Πρόσωπα
Ο
Καβάφης της δισκογραφίας
Μετά
τον Καρυωτάκη, την Πολυδούρη και τον Παπαδιαμάντη, σειρά
στην "Κιβωτό" έχει ο Κωνσταντίνος Καβάφης.
Ο αλεξανδρινός ποιητής έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, στις
29 Απριλίου του 1933, την ημέρα των γενεθλίων του. Με
αφορμή, λοιπόν, αυτό το γεγονός, σκέφτηκα τούτη τη μικρή
αναφορά στη δισκογραφική αναζήτησή του.
Δεν ήταν εύκολη περίπτωση ο Καβάφης. Κι αυτό αποδεικνύεται
από τη μικρή ποσότητα των ποιημάτων του που μελοποιήθηκαν
τις τελευταίες δεκαετίες από έλληνες συνθέτες. Οι περισσότεροι
στάθηκαν απέναντί του με δέος και με φειδώ, αισθανόμενοι
προφανώς τη μεγάλη δυσκολία να βάλουν νότες στη γραφή
του ποιητή. Εξαίρεση αποτελεί ο Δημήτρης Παπαδημητρίου,
που το 2007 παρουσίασε ένα ολόκληρο έργο για τον Κ. Π.
Καβάφη, -"...που γι' Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός"
ο τίτλος του - με δεκαοχτώ μελοποιημένα ποιήματά του!
Πάντως,
τα ποιήματα του Καβάφη ως προς τη μελοποίησή τους - προ
Παπαδημητρίου - παρέμειναν μια περιοχή που δύσκολα προσεγγίστηκε.
Ο Μάνος Χατζιδάκις μελοποίησε μόνο ένα, τρία ο Δήμος Μούτσης
στην "Τετραλογία", από ένα ο Χρήστος Νικολόπουλος
και ο Σωκράτης Μάλαμας, ενώ ο Γιάννης Σπανός - έχοντας
την εμπειρία της μελοποίησης πολλών ελλήνων ποιητών στις
τρεις δισκογραφικές "Ανθολογίες" του - δε φάνηκε
τελικά τόσο τολμηρός με τον Καβάφη. Από το 2002, σε συνέντευξή
του στο περιοδικό "Echo & artis", δήλωνε
πως είχε φτάσει ο καιρός να παρουσιάσει τραγούδια του
σε ποίηση Καβάφη, χωρίς κάτι τέτοιο να έχει πραγματοποιηθεί
ακόμα. Στο ίδιο περιοδικό (Μάρτιος 2002), ο Δήμος Μούτσης
προσδιόριζε τη δυσκολία μελοποίησης του Καβάφη: "Εικόνες,
λέξεις, δομή, μπλέξιμο νοημάτων. Δεν έχει καθόλου μέτρο,
αλλά έχει εσωτερικό ρυθμό".
Πρώτος
χρονικά, στο "Μεγάλο Ερωτικό" (1972),
ο Μάνος Χατζιδάκις μελοποίησε Καβάφη. Συγκεκριμένα,
τις "Μέρες του 1903", που τραγούδησε ο Δημήτρης
Ψαριανός. Λίγα χρόνια αργότερα, στην "Τετραλογία"
του Δήμου Μούτση, η αλεξανδρινής καταγωγής Άλκηστις
Πρωτοψάλτη ερμήνευσε τα ποιήματα "Η πόλις" -
μαζί με το Χρήστο Λεττονό - και "Απολείπειν ο Θεός
Αντώνιον". Στο δίσκο υπάρχει κι ένα ακόμα ποίημα,
"Η θάλασσα του πρωϊού", με το Χρήστο Λεττονό.
Το 1998, στα δισκογραφικά "Άνθη ευλαβείας"
του, ύστερα από παρότρυνση του Μάνου Ελευθερίου, Καβάφη
μελοποίησε και ο Χρήστος Νικολόπουλος! "Τα
Γκρίζα" ηχογραφήθηκαν εκεί από την Ελευθερία Αρβανιτάκη.
Με τον Καβάφη και με το ποίημα "Ο Δεκέμβρης του 1903"
καταπιάστηκε και ο Σωκράτης Μάλαμας στο cd "13.000
μέρες" (1998).
Από
τη νεότερη γενιά των τραγουδοποιών μας, η Μαρία Βουμβάκη
στο ξεχωριστό της άλμπουμ "Το τερραίν του παραδείσου"
(2006), με 13 ποιήματα που έγιναν τραγούδια, συμπεριέλαβε
τα "Τείχη". Να θυμηθούμε και τους Αγώνες Ελληνικού
τραγουδιού της Κέρκυρας του 1981, που διοργάνωσε ο Μάνος
Χατζιδάκις, όπου το "Επέστρεφε" μελοποιήθηκε
από το Λ. Αδαμόπουλο και τραγουδήθηκε από τον Ηλία Λιούγκο.
Να θυμηθούμε και το Γιάννη Γλέζο, που στο δίσκο
του "Περιμένοντας τους βαρβάρους" μελοποίησε
και απήγγειλε μάλλον παρά τραγούδησε υλικό του Καβάφη.
Με
τον Καβάφη και με τη μελοποίηση οχτώ ποιημάτων του ασχολήθηκε
και ο Θάνος Μικρούτσικος το 1982 στο έργο του "Ο
Γέρος της Αλεξάνδρειας", με ερμηνευτές τον Κώστα
Θωμαΐδη, το Γιώργο Μεράντζα και το Σάκη Μπουλά. Αφορμή
στάθηκε, η συνεργασία του με το Βέλγο σκηνοθέτη Henri
Ronse. Πριν λίγο καιρό, από τις εκδόσεις "Ιανός"
κυκλοφόρησε σ' ένα βιβλίο-cd ολοκληρωμένη η εργασία του
Θάνου Μικρούτσικου πάνω στην ποίηση του Καβάφη. Πρόκειται
για μια πολύμορφη έκδοση 96 σελίδων, η οποία περιλαμβάνει
ανθολογημένα ποιήματα από τον Θάνο Μικρούτσικο, κείμενο
του Γιώργου Μονεμβασίτη για την μελοποίηση του Καβάφη
από το συνθέτη, επτά προσωπογραφίες του Κ. Π. Καβάφη από
τον Γιάννη Ψυχοπαίδη και άλλο αρχειακό υλικό. Το ένθετο
cd έχει τον τίτλο "Επέστρεφε" και περιέχει 10
συνθέσεις του Μικρούτσικου σε νέα μουσική επεξεργασία
και ενορχήστρωση.
Ο
Θάνος Μικρούτσικος αναφέρει: "Το μοναδικό
κριτήριο για την επιλογή των ποιημάτων του Καβάφη ήταν
πολύ προσωπικό: ποια ποιήματα του Αλεξανδρινού - είτε
μελοποιήθηκαν από εμένα είτε όχι - με ακολουθούσαν συνεχώς
σε πολλές φάσεις της ζωής μου, ποια με συντρόφευαν αδιαλείπτως
όλα αυτά τα χρόνια, ποια με ταξιδεύουν σε κόσμους που
δεν υπάρχουν πια, ποια με πονάνε, ποια με συνθλίβουν...".
Να
επιστρέψουμε στον "Κ. Π. Καβάφη" του
Δημήτρη Παπαδημητρίου και να δώσουμε το λόγο στο
συνθέτη: "Τα τραγούδια αυτά γράφτηκαν για να ακουστούν
από το κοινό ως σύγχρονα ελληνικά τραγούδια. Κατάγονται
δηλαδή πρωτογενώς από το ελληνικό έντεχνο τραγούδι Προσφέρονται
στη συμφωνική παράδοση ως εκδοχή του ελληνικού λόγιου
τραγουδιού που φύτρωσε σε ελληνικό μουσικό έδαφος μέσω
της μετεξέλιξης του φολκλορικού ιδιώματος στον σύγχρονο
ελληνικό μελωδισμό...".
Στο δίσκο του Δημήτρη Παπαδημητρίου "...που γι'
Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός" συμμετέχουν
η Φωτεινή Δάρρα, η Ειρήνη Καραγιάννη, ο Τάσος Αποστόλου,
ο Ανδρέας Σμυρνάκης, ο Νικόλας Στυλιανού, η Ελευθερία
Αρβανιτάκη, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος,
ο Αντώνης Λουδάρος και ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης.
Αναφορά
στον Καβάφη έκανε ο στιχουργός Χρήστος Παπαδόπουλος στο
τραγούδι του Δημήτρη Μαρκατόπουλου "Το φεγγάρι του
Καΐρου" ("την αγάπη μου τη βάφει με το χρώμα
του Καβάφη") στο δίσκο "Τραγούδια για μικρές
εβδομάδες" με το Μανώλη Χατζημανώλη. Σε μουσική του
Νίκου Αντύπα, η Λίνα Νικολακοπούλου έγραψε πριν χρόνια
για τη φωνή της Άλκηστης Πρωτοψάλτη "Τα μεσημέρια
στην Αλεξάνδρεια". Το τραγούδι αυτό, που δεν "πέρασε"
μέχρι στιγμής στη δισκογραφία, αναφέρονταν στον Καβάφη
("μου τραγουδούσες τα βράδια γέρο μου") και
προορίζονταν για τις ανάγκες ενός τηλεοπτικού αφιερώματος
του Γιώργου Παπαστεφάνου στην Άλκηστη Πρωτοψάλτη.
Θα
κλείσουμε με τους στίχους του Ηλία Κατσούλη από
το τραγούδι του Νότη Μαυρουδή "Μια μέρα
του ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη" (δίσκος "Carte
postale" - 2006), όπως την τραγούδησε ο Σταμάτης
Κραουνάκης:
"...Στην
Αλεξάνδρεια νυχτώνει
λιώνει το φως σαν άσπρη σκόνη
η κάμαρά του καταφύγιο
με δυο κεριά στο κηροπήγιο..."
---
