Στου χρόνου τον καθρέφτη: 1991

Με αφετηρία λοιπόν το 1960, θα σταθούμε «στου χρόνου τον καθρέφτη» και θα γυρίσουμε το ρολόι στο «τότε». Ανά 15 ημέρες, η στήλη θα παρουσιάζει τα σημαντικότερα μουσικά γεγονότα στην Ελλάδα χρόνο με το χρόνο και παράλληλα, συχνά θα κάνει μια «βόλτα» στα νυχτερινά κέντρα της εποχής, παρουσιάζοντας τα «σχήματα» που έγραψαν ιστορία…

———————————————————–

 

1991: Ειδικό δικαστήριο, διάλυση υπερδυνάμεων και “Δαίμονες”…

Το 1991, σίγουρα είναι η πιο σημαντική χρονιά μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκειά του, συνέβησαν γεγονότα υψίστης σημασίας, που άλλαξαν ολοκληρωτικά την Ευρώπη και τον κόσμο κι επηρεάζουν την ανθρωπότητα μέχρι σήμερα.

Η πανίσχυρη Σοβιετική Ένωση, διαλύεται οριστικά προς το τέλος του έτους, με τον άλλοτε πανίσχυρο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ να μετατρέπεται σ’ ένα ανυπόληπτο και χωρίς το παραμικρό κύρος πρόσωπο. Έτσι, οι ΗΠΑ πλέον «παίζουν» μόνες τους κι αναδεικνύονται σε κυρίαρχη δύναμη του πλανήτη.

Την ίδια τύχη έχει και η Γιουγκοσλαβία, που με τόσο κόπο κρατούσε ενωμένη ο Τίτο για ολόκληρες δεκαετίες. Η ανεξαρτητοποίηση της Κροατίας και της Σλοβενίας, είναι η αρχή του τέλους της ενωμένης γείτονος χώρας, η οποία όμως δε γίνεται αναίμακτα. Ο εμφύλιος που ξεσπά, αφήνει πίσω του δεκάδες θυμάτα κι εκατοντάδες άστεγους…

Στο μεταξύ, τον Ιανουάριο έχουμε την εισβολή των Αμερικανών στον Περσικό κόλπο και η ανθρωπότητα κρατά την ανάσα της. Η παγκόσμια ειρήνη κρέμεται από μια κλωστή και ολόκληρη η Ευρώπη ζει από το φόβο ενός «απονενοημένου διαβήματος» του Σαντάμ Χουσεΐν…

Από εκεί και πέρα, το 1991 είναι η χρονιά του Μάαστριχτ και του ECU. Εκεί, οι «12» της ΕΟΚ, αποφασίζουν τη δημιουργία της ΟΝΕ (Οικονομική Νομισματική Ένωση), καθορίζοντας το 1999 ως το έτος έναρξης της χρήσης κοινού νομίσματος για όλη την Ευρώπη.

Στην Ελλάδα, η έναρξη της δίκης του Ανδρέα Παπανδρέου και τριών πρώην υπουργών του ΠΑΣΟΚ (Κουτσόγιωργας, Τσοβόλας, Πέτσος) μονοπωλεί το εγχώριο ενδιαφέρον. Η αίθουσα του Αρείου Πάγου «ανοίγει» διάπλατα για όλους τους Έλληνες, καθώς αρχικά το περιβόητο «Κανάλι 29» κι εν συνεχεία και η κρατική τηλεόραση, μεταδίδουν απευθείας σε καθημερινή βάση τα τεκταινόμενα. Ιστορικοί έχουν μείνει οι έντονοι λεκτικοί διαπληκτισμοί του Δημήτρη Τσοβόλα με τον πρόεδρο Βασίλη Κόκκινο…

Ωστόσο, το εγκεφαλικό επεισόδιο που παθαίνει ο Μένιος Κουτσόγιωργας μέσα στην αίθουσα του Ειδικού Δικαστηρίου και ο θάνατός του λίγες μέρες αργότερα, προκαλεί θύελλα αντιδράσεων. Το ΠΑΣΟΚ δε χάνει την ευκαιρία να εκμεταλλευθεί το γεγονός, οργανώνοντας συγκεντρώσεις οπαδών του έξω από το «ναό της Θέμιδος», αλλά και βάζοντας τον αείμνηστο Ευάγγελο Γιαννόπουλο να καθυβρίζει την κυβέρνηση κάθε μεσημέρι από το «Κανάλι 29».

Και μέσα σε όλα αυτά, στις αρχές Ιουνίου φτάνει στην Αθήνα υπό δρακόντεια μέτρα ασφαλείας ο Γιώργος Κοσκωτάς, προκειμένου να καταθέσει κι εκείνος στη «δίκη του αιώνα», όπως ονομάστηκε. Ωστόσο, από την εξέτασή του δεν προκύπτει κάτι συνταρακτικό, καθώς ο ίδιος αδυνατεί να στηρίξει τους ισχυρισμούς του.

Ο άλλος μεγάλος «πονοκέφαλος» της εξουσίας, είναι η κρίση στην παιδεία. Οι καταλήψεις συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό μέχρι και το τέλος Ιανουαρίου (είχαν ξεκινήσει τέλη Νοεμβρίου του ’90) και οι πορείες διαμαρτυρίας υφίστανται σε καθημερινή βάση. Όμως, υπάρχει και το τραγικό σκέλος αυτής της ιστορίας, με την άγρια δολοφονία του καθηγητή μαθηματικών Νίκου Τεμπονέρα στην Πάτρα από μέλη της ΟΝΝΕΔ Αχαΐας (όπως αποδείχτηκε), με επικεφαλής τον πρόεδρό της και στέλεχος του δημοτικού συμβουλίου της πόλης, Γιάννη Καλαμπόκα.

Κατά τα άλλα, τον Ιούνιο επισκέπτεται την Αθήνα ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζωρτζ Μπους (ο πρεσβύτερος), ενώ νωρίτερα ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης συναντάται με τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Σημαντική στιγμή μέσα στη χρονιά, η διοργάνωση των Μεσογειακών Αγώνων στην ελληνική πρωτεύουσα στις αρχές του καλοκαιριού.

Στο χώρο της τέχνης, των γραμμάτων και της μουσικής, το μεγάλο γεγονός είναι η έναρξη της λειτουργίας του Μεγάρου Μουσικής στην Αθήνα, το Μάρτιο. Πλέον, η «σοβαρή» μουσική έχει το δικό της χώρο, ένα πραγματικό στολίδι στην «καρδιά» της πρωτεύουσας.

Υπάρχουν όμως και τεράστιες απώλειες. Μέσα στη χρονιά, «φεύγουν» ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Δημήτρης Χριστοδούλου, ο Δημήτρης Μυράτ, ο Αλέκος Σακελλάριος, η Άννα Μαντζουράνη, ο Δημήτρης Λάγιος…

Όσον αφορά το ελληνικό τραγούδι, ο βαλκανικός ήχος αρχίζει να κυριαρχεί. «Υπεύθυνοι» γι’ αυτό, είναι δύο ιστορικοί και σπουδαίοι δίσκοι: «Παραδέχτηκα» με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη σε μουσική Γκόραν Μπρέγκοβιτς και «Μένω εκτός» με την Ελευθερία Αρβανιτάκη…

Παράλληλα, το «φτηνό-εμπορικό» τραγούδι παίρνει μεγάλες διαστάσεις και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την πορεία του λαϊκού είδους από εκεί και πέρα, έως και σήμερα.

Θα πρέπει να επισημάνουμε και μια σημαντική αλλαγή στη δισκογραφία. Το 1991, η «Μίνως Μάτσας και Υιός» συγχωνεύεται με την πολυεθνική ΕΜΙ (ή Columbia, όπως την ξέραμε για πολλά χρόνια) κι έτσι, δημιουργείται ένας δισκογραφικός «κολοσσός», ο οποίος θα κυριαρχήσει στη μουσική βιομηχανία τα επόμενα χρόνια…

«Παραδέχτηκα» 

Η γνώμη μου είναι ότι πρόκειται για τον καλύτερο και πιο «διαχρονικό» δίσκο της Άλκηστης Πρωτοψάλτη, αφού τα περισσότερα από τα τραγούδια του περιλαμβάνονται ακόμη και σήμερα στα εκάστοτε προγράμματά της. Κυκλοφόρησε στα τέλη Μαΐου του 1991 κι έκανε μεγάλη αίσθηση, αλλά και ανάλογες πωλήσεις (περισσότερες από 70.000 αντίτυπα), με αποτέλεσμα να θεωρείται πλέον «κλασικός» για τα δεδομένα της ελληνικής δισκογραφίας.

Ήταν η εποχή του πασίγνωστου φιλμ του Εμίρ Κουστουρίτσα «Ο καιρός των τσιγγάνων», τη μουσική επένδυση του οποίου είχε αναλάβει ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς. Από εκεί ξεκίνησε αυτός ο δίσκος, καθώς πολλά από τα θέματα της ταινίας έγιναν τραγούδια με τη στιχουργική συνδρομή της Λίνας Νικολακοπούλου και διαμόρφωσε μια νέα τάξη πραγμάτων, μαζί με το «Μένω εκτός» της Ελευθερίας Αρβανιτάκη που κυκλοφόρησε σχεδόν ταυτόχρονα. Έκτοτε, τα χάλκινα και γενικότερα οι βαλκανικές μελωδίες μπήκαν για τα καλά στη ζωή μας κι έχουν αφήσει έντονα τα σημάδια τους, ακόμη και στις μέρες μας…

Πιστεύω ότι οι περισσότεροι από εσάς (αν όχι όλοι) δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχετε ακούσει έστω μια φορά τα πασίγνωστα «Βενζινάδικο», «Να ‘ταν η χαρά οικόπεδο» (αμφότερα μουσικά θέματα της ταινίας που πρότεινε στη Νικολακοπούλου ο ραδιοφωνικός παραγωγός Κώστας Κωτούλας για την Άλκηστη), το ομότιτλο και φυσικά το «Θεός αν είναι». Μοναδικά τραγούδια, με τη σφραγίδα του Σέρβου συνθέτη (σε μια περίοδο σκληρής δοκιμασίας για την πατρίδα του) και την ερμηνεία της Πρωτοψάλτη, που δε χρειάζεται ιδιαίτερα σχόλια.

Εκτός από τα παραπάνω, υπάρχει το «κλασικό» κι αγαπημένο «Σ’ αγαπώ γιατί είσαι ωραία», καθώς επίσης και τα «Μαύρο χιόνι» και «Του Αϊ-Γιώργη» που ακούστηκαν αρκετά, όχι όμως όσο τα τέσσερα προαναφερθέντα. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι υστερούν σε αξία, όπως άλλωστε και τα υπόλοιπα.

«Μένω εκτός» 

Από τους καλύτερους και σημαντικότερους δίσκους μιας δεκαετίας που μας γέμισε μουσικά «σκουπίδια», όπως αυτή του ’90 (κυρίως από τα μισά της κι έπειτα). Κυκλοφόρησε την άνοιξη του 1991 και παρά το ότι είναι σχετικά πρόσφατος, θεωρείται ήδη «κλασικός» και σημείο αναφοράς για την Ελευθερία Αρβανιτάκη.

Σημείωσε τεράστια εμπορική επιτυχία, αφού έγινε πλατινένιος ξεπερνώντας τα 70.000 αντίτυπα. Περιλαμβάνει τα πρώτα «σπέρματα» αυτού που ονομάστηκε αργότερα «βαλκανικός ήχος», ο οποίος σχεδόν την ίδια περίοδο εκφράστηκε πολύ περισσότερο μέσα από το άλμπουμ «Παραδέχτηκα», που είδαμε παραπάνω. Κοινό σημείο και στους δύο δίσκους, η στιχουργική συμβολή της Λίνας Νικολακοπούλου…

Το «Μένω εκτός» (όπως και το «Κοντραμπάντο») αποτελεί έναν ιδιαίτερα σημαντικό σταθμό στην πορεία της Ελευθερίας Αρβανιτάκη, αφού τα περισσότερα από τα τραγούδια του άλμπουμ εξακολουθούν να κυριαρχούν στο ρεπερτόριό της μέχρι σήμερα. Ξεκινάμε από το «Δυνατά» που εδώ υπάρχει σε μια πιο αργή εκτέλεση από εκείνη που έγινε πιο γνωστή το 1995, μέσα από το CD single «Ζωντανά στους βράχους» και χορεύτηκε κατά κόρον.

Πάντως, πιστεύω ότι τα καλύτερα κομμάτια του δίσκου έχει γράψει ο Χρήστος Νικολόπουλος, με κορυφαίο το υπέροχο «Της καληνύχτας τα φιλιά», που το θεωρώ ως ένα από τα ωραιότερα που μας παρουσίασε ποτέ ο συνθέτης.

Εκπληκτική η ερμηνεία της Ελευθερίας στο «Όμορφή μου αγάπη», ενώ μου αρέσει πολύ και το «Καθρεφτίζω το νου». Από εκεί και πέρα, πασίγνωστα κι αγαπημένα είναι και τα «Μένω εκτός» (μελωδία που άκουσε η Δήμητρα Γαλάνη και πρότεινε στην Αρβανιτάκη), «Καρδιά μου εγώ», «Πρόσωπο με πρόσωπο» και φυσικά το «Με το ίδιο μακό».

 “Γραμμές των οριζόντων”

Ίσως η πιο ολοκληρωμένη παρουσίαση της μουσικής ενασχόλησης του Θάνου Μικρούτσικου με την ποίηση του Νίκου Καββαδία. Δώδεκα χρόνια μετά τον «Σταυρό του Νότου», τέλη Νοεμβρίου του 1991, ο συνθέτης παρουσιάζει σε διπλό δίσκο κάποια κομμάτια από κει με νέα ενορχήστρωση, αλλά και ορισμένα που κυκλοφορούν για πρώτη φορά στη δισκογραφία. 

Η επιλογή των ερμηνευτών δε θα μπορούσε να είναι καλύτερη: Ο Γιώργος Νταλάρας στην πρώτη συνεργασία του με τον συνθέτη, οι αδελφοί Κατσιμίχα που είχαν αλλάξει το μουσικό τοπίο στα μέσα της δεκαετίας του ’80 και φυσικά, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου στην πλήρη ωριμότητά του κι έχοντας «δοκιμαστεί» στην ποίηση του Καββαδία τόσο με τη συμμετοχή του στο «Σταυρό» το 1979, όσο κι ερμηνεύοντας αυτά τα κομμάτια στις συναυλίες του τα επόμενα χρόνια.

Η εμπορική επιτυχία του άλμπουμ ήταν μεγάλη, καθώς ξεπέρασε σε πωλήσεις τα 90.000 αντίτυπα, σε μια εποχή που το ελληνικό τραγούδι είχε αρχίσει να παίρνει την κάτω βόλτα, καθώς είχαν ήδη μπει «από το παράθυρο» αρκετοί «παρείσακτοι», πολλοί εκ των οποίων εξακολουθούν να το ταλαιπωρούν μέχρι και σήμερα!

Το να μιλήσουμε για τα τραγούδια και τις ερμηνείες των τραγουδιστών, νομίζουμε ότι είναι περιττό, καθώς όλα είναι πασίγνωστα κι αγαπημένα. Απλώς, θα επισημάνουμε τις ενορχηστρωτικές διασκευές που υπάρχουν, οι οποίες κορυφώνονται στη δεύτερη πλευρά του δεύτερου δίσκου, η οποία περιλαμβάνει μόλις δύο κομμάτια, με τη χαρακτηριστική φωνή του συνθέτη και άπειρους «ηλεκτρικούς» πειραματισμούς…

«Τα κατά Μάρκον» 

Πρόκειται για την τελευταία εν ζωή «κατάθεση» του μέγιστου ποιητή Νίκου Γκάτσου στο ελληνικό τραγούδι, καθώς λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία αυτού του δίσκου «έφυγε» από κοντά μας. Παράλληλα, ήταν και το «υστερόγραφο» στην 25ετή συνεργασία του με τον Σταύρο Ξαρχάκο, η οποία είχε γεμίσει με «διαμάντια» τη μουσική σκηνή της πατρίδας μας είτε γράφοντας μεμονωμένα τραγούδια, είτε ολοκληρωμένες δισκογραφικές δουλειές («Ένα μεσημέρι», «Νυν και αεί», «Ρεμπέτικο»).

«Τα κατά Μάρκον» εμφανίστηκαν στα δισκοπωλεία το Νοέμβριο του 1991, σε μια περίοδο πολύ κρίσιμη για την πατρίδα μας, καθώς ήταν προ των πυλών η «Ενωμένη Ευρώπη». Παράλληλα, είχε κορυφωθεί η ένταση με τα Σκόπια, έπειτα από την εξωφρενική και παράλογη απαίτηση των «γειτόνων» μας να θέλουν να ονομάζονται «Μακεδόνες»…

Σχεδόν 25 χρόνια μετά, απλώς και μόνο διαβάζοντας τους στίχους του Γκάτσου, αντιλαμβάνεται ο οποιοσδήποτε ότι ο μεγάλος ποιητής μας ήταν και μεγάλος προφήτης. Πόσο ταιριάζουν τα λόγια του στη σημερινή εικόνα της «χαμένης Ελλάδας», που κι εμείς «παντού αναζητούμε» και δε μπορούμε να βρούμε (όπως λεν οι στίχοι του «Χορού των Κυκλάδων», ίσως του πιο γνωστού τραγουδιού του άλμπουμ…).

Η μουσική και οι στίχοι βεβαίως, θέλουν και κάποιον ερμηνευτή. Αυτός στην προκειμένη περίπτωση, ήταν ο ιδανικότερος που θα μπορούσε να βρεθεί, ο Γιώργος Νταλάρας. Ήταν η πρώτη φορά που ηχογραφούσε νέα τραγούδια του Ξαρχάκου, καθώς είχε συμμετάσχει στο παρελθόν σε ορισμένες συναυλίες του (με κορυφαία εκείνη στο «Παλλάς» το 1988 με τη Δήμητρα Γαλάνη, που κυκλοφόρησε και σε διπλό άλμπουμ) αλλά δεν είχε ποτέ συνεργαστεί μαζί του στη δισκογραφία.

Δυστυχώς, «τα κατά Μάρκον» δεν είχαν την αναμενόμενη ανταπόκριση από πλευράς κόσμου. Βλέπετε, ο Έλληνας του 1991 απολάμβανε αμέριμνος τους καρπούς των «κόπων» του στη δεκαετία του ’80 και δε σκεφτόταν ούτε δευτερόλεπτο ότι τα λεφτά που είχε στην τσέπη του ήταν δανεικά και κάποτε εκείνοι που του τα δάνειζαν -χωρίς να το ξέρει-θα του τα ζητούσαν πίσω και μάλιστα με πολύ βαρύ τίμημα.

Γιατί λοιπόν να κάτσει ν’ ακούσει τις «προφητείες» του Γκάτσου και τις υποβλητικές μελωδίες του Ξαρχάκου και να χαλάσει τη «σιέστα» του; Θα πήγαινε το βράδυ στα μπουζούκια με το τελευταίο μοντέλο 4Χ4 που μόλις είχε αγοράσει, θα σκορπούσε αμέριμνος τα πεντοχίλιαρα (σε δραχμές τότε…) σε γαρδένιες και σαμπάνιες στους αοιδούς του συρμού, που είχαν αρχίσει να κάνουν έντονη την παρουσία τους στα νυχτερινά κέντρα κι άσε το Νταλάρα να μιλάει για «χαμένη Ελλάδα» και να ψάχνει για «ταυτότητα»…

Φυσικά, η αξία του εν λόγω άλμπουμ είναι πολύ μεγάλη και δε μπορούνε να τη μειώσουν οι όχι και τόσο ικανοποιητικές πωλήσεις του. «Σκληρά διαμάντια που διαπερνούν τη σύγχρονη αναλγησία μας» έγραφε η διαφημιστική αφίσα κι ακριβώς έτσι είναι. Ακούστε τα σήμερα και θα διαπιστώσετε πόσο σύγχρονα κι επίκαιρα είναι…

Αξιοσημείωτη η συμμετοχή της αξέχαστης Δέσπως Διαμαντίδου, που ερμηνεύει τη «Χοντρομπαλού» μαζί με τον Ξαρχάκο.

«Είμαι καλά, ευχαριστώ» 

Κατά γενική ομολογία, ο Μανώλης Μητσιάς είναι από τους πιο τυχερούς ερμηνευτές της γενιάς του, καθώς είχε την ευλογία να συνεργαστεί σχεδόν με όλους τους σπουδαίους συνθέτες και στιχουργούς-ποιητές της χώρας μας. Υπηρέτησε με τον καλύτερο τρόπο τα περισσότερα είδη του τραγουδιού μας και φυσικά έχει περάσει εν ζωή στο χώρο των «μεγάλων» της ελληνικής μουσικής… 

Προς τα τέλη του 1991 λοιπόν, πρόσθεσε στο μακρύ και σημαντικότατο ρεπερτόριό του και τα τραγούδια του Σταμάτη Σπανουδάκη. Έναν δημιουργό που δεν είχε ποτέ του ως προτεραιότητα να γράφει για τραγουδιστές και είχε δοθεί σχεδόν απολύτως στην ορχηστρική μουσική. Και μόνο λοιπόν το γεγονός ότι δέχτηκε να γράψει για το Μητσιά, φανερώνει τη σημαντικότητα του ερμηνευτή.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που είχε -κι έχει- ο τραγουδιστής από τη Χαλκιδική, είναι ότι διαθέτει μια μοναδική ικανότητα να προσαρμόζεται ερμηνευτικά στις απαιτήσεις του εκάστοτε συνθέτη, χωρίς να χάνει την «ταυτότητά» του. Ο δημιουργός δεν είναι υποχρεωμένος να γράψει ένα τραγούδι έχοντας στο νου του τη φωνή του Μητσιά, αλλά εκείνος «υποτάσσεται» στη γραφή του κι αυτό βεβαίως είναι ένα σπάνιο χάρισμα.

Τούτο ακριβώς συμβαίνει κι εδώ. Ο ερμηνευτής μπαίνει στο «πνεύμα» του Σπανουδάκη και αποδίδει εξαιρετικά τα «ιδιόμορφα» και φορές-φορές «μυστήρια» τραγούδια του. Βεβαίως, ουδείς από τους δύο έβαζε ποτέ ως προτεραιότητα την εμπορική απήχηση της δουλειάς του κι έτσι, ήταν σχετικά αναμενόμενο το γεγονός ότι οι πωλήσεις του άλμπουμ δεν κυμάνθηκαν σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο.

Αυτό όμως δε σημαίνει ότι ο δίσκος δεν έχει καλές στιγμές, αν και κατά την προσωπική μου άποψη, όχι τόσες πολλές όσες «υπόσχονταν» τα ονόματα που τον έφτιαξαν. Εκείνη την εποχή, ακούστηκε πολύ το ομότιτλο και σε δεύτερο πλάνο το «Είναι κάτι μέρες»…

«Επίθεση αγάπης» 

Με τον πόλεμο στον Περσικό Κόλπο σ’ εξέλιξη και την παγκόσμια κοινή γνώμη να κρατά την ανάσα της, το Μάρτιο του 1991 ο Γιάννης Πάριος συναντά ξανά δισκογραφικά τον Γιώργο Χατζηνάσιο, μετά από 17 ολόκληρα χρόνια και το «Άσπρο-μαύρο» του 1974.

Τούτη τη φορά, για την πρώτη και μοναδική ως σήμερα ολοκληρωμένη δουλειά τους, η οποία «βαφτίστηκε» έτσι λόγω του γεγονότος που αναφέραμε στην αρχή. Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για ένα πολύ καλό δίσκο, με όμορφα ως επί το πλείστον τραγούδια, τα οποία φέρουν την υπογραφή του σπουδαίου συνθέτη. Μπορεί να χρησιμοποιεί αρκετά «ηλεκτρικά» όργανα στην ενορχήστρωση, αλλά ταιριάζουν γάντι στη φωνή του Πάριου, που τότε ακόμα βρισκόταν σε καλή έως άριστη κατάσταση…

Ωστόσο, η κρίση στη δισκογραφία φανέρωνε τα πρώτα δειλά σημάδια της. Στα ‘80s, αυτό το άλμπουμ θα ξεπερνούσε κατά πολύ τα 100.000 αντίτυπα. Το 1991 όμως, πούλησε μόλις 74.000 κομμάτια, αλλά παρόλα αυτά έγινε πλατινένιο, αφού το όριο πλέον είχε πέσει, καθώς το ίδιο συνέβαινε και με την αγοραστική κίνηση.

Το τραγούδι που «σπρώχτηκε» πολύ εκείνη την εποχή και παιζόταν παντού τουλάχιστον τους πρώτους μήνες, ήταν το «Γι’ αυτό σου λέω πάμε». Σιγά-σιγά όμως, με το πέρασμα των χρόνων, ήλθε ένα άλλο για να «σκεπάσει» όχι μόνον αυτό, αλλά και όλα τα υπόλοιπα.

Ο λόγος βεβαίως για το «Ποιος να συγκριθεί μαζί σου», που θεωρείται πλέον «κλασικό» στο ρεπερτόριο του Πάριου, τραγουδιέται κι ακούγεται συνεχώς κι έχει γνωρίσει και κάποιες επανεκτελέσεις (ορισμένες φορές και χωρίς το συνθετικό «επαν»…), αλλά η πρώτη είναι μία, μοναδική κι ανεπανάληπτη.

Υπάρχουν όμως και κάποια επίσης πολύ ωραία τραγούδια στο δίσκο, όπως τα «Κι ασ’ τους άλλους» (το οποίο ο συνθέτης πήγε σε πολλές εταιρείες και καμιά δεν το ήθελε…), «Μαρία», «Κύκλος είναι», «Κρυφά στο εννιά» και «Μόνο εσένα έχω», ενώ γενικότερα δε μπορώ να πω ότι περιλαμβάνει κάποιο μέτριο ή αδιάφορο κομμάτι…

Ειδική μνεία θα πρέπει να κάνω στο «220 Volt» που είναι ίσως το μοναδικό «καθαρό» ροκ κομμάτι που ηχογράφησε στην καριέρα του ο ερμηνευτής…

«Στάζεις έρωτα» 

Η δυναμική επιστροφή του Τόλη Βοσκόπουλου στη δισκογραφία το 1990, με το άλμπουμ «Όλη η αλήθεια» έπειτα από τρία και πλέον χρόνια σιωπής, θα έπρεπε να έχει μια ανάλογη συνέχεια. Τι καλύτερο λοιπόν από μια συνεργασία με το Μάριο Τόκα, ο οποίος είχε στο ενεργητικό του πολλές κι επιτυχημένες – εμπορικά και καλλιτεχνικά – δουλειές με κορυφαίους ερμηνευτές;

Έτσι, το Νοέμβριο του 1991 κυκλοφορεί το «Στάζεις έρωτα» και οι πωλήσεις ξεπερνούν το όριο των 60.000 αντιτύπων. Ο «άρχοντας» δηλώνει και πάλι «παρών» στα μουσικά μας πράγματα κι επιστρέφει στην πρώτη γραμμή.

Όμως, η ιστορία απέδειξε ότι αυτό κράτησε σχετικά λίγο, καθώς θα περάσει και πάλι μια μακρά περίοδο στα «πιτς», εξαιτίας προσωπικών και οικογενειακών προβλημάτων. Από το 1996 και μέχρι σήμερα, ελάχιστα είναι τα καλά πράγματα που έχουμε να θυμόμαστε από κείνον, όσον αφορά το καλλιτεχνικό κομμάτι…

Εν πάση περιπτώσει, ο αείμνηστος Τόκας φτιάχνει μελωδίες που ταιριάζουν στη φωνή του Βοσκόπουλου, πάνω σε στίχους των μόνιμων συνεργατών του (Σαράντης Αλιβιζάτος, Ανδρέας Νεοφυτίδης, Άννα Αργυρού) αλλά και των Κώστα Φασουλά και Γιάννη Πάριου. Επίσης, υπάρχει ένα τραγούδι σε μουσική και στίχους του αξέχαστου Νίκου Δημητράτου…

Εκτός από το ομότιτλο που έγινε επιτυχία ευθύς εξαρχής, ακούστηκαν πολύ τα «Φωτιά στα κόκκινα», «Χρειάζομαι κάτι» και «Βαρέθηκα», ενώ καλές στιγμές είναι και τα «Ένας έρωτας θεός» και «Πάμε».

Το λαϊκό τραγούδι 

Η κυριαρχία του φτηνού εμπορικού τραγουδιού, έγινε σχεδόν απόλυτη από αυτή τη χρονιά και πέρα. Ο θάνατος του Στράτου Διονυσίου ένα χρόνο πριν και οι «ήξεις-αφίξεις» του Στέλιου Καζαντζίδη, έδωσαν την ευκαιρία σε ορισμένους απίθανους τύπους ν’ αναγορευτούν σε «λαϊκοί τραγουδιστές» και να ρίξουν σε πολύ χαμηλό επίπεδο ένα είδος που συντρόφευσε τους Έλληνες για 40 και πλέον χρόνια σε όλες τις στιγμές τους.

Ο Δημήτρης Μητροπάνος ήταν ο τελευταίος που προσπάθησε να το κρατήσει ψηλά. Το 1991, συνεργάστηκε με τον Χρήστο Νικολόπουλο και τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, με αποτέλεσμα το άλμπουμ «Πάρε αποφάσεις». Ωστόσο, παρά τα τρία πολύ «δυνατά» ονόματα, ο δίσκος αφενός δεν πήγε καλά εμπορικά, αφετέρου περιλαμβάνει ως επί το πλείστον μέτρια τραγούδια. Ξεχώρισε μόνο το «Σου ‘χα πει πως πέφτεις έξω», από τα ελάχιστα που σώζουν την κατάσταση…

Από εκεί και πέρα, χάος. Η MINOS εντάσσει στο δυναμικό της τον Βασίλη Καρρά ως «αντίβαρο» του Διονυσίου και το άλμπουμ «Λέγε ό,τι θες» σημειώνει τεράστια εμπορική επιτυχία. Ωστόσο -καθαρά προσωπική άποψη-, ουδέποτε μπόρεσα να καταλάβω πώς αυτός ο (κατά τα άλλα συμπαθέστατος κι αυθεντικός) άνθρωπος έγινε τραγουδιστής…

Κατά τα άλλα, το 1991 όσον αφορά το λαϊκό τραγούδι, φέρει φαρδιά-πλατιά την υπογραφή του Αντύπα. Πρώτα με το δίσκο «Τιμή μου», που περιλαμβάνει μεγάλες επιτυχίες όπως «Δε σ’ αλλάζω» και «Ένα σου σημάδι μόνο» (σίγουρα από τα καλύτερα τραγούδια της καριέρας του), αλλά κυρίως με το διπλό άλμπουμ «Καλησπέρα», που κυκλοφορεί λίγο πριν τις γιορτές.

Σημειώνει ρεκόρ πωλήσεων (άνω των 100.000 αντιτύπων) και βγάζει δύο τεράστια και διαχρονικά «σουξέ». Πρώτα-πρώτα, το πασίγνωστο «Είμαι ανεβασμένος» (ή «είμαι στα χάι μου»), με το οποίο έγινε κυριολεκτικά χαμός. Μπαρ, καφετέριες, ταβέρνες, κλαμπ, οπουδήποτε κι αν πήγαινες, αυτό το τραγούδι άκουγες παντού.

Εν συνεχεία, ακούστηκε πολύ και το ομότιτλο (πιο γνωστό ως «Μωρό μου καλησπέρα»), που αγαπήθηκε, αλλά και διακωμωδήθηκε αρκετά εκείνη την περίοδο, αλλά και αργότερα. Ήταν η εμπορικότερη στιγμή του Αντύπα στη δισκογραφική πορεία του…

Ροκ και ποπ 

Όταν μιλάμε για ροκ μουσική στην Ελλάδα, το μυαλό όλων πηγαίνει στο Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Ο «απόλυτος» εγχώριος ρόκερ, το 1991 ηχογραφεί το άλμπουμ «Χρόνια πολλά», το οποίο κυκλοφορεί αρχές καλοκαιριού και «απογειώνεται» εμπορικά. «Αιχμή» βεβαίως το ομότιτλο κομμάτι, αλλά ακούγονται πολύ και τα «Γεια σου», «Δε σε γουστάρω» και «Εν-δυο κάτω»…

Επιπλέον, τεράστιες πωλήσεις σημειώνει η κυκλοφορία του διπλού άλμπουμ με τη «ζωντανή» ηχογράφηση της συνεργασίας του με τον Γιώργο Νταλάρα στο «Αττικόν».

Ωστόσο, το μεγάλο «μπαμ» της χρονιάς έχει την υπογραφή του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα. Ο δίσκος του με τίτλο «Διδυμότειχο μπλουζ» εξελίσσεται σε μια πολύ μεγάλη εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία, με «οχήματα» το ομότιτλο ντουέτο του με το Γιώργο Νταλάρα, αλλά και το «Σε στυλ να μη ξεχνιόμαστε»…

Στη συνέχεια, εντύπωση προκάλεσε η συνεργασία του Νίκου Πορτοκάλογλου με τον Δημήτρη Μητροπάνο. Ο αξέχαστος ερμηνευτής αποφάσισε να «πειραματιστεί» και πάλι σε πιο ροκ ήχους, ηχογραφώντας το πασίγνωστο ντουέτο με το δημιουργό «Κλείνω κι έρχομαι», το οποίο περιλαμβάνεται στο δίσκο του Ν. Π. «Σήκω ψυχή μου, σήκω χόρεψε».

Όσον αφορά το ποπ είδος, τούτη η χρονιά ήταν και πάλι αρκετά καλή. Ο Πασχάλης πρόσθεσε άλλον ένα «χρυσό» δίσκο στο ενεργητικό του, με το «Παντού φωτογραφίες σου» και τη μεγάλη επιτυχία «Οι καταπληκτικοί», που ηχογράφησε ως ντουέτο με την κόρη του Ζίνα, η οποία έκανε το ντεμπούτο της στη δισκογραφία.

Από εκεί και πέρα, «χρυσώθηκαν» τόσο ο Μιχάλης Ρακιντζής με το δίσκο «Να είσαι εκεί» (πιο γνωστές στιγμές το ομότιτλο και τα «Περασμένα ξεχασμένα», «Δικός σου για πάντα», «Ιησούς Χριστός» και το περίφημο «Εγώ κι ο Πουφ»), όσο και η Μαντώ, με το δίσκο της «Κίνηση τρίτη», ο οποίος περιλαμβάνει τις επιτυχίες «Εσύ (Για δες ποιος μιλάει)», «Το τέλειο ζευγάρι» και «Τιμώρησέ με».

Επιτυχημένη και η νέα δισκογραφική δουλειά της Ελένης Δήμου, με τίτλο «Μια ζωή δε φτάνει». Ξεχώρισαν τα «Εξουσίες», «Δε με νοιάζει» και «Η γυναίκα κάτσε-σήκω».

Επίσης, να επισημάνουμε την κυκλοφορία του δεύτερου δίσκου των «Πυξ Λαξ», με τίτλο «Ζόρικοι καιροί», ο οποίος όμως δεν έκανε την ανάλογη εντύπωση. Εκτός του ομότιτλου και του «Ακροβατώ» που ακούστηκαν εκείνη την περίοδο, η πιο γνωστή και διαχρονική στιγμή του άλμπουμ, είναι το «Πούλα με».

Μια «βόλτα» στη νύχτα 

Η Θεσσαλονίκη «φιλοξένησε» ίσως το πιο «δυνατό» σχήμα του 1991. Λίγο πριν τις γιορτές των Χριστουγέννων, ο Γιώργος Νταλάρας με τους Χάρη και Πάνο Κατσιμίχα ξεκίνησαν εμφανίσεις στο «Ολύμπιον» στην πλατεία Αριστοτέλους, με πολύ μεγάλη επιτυχία κι αποδοχή από το κοινό. Μπορεί να μην ήταν πολλές (μέχρι τέλη Ιανουαρίου του ’92), αλλά μείνανε στην ιστορία…

Από εκεί και πέρα, εξαιρετικά προγράμματα «έστησε» και η Χάρις Αλεξίου. Αρχικά, το Φεβρουάριο με τις εμφανίσεις της στο «Αττικόν» (αμέσως μετά το τέλος των παραστάσεων Νταλάρα-Παπακωνσταντίνου), που είχαν τίτλο «Πράξεις τρεις συν μία». Μαζί της, ήταν οι “Socrates”, ο Νίκος Πορτοκάλογλου, ο Βασίλης Λέκκας και ο Γιάννης Σπάθας.

Εν συνεχεία, το Δεκέμβριο συνεργάζεται με τον Κώστα Χατζή στο “Rex”, σε πραγματικά μοναδικές παραστάσεις, από τις οποίες προκύπτει κι ένας εξαιρετικός διπλός δίσκος με τίτλο «Η Αλεξίου τραγουδάει Χατζή».

Πάντως, το 1991 «σημαδεύεται» από τη ροκ όπερα του Νίκου Καρβέλα «Δαίμονες», η οποία ανεβαίνει το Νοέμβριο στο «Αττικόν». Πρωταγωνίστρια φυσικά η Άννα Βίσση, ενώ πρωταγωνιστεί και ο αξέχαστος Τζων Μοδινός. Νωρίτερα, τον Ιανουάριο,  η τραγουδίστρια εμφανίστηκε στο “Rex”, σ’ ένα σόου διάρκειας τρεισήμισι ωρών…

Εντυπωσιακή είναι και η νέα «πρόταση» που κάνει η Άλκηστις Πρωτοψάλτη. Με «αιχμή» τα τραγούδια του «Παραδέχτηκα», λίγο πριν τις γιορτές ξεκινά εμφανίσεις στο ΖΟΟΜ στην Πλάκα, σε μια μουσική παράσταση της γνωστής «ομάδας» Κραουνάκη-Νικολακοπούλου-Βουτσινά. Μαζί της οι Κώστας Μακεδόνας, Κώστας Γανωτής, Νίκος Ζούκας και Βασίλης Μοσχονάς.

————-

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…