Η Ελεωνόρα που ανθίζει
Την αγαπάς κι ανθίζει. Σε παράφραση του τίτλου από το τελευταίο της cd που μόλις κυκλοφόρησε. Αν και η Ελεωνόρα Ζουγανέλη έχει βρει τον τρόπο να ανθίζει έτσι κι αλλιώς: με αυτόν τον απόλυτο σεβασμό στην τέχνη που υπηρετεί σα να προσεύχεται.
Με την Αλεξάνδρα Τσόλκα
Αρχή μιας νύχτας παγωμένης σε μια Αθήνα ημιφωτισμένη, ούτε να αφήνεται στο σκοτάδι, ούτε να γαζώνεται απ' το σούρουπο. Εύκολο παρκάρισμα στις μεγάλες πιάτσες των νυχτερινών κέντρων. Τα φαραωνικά πορτρέτα των αιώνια αγέραστων, αμετροεπώς γιγαντιαίων σταρ της πίστας μετράνε βήματα, προς το στενό, που οι σκιές μικρές σε πορτοκαλί φως, με την κανονική φιγούρα της Ελεωνόρας Ζουγανέλη, κράχτη στη μαρκίζα γι' αυτό που θα ξεκινήσει. Η αίθουσα μέσα, ακόμη χωρίς κόσμο, μοιάζει σα σκηνικό θεατρικό, παράσταση που εγκατέλειψαν οι ηθοποιοί της. Η Ελεωνόρα θα 'ρθει στην ώρα της. Τόσο νέα! Πρώτη φορά που με βλέπει και μ' αγκαλιάζει και με φιλάει. Ψηλά τακούνια, καστανά χρώματα και μια ελίτσα σήμα κατατεθέν ενός απ' τα πιο έντονα, ζεστά χαμόγελα που κυκλοφορούν σχεδόν αυτόνομα. Της λέω, αφοπλισμένη ήδη απ' το φιλί της, προστατευτικά, σαν θεία που είχε καιρό να τη δει, πως την είχα ξεχωρίσει σε μια συναυλία στο Αρσάκειο, όπου μαθήτρια εκείνη τραγουδούσε Μίκη Θεοδωράκη σε μια μεγάλη εκδήλωση. Φωτίζεται -κι άλλο- το πρόσωπό της. «Αλήθεια; Πρώτη Γυμνασίου ήμουν τότε. Πόσο σημαντικό περιβάλλον για τη δημιουργικότητα των παιδιών ήταν το σχολείο. Τι ωραία χορωδία. Ακόμα τους βλέπω. Μάλιστα τα παιδιά ήταν μαζί μου και στο Ηρώδειο», μου λέει και μοιάζει πάλι, στον ενθουσιασμό της, μαθήτρια.
Το καμαρίνι της είναι το άντρο της. Το ορμητήριο. Η φωλιά της. Λέει πως κουβαλά πάντα το μισό της σπίτι και οι φίλοι της την πειράζουν. Άνετοι καναπέδες, αρωματικά κεριά, χρωματιστά κρυσταλλάκια, μια καφετέρια να γεμίζει μυρωδιά φρέσκου καφέ τον χώρο.
Ελεωνόρα, έρχεσαι έτσι νωρίς στη δουλειά; Ναι. Έρχομαι να μιλήσουμε λίγο με τα παιδιά. Να κάνουμε μια πρόβα. Και φεύγω τελευταία. Μόλις τελειώσει η βραδιά, θέλω λίγο να καθίσουμε μόνοι μας, με την αίσθηση του κόσμου που σα να 'χει μείνει ο απόηχος της παρουσίας του στις καρέκλες. Να κλείσουμε τη νύχτα.
Ο Βασίλης Λογοθετίδης, λέει, πριν βγει στη σκηνή, έκανε μέσα απ' το σακάκι του ντροπαλά, λίγο ενοχικά, τον σταυρό του. Εσύ τι κάνεις πριν βγεις για να συναντήσεις το κοινό; Θέλω λίγο πριν, εκεί στο σκοτάδι, στη μικρή σιωπή πριν βγω, που ακούω τις ανάσες τους, μόνο εκείνη τη στιγμή, να μη μου μιλάει κανένας. Συγκεντρώνομαι σε όλες τις αισθήσεις μου. Και τώρα που το λες και το σκέφτομαι, ναι, κάνω τον σταυρό μου. Κάθε φορά κάνω τον σταυρό μου.
Πιστεύεις, λοιπόν, στον Θεό; Πιστεύω, ναι. Πολύ δυνατά, με ένταση. Αλλά και στην πίστη μου, έχω τον δικό μου τρόπο. Δεν είναι ο Θεός που τιμωρεί, ή ίσως έτσι όπως επιβάλλεται από τη θρησκεία μας, αλλά είναι στη ζωή μου. Και αυτό μου δίνει πάντα σιγουριά, ασφάλεια, συνέχεια…
Και δεν φοβάσαι, λοιπόν, έχοντας την πίστη; Δεν έχεις φοβίες; Αν έχω; Μόνο φοβίες έχω! Το λέω αστεία, αλλά ναι, φοβάμαι πολλά πράγματα, σε σημείο που ξεφεύγω και προσπαθώ να το παλεύω. Φοβάμαι την αποτυχία, τα λάθη, μη μείνω μόνη μου. Φοβάμαι πως δεν θα είμαι επαρκής. Φοβάμαι γενικά…
Το κοινό; Το φοβάσαι το κοινό; Είναι ποτέ θηρίο που περιμένει στο σκοτάδι να φανείς; Το κοινό, όχι. Το κοινό είναι πάντα προσδοκία, ένα ερωτικό ραντεβού, που γι' αυτό, απ' την έξαψή μου για την αντάμωση, έρχομαι νωρίς για να ετοιμαστώ να το συναντήσω. Είναι τα συναισθήματα που μοιράζεσαι όλα. Κάθε φορά με συγκινεί τόσο που έρχονται. Είναι εδώ. Για μένα! Με διάθεση όχι να φερθούν κακά, φυσικά. Και είναι όλο συναίσθημα. Ακόμα και το να βαρεθούν, να πλήξουν κάποια στιγμή, να μελαγχολήσουν, να σηκωθούν μετά έτοιμοι για χορό, όλο χαρά. Όλο αυτό είναι τόσο γεμάτο εναλλαγές συναισθηματικών καταστάσεων, που έχει ασύγκριτη μοναδικότητα.
Ξεχωρίζεις πότε πρόσωπα; Ή είναι ένα άμορφο πράγμα το κοινό; Ξεχωρίζω και αισθάνομαι τα πάντα. Χωρίς να κοιτώ καν, αντιλαμβάνομαι τι γίνεται στην άκρη της αίθουσας ή πίσω μου. Βλέπω μάτια, στάσεις σώματος. Είμαι σε τέτοιο σημείο συγκεντρωμένη και ανοιχτή στο να δεχτώ εκείνη την ώρα ό,τι συμβαίνει, που γίνομαι καταπιεστική στους συνεργάτες και μου λένε «Αμάν, ρε Ελεωνόρα»!
Η πρώτη μνήμη απ' το τραγούδι ποια ήταν; Η συνειδητοποίηση πως θα ασχοληθείς με τη μουσική; Τραγουδούσαν οι γονείς σου στο σπίτι; Στο σπίτι δεν τραγουδούσαν, αλλά ακούγανε πολλή μουσική. Και μετά μεγάλωσα σε πρόβες, σε καμαρίνια την ώρα παραστάσεων. Θα 'ταν υπερβολή να τραγουδάνε και στο σπίτι. Ήταν και οι εποχές που είχαν κάθε μέρα εμφανίσεις, που παρακαλούσαν οι μουσικοί για ένα ρεπό την εβδομάδα, όχι όπως τώρα, που ισχύει το αντίθετο. Ανέβηκα στη σκηνή με τον πατέρα μου να τραγουδήσουμε. Ήταν πάντα εκεί το τραγούδι. Είπα θα σπουδάσω θέατρο και το έκανα σαν κάτι φυσικό, κι αυτό συναντήθηκε με το τραγούδι, πολύ απλά και πολύ απαλά.
Συνήθως οι άνθρωποι στα παιδιά των ξεχωριστών καλλιτεχνών είναι πολύ πιο αυστηροί. Το ένιωσες; Όχι. Δεν το αντιμετώπισα. Και είχα και την τύχη να βρεθώ στη σκηνή μαζί με σπουδαίους καλλιτέχνες, που με δέχονταν και έπαιρνα απ' αυτούς.
Προσπάθησαν να σε αποθαρρύνουν οι γονείς σου απ' το να ασχοληθείς με αυτή τη δουλεία; Όχι. Ποτέ δεν θα το έκαναν. Για τίποτα. Θυμάμαι τη μαμά μου να μου διαβάζει παραμύθια και να μου λέει μετά να κάνουμε τραγούδι τα λόγια. Ασχολιόταν με τις ώρες. Ήταν το παιχνίδι μας.
Η Ισιδώρα Σιδέρη μοιάζει να έκανε λίγο πίσω στην καριέρα της για να σε μεγαλώσει και να δίνει υποστήριξη στον πατέρα σου; Αυτό θα πρέπει να το ρωτήσεις στην ιδία. Εγώ ως παιδί δεν εισέπραξα ποτέ αίσθηση υποχώρησης στα θέλω της. Έμοιαζε να είχε μέσα της τη μητρότητα, την ικανότητα και το ταλέντο και την αφοσίωση να έχει οικογένεια και να το έβγαλε μόλις υπήρξαν οι συνθήκες, ή μόλις τις δημιούργησε.
Εσύ; Έχεις εσύ τις ίδιες τάσεις με τη μαμά; Είναι μέσα στα όνειρά σου η οικογένεια; Πάρα πολύ! Το 'χω ξανά πει και ξέρεις βγαίνουν και αυτοί οι τίτλοι μετά, τύπου «Ελεωνόρα Ζουγανέλη: Θέλω να γίνω μάνα»! Είναι μέσα σε μένα η διάθεση και ο στόχος να κάνω παιδί. Η μητρότητα. Όχι με άγχος και προγραμματισμό όμως. Με τον καιρό του.
Σπούδασες θέατρο, έπαιξες κιόλας, τραγουδάς. Και ο πατέρας σου το ίδιο. Τηλεόραση θα έκανες όπως εκείνος; Να σου πω πως δεν βλέπω καθόλου τηλεόραση, πόσο περισσότερο να κάνω κιόλας! Δεν είναι μέσα στις συνήθειές μου. Ταινίες ναι, θα δω, αλλά όχι απ' το πρόγραμμα των σταθμών. Είναι κάτι εντελώς έξω από μένα.
Κουράζεσαι απ' τις ζωντανές εμφανίσεις; Το αντίθετο. Μου δίνουν δύναμη μεγάλη. Έχω εξάρτηση. Άλλωστε, τι να προλάβουμε να κουραστούμε; Εδώ εμφανιζόμαστε, στην καλύτερη, δυο φορές την εβδομάδα με την κατάσταση αυτή την οικονομική. Και όσοι έχουν άλλες δουλειές την παλεύουν, οι υπόλοιποι πρέπει να προσπαθήσουν πολύ για τον βιοπορισμό. Αλλά είναι σημαντικό να μπορείς να επιλέγεις. Το καλό της εποχής, που βγήκε απ' όλο αυτό -αν και πρέπει να το ψάξουμε, αλλά οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι και θετικοί- είναι πως υπάρχουν κοινοί τόποι ανησυχιών και έκφρασης. Η Νατάσσα φέτος δεν δουλεύει και ο Γιάννης είχε δουλειές στην Κρήτη και…
Αυτοί είναι οι συγγενείς σου καλλιτεχνικά, ε; Η Μποφίλιου και ο Χαρούλης; Οι του έντεχνου και όχι του εμπορικού; Αυτοί είναι οι φίλοι μου. Τα περί εντέχνου και εμπορικού… Είναι διαχωρισμοί τεχνητοί και σχηματοποιήσεις.
Ναι, αλλά δεν μου 'πες η Ελένη, για παράδειγμα, εννοώντας τη Φουρέιρα, αλλά η Νατάσσα, εννοώντας την Μποφίλιου… Με τη Νατάσσα έχω δουλέψει μαζί, ξανά και ξανά. Έχουμε συναντηθεί στη μουσική και έχουμε προχωρήσει μαζί. Τη γνωρίζω. Και γι' αυτό είναι «συγγενής» μου μουσικά. Γι' αυτό και μιλάω γι' αυτήν με άνεση, ή για τον Γιάννη.
Είναι μια γενιά καλλιτεχνών, αυτή που ανήκεις, που είναι και καλά παιδιά. Δηλαδή χωρίς κραιπάλες, χωρίς αυτοκαταστροφές. Γίνεται τέχνη έτσι; Ο καλλιτέχνης συνήθως φτιάχνει από το υστέρημα, δεν είναι έτσι; Ο καλλιτέχνης μπορεί να φτιάξει κι απ' τη χαρά, λέω. Όμως, έχοντας δει τόσο καταστροφή στο παρελθόν, δεν έρχεσαι ανυποψίαστος στην αντίληψη πως δεν είναι κακό να προσέχεις τον εαυτό σου και ν' αγαπάς τη ζωή. Έχουμε δει ανθρώπους να καίγονται και δεν υπάρχει πια άλλοθι πως μπορείς να αποχωρήσεις -πιο έξυπνος εσύ- απ' τον χαλασμό σου όποτε θες.
Άρα δεν είσαι επιρρεπής στις εξαρτήσεις; Πως! Όλοι μας είμαστε! Στην εξάρτηση μιας σχέσης. Στην εξάρτηση, ας πούμε, απ' το φαγητό. Εγώ την έχω περάσει.
Ε, αμάν πια! Τόση συζήτηση, λες και ήσουν πια τόσο υπέρβαρη… Δεν ήμουν υπέρβαρη. Ήμουν παχύσαρκη! Και το φαγητό είναι γλυκό, είναι ευχάριστο, χαρούμενο πράγμα, που δεν φαίνονται οι ζημιές του αμέσως, όπως σ' άλλες εξαρτήσεις. Άρα είναι εθισμός πιο ύπουλος. Όλοι μας, λοιπόν, ζούμε με τις εξαρτήσεις μας.
Μου μίλησες για την εξάρτηση από σχέσεις ερωτικές. Από συντρόφους; Είχες; Είχα, ναι. Και όχι μόνο από το καθαυτό πρόσωπο, αλλά απ' την ίδια τη σχέση, να υπάρχει, να μην είμαι μόνη μου. Εξάρτηση έχω και απ' τη δουλειά. Είναι τόσο γλυκό για μένα να είμαι σε συναυλίες, που ανυπομονώ κάθε φορά για την επόμενη δουλειά. Λέω φέτος θα καθίσω, αυτό το καλοκαίρι, να αντιμετωπίσω τον εθισμό μου. Για να δούμε…
Έχεις βρεθεί στη σκηνή με αρχετυπικές γυναικείες μορφές όπως η Μελίνα Μερκούρη και η Εντίθ Πιάφ. Τις κουβαλάς μέσα σου; Στην περίπτωση της Μελίνας, στάθηκα σε αυτή τη λάμψη από κάτω, στη σαγήνη. Είπα τα τραγούδια της και τη θαύμασα για άλλη μια φορά. Δεν μπορείς να κάνεις τίποτ' άλλο, εκεί. Επειδή όμως η παράσταση για την Πιάφ ήταν ρόλος, έπρεπε να τη ρουφήξω στο είναι μου. Από τη στάση του σώματός της, που έπρεπε να τραγουδώ μαζεμένη, διπλωμένη σχεδόν στα δυο, μέχρι τις στιγμές αυτής της όλο πόνο ζωής της, ή το ότι ήμουν για ώρες στη σκηνή, γιατί το έργο ήταν για εκείνη και βρισκόμουν συνεχώς στην πλοκή του, την έζησα, τόσο δυνατά, που δεν περίμενα το πόσο εμπειρία ψυχής είναι όλο αυτό. Επηρεάστηκα τόσο, που ακόμα είναι στιγμές που νιώθω να την κουβαλάω. «Αυτό είναι Πιάφ, τώρα» μου λένε οι φίλοι στις κουβέντες, όταν μου βγαίνει, σε ανύποπτες στιγμές, εκείνη. Με το που τέλειωσαν οι παραστάσεις, θέλησα τόσο να απεξαρτηθώ, και ενώ είχα πει «θα ξεκουραστώ», ξεκίνησα συναυλίες σε όλη την Ελλάδα. Και ξενύχτησα και γλέντησα και αφέθηκα. «Παιδί μου, πας μετά από ξενύχτι να τραγουδήσεις», γέλαγε η Νατάσσα. Αλλά το 'χα ανάγκη.
Νιώθεις ποτέ να χάνεσαι στη σκηνή; Το τραγούδι, οι εμφανίσεις σε μια ολοκληρωμένη δουλειά, είναι απίστευτο το πόσο μαθηματικά είναι. Το θέατρο ακόμα πιο πολύ. Έχεις τόσο συγκεκριμένο το τι θα κάνεις και τι θα συμβεί, που μοιάζει με εξίσωση. Και αυτός ο μαθηματικός τρόπος τελικά με συγκινεί τόσο, που μετανιώνω γιατί στο σχολείο δεν τα μελετούσα πιο πολύ. Όμως, το ότι είναι τόσο ακριβείας, το ότι γίνεται, δεν σημαίνει πως δεν γεμίζει συναίσθημα κάθε πράξη. Και κάποιες στιγμές που αυτό σε πλημμυρίζει, δεν υπάρχει μεγαλύτερη συγκίνηση, άλλο τέτοιο ταξίδι.
«Αχ να 'ξερες τι δύναμη μου δίνει η δύναμή σου»… Μου δίνει το τραγούδι αυτό τρυφερότητα, σαν κόμπο στον λαιμό, αλλά είναι κι ένα video clip χαρούμενο, που όλοι χαμογελάνε. Εσένα; Καταρχήν θέλω να ευχαριστήσω όλους αυτούς που χαμογέλασαν στην κάμερα γι' αυτό το τραγούδι και τον Κώστα Λειβαδά, που μου το 'κανε πραγματικά μεγάλο δώρο. Είναι ένα τραγούδι που αγαπήθηκε πολύ και έχει παίξει ακόμη και σε γάμους, όπως μου λένε για τα ζευγάρια, σε μεγάλες χαρές, σαν τραγούδι οριακό για ζωές. Μεγάλο δώρο! Έτσι το νιώθω πια εγώ.
Το κινητό της κτυπάει ανά διαστήματα, αλλά το κοιτάζει και το βάζει στην άκρη, χωρίς να διακόψει ούτε μια στιγμή. Έχει βγάλει τα ψηλά της τακούνια και φορά κάτι γούνινα μποτάκια. Γεμίζει την κούπα του καφέ της δυο τρεις φορές. Έχει μια γαλήνη εδώ γύρω της, που δεν πολυενδιαφέρομαι να αποχωριστώ. Τη βλέπω, διακριτικά κάποια στιγμή, να κοιτά την ώρα. Είναι η συγκέντρωση που επιδιώκει πριν το τραγούδι της. Οριακά για τους χρόνους της, την καληνυχτίζω ενώ με συνοδεύει στις σκάλες, ψάχνοντας τους δυο μουσικούς της για ζέσταμα. Με ένα τζιν παντελόνι και μια φαρδιά, διάφανη, μπλε πουκαμίσα σαν φόρεμα, φεύγει με σκυμμένο κεφάλι, χαμένη σε μουσικές ήδη… Σε λίγο η σάλα γεμίζει. Παρέες εύθυμες, έτοιμες για Σάββατο βράδυ. Όμορφα παιδιά της νιότης που υπόσχεται ζωές σαν τραγούδι. Σε λίγο η Ελεωνόρα, στη σκηνή, δεν είναι ένα νέο κορίτσι που προσέχει πώς μιλά. Αυτοαναφλέγεται μπροστά στα μάτια μας. Πυρακτώνεται σαν σίδερο. Είναι ένα αστέρι που δεν το νοιάζει να θαμπώνει με τη λάμψη, αλλά φέγγει. Κάνει το κοινό μέλη μιας ορχήστρας, που εκείνη μαέστρος διευθύνει, μόνο που αντί για όργανα κρατάνε συνθήματα. Η νύχτα έχει ανάψει. Η Αθήνα φεγγοβολά. Σαν καλή θεία φεύγω νωρίς, με τους ήχους της μουσική υπόκριση στα βήματά μου. «Να προσέχεις, κορίτσι» σκέφτομαι, ξανά, προστατευτικά, ενώ μουρμουρίζω «αν είναι κάτι που με κέρδισε σ' εσένα, κάτι που ήξερε πώς να με ξεπερνάει, είναι αγάπη μου αυτή η επιμονή σου, μια αγάπη που έμαθε να μην τα παρατάει» και μοιάζει να τραγουδώ με τη φωνή της…
Η Ελεωνόρα Ζουγανέλη στις 16/2 τραγουδά αφιλοκερδώς και στηρίζει το Σωματείο Κοινωνική Μέριμνα Αγίων Ομολογητών, στο Δημοτικό Θέατρο Στροβόλου, 22451740. Το νέο της cd, «Μ' αγαπούσες κι άνθιζε» σε μουσική Μίνωα Μάτσα και στίχους Ελένης Φωτάκη και Μίνωα Μάτσα, κυκλοφορεί από τη Minos-EMI. Αυτή την περίοδο εμφανίζεται στην «Ακτή Πειραιώς» μαζί με τη Φωτεινή Βελεσιώτου.
http://www.philenews.com/el-gr/politism ... u-anthizei
