Γράφει η Μαρία Αβραμίδου
Στις 27 Απριλίου 1944, αντάρτες σκοτώνουν τον διοικητή Λακωνίας και τρεις στρατιώτες που τον συνόδευαν. Οι Ναζί αποφασίζουν σε αντίποινα να εκτελέσουν 200 κρατουμένους από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Μεταξύ αυτών, και ο Ναπολέων Σουκατζίδης (Ανδρέας Κωσταντίνου), διερμηνέας του διοικητή του στρατοπέδου, Karl Fischer (Andre Hennicke).
Τέσσερα χρόνια μετά την αριστουργηματική «Μικρά Αγγλία», ο Παντελής Βούλγαρης σκηνοθετεί «Το Τελευταίο Σημείωμα», μια βαθιά συγκινητική ταινία, η οποία εξιστορεί τις 10 τελευταίες ημέρες της ζωής του Ναπολέοντα Σουκατζίδη και των συγκρατουμένων του, που εκτελέστηκαν τα ξημερώματα της Πρωτομαγιάς του ’44 στην Καισαριανή. Το βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα σενάριο υπογράφει ο ίδιος ο σκηνοθέτης με τη σύζυγό του, τη διακεκριμένη συγγραφέα Ιωάννα Καρυστιάνη. Είναι ευθύς εξαρχής εμφανής ο σεβασμός τους για τα πρόσωπα των οποίων την ιστορία αφηγούνται, καθώς και η μελέτη που αφιέρωσαν, ούτως ώστε να αναπαραστήσουν με πιστότητα και στην παραμικρή της λεπτομέρεια τη σκληρή εκείνη εποχή. Το εξαιρετικά καλογραμμένο σενάριο μιλά με λόγια απλά, ανθρώπινα και από καρδιάς, χωρίς να χάνει ούτε στιγμή τη συναισθηματική ένταση και τον ρυθμό του, ακόμη και στις πιο χαμηλότονες σκηνές. Η δε σκηνοθεσία του σπουδαίου Παντελή Βούλγαρη, όχι μόνο επιβεβαιώνει το πόσο τιμά τους κινηματογραφικούς του δασκάλους από τον ελληνικό και τον παγκόσμιο κινηματογράφο, αλλά επιτυγχάνει και κάτι πραγματικά αξιοθαύμαστο: ουδέποτε χάνει το μέτρο. Εκεί που η δημιουργία του γίνεται πραγματικά σπαρακτική και σου σκίζει την καρδιά σε σημείο που νομίζεις πως δεν θα αντέξεις άλλο, εκείνος βρίσκει τον κατάλληλο τρόπο να αλαφρώσει το βάρος…
Πολύτιμοι αρωγοί του, η εξαίσια φωτογραφία του Σίμου Σαρκετζή, ο οποίος κυριολεκτικά έχει δημιουργήσει πλάνα σαν πίνακες ζωγραφικής, και η μουσική του The Boy –κατά κόσμον Αλέξανδρου Βούλγαρη– που με μελωδικά θέματα μεστά και λιτά υπογραμμίζει χωρίς να «καπελώνει» το συναίσθημα κάθε σκηνής. Υπέροχο όλο το καστ –και ο παραμικρός ρόλος, άλλωστε, έχει γραφτεί και ερμηνευτεί ως μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα– και θαυμάσιοι οι τρεις πρωταγωνιστές, με προεξάρχοντα τον Ανδρέα Κωνσταντίνου να μας χαρίζει την καλύτερη μέχρι στιγμής ερμηνεία του στο σινεμά, με ένα βλέμμα που λέει τα πάντα χωρίς να μιλά στα κοντινά πλάνα. Εκφραστικότατη και η Ελληνοαμερικανίδα Melia Kreiling, στον ρόλο της αρραβωνιαστικιάς του Σουκατζίδη, της Χαράς Λιουδάκη.
Αξέχαστη θα μου μείνει η εναρκτήρια ασπρόμαυρη σεκάνς –βγαλμένη μέσα από τις κλασικές ταινίες του ιταλικού νεορεαλισμού. Η σκηνή όμως που χαράσσεται για πάντα στη μνήμη –και κυριολεκτικά εξυψώνει την κάθαρση που προσφέρει αυτή η δημιουργία σε επίπεδο αντίστοιχο με αυτό των αρχαίων τραγωδιών– συμβαίνει λίγο πριν το φινάλε της. Οι 200 κρατούμενοι πληροφορούνται τυχαία τί πρόκειται να τους συμβεί το ξημέρωμα που φθάνει και αποφασίζουν, ντυμένοι με το πέπλο του θανάτου, να τιμήσουν την αγάπη και τη ζωή. Το πώς ακριβώς, αξίζει πραγματικά να το βιώσετε στη μαγεία της σκοτεινής αίθουσας. Θα πω μόνο ότι, κατά τη γνώμη μου, η εμπνευσμένη αυτή σεκάνς εντάσσεται αυτόματα στην ανθολογία της προσωπικής φιλμογραφίας του Βούλγαρη, αλλά και σε αυτήν του παγκόσμιου κινηματογράφου.
Ακόμη ένα μεγάλο ατού του φιλμ: θέτει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και ταυτόχρονα απευθύνεται σε αυτόν. Άλλωστε, η Ιστορία δεν είναι έννοια αφηρημένη και απρόσωπη –δημιουργείται από τις πράξεις και τις επιλογές των ανθρώπων, ακόμη και τις πιο διακριτικές και ανεπαίσθητες. Και είναι η ανθρώπινη μνήμη αυτή που καθορίζει τις αληθινές αξίες και το τί πραγματικά αντέχει στον χρόνο και εξακολουθεί να μας αφορά τόσο ώστε να αξίζει να μετουσιωθεί σε έργο τέχνης. Αν είναι τυχερό, σε έργο τέχνης τόσο υψηλής, όσο το σπουδαίο σινεμά που μας προσφέρει ο Παντελής Βούλγαρης με αυτήν τη δημιουργία του.
*Η ταινία προβάλλεται στους κινηματογράφους σε διανομή από την Tanweer, από την Πέμπτη, 26 Οκτωβρίου.
—————
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…