«Νομίζω δεν υπάρχει άλλος τρόπος να ζήσεις όμορφα πέρα από το να αγωνίζεσαι έστω και για κάτι που είναι μάταιο»…
Συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στη Μαρίνα Σκοπελίτου
Φωτογράφηση: Νατάσσα Ασημακοπούλου
Music Corner – 4/10/2012
Έναν ιδιαίτερο και αξιόλογο καλλιτέχνη και έναν πραγματικά σκεπτόμενο άνθρωπο είχα την τύχη να γνωρίσω πριν από λίγες μέρες. Αναφέρομαι στον τραγουδοποιό Στάθη Δρογώση, η παρουσία του οποίου στην ελληνική μουσική φέρνει συνεχώς κάτι διαφορετικό και νέο τόσο στο επίπεδο της καλλιτεχνικής δημιουργίας όσο και σε αυτό των ιδεών.
Η συνάντηση έγινε στο Cafe Restaurant Breeze στη Μαρίνα Φλοίσβου με την υπέροχη θέα στη θάλασσα και η συζήτηση ήταν ενδιαφέρουσα από την αρχή μέχρι το τέλος. Πολύ χαλαρός και άνετος απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις που του τέθηκαν χωρίς να προσπαθήσει σε καμία από αυτές να “στρογγυλέψει τις γωνίες”…
Music Corner: Είναι αλήθεια ότι μπήκες στο χώρο της μουσικής και της δισκογραφίας από πολύ νέος. Πώς φαντάζεσαι ότι θα ήταν η ζωή σου αν είχες ακολουθήσει κάποιο άλλο δρόμο; Θα μπορούσες ας πούμε να είχες γίνει ένας καθηγητής μέσης εκπαίδευσης τελειώνοντας το Μαθηματικό…
Στάθης Δρογώσης: Αν το σκεφτώ καλά δεν νομίζω, γιατί δεν έχω μεταδοτικότητα. Δεν θα μπορούσα να διδάξω άνετα μέσα σε μια τάξη. Αν ακολουθούσα τα Μαθηματικά ίσως να έμπλεκα με την έρευνα ή κάτι τέτοιο. Είναι παράξενο, αλλά πάντα ήξερα ότι θα ασχοληθώ με τη μουσική. Δεν μπορώ να το εξηγήσω αλλιώς. Γενικότερα δεν είχα ποτέ άγχος για το τι θα κάνω στη ζωή μου. Ήξερα ότι με κάποιο τρόπο θα βρεθώ κάποια μέρα μέσα στη μουσική, οπότε δεν μπορώ να φανταστώ κάτι άλλο.
Music Corner : Ασχολείσαι με πολλές πτυχές της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ποια από αυτές αισθάνεσαι ότι σου προσφέρει την μεγαλύτερη ικανοποίηση;
Στάθης Δρογώσης: Όταν ασχολούμαι με αυτό δεν σκέφτομαι τις επιμέρους κατηγορίες. Εγώ γράφω τραγούδια, είμαι τραγουδοποιός και τυχαίνει να γράφω και τους στίχους. Η τραγουδοποιία είναι κάτι ξεχωριστό που δεν σπάει σε κομματάκια. Μου αρέσει να τραγουδάω τα τραγούδια μου, περισσότερο όμως μου αρέσει να τα γράφω. Δηλαδή δεν θα μπορούσα να γίνω τραγουδιστής τραγουδώντας τα τραγούδια άλλων. Θυμάμαι ότι όταν ξεκίνησα να παίζω σε μαγαζιά, ξέρεις για να βγει κανένα χαρτζιλίκι, δεν περνούσα καλά τραγουδώντας κομμάτια άλλων. Ήθελα να λέω και δικά μου τραγούδια. Οπότε δεν είμαι τραγουδιστής είμαι τραγουδοποιός.
Music Corner : Θα μπορούσες να προσδιορίσεις το γιατί ασχολείσαι με την τραγουδοποιία;
Στάθης Δρογώσης: Είναι μεγάλη συζήτηση το γιατί κάποιος δημιουργεί. Δεν έχω απάντηση σε αυτό. Είμαι έτσι. Δεν μπορώ να βγω έξω από τον εαυτό μου, να τον κοιτάξω σαν παρατηρητής και να πω «τι κάνει αυτός ο τύπος για να ζήσει;». Είναι ενστικτώδες. Το κάνω γιατί απλά δεν μπορώ να κάνω αλλιώς, αυτή είναι η απάντηση.
Music Corner: Τι θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για σένα;
Στάθης Δρογώσης: Δεν έχω κάποια ιδιαίτερη έμπνευση. Μιλάω για τον εαυτό μου, τους φίλους μου και τον στενό μου κύκλο. Καταγράφω τις ανασφάλειες μου, τη λύπη μου, το πώς βλέπω εγώ τον κόσμο. Πώς άλλοι γράφουν λευκώματα; Δεν μιλάω για την παγκόσμια ειρήνη ή τον παγκόσμιο αφοπλισμό. Μιλάω για ένα όμορφο Κυριακάτικο πρωινό, για ένα άσχημο βράδυ Σαββάτου, για τη γειτονιά που μεγάλωσα, για ανθρώπους που έχασα και τους ανθρώπους που κέρδισα. Μιλάω για τη ζωή μου. Μπορεί να μην είναι και τόσο συναρπαστική η ζωή αλλά γι’ αυτή μιλάω.
Music Corner: Έχεις δηλώσει σε κάποια προηγούμενη συνέντευξη σου ότι το τραγούδι «Όμορφη ζωή» είναι ένα τραγούδι αναρχικής ή ίσως και ρομαντικής ουτοπίας. Είσαι αισιόδοξος; Πιστεύεις ότι μπορούμε να προσεγγίσουμε μία ουτοπική κατάσταση;
Στάθης Δρογώσης: Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρει η ανθρωπότητα να φτάσει σε μία αναρχική κοινωνία. Υπάρχουν φιλοσοφικά ρεύματα που λένε ότι θα τα καταφέρουμε, ενώ κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν το αντίθετο. Πάντως ο ίδιος ο αγώνας για την κοινωνική απελευθέρωση από τα υλικά αγαθά, από τις καταπιεστικές εξουσιαστικές σχέσεις στην οικογένεια και την κοινωνία είναι που κάνει πιο όμορφη τη ζωή μας. Ακόμα και αν κάποιος μου έλεγε ότι πήρε μία μηχανή του χρόνου και είδε ότι δεν καρποφόρησαν αυτοί οι αγώνες δεν θα σταματούσα. Νομίζω δεν υπάρχει άλλος τρόπος να ζήσεις όμορφα πέρα από το να αγωνίζεσαι έστω και για κάτι που είναι μάταιο. Ίσως είναι πιο γλυκό να αγωνίζεσαι για κάτι που είναι μάταιο, για κάτι που δεν ξέρεις αν θα βγει τελικά. Δεν έχει νόημα αν δεν παλεύεις να κάνεις πιο όμορφη τη ζωή σου και τη ζωή των συνανθρώπων σου. Διαφορετικά, αν πούμε νομοτελειακά ότι είμαστε απλώς βιολογικές μηχανές που έχουμε το ένστικτό της αυτοσυντήρησης και ότι ο ισχυρότερος θα νικάει πάντα, δεν θα έχει νόημα η ζωή…
Music Corner: Μία πολύ ιδιαίτερη στιγμή θεωρώ πως ήταν όταν αποφάσισες να μοιραστείς αμέσως μετά τη δημιουργία του, το τραγούδι «Χαμένη Γενιά», μέσω του Twitter. Νομίζω ότι είχες κάποιο δισταγμό για αυτή την κίνηση αρχικά. Τελικά το μετάνιωσες;
Στάθης Δρογώσης: Ήταν ένα δώρο στους φίλους μου από το Twitter. Επειδή είμαι πάρα πολύ αυθόρμητος και ταυτόχρονα τελειομανής όταν φτιάχνω τους δίσκους μου προσέχω και την τελευταία λεπτομέρεια, από το εξώφυλλο μέχρι τη γραμματοσειρά μέσα στο μπλοκάκι, τη μίξη, την παραγωγή, την ενορχήστρωση. Μπορεί να ετοιμάζω τον δίσκο ένα χρόνο. Εκείνη τη φορά όμως ήθελα να το βγάλω όπως το έγραψα. Είναι η ιστορία ενός παιδιού που συνάντησα στο μετρό, με αναγνώρισε και άρχισε να μου διηγείται τι τραβάει με ένα περήφανο τρόπο όχι μίζερο. Το έγραψα το ίδιο απόγευμα όταν γύρισα σπίτι και ήμουν φορτισμένος. Προφανώς δεν θα μπει σε κάποιο δίσκο μου καθώς δεν είμαι σίγουρος αν κολλάει με τα υπόλοιπα τραγούδια. Εκείνη τη στιγμή όμως θέλησα να το μοιραστώ με τους ανθρώπους που είμαστε σε επαφή μέσω του Twitter και το ανέβασα. Ήταν μία τελείως αυθόρμητη κίνηση. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δώσει τη δυνατότητα στους καλλιτέχνες να επικοινωνήσουν με το κοινό τους αδιαμεσολάβητα. Αυτό βέβαια είναι λίγο ψυχοφθόρο γιατί καμιά φορά λες τι ήταν αυτό που έκανα τώρα. Από την άλλη όμως η εμπειρία μου έχει δείξει ότι όση ψυχή έχει το demo ενός τραγουδιού δεν την έχει καμία επόμενη ηχογράφηση. Νιώθω ότι τα περισσότερα τραγούδια μου στα πρώτα demo τους ήταν πιο δυνατά, αν και μπορεί να είχαν ατέλειες τεχνικές, κάποια φάλτσα, κάποιες αρρυθμίες. Έχουν πολύ περισσότερο συναίσθημα γιατί είναι πολύ πιο ειλικρινή απ’ ότι όταν μπουν στο δίσκο. Γι’ αυτό αποφάσισα ότι στον καινούργιο μου δίσκο θα είμαι πιο χύμα, θα γράψουμε live και θα προσπαθήσουμε να αποτυπώσουμε τη στιγμή.
Music Corner: Πότε πιστεύεις ότι θα είναι έτοιμη η νέα δισκογραφική σου δουλειά;
Στάθης Δρογώσης: Ελπίζω κάποια στιγμή στις αρχές του 2013, ίσως την άνοιξη να βγει. Μακάρι να τα καταφέρω. Έχω πάρα πολλά τραγούδια και πάρα πολλά όνειρα για το πως θα είναι αυτός ο δίσκος.
Music Corner: Να περιμένουμε κάτι διαφορετικό σε αυτή τη δισκογραφική δουλειά;
Στάθης Δρογώσης: Ναι. Η προηγούμενη δουλειά ήταν ένας πολύ δυνατός δίσκος με πολλές κιθάρες, πλήκτρα… Μου άρεσε πολύ και μου αρέσει να παίζω έτσι. Και στο Troll Festival έτσι θα βγούμε με τη μπάντα μου που τα σπάει. Τώρα όμως νιώθω ότι άλλαξα λίγο σαν συνθέτης και γι’ αυτό θα είναι live και λίγο πιο απλές οι ενορχηστρώσεις. Ελπίζω να είναι διαφορετικό γιατί ξέρεις εμείς πιστεύουμε ότι κάνουμε κάτι καινούργιο και κάποιοι υποστηρίζουν ότι λέμε το ίδιο τραγούδι εδώ και 10 χρόνια.
Music Corner: Έχεις ήδη συνεργαστεί με πολλούς και αξιόλογους καλλιτέχνες. Υπάρχει κάποιος άλλος με τον οποίον θα επιθυμούσες να συνεργαστείς καλλιτεχνικά στο μέλλον;
Στάθης Δρογώσης: Θέλω πολύ να παίξω με το Φοίβο Δεληβοριά τον οποίο εκτιμώ πολύ. Θα ήθελα επίσης πάρα πολύ να συνεργαστώ δισκογραφικά με τον Κωνσταντίνο Βήτα, τον οποίο λατρεύω από την εποχή των Stereo Nova και να πείραζα ένα από τα τραγούδια του. Με όλους τους άλλους έχω συνεργαστεί. Ήμουν πάρα πολύ τυχερός. Φυσικά θα ήθελα να είμαι το παιδί που αλλάζει τα καλώδια σε ένα δίσκο της Λένας Πλάτωνος ή αυτός που της γυρίζει τις σελίδες γιατί θεωρώ ότι είναι μία τεράστια καλλιτέχνις, αδικημένη στην Ελλάδα. Πρέπει νομίζω να γίνει από εμάς τους νέους μία εκστρατεία για να ξαναβγεί η Λένα Πλάτωνος στο προσκήνιο. Είναι μεγάλη μας τιμή που ζούμε στην εποχή της γιατί οι δίσκοι της από το ‘81 μέχρι και το τελευταίο αριστούργημα που έβγαλε πριν από δύο χρόνια, η μελοποίηση του Καβάφη, είναι εκπληκτικοί, λυτρωτικοί, το κάτι άλλο…
Music Corner: Έχεις δοκιμάσει να γράψεις τη μουσική θεατρικών παραστάσεων. Θεωρείς πιο δύσκολο να γράψεις μουσική «κατά παραγγελία»; Όταν δηλαδή σου δίνουν το θέμα και σου ζητούν να το ντύσεις μουσικά;
Στάθης Δρογώσης: Ναι είναι πιο δύσκολο. Αλλά η ομάδα «EX ANIMO», με την οποία συνεργάστηκα στις θεατρικές παραστάσεις “ΤΟ ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΑΙΡ» και «ΝΟΣΦΕΡΑΤΟΥ ΔΙΔΟΝΤΙΚΟΥΣ» είναι μία καταπληκτική θεατρική ομάδα και με τα παιδιά είμαστε φίλοι. Επίσης, τα μέλη της ομάδας δουλεύουν αυτοσχεδιαστικά, οπότε μπήκα και εγώ μέσα στην παράσταση και έπαιξα μαζί τους. Δεν ήταν λοιπόν ακριβώς «κατά παραγγελία» το δημιουργήσαμε μαζί και μάλιστα ήταν τραγούδια που μου άρεσαν πολύ. Με τη Δήμητρα Παπαδοπούλου ήταν κάτι τελείως διαφορετικό ήταν «κατά παραγγελία», αλλά επειδή και αυτή είναι τελείως «τρελή» με την καλή έννοια, ήταν άψογη η συνεργασία και ένιωσα ότι ήταν ένα παιχνίδι.
Music Corner: Τι θυμάσαι από τη συμμετοχή σου επί σκηνής στη θεατρική παράσταση «ΝΟΣΦΕΡΑΤΟΥ ΔΙΔΟΝΤΙΚΟΥΣ»;
Στάθης Δρογώσης: Ήταν ωραία. Είναι ωραίο να ξεχνιέσαι μερικές φορές και να επιστρέφεις ξανά στα τραγούδια με έναν απελευθερωμένο τρόπο. Πάντως θα ήθελα να γράψω για το θέατρο και τον κινηματογράφο, είναι ένα όνειρο που έχω και ελπίζω να το πραγματοποιήσω. Να έρθουν έτσι τα πράγματα δηλαδή και να το καταφέρω. Ξέρεις δεν κυνηγάω τίποτα, πιστεύω ότι όποιος είναι καριερίστας χάνει λίγο από τον αυθορμητισμό και τη δημιουργικότητα του. Όταν κυνηγάς τις δημόσιες σχέσεις τελικά δεν κάνεις τέχνη. Δεν κυνηγάω εγώ τα πράγματα, αφήνω τις προτάσεις να έρχονται σε έμενα και αν είναι να προκύψει κάτι καλό, θα προκύψει.
Music Corner: Νομίζω ότι ένα από τα πράγματα που σε απασχολούν ιδιαιτέρως αυτό το διάστημα είναι το Κοινωνικό Ωδείο. Θα ήθελες να μας πεις κάποια πράγματα για αυτή την πρωτοβουλία;
Στάθης Δρογώσης: Είμαι κυρίως στην οργανωτική ομάδα του Κοινωνικού Ωδείου, μέλος της συνέλευσης όπου είμαστε όλοι ισότιμοι, δεν έχουμε δηλαδή αρχηγούς και τα λοιπά. Το Κοινωνικό Ωδείο αποτελεί μία προσπάθεια να μην πεθάνει η μουσική εκπαίδευση στον καιρό της κρίσης. Υπάρχουν χιλιάδες παιδιά που σταμάτησαν επειδή οι γονείς τους δεν έχουν χρήματα, επίσης υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά που δεν θα ξεκινήσουν καν για τον ίδιο λόγο. Σκοπός μας είναι να κάνουμε μαθήματα σε παιδιά με κοινωνικά κριτήρια. Μαζεύτηκαν λοιπόν κάποιοι καθηγητές είτε από σχολεία είτε από ωδεία, έγινε μία πρώτη συνάντηση και καταλήξαμε να φτιάξουμε το Ωδείο. Είμαστε 60 εθελοντές καθηγητές, κάνουμε δωρεάν μαθήματα σε 100 παιδιά και τώρα ξεκινάμε τη δεύτερη χρονιά. Έχουμε ανάγκη από όργανα, από εθελοντές, από παρτιτούρες αλλά είμαστε θεότρελοι, τα έχουμε καταφέρει και θα συνεχίσουμε. Αν κάποιος νομίζει ότι μπορεί να βοηθήσει, μπορεί να μπει στην ιστοσελίδα μας. Εγώ προσπαθώ μέσα από τις σελίδες μου όπου κόσμος με παρακολουθεί αντί να προβάλω μόνο τα τραγούδια να προβάλω και αυτή τη δράση, όχι για μένα αλλά για να βοηθηθούν οι άνθρωποι που κάνουν τα μαθήματα και οι εθελοντές. Μακάρι το Κοινωνικό Ωδείο να βρει μιμητές. Ήδη είμαστε χαρούμενοι γιατί μας έχουν ζητήσει από τη Θεσσαλονίκη να επεκταθούμε εκεί και να βοηθήσουμε. Είναι μία ενδιαφέρουσα και μυστήρια εποχή.
Music Corner: Μία ενδιαφέρουσα και μυστήρια εποχή… Πιστεύεις ότι μπορεί να προκύψει κάτι θετικό αυτή την εποχή;
Στάθης Δρογώσης: Είναι μαύρα τα πράγματα. Το δυσκολότερο για μένα είναι η ανεργία. Υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν άχρηστοι, που έχουν σπουδάσει είναι στα καλύτερα τους χρόνια, προσπαθούν να είναι χρήσιμοι σε αυτή την κοινωνία και κάποιος τους λέει ότι δεν υπάρχει δουλειά. Είτε λοιπόν καταλήγουν στις ουρές για να σερβίρουν, είτε φεύγουν στο εξωτερικό. Αυτό είναι κάτι πολύ μαύρο γιατί πάνω σε αυτούς που φεύγουν έχει επενδύσει το κράτος με δωρεάν παιδεία και όλη αυτή την υπεραξία την καρπώνεται μία άλλη χώρα, όχι η Ελλάδα. Είναι τραγωδία να διώχνουμε τους καλύτερους. Αλλά τι να κάνουν οι άνθρωποι; Δεν τους κατηγορώ. Όταν κάποιος νιώθει άχρηστος στη χώρα του πρέπει να φύγει. Το όμορφο που μπορεί να συμβεί είναι τα δίκτυα αλληλεγγύης. Δηλαδή ότι μπορούμε πια κάποιοι ρομαντικοί ή ανθρωπιστές να πούμε ότι θα μεταδώσουμε γνώση αφιλοκερδώς, ότι θα φτιάξουμε συνεταιρισμούς, κοινωνικά παντοπωλεία, κοινωνικά ιατρεία έτσι ώστε να βοηθηθεί το πράγμα. Από τη μία μεριά δηλαδή έχεις το κτήνος, που είναι το χρέος της χώρας, η κακοδιαχείριση, η αλαζονεία και το σάπιο πολιτικό σύστημα και από την άλλη είμαστε εμείς με κάτι ξύλινα σπαθιά που τα κουνάμε στον αέρα. Το ποιος θα νικήσει θα το δείξει ο ιστορικός τους μέλλοντος. Αν κοιτάξει κάποιος τα πράγματα βάσει της λογικής ή αν διαβάσει μακροοικονομικά θα πει πάω να βγάλω διαβατήριο, ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Όσοι μείνουμε θα ομορφύνουμε τη ζωή μας παλεύοντας με αυτό το πράγμα. Η φτώχεια αντέχεται, η απομόνωση, ο φασισμός και ο καναπές δεν αντέχονται.
Music Corner: Πολλές φορές στα tweets σου έχεις αναφερθεί στην αλληλεγγύη που θα πρέπει να αναπτυχθεί μεταξύ των πολιτών και στην ανάγκη συνένωσης του αριστερού χώρου. Αυτά τα στοιχεία υποδεικνύουν έναν άνθρωπο που έχει εμπιστοσύνη στους συμπολίτες του. Ισχύει κάτι τέτοιο;
Στάθης Δρογώσης: Αν δεν πιστεύεις στους ανθρώπους που αλλού να πιστέψεις; Αν δεν πιστεύουμε στην κοινωνία θα διαλυθούμε. Οι άνθρωποι από τότε που κατέβηκαν από τα δέντρα και άρχισαν να φτιάχνουν οργανωμένες κοινωνίες βασίστηκαν ο ένας στον άλλο. Ανεξαρτήτως ιδεολογίας, αυτό που μας κρατάει και δεν σφαζόμαστε στους δρόμους, όπως στη Σομαλία, είναι η αίσθηση ότι περνάμε μεν δύσκολα αλλά πρέπει να διατηρήσουμε τον κοινωνικό ιστό. Δυστυχώς οι δανειστές και τα τσιράκια τους εδώ δεν δείχνουν να το καταλαβαίνουν αυτό. Συν τοις άλλοις, πιστεύω ότι ο ελληνικός λαός έχει δείξει τρομακτική ωριμότητα διότι έχει καταποντιστεί το βιοτικό του επίπεδο μέσα σε δύο χρόνια γύρω στο 40% σε καιρό ειρήνης και δεν έχει ανοίξει ρουθούνι. Σε ποια χώρα του κόσμου έχει γίνει αυτό σε περίοδο ειρήνης; Ίσως μόνο στη Χιλή του Πινοσέτ. Άρα όλοι αυτοί που κατηγορούν τους Έλληνες ότι είναι τεμπέληδες και συναισθηματικοί κάνουν λάθος. Είμαστε πολύ πιο ώριμοι ακόμα και από τους Γερμανούς. Ας μας πουν εκείνοι πώς θα αντιδρούσαν αν γινόταν κάτι τέτοιο στη χώρα τους. Βέβαια αυτό είναι η μία όψη του νομίσματος, η άλλη όψη είναι η τρομακτική άνοδος του φασισμού. Και εδώ να τονίσω ότι σημασία δεν έχει να πεις φταίει αυτός ή ο άλλος, γιατί αυτό βγάζει απλώς την ευθύνη από εσένα. Με αυτό δεν εννοώ ότι μαζί τα φάγαμε, εννοώ ότι όποιος και να φταίει αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να παλέψουμε. Αν κουνήσεις το δάχτυλο και πεις φταίει ο φτωχός ή φταίει ο μετανάστης δεν λύνεις το πρόβλημα. Όλοι αυτοί οι φασίστες και νεοφασίστες απλώς επιτίθενται στους πιο αδύναμους. Δεν έχουν το θάρρος να τα βάλουν με τους μεγάλους. Κανείς δεν τα βάζει με τους τραπεζίτες ή κάποιο μεγάλο εκδοτικό κατεστημένο. Πάνε απλά και τραμπουκίζουν φτωχούς ανθρώπους, γριές, μετανάστες, ομοφυλόφιλους, οι οποίοι βιώνουν και αυτοί έναν ρατσισμό. Άρα λοιπόν όλοι αυτοί οι φασίστες που κουνούν τα λάβαρα τα βάζουν με τους αδύναμους και όχι με τους πραγματικά ισχυρούς.
Τώρα όσον αφορά τα περί ένωσης της αριστεράς. Όταν λέω ενωμένη αριστερά εννοώ να γίνει μία υπέρβαση των κομμάτων. Η αριστερά όσο και αν είναι μια ιδεολογία που έχει κουράσει τον κόσμο, έχει αξίες. Σε αυτές τις αξίες, την αλληλεγγύη, την ανθρωπιά πιστεύω εγώ. Αυτό εννοώ ενωμένη αριστερά δεν αναφέρομαι σε κόμματα ή πρόσωπα, εννοώ ότι θα παλέψουμε μαζί και δεν θα φάμε ο ένας τον άλλο. Δεν είναι δυνατόν να κόβουν τα επιδόματα από τους νεφροπαθείς. Αυτό προσβάλλει το πολιτισμό μου! Με προσβάλει πραγματικά να ξέρω ότι θα κόψουμε το επίδομα ενός ανθρώπου που κάνει αιμοκάθαρση επειδή φταίμε όλοι. Δηλαδή τι θα γίνει, θα τους πετάμε και σε ένα πηγάδι στο τέλος; Έχουν βαλθεί να μας τρελάνουν. Αυτά που μας σερβίρουν ως λύσεις, επιστημονικά δεν στέκουν. Τώρα αν αποφασίσουν να πάρουν καμία πολιτική απόφαση οι ξένοι, όχι οι Έλληνες, δεν ξέρω. Στην ουσία έχουν δύο αφηγήσεις για το πώς φτάσαμε στην κρίση και το πώς θα φύγουμε από την κρίση που και οι δύο είναι λάθος.
Κατά τη γνώμη μου όμως η ουσία δεν βρίσκεται στις οικονομικές συζητήσεις. Το ουσιαστικό είναι να κοιτάξει πλέον ο καθένας την τάξη του. Παλιά υπήρχε η ψευδαίσθηση ότι ο πλούσιος, ο φτωχός και ο μεσαίος ήταν στον ίδιο χώρο και είχαν κοινά όνειρα. Τώρα δεν υπάρχει αυτό. Συγνώμη, αλλά ο καθένας θα πρέπει να κοιτάξει την τάξη του. δεν μπορώ να κάνω εγώ θυσίες για να σωθεί ο Μπόμπολας. Δεν γίνεται να είναι αφεντικά όταν κερδίζουν και να γινόμαστε συνεταιράκια όταν χάνουν. Άρα λοιπόν γιατί να παλέψουμε μαζί; Αυτό που θέλω να πω τελικά είναι ότι λείπει μία δική μας αφήγηση, πρέπει ως τάξη να σκεφτούμε τι έφταιξε, να εντοπίσουμε τα λάθη μας –γιατί εντάξει κάναμε και εμείς λάθη– και τελικά να βρούμε ένα νέο τρόπο για να ξεφύγουμε.
Φυσικά χρειάζονται επαναστάσεις, χρειάζεται να αλλάξει ο κόσμος, αλλά μέσα στο πλαίσιο της ανθρώπινης ζωής η οποία κρατάει 80 χρόνια στο δυτικό κόσμο, σε εμάς θα κρατάει 70, γιατί όπου πάει το ΔΝΤ πέφτει 10 χρόνια ο μέσος όρος ζωής, πρέπει να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε. Αν συνεχίσουμε να καθόμαστε και να τους ακούμε θα οδηγηθούμε σίγουρα στην έξοδο από την Ευρώπη. Ευρώπη βέβαια δεν είναι μόνο το ευρώ, είναι και ένας πολιτισμικός και αξιακός κώδικας που περιλαμβάνει τα δικαιώματα των γυναικών, των μειονοτήτων, των κοινωνικά ευπαθών ομάδων. Κάποιοι είναι τελείως ταλιμπάν με το ευρώ και δεν βλέπουν ότι ταυτόχρονα ανεβαίνει ο φασισμός, ο οποίος είναι εντελώς αντιευρωπαϊκός.
Music Corner: Την εμπιστοσύνη αυτή προς τους συνανθρώπους σου την εισπράττεις με κάποιο τρόπο μέσω της Αντέλμα;
Στάθης Δρογώσης: Εκεί έχουμε όντως μία καθαρή σχέση με τον κόσμο. Λέω στον κόσμο ότι αυτή η προσπάθεια είναι δική μου, δεν έχω από πίσω κάποιο κεφάλαιο ή κάποια πολυεθνική, σας δίνω τα τραγούδια μπορείτε να τα κατεβάσετε δωρεάν και να τα ακούσετε και αν θέλετε βάλτε μόνοι σας ένα αντίτιμο, ό,τι προαιρείστε. Νομίζω ότι αυτό λέω με έναν πιο αξιοπρεπή τρόπο. Ο κόσμος με στήριξε και έβαλε αρκετά χρήματα. Βάλαμε και άλλα συγκροτήματα όπως τους Minor Project, τις Άγριες Φράουλες, τους Radio Sol, μία νέα τραγουδίστρια τη Ζαχαρούλα. Πρόκειται να βάλουμε και άλλα συγκροτήματα πάντα με αυτό το μοντέλο: «Παιδιά πάρτε το και στηρίξτε».
Music Corner: Είσαι ικανοποιημένος από τη μέχρι τώρα πορεία αυτής της προσπάθειας;
Στάθης Δρογώσης: Εντάξει δεν κάθομαι πάνω στα κέρδη μου και λέω είμαι ικανοποιημένος. Είναι πολύ ωραίο όμως να μη σηκώνεις κανένα τηλέφωνο για να ρωτήσεις κάποιον αν του αρέσει το εξώφυλλο που διάλεξες ή η σειρά των τραγουδιών. Δεν θέλω να συζητάω με κανέναν αυτά τα θέματα. Θέλω να έχω απόλυτη καλλιτεχνική ελευθερία και αυτό δεν το αλλάζω με τίποτα.
Music Corner: Αν και είσαι από τους πρωτοπόρους της ελληνικής μουσικής σκηνής, τουλάχιστον όσον αφορά τον τρόπο διανομής της δουλειάς σου, φαίνεται να απέχεις από την τάση των καλλιτεχνών και των σχημάτων να χρησιμοποιούν αγγλόφωνό στίχο. Γιατί δεν το έχεις δοκιμάσει; Δεν σε εκφράζει;
Στάθης Δρογώσης: Ακούω αγγλικό στίχο άλλωστε η μουσική που λατρεύω αγγλόφωνο στίχο έχει, όμως δεν μπορώ να εκφραστώ με αυτόν. Δεν κατηγορώ όσους γράφουν αγγλικό στίχο. Βέβαια υπάρχει ένας ρατσισμός στην Ελλάδα από τη μεριά του κοινού. Μπορεί να γράφονται μπαρούφες στα αγγλικά, που αν γραφόντουσαν στα ελληνικά θα ήταν πολύ αστείο το αποτέλεσμα όμως επειδή είναι στα αγγλικά έχουν περάσει σε ένα συγκεκριμένο ακροατήριο. Υπάρχουν βέβαια και πολλοί αξιόλογοι καλλιτέχνες που γράφουν σε αγγλικό στίχο. Ελεύθερη χώρα είμαστε ακόμα, ο καθένας ας γράφει σε όποια γλώσσα θέλει αλλά έχουμε και εμείς το δικαίωμα να κρίνουμε. Να κρίνουμε όχι αν γράφει αγγλικά αλλά αν γράφει μπαρούφες ή γράφει όμορφα.
Music Corner: Γενικά δίνεις την εντύπωση ενός ανθρώπου που επιζητά συνεχώς τρόπους επικοινωνίας με τους συνανθρώπους του και αυτό φαίνεται ιδιαίτερα από το πώς χρησιμοποιείς τα μέσα κοινωνική δικτύωσης. Πολλές φορές βέβαια έχεις εκφράσει μέσω αυτών θέσεις που μπορεί να ενοχλήσουν. Δεν έχεις σκεφτεί ποτέ ότι αυτό μπορεί να κοστίσει στη δημοτικότητα σου;
Στάθης Δρογώσης: Η αλήθεια είναι ότι μερικές φορές κοιτάζοντας τι έχω γράψει νιώθω λίγο άσχημα όχι γιατί το μετανιώνω αλλά γιατί δεν έχει την ποιότητα που θα περίμενες από κάποιον που υποτίθεται ότι είναι γνωστός. Προτιμώ όμως να είμαι ο εαυτός μου και να είμαι αυθόρμητος από το να κάθομαι να γλύφω τον κόσμο. Και να σου πω την αλήθεια δεν θέλω να έχω φασίστες στο κοινό που με ακούει. Ας με σβήσουν, ας με απειλήσουν δεν με νοιάζει. Ακόμα και σε κάποιες συναυλίες έχω πει πράγματα που μπορεί να ενοχλούν αλλά δεν με ενδιαφέρει. Δεν είμαι “όλα τα σφάζω όλα τα μαχαιρώνω”. Κάνω κάτι εντελώς δικό μου. Προτιμώ δηλαδή να τα έχω καλά με εμένα παρά με τους άλλους. Γενικά κάνω μουσική για μένα, δεν κάνω μουσική για τον κόσμο. Ας έρθουν 10 άτομα αρκεί να περάσουμε καλά εμείς οι δέκα, ας έρθουν χίλιοι αρκεί να περάσουμε ωραία, αλλά δεν θα κάνω κανένα συμβιβασμό γιατί θα είναι κάτι βρώμικο. Ας πούμε γελάω πάρα πολύ με διάφορούς συναδέλφους οι οποίοι μπορεί να ευαισθητοποιηθούν για την καρέτα-καρέτα αλλά στον άστεγο, τον φτωχό ή τον τύπο που πεθαίνει έξω από την πόρτα τους δεν θα αναφερθούν για να χαϊδέψουν το κοινό τους. Επίσης, δεν θα συμμετάσχουν στις συναυλίες για τους μετανάστες γιατί η καρέτα-καρέτα είναι καλύτερη από τους μετανάστες, λες και οι μετανάστες δεν είναι άνθρωποι για το αξιακό τους σύστημα. Γελάω πάρα πολύ γιατί το παίζουν ανθρωπιστές με ξένα κόλλυβα. Αν είσαι ευαίσθητος δεν μπορεί να ασχολείσαι με το χελωνάκι και να βλέπεις το παιδί που είναι άστεγο και υποσιτίζεται και να μη νιώθεις τίποτα. Ή να βγαίνεις και να κουνάς το δάχτυλο και να λες όλοι μαζί τα φάγαμε. Πάρα πολλοί καλλιτέχνες βγήκαν και είπαν ότι όλοι μαζί τα φάγαμε ήταν βέβαια αυτοί που έφαγαν από τους δήμους και τις Ολυμπιάδες…
Music Corner: Μιας και μιλάμε για το Twitter θα ήθελα να αναφερθώ στην ενόχληση που εξέφρασες μέσω αυτού για την επιστολή του Αγγελάκα προς τον Γιώργο Νταλάρα. Νομίζω ότι σε ενόχλησε η φράση «ενταχθείτε σιγά-σιγά στο κίνημα του συναισθηματικού κομμουνισμού». Ένιωσες ότι η φράση αυτή σε προσβάλλει;
Στάθης Δρογώσης: Περιμένω από ποιητές, από ανθρώπους που θαυμάζω και εκτιμώ, οι οποίοι έχουν τεράστια απήχηση στη σκεπτόμενη νεολαία να μας πουν και κάτι, όχι μόνο να μας κουνάν το δάχτυλο. Δηλαδή ναι, να κάνουμε αλληλοκαταγγελίες ο ένας στον άλλο, αλλά πες μας και μία φορά τι γνώμη έχεις για την οικονομική κρίση, μίλησε μας με λίγη ανθρωπιά για τον κόσμο. Στο κείμενο του, πέρα από το ότι κατακεραυνώνει τον Νταλάρα για το οποίο αδιαφορώ, στην ουσία λέει ότι υπάρχει ένα κίνημα συναισθηματικού κομμουνισμού το οποίο απαξιώνει. Δηλαδή απαξιώνει όσους φωνάζουν. Αυτό που συμβαίνει πραγματικά είναι ότι κάποιοι το έχουν βουλώσει και κάποιοι σχεδόν γραφικοί και ρομαντικοί σαν και εμένα φωνάζουν. Αυτοί που το έχουν βουλώσει είναι κυρίως οι μεγαλοτραγουδιστές, ενώ αυτοί που φωνάζουν είναι πιο μικροί είτε ηλικιακά είτε καλλιτεχνικά ως προς την απήχηση τους στον κόσμο. Άρα αυτό που λέει δεν ισχύει. Εγώ δεν προσβλήθηκα προσωπικά, σιγά μην αναφέρεται σε μένα, μπορεί να μην με ξέρει καν. Δεν είναι αυτό το ζήτημα μου. Το ζήτημα είναι ότι εφόσον είσαι ένας μεγάλος καλλιτέχνης που απευθύνεσαι σε μια νεολαία που σε λατρεύει και εφόσον ζεις σε αυτή τη χώρα, μην είσαι αλαζόνας. Πες μας τις σκέφτεσαι! Τα φάγαμε μαζί, δεν τα φάγαμε μαζί; Θα πεις μία λέξη για την αλληλεγγύη; Θα πεις κάτι; Ή θα πεις εγώ είμαι στη φωλιά μου στον ουρανό και από ‘κει πάνω θα γράφω κείμενα να σας κρίνω όλους;
Music Corner: Ξέρω ότι είσαι ένας πολιτικά ενεργός πολίτης που κατεβαίνει σε διαδηλώσεις και πορείες. Πιστεύεις ότι έχουν πλέον κάποιο νόημα αυτές οι δράσεις;
Στάθης Δρογώσης: Βέβαια έχουν. Πως θα μετρηθούμε, με τα κλικ στο facebook; Να κατεβεί ο λαός κάτω να μας δουν. Διαφωνώ με τις διαδηλώσεις των 100 ατόμων γιατί μερικές φορές φθείρεσαι, αλλά στο Σύνταγμα ή στις μεγάλες πορείες έχει πάρα πολύ κόσμο. Ωραίος ο νεωτερισμός, καλό είναι να βρεθούν νέοι τρόποι πίεσης, αλλά μερικές φορές οι παλιοί τρόποι είναι πιο αποτελεσματικοί, αλλιώς θα βγαίναμε με τα ποντίκια και τα laptop. Οι διαδηλώσεις είναι ο καλύτερος τρόπος αρκεί να είναι μαζικές. Για μένα η διαδήλωση δεν είναι ένα θέατρο που θα το δει ο άλλος από τον καναπέ και θα πει τα σπάνε δεν θα πάω, γιατί υπάρχει πολύ αυτό. Αυτοί που διαμαρτύρονται για τα επεισόδια, είτε είναι δεξιοί είτε δεν έχουν κατεβεί ποτέ. Γιατί όποιος έχει κατέβει καταλαβαίνει γιατί τα σπάνε όσοι τα σπάνε. Έχει δει πως επιτίθενται οι μπάτσοι. Αυτό το παραμυθάκι για να είμαστε αρεστοί στο μεσοαστό που τα βλέπει από τον καναπέ δεν ισχύει. Υπάρχει οργή στον κόσμο και κάποιες πορείες μπορεί να είναι πιο βίαιες αλλά σε γενικές γραμμές αν κάποιος κατεβεί σε μία διαδήλωση θα δει την πραγματική τρομοκρατία. Η πραγματική τρομοκρατία προέρχεται από την αστυνομία. Αυτοί που κριτικάρουν τα επεισόδια δεν έχουν πατήσει ποτέ στη ζωή τους σε καμία πορεία και ούτε πρόκειται να πατήσουν. Είναι οι ίδιοι που λένε γιατί δεν κατεβαίνετε στην πορεία για τον νεκρό αστυνομικό; Ρε μεγάλε, μη μας λες γιατί δεν κατεβήκαμε εμείς, κατέβα εσύ. Αλλά μπορείς να κατέβεις; Είναι στην παιδεία σου να κατέβεις; Έχεις μάθει να διεκδικείς στη ζωή σου;
Music Corner: Η κατάληξη των «Αγανακτισμένων» οι οποίοι εξαφανίστηκαν δεν σε απογοήτευσε;
Στάθης Δρογώσης: Οι «Αγανακτισμένοι» κατάφεραν πολλά. Έχει αλλάξει όλο το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα. Το κόμμα που ήταν κυβέρνηση έχει 12%, το άλλο κόμμα έχει 33%. Αυτά είναι πρωτόγνωρα. Οι αλλαγές σε μία κοινωνία δεν μπορούν να γίνουν σε μία μέρα, συνήθως σε μία μέρα γίνονται εμφύλιες συρράξεις. Θέλει μία ζύμωση. Η παιδεία των «Αγανακτισμένων» έφερε πάρα πολλά πράγματα ένα από τα οποία είναι τα κοινωνικά δίκτυα.
Music Corner: Τι είναι αυτό που σε ενοχλεί περισσότερο στην σύγχρονη ελληνική μουσική;
Στάθης Δρογώσης: Με ενοχλούν τα σκυλάδικα ή μάλλον η νοοτροπία του σκυλάδικου. Βέβαια, αυτό σπάει πια. Με ενοχλούν τα προγράμματα επίσης. Δεν θέλω να παίζω τρεις ώρες τη μουσική μου και ο άλλος να κάθεται από κάτω και να πίνει. Μ’ αρέσει περισσότερο η συναυλία. Ευτυχώς πια αλλάζουν τα πράγματα και πάμε σε πιο συναυλιακές καταστάσεις. Νομίζω ότι κάναμε στη δεκαετία του 2000 ένα στρατηγικό λάθος, καθώς ανεχθήκαμε για βιοποριστικούς λόγους τη νοοτροπία του τραπεζιού και δημιουργήσαμε ένα κοινό που δεν ερχόταν για να ακούσει τραγούδια, ερχόταν για να διασκεδάσει γενικά, να πιει τα ποτάκια του και εμείς να είμαστε στο background. Κάνω την αυτοκριτική μου γιατί και εγώ υπερασπίστηκα πολύ τις μουσικές σκηνές με τα τραπεζάκια, τώρα όμως όλο αυτό αλλάζει και προτιμώ να παίζω σε συναυλίες, όπως το Troll Festival στο Gagarin. Είναι και πιο φτηνές και πιο όμορφες. Κόσμος όρθιος, το πολύ με καμιά μπυρίτσα στο χέρι, δόνηση και ένταση όπως στο εξωτερικό.
Music Corner: Νομίζω ότι θα είναι ένα πολύ δυνατό μουσικό διήμερο, το Troll Festival στο Gagarin. Εσύ θα εμφανιστείς στις 7 του μηνός. Θα ήθελες να μας πεις δύο λόγια για αυτή τη συναυλία;
Στάθης Δρογώσης: Κατ’ αρχήν χαίρομαι που παίζω με τα Υπόγεια Ρεύματα, που είναι η μόνη μπάντα που έχει μείνει από τη τότε χρυσή εποχή. Το troll radio είναι μία ωραία προσπάθεια συσπείρωσης του κόσμου γύρω από αυτή τη μουσική. Όχι μόνο μέσα από τα παλιά ακούσματα αλλά και νέα συγκροτήματα που δεν παίζονται στο mainstream ραδιόφωνο και βρίσκουν καταφύγιο εκεί. Χαίρομαι που είμαι μέρος αυτής της προσπάθειας. Ελπίζω να τα σπάσουμε στο Gagarin να έρθει κόσμος και να περάσουμε ωραία. Επιστροφή στις συναυλίες παιδιά, αυτή είναι η λύση!
——————
*** Ευχαριστούμε το Cafe Bar Restaurant «BREEZE» για τη φιλοξενία (Μαρίνα Φλοίσβου, Π. Φάληρο / 210.9889094)…
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…