Ο πρώτος προσωπικός δίσκος ενός τραγουδιστή με σπουδαία φωνή και παράλληλα η τελευταία συνεργασία ενός «διδύμου» που για 15 χρόνια έγραψε ιστορία στο ελληνικό τραγούδι με τις δημιουργίες του. Λίγο μετά την κυκλοφορία αυτής της δουλειάς, ο Πυθαγόρας έφυγε ξαφνικά από τη ζωή μόλις στα 49 του χρόνια αφήνοντας δυσαναπλήρωτο κενό στη στιχουργία...

Πιστεύω ότι ο Ηλίας Κλωναρίδης είναι ένας από τους καλύτερους τραγουδιστές των τελευταίων 30 ετών. Με μια φωνή σπάνιου ηχοχρώματος και με γνώσεις της βυζαντινής μουσικής - μια κι έψαλλε για πολλά χρόνια στην εκκλησία του χωριού του (Περιβολάκι Λαγκαδά) - μπήκε στο χώρο με μεγάλες προοπτικές και σπουδαίες συνεργασίες (λ.χ. με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στους «Ελεύθερους πολιορκημένους» το 1977) αλλά με το πέρασμα των χρόνων τέθηκε στο περιθώριο και παρόλο που και σήμερα συνεχίζει να τραγουδά, δε βρίσκεται συχνά στην επικαιρότητα. Πραγματικά είναι κρίμα που ένας τέτοιος ερμηνευτής είναι ουσιαστικά εκτός πραγμάτων και αλωνίζουν οι άφωνοι, οι ατάλαντοι και τα κάθε καρυδιάς καρύδια που πλασάρουν τα ΜΜΕ...

Αυτός ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1979 και στην εποχή του έκανε ιδιαίτερη αίσθηση. Είναι από τους αγαπημένους μου, μια κι εκτός από τα καταπληκτικά τραγούδια του, έχει συνδεθεί και με τα πρώτα ακούσματα που θυμάμαι από τότε που άρχισα κάπως να καταλαβαίνω τι γίνεται γύρω μου. Ακόμη έχω την κασέτα που μας είχε γράψει ένας φίλος κι ακούγαμε επί πολλούς μήνες στο σπίτι και στο αυτοκίνητο, μέχρι ν’ αγοράσουμε το δίσκο...

Εδώ υπάρχει ένα πολύ μεγάλο τραγούδι: Ο πασίγνωστος «Αυγερινός», μ' έναν Κλωναρίδη συγκλονιστικό να δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας! Πιστεύω πως είναι ότι καλύτερο έγραψε στη σπουδαία καριέρα του ο Γιώργος Κατσαρός και ήδη έχει πάρει τη θέση του στο πάνθεον της ελληνικής μουσικής, αφού συχνά-πυκνά ακούγεται μέχρι και σήμερα. Η άλλη μεγάλη επιτυχία του δίσκου είναι το «Δρόμοι της Αθήνας» και το υπέροχο «Υπάρχει αγάπη» με την «περίεργη» εισαγωγή. Προσωπικά, λατρεύω και τη «Θεσσαλονίκη» όχι γιατί μιλά για την πόλη που γεννήθηκα και ζω, αλλά επειδή είναι ένα πολύ όμορφο τραγούδι όπως και τα περισσότερα αυτής της δουλειάς...

Ειδικής αναφοράς χρήζουν κάποιοι από τους στίχους του Πυθαγόρα, που δείχνουν ότι ο μεγάλος (και ξεχασμένος στις μέρες μας) στιχουργός είχε προαισθανθεί το τέλος του: Ο δίσκος ξεκινά με το «Έρχομαι ν' αναστήσω τους νεκρούς, να σβήσω τα χλωμά καντήλια» και κλείνει με το «Άνοιξε ουρανέ για να μπω, δεν έχω θέση στον πλανήτη», ενώ στο δεύτερο κουπλέ λέει «Άνοιξε ουρανέ τις πύλες, έρχομαι σαν τον κρύο αγέρα». Πολλά χρόνια αργότερα, ο Κατσαρός ανέφερε ότι του προκάλεσαν εντύπωση αυτοί οι στίχοι, μια και ουδέποτε ο στενός φίλος και συνεργάτης του δεν είχε δείξει τέτοιες «μαύρες» και πεσιμιστικές διαθέσεις. Φαίνεται όμως ότι διέθετε ισχυρό ένστικτο...

Επίσης, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι σε δύο τραγούδια ο Πυθαγόρας χρησιμοποιεί θέματα από την ελληνική ποίηση, κάτι που δεν είχε κάνει ποτέ στο παρελθόν: «Νύχτα γιομάτη θάματα, νύχτα σπαρμένη μάγια» - στο «Έρχομαι» - και «Το χάσμα π' άνοιξε ο σεισμός κι η φύση εγιόμισε άνθη» - στο «Θεσσαλονίκη».

Η παραγωγή είναι του Σπύρου Ράλλη, ενώ η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της “Columbia” με ηχολήπτη τον Τάκη Φιλιππίδη και βοηθούς τους Γιάννη Παπαϊωάννου και Μίμη Καννή.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Έρχομαι
2. Υπάρχει αγάπη
3. Δρόμοι της Αθήνας
4. Μάνα μου μανούλα μου
5. Θεσσαλονίκη
6. Όταν θυμάμαι εσένα
7. Αυγερινός
8. Εσύ
9. Δεν με ξεχνάς
10. Υποκρίνεσαι
11. Θα κλάψεις
12. Άνοιξε ουρανέ

Σε μιαν υποτιθέμενη ψηφοφορία για τους καλύτερους δίσκους όλων των εποχών, σίγουρα ο συγκεκριμένος θα συγκέντρωνε ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του «εκλογικού σώματος» (για να εναρμονιστούμε και με το κλίμα των ημερών). Πρόκειται για μια πραγματικά μαγική στιγμή στην ιστορία της ελληνικής δισκογραφίας, με δύο από τις μεγαλύτερες φωνές του 20ού αιώνα να ενώνουν τις «δυνάμεις» τους και να παρουσιάζουν μια δουλειά άρτια από πάσης πλευράς που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 1981.

Αφορμή γι' αυτή, στάθηκε η τηλεοπτική εκπομπή «Μικρές νυχτερινές μουσικές» της αείμνηστης Λιλάντας Λυκιαρδοπούλου. Σύμφωνα με αφήγηση της Δήμητρας Γαλάνη που περιλαμβάνεται στο βιβλίο που συνοδεύει τη συλλογή δέκα CD «Εφ’ όλης της ύλης» που κυκλοφόρησε το 2000 με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των τριάντα χρόνων της καριέρας της, εκεί η ίδια και η Χάρις Αλεξίου παρουσίασαν ένα ρεπερτόριο που έκανε ιδιαίτερη αίσθηση και ο κόσμος πιστεύοντας ότι υπάρχει σε δίσκο, άρχισε να το ψάχνει.

Τότε λοιπόν, οι δυο τους αποφάσισαν να μπουν στο στούντιο και να ηχογραφήσουν «χωρίς πρόγραμμα» κάποια αγαπημένα τους τραγούδια, συνοδεία κιθάρας και φυσαρμόνικας. Το αποτέλεσμα είναι θριαμβευτικό, αφού οι πωλήσεις ξεπέρασαν τα 100.000 αντίτυπα! Από το «νέο κύμα» μέχρι τα λαϊκά του Μάνου Λοΐζου κι από τον Μίκη Θεοδωράκη και τον Μάνο Χατζιδάκι μέχρι το "The house of rising sun", οι δυο τραγουδίστριες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ρεπερτορίου και δίνουν άλλη διάσταση σε τραγούδια που είτε ήταν από χρόνια καθιερωμένα, είτε είχαν μείνει στη «σκιά».

Πάντως, έχω την εντύπωση ότι αυτός ο δίσκος πρέπει να ηχογραφήθηκε τουλάχιστον ένα χρόνο πριν κυκλοφορήσει. Και το λέω γιατί περιλαμβάνει τον «Αρχηγό» στην ίδια εκτέλεση με την Αλεξίου που υπάρχει και στο διπλό άλμπουμ «Ο Μάνος Λοΐζος: Πρώτες εκτελέσεις» που κυκλοφόρησε στις αρχές του 1979.
Συν τοις άλλοις, η Γαλάνη μέσα από το βιβλίο που αναφέραμε παραπάνω επισημαίνει ότι ο Λοΐζος είχε ενθουσιαστεί με τις επανεκτελέσεις των τραγουδιών του που υπάρχουν στο δίσκο που εξετάζουμε κι έτσι της είχε προτείνει να συμμετάσχει στο «Για μια μέρα ζωής», που ήταν και ο τελευταίος του αξέχαστου και αγαπημένου συνθέτη. Εκείνος όμως κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1980 και «Τα τραγούδια της χτεσινής μέρας» τον Απρίλιο του 1981...

Εν πάση περιπτώσει, το αποτέλεσμα δεν αλλάζει. Πρόκειται για ένα δισκογραφικό αριστούργημα, με τις δύο τραγουδίστριες να δίνουν ρεσιτάλ ερμηνειών και στα 15 κομμάτια, με ξεχωριστή στιγμή τις διφωνίες τους. Μαγεία από την αρχή μέχρι το τέλος...!

Παραγωγός ήταν ο Αχιλλέας Θεοφίλου που υπογράφει και το κείμενο που υπάρχει στο οπισθόφυλλο του δίσκου, ενώ η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της "Columbia" με ηχολήπτες τον Στέλιο Γιαννακόπουλο και τον Τάκη Φιλιππίδη και βοηθό τους τον Κ. Ράινιγκ.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Φαίδρα (Χ. Αλεξίου) - (Μ. Θεοδωράκη-Γ. Θεοδωράκη)
2. Έλα μαζί μου (Δ. Γαλάνη) - (Π. Λεούση-Γ. Αργύρη)
3. Όχι δεν πρέπει (Χ. Αλεξίου-Δ. Γαλάνη) - (Γ. Μαρκόπουλου-Γ. Χρονά)
4. Κίτρινη πόλη (Χ. Αλεξίου) - (Γ. Σπανού-Λ. Παπαδόπουλου)
5. Θάλασσα πλατειά (Δ. Γαλάνη) - (Μ. Χατζιδάκι-Γ. Ρούσσου)
6. Ο αρχηγός (Χ. Αλεξίου) - (Μ. Λοϊζου-Λ. Παπαδόπουλου)
7. Τζαμάικα (Χ. Αλεξίου-Δ. Γαλάνη) - (Μ. Λοϊζου-Λ. Παπαδόπουλου)
8. Ο δρόμος (Χ. Αλεξίου-Δ. Γαλάνη) - (Μ. Λοϊζου-Κ. Μητροπούλου)
9. Μη κουραστείς να μ’ αγαπάς (Δ. Γαλάνη) - (Σπ. Παππά-Γ. Αργύρη)
10. Το τρένο (Χ. Αλεξίου-Δ. Γαλάνη) - (Μ. Θεοδωράκη-Μ. Ελευθερίου)
11. Φώναξέ με (Χ. Αλεξίου) - (Ν. Μαυρουδή-Α. Δασκαλόπουλου)
12. Αγάπη που ‘γινες (Δ. Γαλάνη) - (Μ. Χατζιδάκι)
13. Το παλιό ρολόι (Χ. Αλεξίου-Δ. Γαλάνη) - (Μ. Λοϊζου-Λ. Παπαδόπουλου)
14. Άντρα μου πάει (Χ. Αλεξίου) - (Franco Cirliano)
15. The house of rising sun (Δ. Γαλάνη) - (Trad: Arranged by a price)

Τι να γράψω τώρα για ένα δίσκο που έχω ακούσει εκατοντάδες φορές κι έχει συνδεθεί με ένα από τα ομορφότερα καλοκαίρια που πέρασα ως παιδί, όπως ήταν εκείνο του 1983; Θυμάμαι ότι είχα δει το εξώφυλλό του σε μια διαφήμιση στο περιοδικό «Φαντάζιο» (οι παλαιότεροι σίγουρα θα το θυμούνται) και ζήτησα από τον πατέρα μου να μου τον αγοράσει επειδή μου άρεσε το ...πράσινο δερμάτινο μπουφάν με το γούνινο γιακά που φορά ο Πάριος στη φωτογραφία! Παιδικές παραξενιές...

Φυσικά, ο δίσκος δεν άξιζε μόνο για τις ...ενδυματολογικές επιλογές του σπουδαίου κι αγαπημένου μου τραγουδιστή. Τότε βεβαίως δε μπορούσα να το καταλάβω μιας και ήμουν μόλις έξι ετών, όμως ακούγοντάς τον στα κατοπινά χρόνια και μέχρι σήμερα πιστεύω ότι είναι ένας από τους πέντε καλύτερους στη μεγάλη καριέρα του Παριανού ερμηνευτή, όσο κι αν είναι πολύ δύσκολο να διαλέξει κάποιος μέσα από μια μακρά, εξαιρετική κι άκρως επιτυχημένη δισκογραφία ενός καλλιτέχνη.

Το ύφος των τραγουδιών ουσιαστικά είναι μια συνέχεια του καταπληκτικού δίσκου «Ένα γράμμα» που είχε κυκλοφορήσει τον Απρίλιο του 1981 κι ενώ είχαν μεσολαβήσει «Τα νησιώτικα» που είχαν χαλάσει κόσμο. Ο Γιάννης Πάριος ώριμος πια κι έχοντας κερδίσει την αγάπη και την αποδοχή του κόσμου, αφήνει οριστικά πίσω του τις «μεταγλωττισμένες» επιτυχίες της πενταετίας 1975-1980 και στρέφεται αποκλειστικά στους Έλληνες δημιουργούς και ιδιαίτερα στη νέα γενιά αυτών, με πρώτο τον Αντώνη Βαρδή που συνθετικά κατέχει τη «μερίδα του λέοντος» και στους δύο δίσκους.

Τόσο στο «Ένα γράμμα», όσο και στο «Όταν βραδιάζει» που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 1983 υπάρχουν τραγούδια που έχουν υψηλές απαιτήσεις και με εξαίρεση δύο ή τρία, είναι πολύ δύσκολο να τα τραγουδήσει ο οποιοσδήποτε. Δεν είναι από εκείνα που θα τα πεις με την παρέα σου, προσφέρονται όμως για προσεκτική ακρόαση και θαυμασμό των ανεξάντλητων ερμηνευτικών ικανοτήτων του Πάριου, ο οποίος σε κάποια από αυτά ξεπερνά ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό. Ακούστε τα «ανεβοκατεβάσματα» της φωνής του στο πρώτο κουπλέ του «Έλα-έλα», το πανέμορφο και αγαπημένο μου «Σε γυρεύω» και το «Έφυγα» που το θεωρώ ως ένα από τα κορυφαία τραγούδια που είπε ποτέ και θα καταλάβετε τι σας λέω...

Δε λείπουν βεβαίως και οι λαϊκές «πινελιές», με κορωνίδα το πασίγνωστο και διαχρονικό «Αν δεν είχα και σένα» που εδώ και 23 χρόνια δεν έχει σταματήσει ν' ακούγεται στα ραδιόφωνα και στα νυχτερινά κέντρα. Βεβαίως, είναι κρίμα που η επιτυχία αυτού του εξαιρετικού ζεϊμπέκικου «καπέλωσε» τα υπόλοιπα τραγούδια του δίσκου που όλα είναι ένα κι ένα. Θυμάμαι ότι τότε στη ραδιοφωνική διαφημιστική εκπομπή της "MINOS" ακουγόταν κατά κόρον το συγκεκριμένο και το «Μόνο εσύ», με τη χαρακτηριστική φωνή του αείμνηστου Γιώργου Λεφεντάριου να τα παρουσιάζει.

Κι αν αναρωτιέστε αν ο Γιάννης Πάριος έχει τη δυνατότητα να τραγουδήσει και ροκ κομμάτια, ακούστε το «Σε φοβάμαι» και θα πάρετε την απάντηση. Μιλάμε για την απόλυτη «ροκιά» που δεν περιλαμβάνει κατ' ανάγκη κλαπατσίμπαλα, ντεσιμπέλ στο κόκκινο και μια φωνή να ουρλιάζει...

Στο εσώφυλλο του δίσκου υπάρχει φωτογραφία του τραγουδιστή (ναι, με το ίδιο πράσινο δερμάτινο του εξωφύλλου!) και σημείωμά του με το οποίο ευχαριστεί τους συνεργάτες του κι αφιερώνει τα τραγούδια στον κόσμο, ενώ αναφέρονται αναλυτικά και οι μουσικοί που παίζουν στο δίσκο. Η παραγωγή είναι του Αχιλλέα Θεοφίλου και η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο "Columbia" και "ERA" με ηχολήπτες τον Στέλιο Γιαννακόπουλο και τον Μπάμπη Μπίρη. Στα δύο τραγούδια του Θανάση Πολυκανδριώτη, η δεύτερη φωνή είναι της Λίτσας Διαμάντη.

Περιττό βεβαίως ν' αναφέρω ότι οι πωλήσεις ξεπέρασαν τις 100.000 αντίτυπα...!

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Μόνο εσύ (Ν. Λαβράνου-Σπ. Γιατρά)
2. Σε γυρεύω (Αντ. Βαρδή-Σ. Αλιβιζάτου)
3. Αν δεν είχα και σένα (Αλ. Χρυσοβέργη-Σπ. Γιατρά)
4. Έλα-έλα (Γ. Πάριου-Σπ. Γιατρά)
5. Μα δεν θυμάμαι (Αντ. Βαρδή)
6. Αφού δεν ήταν να γυρίσεις (Αντ. Στεφανίδη-Σ. Τσώτου)
7. Σε φοβάμαι (Αντ. Βαρδή)
8. Όταν βραδιάζει (Αντ. Βαρδή-Σπ. Γιατρά)
9. Έφυγα (Αντ. Βαρδή)
10. Λάθος μου κι αυτό (Θ. Πολυκανδριώτη-Γ. Πάριου)
11. Οι αναμνήσεις (Θ. Πολυκανδριώτη-Γ. Πάριου)
12. Σε σκέφτομαι (Αλ. Χρυσοβέργη-Σπ. Γιατρά)