Παρασκευή 31 Οκτωβρίου, Σάββατο 1 & Κυριακή 2 Νοεμβρίου 2014
Μίκης Θεοδωράκης
Της εξορίας
Τα Λυρικά
Οκτώβρης 78
Το τραγούδι του νεκρού αδελφού
Πολιτεία
Κύκλος Φαραντούρη
Σκόρπια
Ερμηνεύουν: Κώστας Θωμαΐδης, Καλλιόπη Βέττα, Δώρος Δημοσθένους, Μπέττυ Χαρλαύτη.
Συμμετέχει η Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης»
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου Ιανός, η Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» θα παρουσιάσει αποσπάσματα από επτά κύκλους τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση του Τάσο Λειβαδίτη. Οι κύκλοι τραγουδιών που θα ερμηνευθούν είναι: «Της εξορίας», «Τα Λυρικά», «Οκτώβρης 78», «Το τραγούδι του νεκρού αδελφού», «Πολιτεία», «Κύκλος Φαραντούρη» και «Σκόρπια».
Η πρώτη ουσιαστική επαφή του Τάσου Λειβαδίτη με το χώρο της μουσικής πραγματοποιείται το 1945 μέσα στα γραφεία της Λέσχης της ΕΠΟΝ στην Αθήνα, όπου γνωρίζει τον Μίκη Θεοδωράκη, όπως και άλλους διανοούμενους της τέχνης και του πολιτισμού, μια συνάντηση η οποία τα επόμενα χρόνια θα αποφέρει, στο χώρο της ελληνικής μουσικής, ορισμένα από τα σημαντικότερα τραγούδια του 20ου αιώνα.
Αυτό που έδωσε στο Λειβαδίτη το έναυσμα να στείλει τα πρώτα του ποιήματα στον Θεοδωράκη για μελοποίηση ήταν η πλατιά απήχηση που είχε στα λαϊκά στρώματα η μελοποίηση από τον Θεοδωράκη του «Επιτάφιου» του Γιάννη Ρίτσου, το 1961, καθώς και οι ανάγκες της ταινίας “Συνοικία το Όνειρο’ της οποίας υπογράφει το σενάριο μαζί με τον Κώστα Κοτζιά, σε σκηνοθεσία του Αλέκου Αλεξανδράκη. Έτσι, τα πρώτα τραγούδια με δικούς του στίχους κυκλοφορούν τον Οκτώβρη του 1961, στο δίσκο «Πολιτεία» και είναι τα περίφημα «Μάνα μου και Παναγιά», «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» (που ακούγονται και στην ταινία), «Δραπετσώνα» «Έχω μια αγάπη» και «Σαββατόβραδο» με ερμηνευτές τον Στέλιο Καζαντζίδη, τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, τη Μαρινέλλα, τον Μανώλη Χιώτη και τη Μαίρη Λίντα. Οι στίχοι του μελαγχολικοί και εσωτερικοί αποτυπώνουν καταστάσεις προσωπικές:
«Έφυγες και κλαίει ο άνεμος το κύμα
κλαίνε τ’ άστρα κι η νυχτιά
κλαίει κι η μάνα μου στο μνήμα
κλαίει, κλαίει κι η Παναγιά»
(Μάνα μου και Παναγιά)
αλλά και συλλογικές, εκφράζοντας το αίσθημα της λαϊκής γειτονιάς, την ορφάνια και τη φτώχεια της εποχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η «Δραπετσώνα», εμπνευσμένο από την επικαιρότητα της εποχής, όταν οι μπουλντόζες του δήμου προσπάθησαν να γκρεμίσουν τα παραπήγματα των φτωχών κατοίκων για να χτιστούν στη θέση τους πολυκατοικίες, ξεσηκώνοντας θύελλα διαμαρτυριών και επεισοδίων:
«Με αίμα χτισμένο κάθε πέτρα και καημός
Κάθε καρφί του πίκρα και λυγμός
Μα όταν γυρίζαμε το βράδι απ΄ τη δουλειά
Εγώ κι εκείνη όνειρα φιλιά
Το δέρνε αγέρας κι η βροχή
Μα ήταν λιμάνι κι αγκαλιά και γλυκαπαντοχή
Αχ το σπιτάκι μας κι αυτό είχε ψυχή»
(Δραπετσώνα)
Ωστόσο, παρόλες τις δύσκολες καταστάσεις που περιγράφουν οι στίχοι του, καταστάσεις όπως είπαμε ρεαλιστικές και πολύ σκληρές, διακρίνονται σε αυτούς το πείσμα, η περηφάνια και η θέληση για μια καλύτερη ζωή. Έτσι, στο ίδιο τραγούδι «Βρέχει στη φτωχογειτονιά», στο δεύτερο κουπλέ γράφει:
«Οι συμφορές αμέτρητες
Δεν έχει ο κόσμος άλλες
Φεύγουν οι μέρες μου βαριά
Σαν της βροχής τις στάλες»
στο ρεφρέν όμως κλείνει με τους περίφημους στίχους (αναφερόμενος στο ψεύτη και άδικο ντουνιά):
«Είσαι μικρός και δεν χωράς
Τον αναστεναγμό μου»
Ανάλογο τέλος δίνει και στη «Δραπετσώνα»:
«Εμείς θα ζήσουμε κι ας είμαστε φτωχοί».
Την ίδια περίοδο με την κυκλοφορία του δίσκου, ο Λειβαδίτης ακολούθησε τον Θεοδωράκη στην πρώτη του μεγάλη περιοδεία σε όλη την Ελλάδα απαγγέλοντας στίχους του και ανάμεσα στα μουσικά μέρη της παράστασης και μιλώντας υπέρ της ειρήνης. Οι παρεμβάσεις του αυτές θα προκαλέσουν τις αντιδράσεις των επίσημων αρχών και των εθνικοφρόνων της κάθε περιοχής με αποτέλεσμα να ξεσπούν επεισόδια και διαμαρτυρίες καθότι ήταν περίοδος εκλογών και το πολιτικό κλίμα οξυμμένο.
Το 1977, κυκλοφορούν “Τα Λυρικά’, ο πρώτος από τους δύο δίσκους του Θεοδωράκη, που βασίζονται αποκλειστικά σε στίχους του Λειβαδίτη. Ο συνθέτης έγραψε τη μουσική στην Αθήνα και το Βραχάτι το 1976, και ο Λειβαδίτης προσέθεσε στη συνέχεια τους στίχους. Παρουσιάστηκαν και ηχογραφήθηκαν, το 1977, ζωντανά, στο θέατρο του Λυκαβηττού, στα πλαίσια του Β΄ Μουσικού Αύγουστου, με ερμηνευτή τον ίδιο τον Θεοδωράκη, τον οποίο συνόδευαν η Μαργαρίτα Ζορμπαλά, ο Πέτρος Πανδής και η Σοφία Μιχαηλίδου. Ο δίσκος ανοίγει με την εξαιρετική μπαλάντα «Την πόρτα ανοίγω το βράδι», τραγούδι που συμπυκνώνει το ποιητικό σύμπαν και την προσωπική κοσμοθεωρία του ποιητή αφού βρίσκονται μέσα σε αυτό τόσο το ανθρωπιστικό ιδεώδες και η συντροφική του αγάπη που χαρακτηρίζουν τα νεανικά του χρόνια
«Την πόρτα ανοίγω το βράδυ
τη λάμπα κρατώ ψηλά
να δουν της γης οι θλιμμένοι
να ρθούνε να βρουν συντροφιά»
όσο και το μεταφυσικό, αλλά και θρησκευτικό συναίσθημα που χαρακτηρίζει την όψιμη ποίηση και στιχουργική του:
«Να βρούνε γωνιά ν’ ακουμπήσουν
σκαμνί για να κάτσει ο τυφλός
κι εκεί καθώς θα μιλάμε
θα ρθει συντροφιά κι ο Χριστός»
Τραγούδια όπως τα «Δρόμοι που χάθηκα» και «Μοιρολόι της βροχής» ξεδιπλώνουν περίτρανα το λυρικό στοιχείο των στίχων του σε συνδυασμό πάντα με το αίσθημα της απώλειας, της μοναξιάς και του θανάτου, που τον ακολουθεί :
Παλικάρι χλωμό
μες στο καπηλειό
απομείναμε οι δυο μας,
ο καημός σου βραχνάς
πάψε να πονάς
η ζωή γοργά περνά
δυο κρασιά, δυο στεναγμοί
κι έχε γεια.
(Μοιρολόι της βροχής)
Διαχρονικά τραγούδια του δίσκου είναι και τα ρυθμικά «Μια μέρα θα στο πω» και «Ήταν κάποτε δυο φίλοι», τραγούδια ταυτισμένα με την ερμηνεία του Θεοδωράκη. Έξι από τα τραγούδια του δίσκου, μεταφρασμένα στα ιταλικά, θα τραγουδήσει και η Milva, στο δίσκο της, «10 τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη», με πωλήσεις 1.000.000 αντιτύπων στη Γερμανία και τη Γαλλία.
Η συνεργασία Θεοδωράκη-Λειβαδίτη συνεχίζεται σταθερά και τα επόμενα χρόνια, με τραγούδια σε στίχους του ποιητή που βρίσκονται διάσπαρτα σε άλλους δίσκους του συνθέτη όπως στους δίσκους «Της εξορίας», (1976), με ερμηνευτή τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, «Οκτώβρης’ 78» με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και «Το Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού». Ο δεύτερος και τελευταίος μέχρι σήμερα, δίσκος του Θεοδωράκη που βασίζεται κατά μεγάλο μέρος στην ποίηση του Λειβαδίτη, κυκλοφορεί το 1987 με τον τίτλο «Λειτουργία Νο2: Για τα παιδιά που σκοτώνονται στον πόλεμο» και πρόκειται για μια καντάτα-ορατόριο, με σαφές το αντιπολεμικό της μήνυμα.
[Κείμενο του Σπύρου Αραβανή]
Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης»
Γιάννης Μπελώνης, πιάνο
Θανάσης Βασιλάς, μπουζούκι
Βαγγέλης Κονταράτος, κιθάρα
Αρτέμης Σαμαράς, βιόλα
Ξενοφών Συμβουλίδης, μπαγλαμάς – όμποε
Λευτέρης Γρίβας, ακορντεόν
Σταύρος Καβαλιεράτος, κοντραμπάσο
Στέφανος Θεοδωράκης – Παπαγγελίδης, κρουστά
Είσοδος: 10€ / Ελάχιστη κατανάλωση: 6€
Πληροφορίες – Κρατήσεις: IANOS | τηλ. 210 32 17 810, Σταδίου 24 – Αθήνα
Οι πόρτες ανοίγουν στις 21:00
Παρασκευή 31 Οκτωβρίου, Σάββατο 1 & Κυριακή 2 Νοεμβρίου 2014
Α’μέρος
Τα Λυρικά (1976)
- Την πόρτα ανοίγω το βράδυ Δώρος Δημοσθένους
- Χαθήκανε τόσο νωρίς Καλλιόπη Βέττα
- Ο αγέρας λέει μια προσευχή Κώστας Θωμαΐδης
- Δειλινό της ερημιάς Μπέττυ Χαρλαύτη
- Στο κατώφλι των καιρών Μπέττυ Χαρλαύτη
- Μες στη βροχή Κώστας Θωμαΐδης
- Στα λιμάνια τα μακρινά Καλλιόπη Βέττα
- Μια μέρα θα στο πω Καλλιόπη Βέττα
- Σε δρόμους μακρινούς Δώρος Δημοσθένους
- Δρόμοι που χάθηκα Δώρος Δημοσθένους
- Παιδί δε μιλάς Καλλιόπη Βέττα
- Μες στον κάμπο Μπέττυ Χαρλαύτη
- Ήταν κάποτε δυο φίλοι Κώστας Θωμαΐδης
- Θυμήσου το Μανωλιό Δώρος Δημοσθένους
- Μοιρολόι της βροχής Καλλιόπη Βέττα
- Του κόσμου δρόμοι σκοτεινοί Κώστας Θωμαΐδης
- Μες στο πλήθος (ανέκδοτο)
- Εκίνησαν και πάνε (ανέκδοτο)
Β’ μέρος
Της εξορίας (1975)
- Μου μιλάτε για κείνον Μπέττυ Χαρλαύτη
- Ερωτικό γράμμα (μη χάνεις το θάρρος σου) Μπέττυ Χαρλαύτη
Οκτώβρης 78 (1976) - Τα νεαρά ζευγάρια Καλλιόπη Βέττα
Το τραγούδι του νεκρού αδελφού (1960-1961) - Κλάψε πικρό μου σύννεφο Μπέττυ Χαρλαύτη
Πολιτεία (1960-1961) - Μάνα μου και παναγιά Δώρος Δημοσθένους
- Δραπετσώνα Δώρος Δημοσθένους
- Έχω μιαν αγάπη Καλλιόπη Βέττα /Μπέττυ Χαρλαύτη duetto
- Σαββατόβραδο Κώστας Θωμαΐδης
Κύκλος Φαραντούρη (1964) - Πήρα τους δρόμους τ’ ουρανού Καλλιόπη Βέττα
Σκόρπια (1960) - Βρέχει στη φτωχογειτονιά Κώστας Θωμαΐδης
- Βις Δραπετσώνα όλοι μαζί