Στην Κιβωτό του Ελληνικού Τραγουδιού – 16/6/2010

Γράφει ο Αλέξης Λιόλης
alexli@musiccorner.gr
16/6/2010
www.musiccorner.gr

Ένα τραγούδι…

“Ήρθε βοριάς, ήρθε νοτιάς”

Αγάπη μου, σε γύρευα
σ’ αυγή και σε φεγγάρι
και στα ψηλά τα σύννεφα
σε γύρευα τυφλός
μα ήρθε ο καιρός, ήρθε η βροχή
κι η δροσερή σου χάρη
αγάπη μου, σε γύρεψα
γιατί ήσουν ουρανός.

Κι αν ο Θεός που σ’ έπλασε
με μιαν ευχή μεγάλη
να ’χεις αστέρι στα μαλλιά
και μια χρυσή καρδιά
στ’ αλώνια ευθύς υψώθηκε
το χρυσαφένιο στάρι
κι η αγάπη μου μ’ αγάπησε
γιατί ήμουν ουρανός.

Αγάπη μου, πώς σ’ έχασα
πώς η καρδιά μου εστάθη
και τα πουλιά σ’ αρπάξανε
μες στην πολλή βροχή
ήρθε νοτιάς, ήρθε βοριάς
το κύμα να σε πάρει
αγάπη μου, που μου ’φυγες
γιατί ήσουν ουρανός.

Για την ιστορία του τραγουδιού, ο λόγος στο Μάνο Χατζιδάκι:
«Στη διάρκεια της κατοχής ακούγαμε ένα τραγούδι, που ιδιαίτερα εμένα, με είχε συγκλονίσει. Την “Λιλή Μαρλέν”. Ένα κορίτσι που κάθε βράδυ πήγαινε στους στρατώνες και όλοι τη φώναζαν με τ’ όνομά της, ώσπου ένα βράδυ, βγαίνοντας έξοδο οι στρατιώτες δεν την βρίσκουν. Η Λιλή Μαρλέν είχε πεθάνει. Και οι στρατιώτες λυπημένοι τραγουδούσαν το τραγούδι της, γνωρίζοντας πως δεν θα την ξαναδούν ποτέ.
Τόσο μου ταίριαζε αυτό το τραγούδι, που έμαθα να το παίζω στο πιάνο σαν να διηγούμαι την ιστορία του κοριτσιού. Και όλοι ήθελαν να ακούσουν το τραγούδι από εμένα παιγμένο στο πιάνο. Τόσο οι δάσκαλοί μου όσο και οι φίλοι μου.
Μαζί με ένα φίλο μου -δεκαεξάχρονο εκείνο τον καιρό- τον Γιάγκο Αραβαντινό, μαγεμένοι από τη φωνή της κοπέλας που το τραγουδούσε, της Λάλε Άντερσεν, αποφασίζουμε να γράψουμε γι’ αυτήν ένα τραγούδι μεσογειακό -απάντηση στη βόρεια Λιλή Μαρλέν- που θα της το δίναμε να το τραγουδήσει, όταν θα τελείωνε ο πόλεμος. Και γράψαμε το “Ήρθε βοριάς ήρθε νοτιάς”. Ο πόλεμος τελείωσε. Ξεχάσαμε την “Λιλή Μαρλέν” και την Λάλε Άντερσεν.
Το ’61, που όλος ο κόσμος τραγουδούσε “Τα παιδιά του Πειραιά”, η Φραγκφούρτη με καλεί επίσημα, για να μου δώσει ο δήμαρχος το κλειδί της πόλης. Φτάνω στις επτά το βράδυ, χειμώνα, μ’ ένα τετρακινητήριο αεροπλάνο. Με περίμεναν τρεις χιλιάδες κόσμος, μια μεγάλη ορχήστρα που έπαιζε το τραγούδι μου και όλοι οι ραδιοφωνικοί σταθμοί της Ευρώπης. Από την ώρα που κατέβηκα απ’ τ’ αεροπλάνο, βρισκόταν συνέχεια πλάι μου μια κυρία με άσπρη και γκρίζα γούνα, που χαμογελούσε και της μιλούσαν όλοι με σεβασμό. Σε μια στιγμή ακούω να την ρωτάει ένας ρεπόρτερ ραδιοφωνικού σταθμού: Και σεις, κυρία Άντερσεν, μετά την “Λιλή Μαρλέν”, η πιο μεγάλη σας επιτυχία είναι το “Ένα καράβι έρχεται;” (έτσι έλεγαν τα “Παιδιά του Πειραιά” στην Γερμανία). Και ένας άλλος συμπληρώνει την ερώτηση: Κυρία Άντερσεν το “Ένα καράβι έρχεται” ήταν η θριαμβευτική σας επιστροφή στο τραγούδι; Διακόπτω τη συζήτηση και την ρωτάω μπρος στα μικρόφωνα των ραδιοφωνικών σταθμών αν είναι η Λάλε Άντερσεν. Μα φυσικά είμαι, μου απάντησε γλυκά. Και τότε αρχίζω και διηγούμαι όλη την ιστορία μου από την κατοχή. Γίναμε φίλοι και μου ζήτησε να τραγουδήσει το τραγούδι αυτό. Της το έδωσα και πήρε ένα δεύτερο χρυσό δίσκο»!

Το τραγούδι «Ήρθε βοριάς, ήρθε νοτιάς» είναι ένα από τα πρώτα που έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις το 1943 σε στίχους του Γιάγκου Αραβαντινού. Το 1949 ακούστηκε για πρώτη φορά στην ταινία του Γιάννη Φιλίππου «Δυο κόσμοι» και το 1963 εντάχθηκε στη μουσική παράσταση «Μαγική πόλις». Δισκογραφικά, το συγκεκριμένο τραγούδι υπάρχει με τη φωνή του Χατζιδάκι σε δύο εκδόσεις: α) στη «Ρωμαϊκή αγορά», μαζί με τον Ηλία Λιούγκο και β) στο cd «ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ 2000 Μ. Χ.».

Η «Ρωμαϊκή αγορά» (1986) είναι μια κασετίνα τριών δίσκων, που περιλαμβάνει 35 τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, γραμμένα την περίοδο από το 1947 ως το 1985, σε νέες εκτελέσεις. Τραγουδούν ο Βασίλης Λέκκας, η Έλλη Πασπαλά, ο Ηλίας Λιούγκος & η Μαρία Φαραντούρη. «Η Ρωμαϊκή Αγορά περιέχει όσα τραγούδια μου διάλεξα για να σας τα ξαναδώσω με λεπτομέρειες γνήσια μουσικές και τραγουδισμένα από αληθινούς τραγουδιστές, που υπηρετούν τη Μουσική και όχι την ειδωλολατρία ενός επαρμένου και κορεσμένου κοινού. Νομίζω πως έγινε ό,τι ήταν δυνατόν για να τ’ ακούσετε σαν καινούργια. Συγχρόνως, ελπίζω να σας βοηθήσω έτσι να με δείτε πιο σωστά και πιο αληθινά» (Μάνος Χατζιδάκις).

Γνωστά τραγούδια, αλλά και ανέκδοτοι κύκλοι τραγουδιών (όπως ο «Κοινός βίος» σε ποίηση του Γιώργου Χρονά), ερμηνευμένοι από το Μάνο Χατζιδάκι, αποτελούν το περιεχόμενο του ηχητικού ντοκουμέντου «ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ 2000 Μ. Χ.». Η έκδοση, που κυκλοφόρησε από το «Σείριο» στην αρχή του καινούργιου αιώνα, αποκαλύπτει τον ερμηνευτή Χατζιδάκι (είτε στις ιδιωτικές ηχογραφήσεις, είτε στις ηχογραφήσεις στο studio), καθώς επίσης και τον τρόπο με τον οποίο ο συνθέτης επιθυμούσε να ειπωθεί το τραγούδι του από τους τραγουδιστές με τους οποίους συνεργαζόταν. Η ιδέα για τον τίτλο του cd προήλθε από ένα συμβολικό παιχνίδι που έκανε ο ίδιος με τα αρχικά του ονόματός του και το χρόνο (2000 Μετά Χατζιδάκι).
Το τραγούδι «Ήρθε βοριάς, ήρθε νοτιάς» ηχογραφήθηκε πρόσφατα και από τις αδερφές Ελένη και Σουζάνα Βουγιουκλή στο πρώτο τους προσωπικό άλμπουμ.

Υ.γ. Ο Μάνος Χατζιδάκις έφυγε από τη ζωή σαν χτες, στις 15 Ιουνίου του 1994…
Το κείμενο με την ιστορία του τραγουδιού του, υπάρχει στο ένθετο του δίσκου «ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ 2000 Μ. Χ.»…