Τρίτη βράδυ μ' ένα φεγγάρι γεμάτο πάνω από την Πλάκα, στην αυλή του Μουσείου Λαϊκών Οργάνων, ο πρόεδρος της ΜΙΝΟΣ-ΕΜΙ κ. Μάκης Μάτσας και οι βασικοί υπεύθυνοι της επανέκδοσης όλης της δισκογραφίας του Μάνου Λοΐζου, βρέθηκαν εκεί για να θυμηθούν, να μιλήσουν και να μοιραστούν μαζί μας κάτι από την προσωπικότητα του πιο ιδιαίτερου και ευαίσθητου συνθέτη που πέρασε από την ελληνική δισκογραφία.
Μπροστά από μία γιγαντοοθόνη που με τις φωτογραφίες της, έφερνε κοντά την εικόνα του Λοΐϊζου, κάθισαν οι υπεύθυνοι για τη δημιουργία της επανέκδοσης.

Ο κ.Μάτσας άνοιξε την παρουσίαση μιλώντας για την εποχή και τον τρόπο που γνωρίστηκε με το Λοΐζο όταν του τον έστειλε ως νέο και πολλά υποσχόμενο συνθέτη ο Λευτέρης Παπαδόπουλος.
"Θυμάμαι θα ήταν τέλη του '65 με αρχές το '66 όταν για πρώτη φορά συνάντησα το Μάνο Λοΐζο στο γραφείο μου, στο πατάρι της Σταδίου. Μου τον είχε στείλει ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Ο Λευτέρης ήταν ήδη καλός φίλος και συνεργάτης. Μου λέει λοιπόν μια μέρα ο Λευτέρης: "Λοιπόν, θα σου στείλω ένα νέο καλό συνθέτη να τον γνωρίσεις και να ακούσεις τη δουλειά του". Έρχεται ο Μάνος, ένας νέος συμπαθέστατος και μάλλον συνεσταλμένος, ακούω τα τραγούδια του αλλά δεν μ' αρέσουν οι στίχοι. Του το λέω. Όποτε εκείνος, χωρίς να δείξει ότι διαφωνεί μαζί μου με ευχαριστεί και φεύγει ευγενικά. Μετά από ένα ολόκληρο χρόνο τέλη του '66 με ξαναεπισκέπτεται στο γραφείο και με το ίδιο γλυκό του ύφος, μου λέει: δε σας κρύβω ότι στεναχωρήθηκα που δεν σας άρεσαν οι στίχοι της γυναίκας μου και γι αυτό δεν ξαναήρθα, αλλά ίσως είχατε δίκιο και προτίθεμαι να τους αλλάξω. Τότε ανακάλυψα για πρώτη φορά ότι οι στίχοι των τραγουδιών που είχα ακούσει πριν από ένα χρόνο, ήταν της γυναίκας του! Και κατάλαβα τη γκάφα που είχα κάνει! Ξαναπαίζουμε λοιπόν τα τραγούδια αρχίζουμε να διαλέγουμε το υλικό αλλά και πάλι ένα συνταρακτικό γεγονός χωρίζει τους δρόμους μας. Γίνεται η δικτατορία και ο Μάνος φεύγει στο εξωτερικό".

Όμως αυτά τα τραγούδια ήταν γραφτό να βγουν στον κόσμο κι έτσι η πρώτη δουλειά του Λοΐζου στην εταιρεία Μίνος ονομάστηκε "ΣΤΑΘΜΟΣ" κυκλοφόρησε το 1968 και αποτέλεσε πραγματικό σταθμό, όχι μόνο για τους δημιουργούς του αλλά και για την Ελλάδα της εποχής, για τον κόσμο που αγκάλιασε και αγάπησε τα τραγούδια αυτά αλλά και για τους μετέπειτα δημιουργούς στους οποίους έδειξε το "δρόμο".

Ακολούθησαν οι "ΘΑΛΑΣΣΟΓΡΑΦΙΕΣ" το 1970 και το "ΝΑ 'ΧΑΜΕ ΤΙ ΝΑ 'ΧΑΜΕ" το 1972 οι τρεις πρώτοι μεγάλοι δίσκοι που έγιναν με το Λευτέρη Παπαδόπουλο και χαρακτήρισαν την εποχή τους δίνοντας στον κόσμο μια ανάσα ευαισθησίας, σ' εκείνη τη δύσκολη περίοδο για τα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας.

Δεύτερος ομιλητής της βραδιάς ο Αχιλλέας Θεοφίλου, στενός φίλος του Λοΐζου, περιέγραψε μία μέρα μαζί με το Μάνο που τη χαρακτήριζε η μουσική τα ακούσματα και η αναζήτηση του καινούργιου και της "καλής" μελωδίας, αλλά και οι άνθρωποι που βρίσκονταν καθημερινά δίπλα του.
Στούντιο, τραγούδια, μελωδίες, ψάξιμο, (ο Μάνος σφύριζε τις εισαγωγές, δούλευε ατελείωτες ώρες στο στούντιο κάνοντας ..."τεστ κοπώσεως" ώσπου να βρεί την καλή μελωδία!) κουβέντες για τους φίλους, την κόρη του Μυρσίνη, τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν, όμως έφταναν λίγα μανταρίνια (!), οι στίχοι του Λευτέρη Παπαδόπουλου και η αγάπη μεταξύ τους για να νοιώσουν καλά και να συνεχίσουν.
Κλείνοντας είπε: "Ο Μάνος ήταν ο αγαπημένος μου φίλος. Είχε μια αφοπλιστική ειλικρίνεια. Θυμάμαι μερικές στιγμές μας, που σήμερα ίσως να φαίνονται λίγο μελό, που μου έλεγε:
_Μου αρέσουν τα γιασεμιά και τα έγχρωμα πράγματα. Θέλω να κάνω έγχρωμη και ανεξίτηλη μουσική σαν και τον πίνακα του Θεόφιλου που είδαμε σ' ένα καφενείο στο Βόλο.
Μάνο πάντα θα σ΄ αγαπώ".

Τελευταίος μίλησε ο Λευτέρης Παπαδόπουλος με το ιδιαίτερο ύφος που τον χαρακτηρίζει, προσφέροντας μας τις αναμνήσεις του από την ατμόσφαιρα και το κλίμα που επικρατούσε μέσα στην παρέα του Λοΐζου, περιγράφοντας τον ίδιο, λέγοντας ότι το πιο εντυπωσιακό σ' αυτόν ήταν το ...κεφάλι του (κάποιο σχόλιο που έκαναν γι αυτό οι φίλοι), μιλώντας για τις ώρες που πέρναγε στο στούντιο και για τον τρόπο που δούλευε...

Ήταν εκεί οι φίλοι και συνεργάτες του Καλατζής, Νικολόπουλος, Νταλάρας, η κόρη του Μυρσίνη, αλλά και η παρουσία του Λοΐζου ήταν αισθητή όχι μόνο από την αγάπη των ανθρώπων που μιλούσαν γι αυτόν αλλά και από μία φωτογραφία του (ως μαθητή βιολιού στο ωδείο) και στο βίντεο με φωτογραφίες από το προσωπικό του αρχείο, πρόβες στο στούντιο, μία συνέντευξη του, αγαπημένα τραγούδια του από ζωντανές συναυλίες.
Εκείνος έβαλε στην ποδιά της κόρης του "μια Παναγιά" κι εκείνη που τον τιμά και τον αγαπάει πάντα επιμελήθηκε αυτό το δύσκολο και κοπιαστικό έργο της επανακυκλοφορίας όλης της δισκογραφίας του.
Σ' αυτή την προσπάθεια εργάστηκαν μαζί της ο Πέτρος Παράσχης και ο Γιώργος Τσάμπρας.
Με τον "Σεβάχ" και το "δελφινάκι" ταξιδέψαμε στις θάλασσες, με το "δρόμο" και το "ακορντεόν" τραγουδήσαμε την αγάπη στην ελευθερία και τον άνθρωπο, η "καλημέρα στον ήλιο" μας έδωσε την ελπίδα να πάμε παρακάτω, και ΟΛΑ ΘΑ ΘΥΜΙΖΟΥΝ τον Μάνο Λοΐζο που ζει πάντα μέσα από τις δημοιουργίες του στις καρδιές όλων μας.

Εβίτα Αντωνέλλου
Music Corner

Οι ολοκληρωμένες δισκογραφικές δουλειές του Μάνου Λοΐζου είναι όλες κι όλες έντεκα. Οι δέκα απ' αυτές κυκλοφόρησαν με φροντίδα του ίδιου στα χρόνια 1968-1981 - εννιά κύκλοι τραγουδιών κι ένα σάουντρακ - ενώ η τελευταία ήταν μια πρώτη καταγραφή στο στούντιο των μελοποιήσεων του πάνω στο Χικμέτ, της δουλειάς που σχεδίαζε να εκδώσει λίγο πριν το τέλος και η οποία κυκλοφόρησε στη δισκογραφία το 1983, ένα χρόνο μετά το θάνατο του.
Αν και όσο περνούν τα χρόνια γίνεται όλο και πιο φανερό ότι η συντριπτική πλειοψηφία του υλικού του αποτελείται από κομμάτια που έχουν ξεπεράσει το χρόνο και λειτουργούν σε κάθε εποχή με τον τρόπο που τ' ανακαλύπτει εκείνη, θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι εννέα κύκλοι τραγουδιών του σηματοδοτούν, με τον τρόπο του ο καθένας, ό,τι συνέβη στην Ελλάδα στα χρόνια που δημιουργήθηκαν.

Η Μυρσίνη Λοΐζου, κόρη του μεγάλου δημιουργού, με τους κ.κ. Μάτσα, Παπαδόπουλο και Νταλάρα... (φωτο: Music Corner)

Ο "ΣΤΑΘΜΟΣ" (1968), οι "ΘΑΛΑΣΣΟΓΡΑΦΙΕΣ" (1970) και το "ΝΑ 'ΧΑΜΕ ΤΙ ΝΑ 'ΧΑΜΕ" (1972), οι τρεις πρώτοι χρονολογικά μεγάλοι δίσκοι του, αποτελούν το κύριο σώμα της συνεργασίας του με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, και μέσα από τα τραγούδια και το γενικότερο άκουσμα τους, δίνουν μια εικόνα "υγείας" του τραγουδιού μέσα στο βαρύ κοινωνικά και πολιτικά κλίμα της δικτατορίας 1967-1974. Οι δημιουργοί τους καταφέρνουν να ξεπεράσουν τόσο το σύνδρομο του οικονομικά και πολιτικά "αποκατεστημένου" μικροαστού, όσο και τις πλαστικές λύσεις στις οποίες οδηγούσε η επιβολή της λογοκρισίας της εποχής, και να δώσουν τραγούδια βαθιά ανθρώπινα και μουσικά καθαρά - έξω από το ελαφρολαϊκό "χωνευτήρι" της περιόδου.

Το "ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΗΛΙΕ" (1974) που ακολουθεί είναι ένας κύκλος τραγουδιών με στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου και με την αναμονή ενός πιο καθαρού λόγου, μιας πιο καθαρής σκέψης, μιας πιο καθαρής ζωής στις αναφορές και στους ήχους του.
Τα "ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ" που έρχονται αμέσως μετά τη μεταπολίτευση, ζωγραφίζουν ανάγλυφα δυο εποχές: Τα περισσότερα απ' αυτά είναι τραγούδια των κοινωνικοπολιτικών ανατάσεων της προδικτατορικής περιόδου. Η λογοκρισία της εποχής μετέθεσε την ηχογράφηση και την κυκλοφορία τους για μια δεκαετία σχεδόν και το 1974 βγήκαν "συμπληρωμένα" με τα τραγούδια που ο συνθέτης έγραψε στη διάρκεια της δικτατορίας και "κόπηκαν" απ' τη λογοκρισία αυτής.
Αντίστοιχη περίπτωση αποτελούν και "ΤΑ ΝΕΓΡΙΚΑ". Γράφτηκαν και πρωτοπαρουσιάστηκαν σε συναυλίες λίγο πριν τη δικτατορία του '67 αλλά δεν πρόλαβαν τότε να ηχογραφηθούν σε δίσκο. Η ηχογράφηση και η κυκλοφορία τους πραγματοποιήθηκε λοιπόν το 1975.
Τα πρώτα καινούργια τραγούδια που κυκλοφορεί ο Μάνος Λοΐζος μετά τη μεταπολίτευση είναι "ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΜΑΣ" (1976). Τραγούδια σε στίχους του Φώντα Λαδή, απόλυτα ενταγμένα στο έντονα πολιτικοποιημένο κλίμα της εποχής που συνδυάζουν με τον καλύτερο τρόπο έναν λόγο "μπρεχτικό" - σύμφωνα με παρομοίωση του ίδιου του συνθέτη - και έναν ήχο λαϊκό και απόλυτα τραγουδιστικό.
Με "ΤΑ ΤΡΑΓΟΎΔΙΑ ΤΗΣ ΧΑΡΟΥΛΑΣ" του 1979 ο Λοΐζος προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην αγωνιστική υπόσταση των προηγούμενων χρόνων, στην κόπωση που έχει φέρει η εκμετάλλευση αυτής της υπόστασης και στην ανάγκη για χορό, χαρά, ζωή, όπως αυτή προκύπτει σε μια στιγμή που "τα πολυβόλα σώπασαν". Με καίρια εφόδια τις άμεσες μελωδίες του και το λόγο του Μανώλη Ρασούλη και του Πυθαγόρα, τα καταφέρνει με τον καλύτερο τρόπο.
Στον τελευταίο δίσκο που κυκλοφορεί ο ίδιος τέλος, το "ΓΙΑ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΖΩΗΣ" (1980), μέσα από μια σειρά παλιών και καινούργιων, "σκόρπιων" τραγουδιών του, θέτει το αίτημα ενός νέου ηλεκτρικού ήχου, ουσιαστικά "προλογίζοντας" αλλά και προβλέποντας αλλαγές που συντελέστηκαν σ' εκείνη τη δεκαετία.
Ο δέκατος δίσκος που κυκλοφόρησε ο ίδιος ο Μάνος Λοΐζος στα λίγα έτσι κι αλλιώς χρόνια της δισκογραφικής του πορείας είναι η μουσική μιας ταινίας που έμελλε να αποδειχτεί ιστορική για την εξέλιξη του ελληνικού κινηματογράφου. Η μουσική που έγραψε για την "ΕΥΔΟΚΙΑ" του Αλέξη Δαμιανού, πρωτοκυκλοφόρησε το 1971, αλλά έμελλε να λειτουργήσει περισσότερο όσο περνούσαν τα χρόνια και ιδιαίτερα όσο το περίφημο "ζεϊμπέκικο" της καταγράφονταν ως ένα από τα πλέον διαχρονικά διάσημα οργανικά κομμάτια της ελληνικής δισκογραφίας.
Τα "ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ" στηριγμένα στις μεταφράσεις του Γιάννη Ρίτσου από την ποίηση του κορυφαίου Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ, υπήρξε μια δουλειά στην οποία ο Λοΐζος φαίνεται ότι επέστρεφε συνεχώς, κυρίως τα τελευταία χρόνια της ζωής του, χωρίς, εν τέλει, να προλάβει να την ολοκληρώσει. Ο δίσκος που βγήκε ένα χρόνο μετά το θάνατο του (1983) περιλαμβάνει το "σχεδίασμα" δεκατεσσάρων απ' αυτά τα κομμάτια, όπως το κατέγραψε ο ίδιος στο στούντιο τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Η σύγχρονη έκδοση του συνόλου του δισκογραφημένου έργου του είκοσι χρόνια μετά το θάνατο του δημιουργού, λαμβάνει υπ' όψιν της αφενός ότι πλέον όλο αυτό το υλικό έχει περάσει και ενδιαφέρει καινούργιες γενιές και αφετέρου ότι - πέρα απ' την δεδομένη διαχρονική του υπόσταση - αποτελεί προϊόν της εποχής του. Στο ένθετο λοιπόν του κάθε δίσκου έχουν καταγραφεί οι προσωπικές μαρτυρίες των συντελεστών της δημιουργίας και της παραγωγής του ενώ παράλληλα περιλαμβάνεται τόσο το - κατ' εξοχήν, ανέκδοτο - φωτογραφικό υλικό που μπορούσε να βρεθεί όσο και μια γενικότερη ιστορική τοποθέτηση του δίσκου μέσα στο σκηνικό της εποχής του.

Μαζί με την νέα έκδοση των έντεκα ολοκληρωμένων δισκογραφικών εργασιών του Μάνου Λοΐζου κυκλοφορεί και μια συλλογή η οποία συγκεντρώνει για πρώτη φορά στο σύνολο τους τα "σκόρπια" τραγούδια του. Μιλάμε για σαράντα τραγούδια "ΈΚΤΟΣ ΣΕΙΡΑΣ" των μεγάλων δίσκων του, που ηχογραφήθηκαν και κυκλοφόρησαν από το δισκογραφικό του ξεκίνημα, το 1962, μέχρι και λίγα χρόνια μετά το θάνατο του, το 1985. Τραγούδια που κυκλοφόρησαν σε δίσκους 45 στροφών προτού ο συνθέτης εκδώσει τον πρώτο του μεγάλο δίσκο, τραγούδια και εκτελέσεις που ηχογραφήθηκαν παράλληλα με τους μεγάλους του δίσκους με λογής αφορμές, αλλά και λίγα που είχαν παραμείνει ανέκδοτα και ηχογράφησαν βασικοί του συνεργάτες λίγο καιρό αφότου εκείνος είχε φύγει για πάντα.
Φυσικά οι δώδεκα αυτές σύγχρονες εκδόσεις του συνόλου του δισκογραφημένου έργου του Μάνου Λοϊζου έχουν δεχτεί την ηχητική επεξεργασία που επιβάλλει η σύγχρονη τεχνολογία, τοποθετώντας μ' αυτό τον τρόπο και δισκογραφικά το σύνολο του έργου του συνθέτη στον νέο αιώνα - θέση που έτσι κι αλλιώς έχει κερδίσει με την εκφραστική δυναμική του και την δυνατότητα επικοινωνίας του.
Την επιμέλεια της παραγωγής και της έκδοσης για το σύνολο των επανεκδόσεων του έργου του Μάνου Λοΐζου είχαν: η Μυρσίνη Λοΐζου, ο Πέτρος Παράσχης και ο Γιώργος Τσάμπρας.

Minos-Emi

Συγχαρητήρια από τη συνεργάτιδα του Music Corner Εβίτα Αντωνέλλου,
στον κ. Μάτσα και στον κ. Καρατζά...