Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
Τρίτη, 16 Σεπτεμβρίου 2014
Η δουλειά τους περιορίστηκε στην πίστα, στο στούντιο, στη γραφή μουσικής και στίχου και πουθενά αλλού. Άλλοι έκαναν μεγάλη επιτυχία, άλλοι μικρότερη. Άλλοι συνεχίζουν την πορεία τους και παλεύουν, άλλοι έχουν αποχωρήσει. Άλλοι έχουν φύγει από τη ζωή.
Όμως, όλοι τους ανεξαιρέτως έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στην ελληνική μουσική σκηνή και δικαιούνται αυτό που τους προσφέρουμε: Μια γωνιά “αφιερωμένη εξαιρετικά”…!
———————————————————–
| Στέλιος Καζαντζίδης: Ελλάς-Τουρκία…συμμαχία |
Στη «χαραυγή» της δεκαετίας του ’60, ο Στέλιος Καζαντζίδης ήταν ο «απόλυτος άρχοντας» του λαϊκού τραγουδιού. Κάθε βράδυ επικρατούσε το αδιαχώρητο στα νυχτερινά κέντρα όπου εμφανιζόταν, οι εκδηλώσεις λατρείας προς το πρόσωπό του συχνά υπερβαίνανε τα όρια, ενώ οι δίσκοι 45 στροφών που ηχογραφούσε γίνονταν ανάρπαστοι. Δε θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι δε μπορούσε να κυκλοφορήσει στο δρόμο…
Στο απόγειο της καλλιτεχνικής ακμής του λοιπόν, επιχείρησε να ξεφύγει λίγο από τα «καθαρόαιμα» λαϊκά τραγούδια που έλεγε και να δοκιμάσει να ηχογραφήσει κάποια δημοτικά. Ουδέποτε βεβαίως διεκδίκησε τις δάφνες του ερμηνευτή παραδοσιακών ασμάτων, αλλά με αυτή την απόπειρα θέλησε να φέρει πιο κοντά στον κόσμο το δημοτικό τραγούδι, εκμεταλλευόμενος κατά κάποιο τρόπο την τεράστια αποδοχή που είχε από μέρους του…
Παράλληλα, δοκίμασε να ερμηνεύσει και ορισμένα παραδοσιακά τραγούδια της Τουρκίας. Η επιλογή του προκάλεσε ποικίλα σχόλια, δεδομένου ότι (και) τότε οι σχέσεις των δύο χωρών βρίσκονταν σε ένταση και δεν έλειψαν οι αντιδράσεις. Ωστόσο, ο Καζαντζίδης ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στους γείτονες και όσες φορές εμφανίστηκε εκεί, κυριολεκτικά αποθεώθηκε.
Η επαφή του μ’ αυτά τα δύο είδη τραγουδιών άφησε πίσω της ορισμένες μοναδικές κι ανεπανάληπτες ερμηνείες, αποδεικνύοντας ότι η φωνή του είχε τη δυνατότητα να προσαρμοστεί σε οποιοδήποτε μουσικό «χώρο» κάνοντάς τον «δικό της». Στο σημερινό αφιέρωμα λοιπόν -και με αφορμή τη συμπλήρωση δεκατριών ετών από την «αναχώρησή» του- θα παρουσιάσουμε τον Στέλιο Καζαντζίδη σε δημοτικά και τουρκικά τραγούδια…
Τα δημοτικά
Το καλοκαίρι του 1960 με τη βοήθεια ορισμένων από τους πιο σπουδαίους σολίστες της δημοτικής μουσικής μας, ο κορυφαίος ερμηνευτής βρέθηκε στο στούντιο της Columbia για να ηχογραφήσει για πρώτη φορά κάποια από τα πιο γνωστά «διαμάντια» του είδους. Τραγούδησε τέσσερα από αυτά στις 18 Ιουλίου 1960, τα οποία κυκλοφόρησαν σε δύο δισκάκια 45 στροφών από την “His master’s voice”.
Στο ένα υπήρχαν «Το παπάκι» και «Κόβω μια κλάρα» (7 PG 2736) και στο άλλο τα «Αγκινάρα» και «Μου παρήγγειλε τ’ αηδόνι» (7 PG 2737), διασκευασμένα από τον ίδιο τον Καζαντζίδη και τον Χρήστο Κολοκοτρώνη. Η ερμηνεία του ήταν απλώς τέλεια και βεβαίως δε νομίζω να υπάρχει Έλληνας απανταχού που να μη γνωρίζει τα εν λόγω τραγούδια, τα οποία έγιναν ευρέως γνωστά και από τη φωνή του μέγιστου των εγχώριων -και όχι μόνο- ερμηνευτών…
Σολίστες ήταν οι Βασίλης Σαλέας (κλαρίνο), Γιώργος Κόρος (βιολί), Βαγγέλης Σκουρτανιώτης (λαούτο), Γιάννης Δέδες και Πάνος Πετσάς (κιθάρες), Βαγγέλης Μεθυμάκης (κρουστά) και Σπύρος Αναγνώστου (μπάσο). Όλοι τους ένας κι ένας…
Την ίδια ημέρα, η Μαρινέλλα και η Γιώτα Λύδια (με τις οποίες ο Καζαντζίδης εμφανιζόταν εκείνη την εποχή στο πάλκο της «Μαντουμπάλας») ηχογράφησαν ένα ποτ πουρί από συρτά και καλαματιανά, συνοδεία των ίδιων μουσικών.
Ωστόσο, ο Στέλιος Καζαντζίδης δεν αρκέστηκε σ’ αυτά τα τέσσερα δημοτικά τραγούδια κι έτσι, σχεδόν δύο χρόνια μετά ηχογράφησε άλλα τόσα. Κατ’ αρχήν, με τη βοήθεια του Γιώργου Κόρου που τα διασκεύασε και φυσικά έπαιξε βιολί, στις 20 Φεβρουαρίου 1962 τραγούδησε τα «Μ’ έκαψες γειτόνισσα» και «Σαράντα παλικάρια», τα οποία κυκλοφόρησαν από την “His master’s voice” σε δισκάκι 45 στροφών (7 PG 3101).
Εννιά μέρες αργότερα, την πρώτη Μαρτίου του ’62 στάθηκε μπροστά στο μικρόφωνο για να ηχογραφήσει άλλα δύο δημοτικά «στολίδια» που ήτανε και τα τελευταία. Πρόκειται για τα «Έλα βρε Χαραλάμπη» και «Να ‘σαν τα νιάτα δυο φορές», που εκδόθηκαν πάλι με την ετικέτα της “His master’s voice” (7 PG 3102). H ορχήστρα που έπαιξε και σε τούτη την «τετράδα» ήταν η ίδια, με τη διαφορά ότι στο κλαρίνο ακουγόταν ο Γιάννης Βασιλόπουλος αντί του Βασίλη Σαλέα.
Αυτή είναι η προσφορά του Στέλιου Καζαντζίδη στο δημοτικό τραγούδι μας. Όχι ιδιαίτερα μεγάλη σε ποσότητα, αλλά αντιστρόφως ανάλογη σε ποιότητα. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και σήμερα σε πολλά γλέντια, τούτα τα «διαμάντια» ακούγονται με τη δική του φωνή…
Αυτά τα οκτώ τραγούδια που ηχογράφησε το 1960 και το 1962 κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά στις 33 στροφές το 1977 στο άλμπουμ με τίτλο «Ο Στέλιος Καζαντζίδης σε δημοτικά τραγούδια», μαζί με τα δύο ποτ πουρί της Μαρινέλλας με τη Γιώτα Λύδια που αναφέραμε παραπάνω…
Τα τουρκικά
Το 1959, ο Στέλιος Καζαντζίδης επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Τουρκία για κάποιες εμφανίσεις μαζί με τη Μαρινέλλα. Η απήχηση που είχε στο κοινό της γειτονικής χώρας ήτανε τεράστια και ο λαός της κυριολεκτικά τον λάτρεψε. Τα εισιτήρια όλων των παραστάσεων είχανε προπωληθεί καιρό πριν, ενώ δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρχαν εκεί και αρκετοί Έλληνες που θέλανε να δουν από κοντά το είδωλό τους…
Όλα αυτά ήτανε φυσικό να συγκινήσουνε τον μεγάλο ερμηνευτή κι έτσι, λίγο καιρό αργότερα αποφάσισε να ηχογραφήσει μια σειρά παραδοσιακών τραγουδιών στην τουρκική γλώσσα. Η εποχή ήτανε και πάλι εξαιρετικά δύσκολη όσον αφορά τις σχέσεις των δύο χωρών, όμως ο Καζαντζίδης με αυτή την κίνηση προσπάθησε να περάσει το μήνυμα ότι οι λαοί δεν έχουνε να χωρίσουνε τίποτε και είναι τα μόνιμα θύματα της πολιτικής και των πολιτικών…
Έτσι, στις 12 Ιουλίου 1960 -μόλις έξι μέρες πριν τη «δημοτική» απόπειρά του-, ο ερμηνευτής ηχογραφεί έξι παραδοσιακούς σκοπούς της Τουρκίας -και με τέλεια προφορά- οι οποίοι θα κυκλοφορήσουνε σε τρία 45άρια από την Columbia με την εξής σειρά και διάταξη:
SCDG 2748: «Τσαντιρίμ ουστούνε» («Επάνω στο τσαντίρι μου») / «Όγλαν, όγλαν καλκ γκιντελίμ» («Αγόρι σήκω να φύγουμε»).
SCDG 2749: «Μπεγκλεντίμ ντα γκελμεντίν» («Σε περίμενα και δεν ήρθες») / «Χανί μπενίμ ελί ντιρέμ παστιρμά» («Πού είναι τα 50 δράμια παστουρμάς μου;»).
SCDG 2750: «Χερ γερ καρανλίκ» («Παντού σκοτάδι») / «Τζάνιμι γιάκτιμ άλιμ» («Αλή μου έκαψες την καρδιά»). Αυτό το τραγούδι ένα χρόνο αργότερα (1961) θα διασκευαστεί στα ελληνικά από τον ίδιο τον Καζαντζίδη και με δικούς του στίχους θα «μετατραπεί» στο πασίγνωστο «Έξω ντέρτια και καημοί»…
Οι ερμηνείες του «Στελάρα» είναι άνευ σχολιασμού -ακούστε τον παρακάτω στο “Χερ γερ καραλνίκ” και θα καταλάβετε τι σημαίνει ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΗΣ-, ενώ και τα τραγούδια σε γενικές γραμμές είναι αρκετά γνωστά και στην Ελλάδα. Κυρίως ο καρσιλαμάς «Τσαντιρίμ ουστούνε» («Ραμπί-ραμπί» για τους…λιγότερο μυημένους) και το υπέροχο λαϊκό βαλς «Μπεγκλεντίμ ντα γκελμεντίν»…
Την ορχήστρα αποτελούσαν οι Βασίλης Σαλέας (κλαρίνο), Γιώργος Κόρος (βιολί), Βαγγέλης Σκουρτανιώτης (λαούτο), Θόδωρος Δερβενιώτης (ντέφι), Βαγγέλης Μεθυμάκης (κρουστά), Γιάννης Δέδες (κιθάρα), Γ. Λειβαδίτης (σαντούρι).
Το Μάρτιο του 1962, ο Στέλιος Καζαντζίδης θα εμφανιστεί ξανά στην Τουρκία και θ’ αποθεωθεί εκ νέου από το λαό της. Εκείνη την περίοδο είχε «απομακρυνθεί» από τη Μαρινέλλα (προσωρινά όπως αποδείχτηκε) και ακούστηκαν πολλά τότε για τον ανεκπλήρωτο έρωτά του για μια πασίγνωστη Τουρκάλα τραγουδίστρια…
Κατά την παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη, ηχογράφησε άλλα δύο τραγούδια στην τουρκική γλώσσα που ήτανε και τα τελευταία της καριέρας του. Πρόκειται για τα «Πιναρντά μπουλντούμ σενί» («Σε βρήκα στον ποταμό») και «Χαμσί κοϊντούμ ταβαγιά» («Έβαλα στο τηγάνι το γαύρο») τα οποία κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα από την “His master’s voice” με κωδικό 7 PG 3308. Κλαρίνο παίζει ο διάσημος Τούρκος σολίστας Σουκρί Μπέη…
Αυτή η «οκτάδα» τούρκικων τραγουδιών κυκλοφόρησε για πρώτη φορά σε δίσκο 33 στροφών το 1980 με τίτλο «Τραγούδια της Ανατολής», μαζί με κάποια «συμπληρώματα» άλλων τραγουδιστών και ορχηστρικά κομμάτια.
Το 1991, τόσο τα δημοτικά όσο και τα τουρκικά τραγούδια που ηχογράφησε ο Στέλιος Καζαντζίδης εκδόθηκαν σε 33άρι βινύλιο με τίτλο «Εξ ανατολών προς δυσμάς» με επιμέλεια του Δημήτρη Ράνιου και χωρισμένα στις δύο πλευρές του δίσκου (οκτώ συν οκτώ)…
—————–
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…