“Η Τέχνη έχει πολλή δύναμη. Αλλάζει συνειδήσεις, ανοίγει μυαλά και σε βοηθά να κρατάς και την ταυτότητά σου!”
Συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στη Μαρία Αβραμίδου
Φωτογράφηση: Σπύρος Σταυρόπουλος
Music Corner – 16/10/2013
Η Ελένη και η Σουζάνα Βουγιουκλή αποτελούν μια πολύ όμορφη και ιδιαίτερη περίπτωση στην ελληνική μουσική σκηνή. Σπάζοντας το ελληνικό, κατά κύριο λόγο, στερεότυπο που θέλει μεγαλύτερους σε ηλικία τραγουδιστές να ερμηνεύουν παραδοσιακά άσματα, οι δύο νεαρές κοπέλες χρησιμοποιούν τις εξαιρετικά δουλεμένες φωνές τους, προκειμένου να ερμηνεύσουν τραγούδια από τις παραδόσεις πολλών και διαφορετικών λαών. Πιστεύοντας ότι η παράδοση κάθε άλλο παρά μουσειακό είδος αποτελεί -τη θεωρούν σύγχρονη, παρούσα, διαρκώς εξελισσόμενη και ζωντανή- αγαπούν και στηρίζουν με συνέπεια το ρεπερτόριό τους. Ετοιμάζονται μάλιστα να δώσουν συναυλία στο Carnegie Hall την πρώτη Νοεμβρίου και την περιμένουν με μεγάλη χαρά και ανυπομονησία.
Λίγες μέρες προτού αναχωρήσουν για τη Νέα Υόρκη, το Music Corner τις συνάντησε στον πολύ όμορφο και φιλόξενο χώρο του “La Soiree de Botanique”, όπου και μας παραχώρησαν την αποκλειστική αυτή συνέντευξη.
————————-
Music Corner: Να ξεκινήσουμε με το να μας πει η καθεμιά σας λίγα λόγια για την ίδια;
Σουζάνα Βουγιουκλή: Εγώ έχω σπουδάσει και μαθηματικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, αλλά, φυσικά, η μουσική είναι η δουλειά μου. Είμαστε ντουέτο με την Ελένη –κάνουμε μουσικές από όλον τον κόσμο και πειραματιζόμαστε με την ανθρώπινη φωνή. Λέμε τραγούδια από τις παραδόσεις της Ελλάδας, μέχρι της Αμερικής, της Πορτογαλίας, Ιρλανδίας, Κάτω Ιταλίας… Δεν έχουμε όρια στο τί τραγούδια λέμε και πιστεύουμε ότι η μουσική είναι μία και ενιαία και αυτός είναι ο άξονας στον οποίο κινούμαστε. Προσπαθούμε να βρούμε τα καθολικά στοιχεία που έχουν όλοι οι λαοί, τα στοιχεία, δηλαδή, που καταλαβαίνουν όλοι οι λαοί και που υπάρχουν και στην ελληνική παράδοση, όπως είναι η πεντατονία. Εντοπίζουμε λοιπόν αυτά τα στοιχεία, τα δουλεύουμε και προσπαθούμε να τα περάσουμε μέσα από το πρίσμα μας.
Ελένη Βουγιουκλή: Κι εγώ σπούδασα κι άλλα πράγματα εκτός από μουσική. Στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας της Θεσσαλονίκης τελείωσα το τμήμα Σλαβικών και Βαλκανικών σπουδών, όπου έμαθα τούρκικα και αραβικά, αλλά σπούδασα και οικονομικά. Από τεσσάρων χρόνων, όπως και η Σουζάνα, πήγαινα στα ωδεία, με πιάνο, με ανώτερα θεωρητικά, αντίστιξη, φούγκα, χορωδία… Μαζί με τη Σουζάνα, ερευνούμε τις μουσικές του κόσμου και τις παρουσιάζουμε σε μουσικές παραστάσεις. Από πολύ μικρές εντοπίσαμε ότι μας ενδιαφέρει αυτό το είδος και πιο επαγγελματικά το παρουσιάζουμε τα τελευταία οκτώ, εννιά χρόνια.
Music Corner: Αν δεν κάνω λάθος, μεγαλώσατε στην Ξάνθη. Έπαιξε ρόλο το ότι βρισκόσασταν σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον στο να ασχοληθείτε με τις μουσικές του κόσμου;
Σουζάνα Βουγιουκλή: Φυσικά! Όπως και το γεγονός ότι μεγαλώσαμε σε ένα σπίτι όπου ακουγόντουσαν πολλά είδη μουσικής, από πολλές χώρες επίσης: από κλασική μέχρι ροκ, από τζαζ μέχρι παραδοσιακά –δεν είχε όρια. Οπότε το να ασχοληθούμε με την παράδοση ήρθε πολύ φυσικά. Επίσης ζήσαμε δύο χρόνια στην Αγγλία, σε πολύ νεαρή ηλικία -εγώ στα τρία, η Ελένη στα τέσσερα- κι εκεί πήγαμε και σε πολυπολιτισμικό σχολείο. Είχε μαθητές από την Κίνα, την Ιαπωνία… Οπότε όλα πήγαιναν προς αυτήν την κατεύθυνση πολύ φυσικά.
Music Corner: Με αφορμή τα όσα λέμε για την πολυπολιτισμικότητα, δεν σας φαίνεται αδιανόητο το ότι εξακολουθούν να υπάρχουν φαινόμενα ρατσισμού σήμερα;
Ελένη Βουγιουκλή: Απ’ ό,τι φαίνεται αυτά κάνουν κύκλο στην ανθρωπότητα τελικά. Η κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια είναι οικονομική, αλλά κρίση αξιών και κρίση σε ό,τι αφορά τον πολιτισμό και την παιδεία υπήρχε εδώ και πάρα πολύ καιρό. Απλά τώρα το πρόβλημα μπήκε και στις τσέπες μας. Όλη αυτή η κρίση που κουβαλάμε τόσα χρόνια οδηγεί σε ρατσιστικά φαινόμενα. Και όταν έρχεται πλέον και η κυριολεκτική πείνα και ό,τι συνεπάγεται αυτή, ο άνθρωπος δεν έχει κάποιο υπόβαθρο να στηριχτεί. Γι’ αυτό και λέμε ότι η παιδεία και ο πολιτισμός είναι το πιο σημαντικό.
Σουζάνα Βουγιουκλή: Όταν έχει παιδεία ο άνθρωπος δεν πέφτει εύκολα στη παγίδα του ρατσισμού.
Ελένη Βουγιουκλή: Ή, τέλος πάντων, όποιος καλλιεργεί τον εαυτό του σε όλους τους τομείς, οφείλει να σέβεται όλους τους ανθρώπους ως ίσους.
Σουζάνα Βουγιουκλή: Εμείς είμαστε από τους ανθρώπους που πιστεύουν πολύ στην Τέχνη και στη δύναμή της. Πολλοί θέλουν να περάσουν ότι η Τέχνη είναι μια πολυτέλεια, μια διασκέδαση. Η Τέχνη είναι κάτι πολύ πιο σημαντικό και γι’ αυτό πιστεύω ότι οι εκάστοτε πολιτικές εξουσίες προσπαθούν να τη χαλιναγωγήσουν και να τη χρησιμοποιήσουν σαν όπλο, όπως τους συμφέρει. Γιατί έχει πολλή δύναμη. Αλλάζει συνειδήσεις, ανοίγει μυαλά και σε βοηθά να κρατάς και την ταυτότητά σου. Δεν ισοπεδώνει.
Music Corner: Το γεγονός ότι ασχολείστε με μουσική που έχει να κάνει κατά κύριο λόγο με την παράδοση, ακούγεται ίσως λίγο παράξενο, αν σκεφτούμε το πόσο νέες είστε…
Ελένη Βουγιουκλή: Το δυστύχημα με την παράδοση στην Ελλάδα συγκεκριμένα -γιατί σε άλλες χώρες δεν παρατηρείται αυτό το ταμπού με την ηλικία τόσο έντονα- είναι ότι δημιουργήθηκαν κάποια στερεότυπα όλα αυτά τα χρόνια που μπορεί να μην έχουν και σχέση με την πραγματικότητα. Η παράδοση αποτελεί ένα πάρα πολύ ζωντανό πράγμα που μπορεί να τροφοδοτεί τους καλλιτέχνες και τους ανθρώπους κάθε εποχής αιωνίως, να μην τελειώνει ποτέ. Και κάθε άλλο παρά στάσιμη και συντηρητική είναι. Είναι το πιο προχωρημένο πράγμα, από τα πιο δύσκολα, πιστεύω, που υπάρχουν…
Σουζάνα Βουγιουκλή: Είναι η κουλτούρα του κάθε λαού που τη δίνει η μία γενιά στην άλλη. Αυτό είναι η παράδοση. Και όλα τα συγκροτήματα -ειδικά του εξωτερικού, της Αγγλίας, της Αμερικής- που έκαναν τομές, έχουν στηριχθεί πάνω στις δικές τους παραδόσεις. Τα μπλουζ, για παράδειγμα, είναι παραδοσιακά. Απλά εμείς έχουμε ένα κόμπλεξ και μια ξενολαγνεία, ούτως ή άλλως. Πρέπει, δηλαδή, κάποιος απ’ έξω να έρθει και να μας πει πόσο σημαντική είναι η παράδοση.
Ελένη Βουγιουκλή: Συγκροτήματα που ανήκουν σε συγκεκριμένα είδη μουσικής, όταν βγάζουν τα στοιχεία της παράδοσής τους, κάνουν τη διαφορά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα θεωρώ τους “System of a Down”, οι οποίοι, ενώ ανήκουν σε ένα είδος της ροκ, της metal, βγάζουν πάρα πολύ έντονα αυτό το αρμένικο στοιχείο και στη φωνή και στις ενορχηστρώσεις κι αυτό τους κάνει διαφορετικούς.
Music Corner: Στον πιο πρόσφατο δίσκο σας, “To Be Safe”, ο οποίος στιχουργικά και μουσικά είναι εξ ολοκλήρου δική σας δημιουργία, νομίζω ότι έχετε συνδυάσει όλα τα ακούσματα που αγαπάτε κι έχετε φτιάξει κάτι πολύ δικό σας…
Σουζάνα Βουγιουκλή: Με μια αυστηρή περιγραφή, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ρεμπέτικος μπλουζ δίσκος, αλλά έχει μέσα και όλα αυτά τα βαλκανικά στοιχεία, γιατί αυτά είναι ούτως ή άλλως μέσα στις φωνές και τα ακούσματά μας. Τον αποκαλούμε «σπονδή στην πεντατονία» γιατί ουσιαστικά όλα αυτά τα τραγούδια τα συνδέει η πεντατονία, μια κλίμακα που συγκινεί από Κινέζους και Αφρικανούς, μέχρι Αμερικάνους –όλους…
Music Corner: Η επιλογή του τίτλου ήταν εσκεμμένη; Γιατί ακούγεται λίγο οξύμωρος σε μια εποχή που κάθε άλλο παρά νοιώθουμε ασφάλεια…
Ελένη Βουγιουκλή: Ο τίτλος προήλθε από το ομώνυμο τραγούδι που έχει γράψει στίχους και μουσική η Σουζάνα. Εννοείται ότι και ως τραγούδι και ως τίτλος κρύβει έναν σαρκασμό και ο νοών, νοείτω. Η ουσία της Τέχνης, άλλωστε, είναι να αφήνει ελεύθερο τον ακροατή να την καταλάβει όπως θέλει.
Music Corner: Το καλοκαίρι συμμετείχατε και στη συναυλία του Ηλία Ανδριόπουλου στην Επίδαυρο –μια ωραία εμπειρία, φαντάζομαι…
Σουζάνα Βουγιουκλή: Ήταν υπέροχη εμπειρία! Ήταν πρώτη φορά που παίζαμε στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου και παρουσιάσαμε δύο ανέκδοτα τραγούδια του Ηλία Ανδριόπουλου, μελοποιημένα από «Το Μονόγραμμα» του Ελύτη. Ήταν δύο συναυλίες που θα μας μείνουν χαραγμένες…
Music Corner: Και τώρα έρχεται μια άλλη πολύ μεγάλη συναυλία, την πρώτη Νοεμβρίου στο φημισμένο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης…
Ελένη Βουγιουκλή: Πρόκειται για μια συναυλία τα έσοδα της οποίας θα πάνε στις οικογένειες των θυμάτων του Μαραθωνίου της Βοστώνης. Είναι όνειρο ζωής για μας να παίξουμε σε αυτόν τον θρυλικό χώρο και πραγματοποιήθηκε και σχετικά γρήγορα. Θα βάλουμε τα δυνατά μας, όπως πάντα, να είναι μια υπέροχη συναυλία. Ανυπομονούμε!
Music Corner: Τί ξεχωρίζετε η μία στην άλλη;
Σουζάνα Βουγιουκλή: Ξεχωρίζω το ταλέντο της Ελένης. Αυτό, νομίζω, είναι που τη χαρακτηρίζει και για μένα είναι πάνω απ’ όλα. Με επηρεάζει πολύ αυτό!
Ελένη Βουγιουκλή: Κι εγώ αντίστοιχα θαυμάζω πάρα πολύ τη Σουζάνα, για το ταλέντο της, για τη δύναμη που έχει και ως καλλιτέχνις και ως άνθρωπος. Γενικά, νομίζω, ότι η μία στην άλλη -πέρα από την αγάπη και τα αδελφικά αλλά και φιλικά συναισθήματα που μοιραζόμαστε- παρέχουμε φοβερή ψυχολογική και συναισθηματική στήριξη. Πράγμα που μας βοηθά και στις ζωές μας και στη δουλειά που κάνουμε μαζί. Μαζί νοιώθουμε ασφάλεια.
Σουζάνα Βουγιουκλή: Παίζει πολύ σημαντικό ρόλο το ότι μεγαλώσαμε μαζί κι έχουμε μάθει να δουλεύουμε μαζί. Υπήρχαν διαστήματα που μπορεί να μαλώναμε περισσότερο, αλλά το βασικότερο είναι ο σεβασμός και το ότι δεν χρειάζεται να αποδεικνύεις πράγματα –τα ξέρει ο άλλος.
Ελένη Βουγιουκλή: Όταν μπαίνεις σε διαδικασία να αποδεικνύεις είναι συνήθως πολύ φθοροποιό και χάνεις απ’ την ουσία. Εμείς περνάμε πολύ δημιουργικές περιόδους μαζί κι αυτό ήταν πολύ έντονο τώρα και με τη διαδικασία του δίσκου. Επειδή ήταν εξ ολοκλήρου δική μας δημιουργία και παραγωγή ανεξάρτητη, λέγαμε στην αρχή ότι θα είναι ένα βουνό για μας. Αλλά, τελικά, όταν βασίζεται και εμπιστεύεται ο ένας τον άλλον ότι πηγαίνει το πράγμα πιο καλά. Παρ’ όλα αυτά, ήταν μια δύσκολη διαδικασία, γιατί όταν ένας καλλιτέχνης, πέρα απ’ τη δουλειά του, πρέπει να ασχολείται με χίλια δυο περιφερειακά πράγματα, όσο κι αν μπορεί να τα κάνει, είναι αγχωτικό. Εμείς, πέρα από την καλή σχέση που έχουμε μεταξύ μας, ευτυχώς έχουμε και εξαιρετικούς ανθρώπους που μας βοήθησαν στη δουλειά μας. Είναι ο Μιχάλης Κοτσιφάκης που δουλέψαμε μαζί στην παραγωγή του δίσκου, ο Τίτος Καρυωτάκης που έκανε την ηχοληψία είναι ένας ιδιαίτερα ταλαντούχος άνθρωπος στη δουλειά του. Όπως επίσης και οι μουσικοί μας, ο Αλέξης Αποστολάκης στα τύμπανα και ο Χρήστος Τσαπράζης στο κοντραμπάσο, τους οποίους θαυμάζουμε πάρα πολύ.
Σουζάνα Βουγιουκλή: Επειδή με την Ελένη έχουμε ένα ιδιαίτερο δέσιμο όλα αυτά τα χρόνια, είναι δύσκολο να μπει κάποιος και να δέσει εξίσου καλά. Κι όμως αυτό συνέβη!
Ελένη Βουγιουκλή: Κι έτσι δημιουργήθηκε μια δουλειά για την οποία είμαστε πάρα πολύ περήφανες γιατί έχει γίνει ακριβώς όπως την ονειρευτήκαμε εξ αρχής.
Music Corner: Όσο σας ακούω να μιλάτε, νομίζω ότι δεν έχει νόημα να σας ρωτήσω αν θα σκεφτόσασταν ποτέ να τραγουδήσετε η μία χωρίς την άλλη…
Σουζάνα Βουγιουκλή: Αν είναι εσωτερική ανάγκη, μπορεί να προκύψει. Αλλά, προς το παρόν, αυτό που μας γεμίζει και είμαστε πλήρεις είναι αυτό που κάνουμε.
Music Corner: Εσείς που τραγουδάτε σε τόσες πολλές και διαφορετικές γλώσσες, πώς θα «ορίζατε» τη γλώσσα τη μουσικής, πώς την αντιλαμβάνεστε;
Σουζάνα Βουγιουκλή: Ίσως το αλφάβητο αυτής της γλώσσας να αποτελείται απ’ τα καθολικά στοιχεία των λαών που μπορούμε να τα καταλάβουμε όλοι. Δηλαδή, ίσως να ‘ναι κάποια γράμματα που καταλαβαίνουν όλοι. Εμείς τις γλώσσες τις θεωρούμε μέρος της μουσικής. Δεν γίνεται να ακούσεις ένα τραγούδι στα αγγλικά και το ίδιο τραγούδι στα ελληνικά και να μην είναι διαφορετικό. Είναι πολύ διαφορετικό, επηρεάζει και στη ροή της μελωδίας.
Ελένη Βουγιουκλή: Η μουσική είναι μια ανάγκη που υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους σε όλους τους αιώνες και είναι και η πιο άμεση μορφή τέχνης. Νομίζω ότι αυτή της η ιδιότητα λειτουργεί από μόνη της σαν γλώσσα επικοινωνίας, μας φέρνει πιο κοντά. Είναι όμως και λίγο παγίδα γιατί ο καθένας μπορεί εύκολα να σε κρίνει, χωρίς να έχει ιδιαίτερες γνώσεις, όπως χρειάζεται, για παράδειγμα, για να κάνεις κριτική στον χορό. Η μουσική είναι μια μορφή τέχνης που αφορά σε όλον τον κόσμο -κι έτσι πρέπει να είναι- και γι’ αυτό την αγαπάμε.
Music Corner: Εσείς που τραγουδάτε με τόσο υψηλές τεχνικές απαιτήσεις, πώς μπαίνετε στη διαδικασία να αφήνετε την τεχνική στην άκρη και να προτάσσετε το συναίσθημα; Γιατί αυτό πρέπει να περάσει στο κοινό…
Σουζάνα Βουγιουκλή: Η τεχνική και η δουλειά γίνεται στις πρόβες, στο σπίτι, στο στούντιο. Πάνω στη σκηνή αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να μην σκέφτεσαι. Πρέπει να βγαίνει αυθόρμητα όλο αυτό που έχεις δουλέψει πριν και να σε ενδιαφέρει μόνο να το επικοινωνήσεις.
Ελένη Βουγιουκλή: Το συναίσθημα που έχουμε πάνω στη σκηνή όταν τραγουδάμε και αυτό που θα θέλαμε να μεταφέρεται στον κόσμο είναι αυτό που έχουμε κι εμείς ως ακροατές, όταν ακούμε κάτι που μας αρέσει. Ακόμη και ο τρόπος που επιλέγουμε τα τραγούδια που θέλουμε να πούμε, πέρα από το να μας προκαλούν φωνητικά και μουσικά, είναι το να συγκινούν εμάς τις ίδιες. Να μας συγκλονίζουν, αν γίνεται. Κι αυτό το αυθεντικό συναίσθημα θέλουμε να διατηρούμε πάντα και να το μεταφέρουμε.
Σουζάνα Βουγιουκλή: Το κοινό δεν χρειάζεται εκείνη την ώρα να καταλαβαίνει πόσο δύσκολο είναι η τί ακριβώς κάνεις. Δεν είναι το ζητούμενο να καταλάβει πόσο παιδεύεσαι. Το θέμα είναι να τον αγγίξεις.
Music Corner: Θέλω να κλείσουμε με τα σχέδια και τα όνειρά σας για το μέλλον…
Σουζάνα Βουγιουκλή: Αυτό που θέλουμε είναι να δίνουμε συναυλίες σε χώρους που μας δημιουργούν κάτι, να έχουν μια δυναμική και οι ίδιοι οι χώροι. Να κάνουμε ακριβώς αυτό που έχουμε στον νου μας χωρίς εκπτώσεις και μακάρι και στα πενήντα μας, που λέει ο λόγος, να έχουμε αυτήν την ελευθερία που έχουμε τώρα. Μπορεί να είναι δύσκολες οι εποχές και οικονομικά, γιατί όλα αυτά χρειάζονται κάποιο κεφάλαιο, αλλά είμαστε γεμάτες με αυτό που κάνουμε. Και θέλω να συνεχίσουμε να είμαστε έτσι πλήρεις. Υπάρχουν χώροι στον νου μας και χώρες που θέλουμε να πάμε και μακάρι να τα καταφέρουμε! Και καλλιτέχνες που θαυμάζουμε με τους οποίους θα θέλαμε να συνεργαστούμε.
Ελένη Βουγιουκλή: Στα πιο πρακτικά, μετά το Carnegie Hall θα επιστρέψουμε με συναυλίες ανά την Ελλάδα με αφορμή τη δισκογραφική μας δουλειά. Θα παίξουμε και στην Αθήνα τις δύο πρώτες Πέμπτες του Δεκέμβρη στο «Ρυθμός Stage». Δισκογραφικά κάναμε φέτος και μια συνεργασία με τους “Rotting Christ”, τους οποίους αγαπάμε και παρακολουθούμε από μικρές και μας άρεσε πάρα πολύ το αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς. Θέλουμε πάντα να συνεργαζόμαστε με αξιόλογους και αυθεντικούς ανθρώπους και μουσικά να κάνουμε πράγματα που μας προχωράνε. Από ‘κει και πέρα, εύχομαι να έχουμε όλοι μας και ψυχική και σωματική υγεία, για να μπορούμε να είμαστε δυνατοί και να αντιμετωπίζουμε όλα όσα έρχονται.
——————-
*** Ευχαριστούμε το bar “La Soiree de Votanique” (Καστοριάς 38, Βοτανικός, τηλ. 210 3471401) για την άψογη φιλοξενία…
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…