Γράφει η Χρύσα Λύκου
Φωτογράφηση: Αθανασία Ζήση

Αν ο Federico Garcia Lorca μπορούσε να ταξιδέψει στο μέλλον, να φτάσει απ’ την Ισπανία του 1936 στην Ελλάδα του 2015 και να δει το αριστουργηματικό έργο του να μεταφέρεται σε μια μικρή σκηνή της Αθήνας, τότε είμαι σίγουρη ότι θα αναζητούσε τον Δημήτρη Καρατζιά να του σφίξει το χέρι. Θα αναζητούσε τις οχτώ καθηλωτικές κυρίες της σκηνής να τους ζητήσει συγγνώμη για μια κοινωνία που, τόσα χρόνια μετά, υψώνει πέτρες σε σκυμμένες, γεμάτες φόβο γυναίκες.

«Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα», μετακομίζει σ’ ένα χωριό στη γειτονική μας Τουρκία, αλλάζει όνομα σε «Πνιγμονή» και δηλώνει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την ασφυξία, υπενθυμίζοντας πόσο κοντά μας κατοικεί η απελπισία, πόσο η μοναξιά ιδρώνει στους κροτάφους μας.

Ένα «φωτογραφικό ντοκουμέντο» από σκηνές ενός κόσμου που στο φως της λάμπας χλωμιαίνει, αρρωσταίνει και πεθαίνει, κάθε φορά που οι αχτίνες του ήλιου του χτυπούν την πόρτα, χωρίς ανταπόκριση.

pnigmoni_theatro_2015_01_021

Η Αθηνά Τσιλύρα κόβει την ανάσα ως Χαντισέ Άλντα, μια γυναίκα που έμαθε από νωρίς να αποφεύγει τον έρωτα, γνωρίζοντας καλά ότι οι μεγάλες χαρές κρύβουν περίτεχνα στην αγκαλιά τους αβάσταχτες λύπες. Σκληρή και αλύγιστη, προσπαθεί να ανταποκριθεί σε νόμους που θεσπίστηκαν στο όνομα κάποιου Θεού που αναγνωρίζει για παιδιά του μόνο όσα φοράνε παντελόνια. Τι θλιβερά πλάσματα που είμαστε αλήθεια οι άνθρωποι. Πόσες φορές σφάξαμε ο ένας τον άλλον στο όνομα της πιο βαθιάς πίστης και αγάπης;

Η Θεοδώρα Σιάρκου στο ρόλο της Ουλβιγιέ είναι η οικονόμος του σπιτιού. Λογική και γεμάτη έννοια για τους ανθρώπους που υπηρετεί, προσπαθεί τα προλάβει το σκοτεινό βύθισμα του σπιτιού, που βλέπει να έρχεται. Αφουγκράζεται τα χτυποκάρδια ανάμεσα στους νεκρούς τοίχους, βλέπει τα χαμόγελα πίσω απ’ τα δάκρυα. Η φωνή της διασταυρώνεται με αυτήν της μάνας και, ενώ χάνει τη μάχη, η δεύτερη χάνει κάτι σημαντικότερο…

pnigmoni_theatro_2015_01_023

Πέντε κόρες, πέντε γυναίκες, πέντε θύματα του παλιού και του σύγχρονου κόσμου μας. Ντυμένες στα μαύρα, πενθούν έναν νεκρό πατέρα και μια ζωή που περνά και χάνεται χωρίς να μπορούν να της απλώσουν το χέρι. Όλες τους διαφορετικές, πρωταγωνιστούν στην κοινή τους μοίρα, φωνάζοντας τη σιωπή τους.

Την κοινή αυτή μοίρα, προσπάθησε να αλλάξει η Μελλισάνθη Μάχουτ ως Νάσμα, που στα τουρκικά σημαίνει φωτιά. Μια φωτιά που σιγοκαίει μέσα σε κάθε καταπιεσμένο άνθρωπο που του παίρνεις τη φωνή, που του παίρνεις το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης.

pnigmoni_theatro_2015_01_032

Ο έρωτας, έρχεται να ανατρέψει τις ζωές των τριών αδελφών, όπως συμβαίνει πάντα, χωρίς να κάνει διακρίσεις, χωρίς να λογαριάζει κλειστές πόρτες και αμπαρωμένα παράθυρα. Η Κική Μαυρίδου, η Νουράν του έργου, κόρη απ’ τον πρώτο γάμο της Χαντισέ, κληρονομεί μια μεγάλη περιουσία, η οποία τη φέρνει απέναντι απ’ τις αδερφές της, μετατρέποντας την στην πολυπόθητη νύφη του χωριού. Οι δυο αυτές γυναίκες, μαζί με την Ειρήνη Σταματίου που υποδύεται τη Γιαγκμούρ, μια γυναίκα που ο πόνος της θεριεύει και ξεσπά προς πάσα κατεύθυνση, διεκδικούν έναν άντρα, που η μοίρα θα τον αφήσει όνειρο, με τον πιο σκληρό τρόπο.

Ανδρομάχη Μαρκοπούλου ως Φαντιμά και Νίκη Αναστασίου ως Αΐσα, έχοντας υιοθετήσει μια λιγότερο συγκρουσιακή συμπεριφορά, βιώνουν τον πόνο απ’ τη δική τους μεριά, ερχόμενες και οι δυο στο τέλος αντιμέτωπες με την τραγική κατάληξη, μιας καθημερινότητας που υπερθερμάνθηκε απ’ τις παγωμένες καρδιές και έσκασε μπροστά στο πρόσωπο τους.

pnigmoni_theatro_2015_01_017

Ο κύκλος των τραγικών γυναικών κλείνει με τη Γιάννα Σταυράκη στον ρόλο της Ζαφίρα, τη μάνα, τη γιαγιά, τη φωνή της ελευθερίας, που θέλει να βρεθεί σε μια ακρογιαλιά, από εκείνες που ονειρεύονται οι ευτυχισμένοι άνθρωποι. Κορυφαία σκηνή του δράματος, εκείνη με την κόρη της, Χαντισέ. Μάνα και κόρη καλύπτουν την απόσταση του λογικού και του παράλογου, ενώνοντας τις βουβές ζωές τους με τα πιο βουβά δάκρυα, μαρτυρώντας μια ζωή που κουράστηκαν να υπηρετούν.

Η «Πνιγμονή» είναι μια παράσταση που γρατζουνά το μυαλό μας, ξεσκονίζει τα ερμητικά κλειστά μπαούλα της συνείδησης μας για ζωές που χάνονται στο όνομα μιας θρησκείας που αγαπά να τιμωρεί, σε μια κοινωνία που σιωπά, σ’ έναν κόσμο που καυχιέται για τις κατακτήσεις και την πρόοδο του. Ο μεσαίωνας πετά ακόμα σπίθες από στάχτες που ο άνεμος τις μοιράζει σε όλες τις μεριές του πλανήτη, χωρίς κανείς να ξέρει πόσο κοντά του μπορεί να τις φέρει.

pnigmoni_theatro_2015_01_040

Το τέλος της παράστασης, μουδιασμένο και αμήχανο, μας φέρνει μπροστά στις πρωταγωνίστριες χωρίς να χουμε πολλά να τους πούμε για ένα έργο που τα είπε όλα. Τους ζητήσαμε -και δεν μας αρνήθηκαν- λίγα λόγια για την παράσταση.

Αθηνά Τσιλύρα: Ο κύριος Καρατζιάς, βασισμένος στο αριστούργημα του Λόρκα, κατάφερε πολύ έξυπνα να μεταφέρει την Ισπανία στην Τουρκία, προσθέτοντας μάλιστα κάποιες σκηνές, οι οποίες είναι απόλυτα εναρμονισμένες με το αρχικό έργο. Είμαι βαθιά επηρεασμένη απ’ την πολιτική κατάσταση αυτής της χώρας και πεπεισμένη ότι πρέπει να γίνουν σοβαρές αλλαγές. Τη σκέψη μου αυτή, τη συνδέω με την «Πνιγμονή», με την έννοια του ότι οι άνθρωποι οφείλουν να σέβονται τον άλλον. Το μυαλό του και την ελευθερία του, τις πεποιθήσεις του και τις ιδιαιτερότητές του. Οτιδήποτε «κλειστό» και δεσποτικό, δημιουργεί πολλά προβλήματα, αφαιρεί το οξυγόνο απ’ τον άνθρωπο. Η Χαντισέ, είναι ένας άνθρωπος, ο οποίος από αγάπη προσπαθεί να περιφρουρήσει την οικογένεια της με έναν σκληρό τρόπο. Ωστόσο, θα συναντήσουμε στη ζωή μας ανθρώπους που θα πάνε την πραγματικότητα λίγο παραπέρα. Αν αυτή η γυναίκα προσπαθούσε να δει τα πράγματα κάπως πιο «ανοιχτά», δίνοντας λίγη ελευθερία σ’ αυτές τις γυναίκες, ίσως τα γεγονότα να εξελίσσονταν διαφορετικά. Αυτό, φυσικά, είναι πάρα πολύ δύσκολο, γι’ αυτό και οι άνθρωποι που μπορούν να κάνουν αυτό που λέμε επανάσταση, είναι λίγοι. Προσωπικά, έχω δει και χριστιανικές οικογένειες που είναι τόσο καταπιεστικές, σε σχέση με τα χριστιανικά πρότυπα, απέναντι στα παιδιά τους. Η επαφή με τα βιβλία και η τύχη να γνωρίσεις αξιόλογους ανθρώπους στη ζωή σου, είναι αυτό που θα σε απομακρύνει απ’ τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις.

pnigmoni_theatro_2015_01_054_tsilyra

Γιάννα Σταυράκη: Η παράσταση, είναι μία φωτογράφιση των εγκλωβισμένων γυναικών που ζουν τον απόλυτο φανατισμό, σε μια κοινωνία που έχει τις δικές της αξιακές δομές. Είναι φονταμενταλιστική, καταπιεστική, μετακινώντας τον θρησκευτικό φανατισμό στον κοινωνικό. Η μάνα, ίσως το πιο δραματικό πρόσωπο της ιστορίας, χειραγωγεί τις κόρες και έρχεται η τραγωδία. Νιώθει χρέος της να κρατήσει τις κόρες της μακριά απ’ την τυραννική κοινωνία στην οποία ζουν. Όλες οι γυναίκες του έργου, είναι τραγικές φιγούρες. Η Ζαφίρα, ο ρόλος που υποδύομαι, είναι μια οριακή προσωπικότητα. Είναι μια «σαλή» γυναίκα και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο μπορεί και λέει τις αλήθειες που δεν τολμούν να πουν τα κορίτσια. Όλοι οι χαρακτήρες διακατέχονται από έναν δυναμισμό, ψάχνοντας να βρουν μια αχτίδα να δραπετεύσουν. Μόνο η μικρότερη κάνει την υπέρβαση μέσα απ’ τη λογική της, σε αντίθεση με τη γιαγιά της, που την κάνει μέσα απ’ την τρέλα. Οι δυο τους φτάνουν στα όρια, με τραγικές για την καθεμιά συνέπειες. Το τρομερό είναι ότι το έργο αυτό, γράφτηκε το 1936, κι αυτήν τη στιγμή που μιλάμε, γίνονται σφαγές, αποκεφαλισμοί, γυναίκες και κορίτσια θάβονται και λιθοβολούνται επειδή απλά μιλούν με άντρες. Ο Δημήτρης Καρατζιάς, έκανε αυτή τη διασκευή, τιμώντας τον πάντα διαχρονικό Λόρκα, χωρίς να έχει αλλάξει πολλά πράγματα. Το μόνο που πρόσθεσε, είναι η σκηνή της μάνας και της κόρης, που έχω με την Αθηνά και που μ’ αυτόν τον τρόπο θέλει να δείξει την τραγικότητα της κόρης που λυγίζει. Κλαίει μπροστά σε μια μάνα τρελή, γιατί ακριβώς δεν μπορεί να την καταλάβει.

pnigmoni_theatro_2015_01_028

Νίκη Αναστασίου: Η «Πνιγμονή», ο τίτλος της παράστασης, είναι ιατρικός όρος. Δηλώνει τον πνιγμό, της απόφραξη της αναπνευστικής οδού για διάφορους λόγους δηλώνοντας με ακρίβεια αυτό που βιώνουν οι οχτώ γυναίκες που παίζουν στο έργο. Είναι «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα», σε διασκευή που τοποθετείται στη σημερινή Τουρκία. Το έργο αυτό γράφτηκε από τον Λόρκα το 1936, με την άνοδο της δικτατορίας στην Ισπανία. Το φοβερό είναι ότι, δυστυχώς, με λίγες μικρές προσθήκες σε σχέση με τα ήθη και τα έθιμα, όλα αυτά ισχύουν ακόμη και σήμερα στις μουσουλμανικές χώρες. Πραγματεύεται την πίεση των γυναικών, τη βουβή απελπισία τους, το ότι αναγκάζονται να υπακούσουν στους κοινωνικούς, οικογενειακούς, θρησκευτικούς κανόνες, με οποιαδήποτε παρέκκλιση να ισοδυναμεί με θάνατο. Ένα κορίτσι, μπορεί να μιλήσει με ένα αγόρι 13 χρονών και η ίδια του η οικογένεια θα το λιθοβολήσει, θα το κακοποιήσει και ίσως θα το σκοτώσει. Πολλές φορές, αναγκάζουν το θύμα να πιει ποντικοφάρμακο ή να αυτοπυρποληθεί ώστε να μη θεωρηθεί δολοφονία αλλά αυτοκτονία. Εγώ υποδύομαι την Αΐσα, την κόρη που αποδέχεται πιο γρήγορα τη μοίρα της. Είναι ένα κορίτσι που ουσιαστικά θέλει να ζει ήρεμα, χωρίς να έρχεται σε επαφή με οποιαδήποτε μορφή βίας. Είμαστε πολύ χαρούμενοι που είμαστε εδώ, με τα κορίτσια έχουμε γίνει οικογένεια. Πονάμε πολύ αυτή την παράσταση. Ο σκηνοθέτης μας Δημήτρης Καρατζιάς είναι ένας σπουδαίος άνθρωπος που μας καθοδήγησε παίρνοντας μας απ το χέρι. Το φτιάξαμε μαζί όλο αυτό μέσα από τα δικά μας εκφραστικά μέσα.

pnigmoni_theatro_2015_01_015

Θεοδώρα Σιάρκου: Η παράσταση είναι διασκευή στην «Μπερνάρντα» του Λόρκα που έχει κάνει ο Δημήτρης Καρατζιάς, ικανοποιώντας την ανάγκη του να εκφράσει μια διαμαρτυρία πάνω στο πόσο απάνθρωπα ζουν οι γυναίκες στις μουσουλμανικές χώρες γενικότερα και ιδιαίτερα στην Ανατολική Τουρκία. Έκανε τεράστια έρευνα πάνω σε αυτό το θέμα, προκειμένου να γράψει τη διασκευή αυτή. Είναι συγκλονιστικό το γεγονός ότι δεν υπάρχει γυναίκα στην Τουρκία που να μην έχει υποστεί βιασμό ή κακοποίηση τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της. Δυστυχώς, πολλές γυναίκες γίνονται θύματα αυτής της κακοποίησης από το οικογενειακό τους περιβάλλον, εξαιτίας του θρησκευτικού φανατισμού. Η «Πνιγμονή» είναι ο τίτλος του έργου που παίζουμε στο Vault εδώ και δύο χρόνια, μια παράσταση που έχουμε αγαπήσει πάρα πολύ. Χωρίς να έχουμε κάνει μεγάλη διαφήμιση, πάει πολύ καλά μιας και ο κόσμος φεύγει συγκλονισμένος. Αυτό είναι για εμάς η καλύτερη διαφήμιση. Προσωπικά νιώθω ιδιαίτερα περήφανη. Στο έργο, κρατάω το ρόλο της Ουλβιγιέ, της οικονόμου του σπιτιού, η οποία στην πραγματικότητα λειτουργεί πυροσβεστικά, ανάμεσα στην αυταρχική μάνα και στις κόρες που τόσο πονάει. Γενικά θέλει να βλέπει ευτυχισμένο το σπίτι στο οποίο δουλεύει. Αυτό, όπως είναι λογικό, δεν είναι πάντα εφικτό. Δυστυχώς, το τραγικό φινάλε δεν μπορεί να αποφευχθεί. Τα πράγματα όπως πάντα παίρνουν το δρόμο τους, μιας και η ζωή είναι πιο σοφή από εμάς.

pnigmoni_theatro_2015_01_014

Κική Μαυρίδου: Σ’ αυτό που θα ήθελα εγώ να εστιάσω, όσον αφορά στο έργο, είναι ο έρωτας! Στο έργο, υπάρχει ένας άνδρας, ο οποίος δεν φαίνεται και που εκπροσωπεί ακριβώς αυτό το συναίσθημα. Στην παράσταση, αλλά και στη ζωή μας γενικότερα, ο έρωτας είναι ταυτισμένος με την έννοια της ελευθερίας. Οι γυναίκες που είδατε, θέλουν να ερωτευτούν, να παντρευτούν και να φύγουν απ’ το πατρικό τους σπίτι, όπως συνέβαινε και στην Ελλάδα κάποτε, θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα απελευθερωθούν. Αυτός πιστεύω ότι είναι ο συμβολισμός του έργου, η διαρκής μάχη για τη φυγή. Οι άνθρωποι πρέπει να αποκτήσουμε παιδεία, ώστε να διεκδικήσουμε την ελευθερία μας απέναντι στην κοινωνία και στον εαυτό μας.

pnigmoni_theatro_2015_01_046_mavridou

Μελλισάνθη Μάχουτ: Η διασκευή του Δημήτρη Καρατζιά πάνω στο έργο του Λόρκα θεωρώ ότι είναι ιδιαίτερα εύστοχη και έξυπνη, έχοντας προσθέσει μια καινούργια οπτική. Η παράσταση πραγματεύεται την καταπίεση και πώς ο κάθε άνθρωπος αντιτάσσεται σε αυτήν, με τους δικούς του πάντα τρόπους. Έχει πολύ ενδιαφέρον ότι τα γεγονότα λαμβάνουν χώρα σε μια πατριαρχική κοινωνία, στην οποία καταλήγει η μητέρα να είναι αυτή που κρατάει τα ινία. Αυτό αποδεικνύει ότι η εξουσία δεν έχει σημασία σε τι φύλου χέρια πέφτει –αν υπάρχει τάση προς αυτήν, εκδηλώνεται με τον σκληρό τρόπο που είδατε. Βέβαια, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι και η μητέρα έχει δεχτεί τεράστια πίεση, χωρίς να ξέρουμε πώς θα αντιδρούσε σε μια άλλη κοινωνία. Δεν μπορείς να κατακρίνεις ούτε αυτήν τη γυναίκα, ούτε κάποιον άλλο χαρακτήρα του έργου, μιας και όλες τους οι πράξεις δικαιολογούνται. Οι γυναίκες σ’ αυτές τις κοινωνίες δεν μπορούν να ξεφύγουν απ’ όλο αυτό. Τις μεγαλώνουν μαθαίνοντάς τες ότι αυτό είναι το σωστό. Είναι ευλογία που βρίσκομαι σ’ αυτήν την παράσταση, όπως ευλογία είναι και οι συνεργάτες που δουλεύουμε μαζί. Είναι ωραίο να συνεργάζεσαι με ανθρώπους που ξέρουν τι κάνουν και δένουν τόσο όμορφα μεταξύ τους για το καλύτερο αποτέλεσμα.

pnigmoni_theatro_2015_01_016

Ειρήνη Σταματίου: Το έργο δεν έχει διασκευαστεί ακριβώς, μιας και είναι το ίδιο με τρεις εμβόλιμες σκηνές, τις οποίες έχει γράψει ο Δημήτρης, καθώς και ότι τα ονόματα έχουν προσαρμοστεί στα τουρκικά. Στην έρευνα που κάναμε πριν ανέβει η παράσταση, διαβάζαμε βιβλία για τα εγκλήματα τιμής και συνειδητοποιήσαμε πόσο εξωφρενικά πράγματα γίνονται στις χώρες αυτές. Βλέποντας όλα αυτά, νιώθεις την ανάγκη να μιλήσεις γι’ αυτήν την τυραννία. Αρκεί μόνο να σκεφτείς ότι υπάρχει επάγγελμα δήμιος, γεγονός που σε κάνει να αναρωτηθείς αν ζούμε ακόμα στην Αναγέννηση. Ο ρόλος μου δεν είναι ένας κακός χαρακτήρας! Η Γιαγκμούρ έχει ήδη δεχτεί μια ερωτική απόρριψη και η πικρία της την οδηγεί σε λάθος συμπεριφορές. Το έργο του Λόρκα, το διάβασα πρώτη φορά όταν ήμουν δεκατεσσάρων χρονών και είχα κακοχαρακτηρίσει τη γυναίκα αυτή. Τώρα πια, μπορώ να την κατανοήσω και παρόλο που δεν έχω καμία σχέση με αυτόν τον χαρακτήρα, κατάφερα να ταυτιστώ γρήγορα μαζί της και να τη συμπονέσω.

pnigmoni_theatro_2015_01_049_stamatiiou

Ανδρομάχη Μαρκοπούλου: Για μένα είναι η πρώτη μου χρονιά στην «Πνιγμονή», τα κορίτσια έχουν δουλέψει περισσότερο καιρό μαζί. Είχα δει την παράσταση στη γενική και είχα ενθουσιαστεί. Έχω την τύχη, λοιπόν, να έχω παρακολουθήσει την παράσταση ως θεατής και μάλιστα, βλέποντας την, σκεφτόμουν πόσο θα ήθελα να δουλέψω σε μια δουλειά σαν αυτή. Θεωρώ ότι όλα τα καλογραμμένα θεατρικά έργα έχουν πολλές οπτικές και μηνύματα, ανάλογα με τον άνθρωπο που τα διαβάζει. Η «Πνιγμονή», πέρα απ’ την «ηθογραφία», έχει το στοιχείο του συμβολισμού, της καταπίεσης και της προσπάθειας να φύγεις απ’ ό, τι σε δεσμεύει. Είμαι πάρα πολύ περήφανη που βρίσκομαι σ’ αυτήν την δουλειά.

pnigmoni_theatro_2015_01_037

*Διαβάστε περισσότερα στο δελτίο τύπου της παράστασης.

Αποκλειστικές φωτογραφίες του MusicCorner από την παράσταση

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή φωτογραφιών, χωρίς την άδεια του Music Corner…

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here