Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
http://vinylmaniac.madblog.gr
Τετάρτη 18 Σεπτεμβρίου 2013
Η δεκαετία του ’60 θεωρείται από πολλούς ως εκείνη που άλλαξε τα πάντα στη μουσική της πατρίδας μας. Ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις κι εν συνεχεία ο Σταύρος Ξαρχάκος και οι «επίγονοί» τους, άνοιξαν νέους δρόμους στο τραγούδι με τις δημιουργίες τους. Παράλληλα όμως, αυτές ευτύχησαν να ερμηνευθούν από μια γενιά σπουδαίων τραγουδιστών που είτε ξεκίνησε τότε, είτε προϋπήρχε αλλά άκμασε στη συγκεκριμένη περίοδο.
Με αφετηρία λοιπόν το 1960, θα σταθούμε «στου χρόνου τον καθρέφτη» και θα γυρίσουμε το ρολόι στο «τότε». Ανά 15 ημέρες, η στήλη θα παρουσιάζει τα σημαντικότερα μουσικά γεγονότα στην Ελλάδα χρόνο με το χρόνο και παράλληλα, συχνά θα κάνει μια «βόλτα» στα νυχτερινά κέντρα της εποχής, παρουσιάζοντας τα «σχήματα» που έγραψαν ιστορία…
———————————————————–
Ο Μίκης, ο Μάνος, η Μελίνα και η Αλίκη…
«Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί ακροαταί, ευτυχισμένο το 1960» αναφώνησε ο εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού τα μεσάνυχτα της 31ης Δεκεμβρίου 1959! Ο κόσμος -και φυσικά η Ελλάδα- έμπαινε στην έβδομη δεκαετία του 20ού αιώνα και οι πληγές που είχαν ανοίξει οι προηγούμενες, σιγά-σιγά έκλειναν. Όχι εντελώς, αφού στη χώρα μας τα μίση και τα πάθη του Εμφυλίου εξακολουθούσαν να σιγοκαίνε, ωστόσο όλα έδειχναν ότι τα πράγματα πήγαιναν καλύτερα…
Στα μουσικά μας πράγματα, η κυριαρχία του «ελαφρού» τραγουδιού που ήταν σχεδόν απόλυτη τη δεκαετία του ’50 με κύριους εκφραστές τον Νίκο Γούναρη, τον Τώνη Μαρούδα, τον Φώτη Πολυμέρη, τη Σοφία Βέμπο, την Κούλα Νικολαΐδου κ.α., άρχισε να κλονίζεται από το «ξεπέταγμα» του λαϊκού. Με τον Στέλιο Καζαντζίδη σε κυρίαρχο ρόλο, αυτό το για χρόνια περιφρονημένο και «περιθωριακό» είδος έπαιρνε και πάλι θέση πρωταγωνιστή στις προτιμήσεις του κόσμου.
Τι έφερε το 1960
Όμως, το 1960 είναι το έτος που θ’ αλλάξει μια για πάντα το ελληνικό τραγούδι. Είναι η χρονιά που επιστρέφει από το Παρίσι για μόνιμη εγκατάσταση στη χώρα μας ο Μίκης Θεοδωράκης, που ως τότε ήταν ελάχιστα γνωστός εδώ καθώς έγραφε συμφωνική μουσική και η καριέρα του είχε θεμελιωθεί στη γαλλική πρωτεύουσα. Η μελοποίηση που θα κάνει στον «Επιτάφιο» σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου με τη δωρική φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση και το ανεπανάληπτο παίξιμο του Μανώλη Χιώτη στο μπουζούκι, θα δημιουργήσει ένα νέο είδος τραγουδιού που θα κυριαρχήσει τις επόμενες δύο δεκαετίες, το «έντεχνο λαϊκό».
Είναι όμως και η χρονιά που ο Μάνος Χατζιδάκις θα γράψει τη μουσική και τα τραγούδια για την ταινία του Ζυλ Ντασσέν «Ποτέ την Κυριακή» με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη. «Τα παιδιά του Πειραιά» τραγουδισμένα από κείνη θα ταξιδέψουν σε ολόκληρο τον πλανήτη, θα γίνουνε σήμα κατατεθέν της χώρας μας και θα χαρίσουν ένα κινηματογραφικό Όσκαρ μουσικής στον συνθέτη, που για πολλούς λόγους ήταν ο μεγάλος πρωταγωνιστής του έτους…
Πέραν αυτών των δύο σημαντικότατων γεγονότων, το 1960 θα συνεχίσουν να γράφονται μεγάλες λαϊκές επιτυχίες και οι «φίρμες» του είδους (Καζαντζίδης, Αγγελόπουλος, Γαβαλάς, Λύδια, Γκρέϋ κ.α.) που τις ηχογραφούν κάνουν θραύση στα ραδιόφωνα και στα -σχετικά λίγα ακόμα- πικάπ της εποχής. Παράλληλα, ο Στράτος Διονυσίου κάνει την πρώτη μεγάλη επιτυχία του.
Σημειωτέον ότι πλέον καταργείται οριστικά ο δίσκος γραμμοφώνου των 78 στροφών και καθιερώνεται αποκλειστικά εκείνος του βινυλίου των 45, ο οποίος θα κυριαρχήσει σχεδόν αδιατάρακτα για τουλάχιστον δέκα χρόνια στις προτιμήσεις του αγοραστικού κοινού.
Ο «Επιτάφιος»
Στις 20 Μαρτίου 1960, ο Μίκης Θεοδωράκης φθάνει στην Αθήνα από το Παρίσι έχοντας έτοιμη τη μουσική για τις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη, οι οποίες επρόκειτο να παρουσιαστούν από το Εθνικό Θέατρο στην Επίδαυρο. Εκτός αυτού όμως, έχει γράψει σε μια μπομπίνα τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου και τον δίνει σε κάποιους φίλους του να τον ακούσουν, εισπράττοντας θετικά σχόλια.
Το Μάιο επιστρέφει για τις τελικές πρόβες των «Φοινισσών» και σε πρώτη φάση πείθεται να ηχογραφηθεί ο «Επιτάφιος» με τη Νάνα Μούσχουρη κι ενορχηστρωτή τον Μάνο Χατζιδάκι. Η συνεργασία εξελίσσεται επεισοδιακά και ναι μεν τα τραγούδια κυκλοφορούν, όμως ο Μίκης έχει κατά νου λαϊκό τραγουδιστή και ανάλογου ύφους ορχήστρα. Έτσι, προτείνει το έργο στον Γρηγόρη Μπιθικώτση (που ακόμα δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός), διαλέγει για σολίστ στο μπουζούκι τον Μανώλη Χιώτη και δικαιώνεται πλήρως.
«Μέρα Μαγιού μου μίσεψες», «Πού πέταξε τ’ αγόρι μου», «Ήσουν καλός, ήσουν γλυκός» και τα υπόλοιπα τετράστιχα του σπουδαίου ποιητή γίνονται κτήμα όλων των Ελλήνων που τα ακούν και τα τραγουδούν καθημερινά, κατόπιν βεβαίως και της τεράστιας διαφήμισης που τους κάνει η πανίσχυρη Columbia του Τάκη Λαμπρόπουλου και παρά τις αρχικές αντιδράσεις για τη «μπουζουκο-ποίηση»…
Μάλιστα, από τις 11 Νοεμβρίου εκείνης της χρονιάς ο Μπιθικώτσης παρουσιάζει το έργο στη «Μπουάτ Σεϊτανίδη» στην οδό Κυδαθηναίων 19 στην Πλάκα, όπου κάθε βράδυ συρρέει όλος ο «καλός κόσμος» της πρωτεύουσας για να το ακούσει. Επιπλέον, θα ηχογραφήσει κι άλλα μεγάλα τραγούδια του Θεοδωράκη όπως τα «Μυρτιά», «Μάνα μου και Παναγιά» κ.α.
«Τα παιδιά του Πειραιά» και η άλλη όψη…
Στις 8 Μαΐου 1960 προβάλλεται στις Κάννες το φιλμ του Ζυλ Ντασσέν «Ποτέ την Κυριακή» με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη. Δώδεκα μέρες αργότερα (20/5), η μετέπειτα υπουργός Πολιτισμού κερδίζει το βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου («βραβείο ηθοποιίας» έγραψαν οι ελληνικές εφημερίδες…) του Φεστιβάλ για την ερμηνεία της, αλλά την παράσταση κλέβουν «Τα παιδιά του Πειραιά» του Μάνου Χατζιδάκι. Ένα τραγούδι που θα κάνει παγκοσμίως γνωστή την Ελλάδα, θα πάρει Όσκαρ μουσικής, θα ηχογραφηθεί σε πολλές γλώσσες και στις 20 Νοεμβρίου ο συνθέτης του θα κερδίσει το γαλλικό «Γκραν Πρι» των δίσκων της χρονιάς για τις πωλήσεις που ξεπέρασαν τις 200.000 αντιτύπων…
Η ταινία θα κάνει πρεμιέρα στους κινηματογράφους της Αθήνας στις 28 Νοεμβρίου και θα τύχει μεγάλης υποδοχής και αποδοχής από το κοινό, καθώς θα κόψει 182.524 εισιτήρια (παγκοσμίως ξεπέρασε σε εισπράξεις τα 8 εκατομμύρια δολάρια…).
Ωστόσο, ο Χατζιδάκις εκείνη τη χρονιά θ’ απασχολήσει την επικαιρότητα και με αρνητικό τρόπο. Σε συνέντευξή του σε περιοδικό, θα υποστηρίξει ότι οι συνθέτες του «ελαφρού» τραγουδιού δεν έχουν επαρκή μουσική παιδεία κι αυτό θα προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων από τους εκπροσώπους του. Μάλιστα, ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος αποφασίζει τον Ιούλιο να διακόψει την εκτέλεση των τραγουδιών του συνθέτη από τα νυχτερινά κέντρα…
Η Αλίκη «Μανταλένα» και «Στο ναυτικό»
Το 1960 το άστρο της Αλίκης Βουγιουκλάκη λάμπει πλέον εκτυφλωτικά. Η άνοδός της είναι ραγδαία κι εντυπωσιακή και είναι πια ένα είδωλο για το κοινό που γεμίζει τα σινεμά για να δει τις ταινίες της, αλλά και κάνει ανάρπαστους τους δίσκους με τα τραγούδια που λέει σ’ αυτές.
Εκείνη η χρονιά είναι ίσως η κορυφαία της καριέρας της. Τον Σεπτέμβριο στο νεοσυσταθέν Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης («Εβδομάς Ελληνικού Κινηματογράφου» όπως λεγόταν αρχικά) που γίνεται στο «Ολύμπιον» κερδίζει το βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία της στη «Μανταλένα» του Ντίνου Δημόπουλου.
Ωστόσο, πέραν των υποκριτικών ικανοτήτων της τραγουδά υπέροχα τις δημιουργίες του Μάνου Χατζιδάκι -θα τον συναντήσουμε και παρακάτω- που είναι πασίγνωστες, διαχρονικές κι αγαπημένες απ’ όλους: «Θάλασσα πλατιά» και «Μέσα σ’ αυτή τη βάρκα»…
Η άλλη μεγάλη επιτυχία της το 1960 είναι «Η Αλίκη στο ναυτικό», όπου πάλι σε μουσική Χατζιδάκι την ακούμε στα γνωστά και στις…πέτρες «Ο γλάρος», «Τράβα μπρος» και «Ο γαϊδαράκος»…
Το λαϊκό τραγούδι
Ο Στέλιος Καζαντζίδης εξακολουθεί να κατέχει τη «μερίδα του λέοντος» ως προς την αγάπη του κοινού και την εμπορικότητα όσον αφορά τις πωλήσεις των δίσκων του. Το 1960 ηχογραφεί νέες μεγάλες επιτυχίες («Σήκω χόρεψε κουκλί μου», «Εγώ με την αξία μου»), αλλά και δημοτικά και τούρκικα τραγούδια που τυγχάνουν αναγνώρισης κι αποδοχής. Ο κόσμος συρρέει για να τον δει στη «Φλώριδα» και το καλοκαίρι στου «Κουλουριώτη» στην παραλία Μοσχάτου όπου εμφανίζεται με τη Μαρινέλλα (και την Πόλυ Πάνου στο θερινό σχήμα).
Όμως, ένας νέος τραγουδιστής αυτή τη χρονιά «ξεπετάγεται» με την πρώτη μεγάλη επιτυχία του, μόλις στη δεύτερη ηχογράφηση της καριέρας του. Είναι ο Θεσσαλονικιός Στράτος Διονυσίου και το «Εγώ δεν είμαι ένοχος» του Χρήστου Κολοκοτρώνη τον κάνει γνωστό από τη μια στιγμή στην άλλη…
Παράλληλα, ο Βασίλης Τσιτσάνης αποφασίζει να ηχογραφήσει εκ νέου ορισμένα από τα πιο γνωστά κι αγαπημένα τραγούδια του με τη νέα τεχνολογία και τους πιο εκλεκτούς ερμηνευτές (Μπιθικώτση, Γκρέϋ κ.α.). Αυτά θα κυκλοφορήσουν σε δίσκους 45 στροφών extended play (με δύο ή περισσότερα κομμάτια σε κάθε πλευρά) γνωρίζοντας και πάλι μεγάλη επιτυχία.
Επίσης, είναι η χρονιά που ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης θα επαναφέρει στο προσκήνιο τον «παροπλισμένο» και ξεχασμένο Μάρκο Βαμβακάρη. Θα του ζητήσει να ερμηνεύσει παλιά και νέα τραγούδια του κι έτσι ο μέγιστος Συριανός δημιουργός του ρεμπέτικου θα επιστρέψει στη μνήμη του κόσμου. «Τα ματόκλαδά σου λάμπουν» θα είναι η κορωνίδα αυτής της συνεργασίας…
Πάντως, αξίζει ν’ αναφέρουμε ότι για άλλη μια χρονιά κάνουν θραύση οι «μεταγραφές» από τουρκικής ή ινδικής προέλευσης μελωδίες!
Τα Φεστιβάλ Τραγουδιού
Το 1960 θα βραβευθούν σε διάφορα Φεστιβάλ ανά τον κόσμο αρκετά ελληνικά τραγούδια που είναι πασίγνωστα μέχρι σήμερα.
Σταχυολογώντας τα πιο σημαντικά, θα σταθούμε στο Φεστιβάλ Ελαφρού Τραγουδιού της Βαρκελώνης όπου στις 29 Ιουνίου ο Κώστας Γιαννίδης θα κερδίσει το πρώτο βραβείο για το «Ξύπνα αγάπη μου» που ερμηνεύει η Νάνα Μούσχουρη και το δεύτερο ο Μίμης Πλέσσας για το «Θα κλέψω τα τριαντάφυλλα» με ερμηνευτή τον Αλέκο Πάντα.
Έξι μέρες αργότερα, διοργανώνεται το δεύτερο Φεστιβάλ Ελληνικού Ελαφρού Τραγουδιού του Ε.Ι.Ρ. (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας) στον Ιππόδρομο του Φαλήρου. Ο Μάνος Χατζιδάκις -με νωπή ακόμα την τεράστια επιτυχία των «Παιδιών του Πειραιά»- θα είναι ο θριαμβευτής κερδίζοντας τις πρώτες δύο θέσεις με το πασίγνωστο «Κυπαρισσάκι» και την «Τιμωρία», αμφότερα ερμηνευμένα από τη Νάνα Μούσχουρη.
Την τρίτη θέση καταλαμβάνει το πολύ γνωστό «Καλοκαιράκι» του Σπήλιου Μεντή -πατέρα της δημοφιλούς ηθοποιού Νένας- με την υπέροχη φωνή της Γιοβάννας…
———————
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…