαδηλώσεις, αδιαφορώντας για τη θέση του. Είναι υπερασπιστής του δικαίου και του αναφαίρετου δικαιώματος του λαού να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του. Μοιραίως, γίνεται «ενοχλητικός» και αντιπαθής στην εξουσία, η οποία προσπαθεί με δόλια μέσα να τον εκθέσει στα μάτια της κοινής γνώμης, αλλά και της ίδιας της οικογένειάς του.

Το 1869, είναι εισαγγελέας σε μια συνταρακτική υπόθεση ληστείας, στην οποία φαίνεται ότι εμπλέκονται και πολλοί κρατικοί παράγοντες και λειτουργοί. Έτσι, δέχεται πιέσεις «από ψηλά» να συγκαλύψει τους ενόχους, αλλά φυσικά αρνείται. Και τότε, αρχίζουν οι ανώνυμες απειλές κατά της ζωής του, που δεν αργούνε να πάρουνε σάρκα και οστά, ενώ φροντίζουν να διαταράξουνε και την οικογενειακή γαλήνη του, σπέρνοντας αμφιβολίες στη σύζυγό του για την πίστη του σε κείνη, με δόλιους τρόπους.

Εν τέλει, οι ληστές δικάζονται σε θάνατο, όμως οι έρευνες για τους ηθικούς αυτουργούς συναντούν εμπόδια, προς απογοήτευση του έντιμου υπηρέτη της δικαιοσύνης, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα αποφασίζει να παραιτηθεί από τη θέση του εισαγγελέα και ν’ ασκήσει το επάγγελμα του δικηγόρου, αηδιασμένος από τα όσα συμβαίνουνε γύρω του.

Το 1875, είναι ένας καθοριστικός χρόνος για τη ζωή του. Συμπλέκεται με το φιλομοναρχικό βουλευτή Στάικο (Γιώργος Ζαϊφίδης), ο οποίος τον καλεί σε μονομαχία. Όλα δείχνουν ότι το επεισόδιο δημιουργήθηκε επίτηδες για να εξοντωθεί ο Χοϊδάς, καθώς ο Στάικος είναι δεινός σκοπευτής και οι φίλοι του προσπαθούνε να τον πείσουνε ν’ αρνηθεί την πρόκληση. Ωστόσο, εκείνος δεν τους ακούει, με αποτέλεσμα να πληγωθεί στον πνεύμονα και να παραμείνει κλινήρης για μεγάλο διάστημα.

Αυτό το γεγονός τρομοκρατεί το παλάτι, καθώς πλέον ο Χοϊδάς παίρνει διαστάσεις λαϊκού ήρωα. Έτσι, αποφασίζει να του κάνει μιαν έμμεση πρόταση εξαγοράς, την οποία φυσικά εκείνος απορρίπτει χωρίς συζήτηση. Μάλιστα, η τεράστια απήχηση που έχει αποκτήσει, τον οδηγεί στην απόφαση να θέσει υποψηφιότητα για βουλευτής στον τόπο καταγωγής της οικογένειάς του, την Κεφαλονιά. Στις εκλογές του 1875, θα εκλεγεί πανηγυρικά.

Επί σχεδόν δέκα χρόνια θα έχει μια πολυκύμαντη βουλευτική θητεία, μέχρι που μια κατ’ εντολή απόπειρα δολοφονίας του από τον αστυνόμο Κοκκινόπουλο έξω από τη Βουλή το 1885, θα τον οδηγήσει στην απόφαση να παραιτηθεί από το αξίωμά του, παρά το ότι αυτή δε γίνεται δεκτή από το σώμα, αλλά ούτε και τους φίλους του.

Έκτοτε, θα συνεχίσει την αντιμοναρχική δράση του γράφοντας στο πολιτικοσατιρικό περιοδικό «Ραμπαγάς», το οποίο εκδίδει ο Κλεάνθης Τριανταφύλλου (Δημήτρης Ζακυνθινός). Αμφότεροι θα γίνουνε στόχοι των κυβερνώντων και τελικώς θα συλληφθούνε και θα οδηγηθούνε στις φυλακές.

Εκεί, μέσα στις άθλιες συνθήκες ενός ανήλιαγου κελιού, η κατάσταση της υγείας του Χοϊδά θα επιδεινωθεί, καθώς το παλιό τραύμα στον πνεύμονα από τη σφαίρα του Στάικου θα τον υποχρεώνει σε διαρκείς αιμοπτύσεις…

Όσο για τη δίκη των δυο τους, θα είναι πραγματική παρωδία. Θα γίνει στην Άμφισσα, για να μην υπάρξουν αντιδράσεις από τον κόσμο, με την κατηγορία ότι προσέβαλαν το θρόνο. Μάρτυρας κατηγορίας είναι μόνον ένας αστυνόμος, οι «δικαστές» διαλεγμένοι ένας προς έναν, ενώ οι κατηγορούμενοι αρνούνται να καλέσουνε μάρτυρες υπεράσπισης.

Το «δικαστήριο» καταδικάζει το Χοϊδά σε τριετή φυλάκιση, ενώ αναστέλλεται η εκτέλεση της ποινής του Τριανταφύλλου, για λόγους υγείας. Ο δεύτερος θα δώσει τέλος στη ζωή του με μια σφαίρα στον κρόταφο, ενώ ο έντιμος κι αγωνιστής δικαστικός και βουλευτής θα γυρίσει στη φυλακή, όπου οι απανωτές αιμοπτύσεις θα τον οδηγήσουνε στο θάνατο, παρά το γεγονός ότι γίνονται προσπάθειες να του δοθεί χάρη…

Το καστ

Πολλοί γνωστοί και σημαντικοί ηθοποιοί πήρανε μέρος στη σειρά, σε διάφορους μικρούς και μεγάλους ρόλους. Αρκετά ακριβή η παραγωγή για την εποχή της, ωστόσο νομίζω ότι ορισμένες επιλογές των προσώπων που κλήθηκαν να ενσαρκώσουνε τους χαρακτήρες του έργου, ήτανε μάλλον ατυχής.

Αυτό βεβαίως δεν ισχύει για το Λάκη Κομνηνό, ο οποίος είχε όλα τα στοιχεία για να υποδυθεί το ρόλο του Ρόκκου Χοϊδά, ενός ανθρώπου που γεννήθηκε, έζησε και πέθανε μαχόμενος για το δίκιο και την ελευθερία του λαού που αγαπούσε. Άλλωστε, ο εν λόγω πρωταγωνιστής είχε πλούσιο παρελθόν ενσάρκωσης δυναμικών χαρακτήρων, οπότε ήταν ιδανικός για το συγκεκριμένο.

Κοντά του, πολύ καλή στο ρόλο της Εριέττας η Μαριαλένα Κάρμπουρη, μια ηθοποιός που ξεκίνησε με τις καλύτερες προοπτικές, αλλά δεν είχε τη συνέχεια που όλοι περίμεναν.

Από εκεί και πέρα, εκτός των όσων ήδη αναφέραμε, στη σειρά συμμετείχαν ορισμένα πολύ γνωστά ονόματα: Τζένη Ζαχαροπούλου (Ασπασία, φίλη του ζεύγους Χοϊδά), Βασίλης Κολοβός (Γιώργης, σύζυγος της Ασπασίας), Χρήστος Δακτυλίδης (στρατηγός Μακρυγιάννης), Γιούλη Ζήκου (Πηνελόπη, κόρη των Χοϊδά), Γιώργος Γεωγλερής (Γκουστάβ Φλοράνς, φίλος του Χοϊδά), Γιώργος Λουκάκης (πρόεδρος του δικαστηρίου στη δίκη Χοϊδά-Τριανταφύλλου), Μαρία Νίκα (βασίλισσα Αμαλία), Ρίτα Μουσούρη (Ταρσή, υπηρέτρια στο σπίτι του Χοϊδά), Πάρις Κατσίβελος (αυλικός του παλατιού), Θόδωρος Δημήτριεφ (Αλέξανδρος Κουμουνδούρος), Κώστας Μπακάλης (πρόεδρος της Βουλής), Βασίλης Πολίτης (Χαρίλαος Τρικούπης), Νίκος Κούρος, Στέλιος Λιονάκης, Νίκος Πόγκας, Αργύρης Παυλίδης, Μάρκος Λεζές κ.α.

Σχόλιο

Οι κριτικές εκείνης της εποχής, μάλλον δεν ήταν και οι καλύτερες για «Το ξεκίνημα της φωτιάς». Αλλά και με τι ήταν ικανοποιημένοι οι τότε κριτικοί; Όλα τα έβλεπαν «μαύρα κι άραχνα» στην ελληνική τηλεόραση, χωρίς βεβαίως να μπορούν επ’ ουδενί να φανταστούν ποια θα ήταν η εικόνα της μετά από δέκα, είκοσι και τριάντα χρόνια.

Η αλήθεια είναι ότι η σειρά κέρδισε αρκετά μεγάλο μερίδιο τηλεθέασης, όμως «Το μινόρε της αυγής» και «Τα καθημερινά» που ξεκίνησαν λίγο αργότερα, σχεδόν μονοπώλησαν το ενδιαφέρον των τηλεθεατών, με αποτέλεσμα αυτές να μνημονεύονται ως σήμερα, ενώ το Ρόκκο Χοϊδά ο περισσότερος κόσμος τον έχει ξεχάσει. Πάντως, σε σύγκριση με το σημερινό …ΧΥΤΑ της εγχώριας μικρής οθόνης, «Το ξεκίνημα της φωτιάς» ήταν κάτι παραπάνω από ένα αξιοπρεπές τηλεοπτικό πρόγραμμα…

* Οι φωτογραφίες προέρχονται από τεύχη του περιοδικού “Ραδιοτηλεόραση”, που υπάρχουν στο αρχείο του συντάκτη της στήλης.

———–

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…