«Αν αξίζει τον κόπο που ήρθαμε σ’ αυτόν τον πλανήτη, είναι για να ξεπερνάμε τα όριά μας»…
Συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στη Μαρία Αβραμίδου
Φωτογράφηση: Θαλίνα Καρπούζη
Music Corner – 4/7/2012
Δύο σπουδαίοι καλλιτέχνες που έχουν χαρακτηρίσει με το έργο τους τη μουσική στη χώρα μας, έχοντας ταυτόχρονα ξεπεράσει τα ελληνικά σύνορα, συναντώνται επισήμως για πρώτη φορά επί σκηνής, ξεκινώντας από το «Φεστιβάλ στο Λόφο» στο Βεάκειο Θέατρο του Πειραιά, στις 5 Ιουλίου.
Με αυτήν την αφορμή, ο Θάνος Μικρούτσικος και η Μαρία Φαραντούρη μίλησαν στο MusicCorner.gr για τέχνη και πολιτική, κάνοντας ένα μικρό διάλειμμα από τις πρόβες τους. Η συνομιλία τους, χειμαρρώδης και αυθόρμητη, δύσκολα θα χαρακτηριστεί …φυσιολογική συνέντευξη, αφού οι ερωτήσεις προσέφεραν απλά το πλαίσιο για μια δυναμική μεταξύ τους συζήτηση!
Music Corner: Ας ξεκινήσουμε με αυτή την πρώτη σας επί σκηνής συνεργασία. Τι ακριβώς θα παρουσιάσετε στο Βεάκειο την Πέμπτη που μας έρχεται;
Θάνος Μικρούτσικος: Τυπικά δεν είναι η πρώτη συνεργασία, με την έννοια ότι πριν από πάρα πολλά χρόνια, δύο μέρες πριν γίνει η δικτατορία στην Ελλάδα, είχαμε βρεθεί με τη Μαρία πάνω στη σκηνή, στα «Νέγρικα» του μακαρίτη του Μάνου Λοΐζου. Ήταν μια πολύ συγκινητική στιγμή, όλοι ήμασταν πιτσιρικάδες, 18, 19, 20, 21 χρόνων… Η Μαρία τραγουδούσε «Τα Νέγρικα», ο Λοΐζος έπαιζε στα πλήκτρα, εγώ στο πιάνο, ο Σαββόπουλος στην κιθάρα… Αυτή ήταν η πρώτη μας επαφή. Η δεύτερη έγινε όταν, το 1992, εγκαινιάσαμε μαζί τον Άγιο Αχίλλειο στις Πρέσπες, που ήταν γύρω στα χίλια χρόνια ακατοίκητος. Ήταν μικρή συνεργασία, τέσσερα πέντε τραγούδια πιάνο – φωνή. Θα ήθελα όμως να κάνω μια αναδρομή στην καριέρα της, ούτως ώστε να μάθουν κάποια πράγματα και οι νεώτεροι.
Η Μαρία ξεκίνησε την καριέρα της πάρα πολύ νέα, μαθήτρια γυμνασίου. Έκανε τότε έναν θρυλικό δίσκο, τη «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν», σε μουσική του Θεοδωράκη και ποίηση του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Έγινε απευθείας γνωστή και, όταν έγινε η δικτατορία και φύγανε έξω τρεις – τέσσερις μουσικοί και τραγουδιστές, ξεκίνησε μια σταδιοδρομία απίστευτη. Γυρίζοντας πολύ νέα στην Ελλάδα με τη Μεταπολίτευση, ήταν ταυτοχρόνως πασίγνωστη σε ολόκληρο τον κόσμο. Τραγούδησε τα μεγαλύτερα έργα του Μίκη Θεοδωράκη, χωρίς τα οποία δεν θα υπήρχαμε εμείς. Σ’ αυτά τα έργα προσπαθήσαμε να μοιάσουμε κι έτσι περιείχαμε όλοι οι τότε νεώτεροι συνθέτες, και τις φωνές κυρίως του Μπιθικώτση και της Φαραντούρη. Η σταδιοδρομία της δεν περιορίστηκε εκεί, καθώς, τη δεκαετία του ’70, ο Χατζιδάκις την πήρε ως βασική του ερμηνεύτρια. Έτσι, ουσιαστικά εκπροσωπεί τις δυο κολώνες του ελληνικού πολιτισμού και έκανε μια πολύ μεγάλη καριέρα και στο εξωτερικό, συνεργαζόμενη με σπουδαίους μουσικούς, όπως ο John Williams, και μεγάλες ορχήστρες.
Όταν πήγα στο εξωτερικό και ξεκίνησα τη δουλειά μου, κυρίως στο θέατρο και στην κλασική μουσική, τα πρώτα τρία ονόματα που σε ρωτούσαν ήταν, Θεοδωράκης, Σκαλκώτας και Φαραντούρη! Απ’ όλους τους τραγουδιστές και τις τραγουδίστριες που έζησαν, μεγάλωσαν, δούλεψαν και τραγούδησαν στην Ελλάδα, η Μαρία μακράν είναι η παγκόσμια ελληνική φωνή. Τη θαύμαζα πάντα –θυμάμαι που τη δεκαετία του ’70 είχαμε δουλέψει στο θέατρο κάποια πράγματα του Μπρεχτ και μου ‘χε πει ότι θα’ θελε να τα πει. Δεν μας έκατσε τότε και, κάθε φορά που βλεπόμασταν, λέγαμε μονότονα να δουλέψουμε μαζί. Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Τα τελευταία χρόνια είχε ήδη βάλει από μόνη της στο ρεπερτόριό της κάποια δικά μου τραγούδια, τα οποία έλεγε και λέει εξαιρετικά, και αποφασίσαμε ότι δεν πάει άλλο! Μπορεί να ‘μαστε …πολύ νέοι άνθρωποι κι εγώ κι αυτή, αλλά πρέπει να ξεκινήσουμε! Και θεωρώ ότι αυτό που κάνουμε αυτό το καλοκαίρι είναι η αρχή μιας συνεργασίας, την οποία επιθυμούμε να συνεχίσουμε και δισκογραφικά.
Η Μαρία έχει πολύ σημαντικότερη φωνή από τότε που τη γνώρισα. Και δεν είναι κομπλιμέντο επειδή είναι μπροστά –δεν κάνω κανένα κομπλιμέντο σε ό,τι αφορά τη δουλειά μου. Έχει ακριβώς αυτή τη νεανικότητα, χωρίς να χάσει ίχνος απ’ τη φωνή της -μη σου πω πως έχει προσθέσει στη φωνή της- και ταυτόχρονα υπάρχει όλη η ωριμότητα αυτής της μεγάλης δουλειάς που έχει κάνει με τον Χατζιδάκι και τον Θεοδωράκη… Έχει τραγουδήσει επίσης Kurt Weill, Lucio Dalla…
Είμαι πολύ ευτυχής με αυτή τη συνεργασία που θα ξεκινήσει στο Βεάκειο στις 5 του μηνός. Θα συνεχίσουμε στην Πάτρα στις 18/7, μετά στο Sani Festival στη Χαλκιδική που γιορτάζει τα 20 του χρόνια και μας κάλεσε, και θα καταλήξουμε στο Ηρώδειο, σε μία συναυλία υπό τον τίτλο «Η Συνάντηση».
Αλλά αυτή ειλικρινά είναι η αρχή και σας το λέω και τώρα που βρισκόμαστε μετά την πρόβα -όπου εξεπλάγην με τον τρόπο με τον οποίο τραγούδησε τα τραγούδια μου-, ότι έχουμε να κάνουμε ακόμη πολλά! Να πω εδώ ότι στις δύο πρώτες συναυλίες θα είναι μαζί μας ο Γιάννης Κούτρας, ο οποίος είναι σήμα κατατεθέν σε ό,τι αφορά τον «Σταυρό του Νότου», που είναι η αιχμή του δόρατος της τραγουδοποιίας μου. Το πιο σημαντικό είναι ότι η ορχήστρα μας είναι λιτή –δύο πιάνα και πνευστά. Το ένα πιάνο είναι ο Θοδωρής Οικονόμου, ο οποίος επελέγη από τον Bob Wilson, τον μεγαλύτερο σκηνοθέτη στον κόσμο, ως ο βασικός ερμηνευτής για την «Οδύσσεια» που θα ανέβει την ερχόμενη σεζόν στο Εθνικό Θέατρο. Και βεβαίως ο Θύμιος Παπαδόπουλος, ο οποίος εκτός από δεξιοτέχνης 16 πνευστών, είναι παραγωγός νεώτερων τραγουδοποιών, συνθέτης θεατρικής και κινηματογραφικής μουσικής, ο πιο πολυσύνθετος έλληνας μουσικός σε ευρωπαϊκή κλίμακα.
Από τον τρόπο που θα παίξουμε -και η Μαρία αυτό θα αρχίσει να το καταλαβαίνει απ’ το Βεάκειο και μετά!- δεν προδίδουμε τα τραγούδια στη λειτουργία τους και στην πρώτη ύλη, αλλά τα απογειώνουμε με παιξίματα προσχεδιασμένα, με ελεγχόμενους αυτοσχεδιασμούς. Έτσι πετυχαίνουμε πράγματα τα οποία δεν θα ήταν ίδια με μια πιο τυπική ορχήστρα ελληνικού τραγουδιού.
Music Corner: Κυρία Φαραντούρη, νομίζω ότι ο λυρισμός και ο δυναμισμός της φωνής σας ταιριάζουν πάρα πολύ με τη μουσική του κύριου Μικρούτσικου. Από τα κομμάτια που έχετε επιλέξει να ερμηνεύσετε στη συναυλία, υπάρχει κάποιο που θέλατε οπωσδήποτε να πείτε ή κάποιο που σας πρότεινε ο συνθέτης και δεν το περιμένατε;
Μαρία Φαραντούρη: Θα ήθελα πριν απαντήσω, να πιάσω κι εγώ το νήμα απ’ την αρχή. Παρότι είμαστε ίδια γενιά και είχαμε κοινές πορείες και βιώματα, θυμάμαι ότι, την εποχή που εμφανίστηκε ο Θάνος με τα πολιτικά τραγούδια, τάραξε τα νερά. Ήταν μια τομή και αυτό είναι το βασικό σε έναν δημιουργό. Διότι υπάρχουν πολλοί που κάνουν και καλά τραγούδια και σουξέ, αλλά το να δημιουργήσεις τομή σε κάτι δεν γίνεται συχνά. Και όταν βγήκε το έργο του πολύ καλά εκφρασμένο από την κορυφαία Μαρία Δημητριάδη, την οποία ήξερα από την εποχή του Θεοδωράκη όπου συνυπήρξαμε, είδα ότι εκεί ολοκληρώθηκε και η Μαρία. Ήταν η αποκορύφωση και του ταλέντου της και της ευαισθησίας της στο έργο του Μικρούτσικου. Οπότε, ενώ πραγματικά ζήλευα -μερικά τραγούδια τα θεωρούσα εξαιρετικά-, δεν μπορούσα να μπω κι εγώ μέσα σ’ αυτόν τον κύκλο. Κάποια, όπως τη «Θεσσαλονίκη» σε ποίηση Καββαδία, τα έλεγα σε συναυλίες μου. Λίγο αργότερα συμπεριέλαβα την «Ελένη», άλλο κορυφαίο τραγούδι και νομίζω ότι μου πηγαίνει.
Τον Θάνο τον είχα ακούσει κυρίως στην πρώτη του περίοδο, με τα πολιτικά, με τους μεγάλους ποιητές –Μπρεχτ, Μαγιακόφσκι, Βολφ Μπίρμαν… Στη δεύτερή του περίοδο δημιουργικά, με τη μελοποίηση του Καββαδία και τις συνεργασίες με σπουδαίους άνδρες ερμηνευτές, δεν προέκυψε κάτι που να μας συνδέσει. Κάποια πράγματα χρειάζονται και τη σωστή στιγμή για να γίνουν. Τώρα λοιπόν ήρθε η κατάλληλη στιγμή, διότι επανέρχονται αυτά τα κλασικά και διαχρονικά τραγούδια και βρίσκουν το απόλυτο νόημά τους σε αυτήν την κρίσιμη εποχή.
Ένα άλλο που με γοήτευε στα τραγούδια του είναι ότι κατάφερε -κι αυτό είναι δική του κατάκτηση- επαναλαμβάνοντάς τα, να τα προσεγγίζουν και να τα τραγουδούν οι νέες γενιές. Αυτό δεν είναι εύκολο πράγμα! Ακόμη και σε σπουδαίους μουσουργούς δεν γίνεται εύκολα αυτό… Αυτή η κατάκτηση, έχει ως ορόσημό τον Καββαδία και όλα αυτά που τον περιβάλλουν, όπως είναι για τον Χατζιδάκι «Ο Μεγάλος Ερωτικός» και για τον Θεοδωράκη «Το Άξιον Εστί».
Θάνος Μικρούτσικος: Πέρα από σεμνοτυφίες, αυτό που λέει η Μαρία φαίνεται από δεκάδες χιλιάδες νέα παιδιά που κατακλύζουν με ουσιαστικό τρόπο και αποδέχονται τη δουλειά μου. Σε όλες τις γενιές, έχουν γραφτεί απίστευτα τραγούδια που έχουν γίνει κτήμα του κόσμου και είναι εξαιρετικά. Αυτό που εγώ πρότεινα και αυτό το οποίο με κάνει αυτή τη στιγμή να έχω ακροατήρια από τρεις τουλάχιστον γενιές, είναι η διεύρυνση των ορίων της φόρμας που παρέλαβα –κυρίως από τους δύο μεγάλους, αλλά και από άλλους ομοτέχνους που δούλευαν εκείνη την περίοδο. Όταν βγήκα με τα πολιτικά, πολλοί είπαν: «Βρε, από που μας ήρθε τούτος;», διότι δεν έμοιαζαν με επίσης πολύ καλά τραγούδια που γράφονταν εκείνη την περίοδο από άλλους. Εγώ σεβάστηκα τη φόρμα που υπήρχε από πριν και προσπάθησα να διευρύνω τα όριά της. Αυτό μου επιτρέπει σήμερα, τραγούδια ακόμη και της δεκαετίας του ’70, να μπορούν να παιχτούν σε νέα παιδιά, χωρίς αλλαγές ιδιαίτερες και να τα αγγίζουν κατευθείαν. Άκουσα αυτό που μου είπε, τότε επί δικτατορίας, ο δάσκαλός μου, ο Γιάννης Ρίτσος. «Γράφε για ό,τι σε καίει. Σε καίει η μοναξιά σου, γράψε για τη μοναξιά σου. Σε καίει ο έρωτας, θα γράψεις για τον έρωτα. Σε καίει ο αγώνας, η διεκδίκηση, θα γράψεις για τον αγώνα. Αλλά, πρόσεχε! Με σεβασμό στο πριν, θα κοιτάς το μετά». Αυτά τα λόγια είναι η εξήγηση του ακροατηρίου μου που συνεχώς ανανεώνεται.
Μαρία Φαραντούρη: Ακούγοντας ξανά τα τραγούδια του, προκειμένου να γίνει η επιλογή για τη συναυλία, την οποία θα διευρύνουμε στην παράσταση του Ηρωδείου, κατάλαβα ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με μια ιδιαίτερη σχολή τραγουδιού. Μπορεί κάποιος να πει «Α, τί εύκολη μελωδία που είναι!», αλλά έχει πολλές παγίδες, είτε ρυθμικές είτε εκφραστικές. Ο λόγος πολλές φορές είναι πυκνός και χρειάζεται προσοχή στο πώς τον εκφέρεις. Κάποια άλλα τραγούδια έχουν τεράστια έκταση… Εντάξει, κάνω την προσπάθειά μου και τα βγάζω πέρα! Δεν είναι όμως απλά έρχεται η Φαραντούρη, να πούμε πέντε τραγούδια! Θέλω να είμαι κοντά του, στο κουκούλι του να μπω!
Θάνος Μικρούτσικος: Και η Φαραντούρη είναι υπέρ του απρόβλεπτου, επομένως υπέρ του ρίσκου! Υπάρχουν τραγούδια που επέλεξε που δεν θα περίμενες να τα ακούσεις, όπως «Ο Άμλετ της Σελήνης». Ένα τραγούδι με το οποίο έχει ταυτιστεί ο Χρήστος Θηβαίος και το λέει εξαιρετικά. Λες λοιπόν για μια τραγουδίστρια που δεν έχει αυτή τη χροιά, «Μωρέ, πώς θα το πει;». Ε, μου σηκώθηκε η τρίχα σήμερα στην πρόβα! Άλλο τραγούδι, το “A Bord de l’ Aspasia” ή το “Song Blues” σε ποίηση Κώστα Τριπολίτη, που το ‘χει πει πρώτος εξαιρετικά το 1987 ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Ειδικά σ’ αυτό το τραγούδι, η Μαρία χρησιμοποιεί blue notes που της είναι οικείες από τη μπλουζ σκηνή, ίσως και από τον Charles Lloyd…
Μαρία Φαραντούρη: Οι μουσικοί μας είναι αυτοί που με βοηθούν να βγαίνει αυτό!
Θάνος Μικρούτσικος: Τα αναπάντεχα, λοιπόν, αυτά τραγούδια δημιουργούν το εξής εκπληκτικό: παραμένει να είναι Φαραντούρη και τα απογειώνει απροβλέπτως!
Μαρία Φαραντούρη: Ως Φαραντούρη, δεν χάνω το ηχείο μου, αλλά προσπαθώ να αλλάξω κάποια πράγματα. Αλλιώς λες μια καντάδα ή ένα επικό τραγούδι του Μίκη κι αλλιώς προσεγγίζεις αυτό το ρεπερτόριο. Δεν είμαι ακόμη εντελώς βέβαιη για το πώς, ίσως να είναι λίγο σαν το γερμανικό θεατρικό τραγούδι…
Θάνος Μικρούτσικος: Νομίζω ότι θα πρέπει να συγχαρείς και τους δυο μας! Από την εξής άποψη: Δεν καθόμαστε στα σίγουρα!
Music Corner: Μα αυτό είναι και το ενδιαφέρον!
Θάνος Μικρούτσικος: Τώρα στα καλά καθούμενα, εγώ αντί να είμαι στην Κρήτη, στα Καπετανιανά, είμαι εδώ με τη Μαρία και μ’ αρέσει!
Μαρία Φαραντούρη: Είμαστε και οι δύο ανήσυχοι!
Music Corner: Είστε και δύο καλλιτέχνες που δεν έχετε να αποδείξετε κάτι…
Θάνος Μικρούτσικος: Καταλαβαίνω με ποια έννοια το λες, αλλά έχουμε! Την ύπαρξή μας αύριο, πρέπει κάθε φορά να την αποδεικνύουμε! Είμαστε της σχολής ότι το αύριο δεν μας ανήκει ντε και καλά, θα το κατακτήσουμε όμως! Αν δεν πειραματιζόμασταν κι είχαμε ακολουθήσει το δρόμο της σιγουριάς, σήμερα δεν θα μ’ ακούγανε οι νέοι εμένα…
Music Corner: Αυτό που κάνει έναν ερμηνευτή πραγματικά ξεχωριστό είναι το να διατηρεί έναν χαρακτήρα δικό του όταν τραγουδάει και ταυτόχρονα να μπορεί να προσαρμόζεται στο έργο κάθε συνθέτη;
Μαρία Φαραντούρη: Πρέπει να βρει ισορροπία ανάμεσα στη δική του έκφραση και σε αυτή του δημιουργού. Είναι υπερβολή να θέλεις να το κάνεις εντελώς με τον δικό σου τρόπο, χάνει το έργο έτσι! Πρέπει να ψάξεις, να ερευνήσεις… Χρειάζεται μία εκμάθηση διαφορετική, διότι εδώ δεν μιλάμε για μια μελωδία που ακούς απλά στον δρόμο, σου κολλάει και την τραγουδάς…
Θάνος Μικρούτσικος: Ο μεγάλος τραγουδιστής και η μεγάλη τραγουδίστρια δεν μετριέται μόνο από το μήκος, πλάτος, ύψος και χροιά της φωνής. Είναι μια συνολική χειρονομία που όσο περνάν τα χρόνια εμπεριέχει πόσο μεγάλο φάσμα έχει τραγουδήσει, πώς έχει λειτουργήσει στο κάθε είδος διαφορετικά, πόσο ήθος έχει παραχθεί, η στάση του επάνω στη σκηνή… Είναι όλα αυτά μαζί που τον κάνουν μέγα, καλό, μεσαίο, μέτριο, κακό… Και μπορεί ο κακός να έχει μια φωνάρα καλύτερη απ’ τον μέγα! Είναι ένα σύνολο πραγμάτων που σε καταξιώνει, λοιπόν, και, παρότι είναι μπροστά, η Φαραντούρη, το διαθέτει. Και επίσης, από 16-17 ετών που ξεκίνησε, την τρώει ο διάολος και δεν κάθεται στ’ αβγά της! Κι αυτό με κάνει να τη θαυμάζω περισσότερο, αν και δεν κάναμε πολύ παρέα στη ζωή μας, παρότι υπάρχει αλληλοεκτίμηση…
Μαρία Φαραντούρη: Και στη Βουλή, θυμάσαι; Όταν ήμουν στη Βουλή, ετοιμαζόταν να μπει ο Θάνος στην πολιτική και μου λέει «Τί θέλεις εσύ εδώ πέρα;». Έφευγα εγώ τότε…
Θάνος Μικρούτσικος: Εγώ δεν μπήκα ποτέ στη Βουλή…
Μαρία Φαραντούρη: Ναι… Κι εγώ ασχολήθηκα γιατί ήταν οι συνθήκες τότε, με τον άνθρωπο που θαύμασες κι εσύ πολύ, τον Ανδρέα Παπανδρέου…
Θάνος Μικρούτσικος: Βεβαίως…
Music Corner: Πριν σας ζητήσω ένα σχόλιο για την πολιτική κατάσταση, θέλω να σταθώ σε έναν δίσκο που ακούω συχνά, ειδικά τον τελευταίο καιρό με την απώλεια του Δημήτρη Μητροπάνου, το «Στου Αιώνα την Παράγκα». Είναι δίσκος τόσο επίκαιρος και διαχρονικός! Νομίζετε ότι υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό που καταξιώνει τα τραγούδια στον χρόνο και, αν ναι, μπορείτε να το αντιληφθείτε την ώρα που δημιουργείτε;
Θάνος Μικρούτσικος: Την ώρα που δημιουργείς μπορεί να έχεις κάποιες ενδείξεις, δεν μπορείς να το πεις εκατό τοις εκατό…
Μαρία Φαραντούρη: Οι άλλοι το αποθησαυρίζουν και η Ιστορία…
Θάνος Μικρούτσικος: Επειδή έχει γίνει μια παρανόηση, νομίζω ότι δεν είναι ο στίχος το κυριαρχικό, αλλά ο στίχος και η μουσική μαζί. Αν διαβάσεις τον στίχο πριν μελοποιηθεί, θα καταλήξεις ότι λέει αυτό κι αυτό. Όταν μελοποιηθεί σωστά, ανακαλύπτεις κρυμμένες πλευρές, άλλα επίπεδα. Συνεπώς, στην καλή μελοποίηση, τα πράγματα λειτουργούν δεμένα. Και το μεγάλο μυστικό είναι η φόρμα, δηλαδή μια αποκρυσταλλωμένη εμπειρία. Πράγμα που σημαίνει ότι εκφράζει την εποχή της. Εάν μπορείς να κοιτάζεις προς το μέλλον και εκφράσεις και στοιχεία που θα ‘ρθουν -όχι ως προφήτης, αλλά ως ερευνητής-, τότε αφοράς και τους επόμενους. Το σήμερα το πετυχαίνεις όταν, στον καιρό που δουλεύεις, κοιτάς προς το μέλλον, δεν μιμείσαι το παρελθόν.
 |
 |
Music Corner: Να μιλήσουμε τώρα και για την πολιτική κατάσταση…
Θάνος Μικρούτσικος: Η Μαρία είναι λίγο πιο συντηρητική, εγώ λίγο πιο ακραίος…
Μαρία Φαραντούρη: Κανείς δεν μπορεί να είναι απόλυτος, γιατί όλα είναι ζητούμενα, αλλά έχω μία αίσθηση ότι ξέρω περίπου το παιχνίδι που παίζεται στην πολιτική. Έχει δίκιο ο κόσμος και να αγανακτήσει και να επαναστατήσει και να αλλάξει! Και πρέπει να αλλάξει, πρέπει να φέρει νέους στην πολιτική σκηνή. Ο κόσμος σηματοδοτεί ώστε να γίνει η αλλαγή και να έρθει το καινούργιο. Αυτό πρέπει να γίνει και στην Ευρώπη. Δεν λέμε, «Αμάν, να φύγουν όλοι αυτοί οι συντηρητικοί, μπας και αλλάξει κάτι;». Αυτή τη στιγμή, ασφαλώς είμαι αριστερή και πιστεύω στην Αριστερά και θα ήθελα να ήταν ενωμένη, γιατί θα ήταν πολύ πιο στέρεη. Όμως και η Αριστερά που ανέβηκε τόσο πολύ με τον Αλέξη Τσίπρα, ασφαλώς θα μπει στο παιχνίδι και καλείται να μπει στην εξουσία. Και πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να τα καταφέρει γιατί είναι πάρα πολύ δύσκολα τα πράγματα. Εκείνο που με φοβίζει είναι πώς θα αντιδράσει η κοινωνία, πρέπει να διαφυλάξουμε την κοινωνική συνοχή. Διότι όταν αρχίσει και γίνεται ζούγκλα, άντε να τα μαζέψεις! Και ήδη είναι, ως έναν βαθμό… Βιώνουμε τη διάλυση. Δεν ξέρω ποιες δυνάμεις θα μπορέσουν να στήσουν πάλι όρθια αυτή τη χώρα. Αυτό με τρώει και είμαι λίγο επιφυλακτική, όμως βεβαίως και είμαι υπέρ της Αριστεράς.
Music Corner: Ίσως αυτή η κρίση να βοηθά όσους από εμάς το επιθυμούν, να έρθουν ξανά κοντά σε ανθρώπινο επίπεδο, να στηρίξουν ο ένας τον άλλο…
Μαρία Φαραντούρη: Βέβαια, μακάρι να συμβαίνει αυτό… Αλλά είναι και λίγο ευχολόγιο. Οι μέχρι τώρα πράξεις της πολιτικής πιστεύω ότι ήταν λανθασμένες. Όλοι κοιτάζανε το κόστος, πώς θα διαφυλάξουν το μαγαζάκι τους, πώς θα ξανακερδίσουν τις εκλογές και δεν έβλεπαν το μέλλον. Φτάσαμε λοιπόν να πληρώνει ο κόσμος που είναι αθώος και δεν φταίει σε τίποτε, τα λάθη των πολιτικών. Κανείς βέβαια δεν μας είχε ειδοποιήσει για τη γενικότερη κρίση, γιατί κανείς δεν το είχε προβλέψει –ούτε οικονομολόγοι έξω, ούτε μεγάλοι επιστήμονες. Οι δε πολιτικοί ένιωθαν κατοχυρωμένοι. Και φτάσαμε σε ένα πράγμα που σοκάρισε όλον τον κόσμο! Υπάρχει ελπίδα όμως και νομίζω ότι μπορεί να την εκφράσει η Αριστερά μέσα από τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α. -ή όπως κι αν λέγεται μεθαύριο, σε περίπτωση που δημιουργηθεί ένα κόμμα ευρύτερο. Οι νέοι πρέπει να δείξουν τον δρόμο…
Θάνος Μικρούτσικος: Όλα αυτά που λέμε, σωστά είναι, αλλά αισθάνομαι ότι δεν μπαίνουν σε μια σωστή σειρά. Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα -και δεν θα πάω από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως-, τα τελευταία δυόμισι χρόνια είναι η καταστροφή των Ελλήνων. Το μνημόνιο είναι η καταστροφή των Ελλήνων! Και όταν ο Γιώργος Παπανδρέου, ο φίλος μου, έλεγε «Σώζω την Ελλάδα!», τι εννοούσε; Σώζω τα βουνά, τις πέτρες και τον Παρθενώνα; Δεν έχουμε εθνικό ποιητή τον Ιωάννη Πολέμη που έλεγε «Τί ειν’ η πατρίδα μας, μην ειν’ οι κάμποι, μην είναι τ’ άπαρτα ψηλά βουνά;». Καταστρέφονται οι άνθρωποι! Ενάμισι προς δύο εκατομμύρια είναι οι άνεργοι, που σημαίνει 300.000 δεν έχουν αύριο το πρωί γάλα! Το καταλαβαίνουμε αυτό;
Μαρία Φαραντούρη: Και οι αυτοκτονίες;
Θάνος Μικρούτσικος: Δύο, δυόμισι εκατομμύρια κόσμος, φτωχοί και η περίφημη μεσαία τάξη που ήταν ο στυλοβάτης της χώρας απ’ τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατακερματίζεται και διαλύεται ο κοινωνικός ιστός. Συνεπώς, ποιοι φταίνε γι’ αυτό; Φταίνε αυτοί που μας πήγαν στο μνημόνιο! Αν θέλουμε να πάμε και λίγο πιο πίσω, φταίει η πλαστή ευμάρεια του Σημίτη, η ραθυμία και η απαράδεκτη συμπεριφορά του Καραμανλή και τέλος η διαχείριση του Γιώργου Παπανδρέου. Για να μείνουμε στα τελευταία 15 χρόνια και να μην πηγαίνουμε στου διαόλου τη μάνα… Αυτοί οι άνθρωποι που υπέγραψαν με τους Ευρωπαίους, Σαμαράς – Βενιζέλος, αυτοί θα μας βγάλουν απ’ την κρίση, απ’ το μνημόνιο που μας καταστρέφει; Επειδή πήγε κι ο Κουβέλης εκεί; Και ποια είναι η πρώτη τους γραφή; Ο Παπαδήμος! Τί είναι ο Παπαδήμος, τεχνοκράτης; Ο αντιπρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας στην Ευρώπη, ο άνθρωπος που εκφράζει το χρηματοπιστωτικό σύστημα που είναι υπαίτιο για την κρίση του 2008. Ποιον επέλεξε ο Σαμαράς με τον Βενιζέλο για υπουργό Εθνικής Οικονομίας. Αρχικά τον Ράπανο. Τί είναι ο Ράπανος -να είναι καλά ο άνθρωπος με το θέμα της υγείας του-, αλλά τί είναι; Ο πρόεδρος των ελληνικών τραπεζών και διοικητής της Εθνικής. Και ποιος τον αντικατέστησε; Ο Στουρνάρας, ο πρόεδρος του ΙΟΒΕ, ενός οργάνου εφοπλιστών και τραπεζιτών. Μα για τ’ όνομα του Θεού! Μας επιβάλλει το χρηματοπιστωτικό σύστημα την κρίση, μας επιβάλλει να το σώσουμε με τον εκβιασμό των καταθέσεων και έχουμε δώσει ήδη 50 με 70 δις και μας επιβάλλει ως υπουργούς τους εκπροσώπους του! Σοβαρολογούμε; Για ποια αλληλεγγύη μιλάμε, λοιπόν; Και τί θα λέμε για τα λάθη της Αριστεράς; Πριν φτάσουμε σε αυτήν, ας ρισκάρουμε το “έξω απ’ το μνημόνιο”! Γιατί το μέσα που είναι ήδη καταστροφή, θα μας πάει μέχρι το 2025. Εμείς, και μην κοιτάς που τα επώνυμά μας είναι Φαραντούρη και Μικρούτσικος, όχι απλά είμαστε υπό κρίση… Με επιστημονικά στοιχεία, το 78% της τέχνης μας -συνθέτες, τραγουδιστές, μουσικοί, τεχνικοί, εργαζόμενοι, καθηγητές σε ωδεία- είναι σε αναστολή, έχουν χάσει τη δουλειά τους. Υπάρχουν επαγγέλματα στην Ελλάδα σε αναστολή, θα το αντέξουμε μέχρι το 2025 αυτό; Θα αντέξουμε τρία εκατομμύρια ανέργους μέχρι τότε; Θα αντέξουμε τέσσερα εκατομμύρια φτωχούς σε μια χώρα των δέκα εκατομμυρίων; Πρέπει να φύγουμε απ’ το μνημόνιο! Από κει και πέρα, συμφωνώ με την παρατήρηση της Μαρίας για την Αριστερά, δηλαδή τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α. που ήταν το όχημα λόγω και του ποσοστού. Βεβαίως, από 4,6 που είχε και πήγε στο 27%, πρέπει να αποδείξει, να δει τι πρέπει τώρα να εκφράσει.
Μαρία Φαραντούρη: Υπάρχει μία σχετική σιγουριά ότι αυτοί ξεκινούν με καλές προθέσεις, είναι έντιμοι άνθρωποι, δεν είναι διεφθαρμένοι, δεν είναι φθαρμένοι και ό,τι ο κόσμος έχει μια εμπιστοσύνη ότι η θυσία του θα γίνει με έναν άλλο τόνο…
Θάνος Μικρούτσικος: Το γεγονός ότι κέρδισε η Νέα Δημοκρατία σε συνδυασμό με τους άλλους μνημονιακούς και κρυπτό-μνημονιακούς, δεν σημαίνει ότι η πλειονότητα του κόσμου δεν είναι αντιμνημονιακή.
Μαρία Φαραντούρη: Δεν πιστεύω ότι υπάρχει πολιτικός που να θέλει πραγματικά το μνημόνιο, να είναι τόσο μαζοχιστής…
Θάνος Μικρούτσικος: Δεν είναι σωστό αυτό που λες, Μαρία, από την εξής άποψη: Οι πολιτικοί και κυρίως στις μέρες μας, εκφράζουν συγκεκριμένα συμφέροντα. Δεν εκφράζει πια το ΠΑ.ΣΟ.Κ. από το ’96 και μετά, δυστυχώς για όλους μας, τα συμφέροντα που εξέφραζε από το ’96 και πριν. Πιστεύει ότι η κοινωνία θα εξελιχθεί αν, παραδείγματος χάριν, παράγεται πλούτος μέσω του ανταγωνισμού. Εγώ πιστεύω ότι η κοινωνία γίνεται πιο βάρβαρη έτσι. Πιστεύω ότι ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να παραχθεί ένας πλούτος κι από κει και πέρα πώς θα κατανεμηθεί είναι μιας άλλης τάξεως συζήτηση. Αυτοί πιστεύουν αλλιώς… Το αν είναι και ανίκανοι, αυτό είναι απλώς το κερασάκι στην τούρτα! Αλλά και ικανοί να ήταν, το μνημόνιο θα άλλαζε τον αδόξαστο του κόσμου! Δεν έγινε τυχαία το μνημόνιο –υπήρχαν δε το 2010 και άλλες λύσεις…
Music Corner: Για να αποφορτίσουμε το κλίμα και να επιστρέψουμε στη μουσική, ποιο τραγούδι θα διαλέγατε για να εκφράσει την εποχή μας;
Θάνος Μικρούτσικος: Υπάρχει το τραγούδι του Τριπολίτη με τον Μούτση, «Δε λες κουβέντα, κρατάς κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα», που το λες προς πολλές κατευθύνσεις. Πάλι του Τριπολίτη, ένα δικό μου, το «Ανεμολόγιο», που λέει, «Έβγαλε βρώμα η Ιστορία ότι ξοφλήσαμε». Κι επειδή αναφέραμε πριν το «Στου Αιώνα την Παράγκα», είναι και η «Ρόζα». Αυτό το δίστιχο του Άλκη Αλκαίου, «Πώς η ανάγκη γίνεται Ιστορία, πώς η Ιστορία γίνεται σιωπή»… Νομίζω ότι σ’ αυτό το μήκος κύματος έχουμε έρθει. Κι ο “προφήτης” ποιητής το ‘γραψε και μου το ‘δωσε το ‘86!
Μαρία Φαραντούρη: Εμένα με εκφράζει ο στίχος από την «Ελένη», «Να πεθαίνεις για την Ελλάδα είναι άλλο, κι άλλο εκείνη να σε πεθαίνει». Υπάρχουν ασφαλώς και του Μίκη τραγούδια, όπως το «Λίγο Ακόμα» σε ποίηση του Σεφέρη. Και «Το Γελαστό Παιδί» είναι διαχρονικό τραγούδι… Εκείνο που μετράει είναι η αλήθεια στην Τέχνη. Το να ανακαλύπτεις πράγματα… Τώρα μέσα σ’ αυτήν τη στενότητα και την ασφυκτική περίοδο, γεννιούνται καταπληκτικές ιδέες. Παλιά λέγαμε «Ο Πολιτισμός θέλει λεφτά». Τώρα και χωρίς λεφτά μπορείς να βρεις πράγματα να σε εμπνεύσουν –φαίνεται ιδιαίτερα από τα νέα παιδιά αυτό…
Θάνος Μικρούτσικος: Μια και τώρα μπήκαμε σ’ αυτό το μοτίβο, θέλω να αναφερθώ σε ένα τραγούδι που έγραψα το ’70, δηλαδή πριν από 42 χρόνια. Λέει, «Η πιο όμορφη θάλασσα, είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει. Κι αυτό που θέλω να σου πω, δεν σ’ το ‘χω πει ακόμα»…
Music Corner: Με αφορμή αυτό το υπέροχο τραγούδι που αναφέρατε, τί σας κάνει να ονειρεύεστε;
Θάνος Μικρούτσικος: Αυτό που λέω και στα νέα παιδιά όταν συζητάω μαζί τους, αλλά και από τη σκηνή είναι, «Λυπήσου αυτούς που δεν ονειρεύονται!». Κι επίσης λέω, αν αξίζει τον κόπο που ήρθαμε σ’ αυτόν τον πλανήτη, είναι για να ξεπερνάμε τα όριά μας, σε τελευταία ανάλυση, για να κατακτήσουμε το αδύνατο. Αυτό λέει κι ο Καββαδίας, όταν γράφει «Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία». Επί της ουσίας λέει στον νέο, κατάκτησε το αδύνατο! Αυτή, λοιπόν, η κατάκτηση του αδύνατου σε καθημερινή βάση, μας κάνει να ονειρευόμαστε. Βεβαίως δεν θα τα καταφέρεις πάντα, αλλά όταν το επιχειρείς -είτε το συνειδητοποιείς ότι το κατάφερες είτε όχι-, κοιμάσαι πολύ ευτυχισμένος και ξυπνάς γεμάτος δύναμη!
Σημείωση: Πέρα από τις συναυλίες του με τη Μαρία Φαραντούρη, ο Θάνος Μικρούτσικος υπογράφει τη μουσική για την παράσταση «Εκκλησιάζουσες», η οποία θα παρουσιαστεί σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, στις 27 και 28 Ιουλίου. Όπως μας είπε, είναι η τρίτη φορά που συνθέτει μουσική γι’ αυτό το έργο του Αριστοφάνη κι έχει γράψει για την ηρωίδα του, την επαναστάτρια και ιδιότυπη «προφήτισσα» Πραξαγόρα, μια ανατρεπτική μπαλάντα, εμπνευσμένη από το έργο του Μπρεχτ…
——————-
***Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…