Γράφει ο Θανάσης Παπαζαφειρόπουλος
Περίπου πριν από ένα χρόνο, θυμάμαι ένα κρύο πρωινό να ακούω τις «Περσείδες», το δίσκο που κυκλοφόρησε εκείνη την περίοδο ο Μίλτος Πασχαλίδης. Ένα χρόνο μετά, πολύ δύσκολα ανατρέχω πια στο περιβάλλον αυτό. Πραγματικά σαν «διάττων αστέρας» ήρθε και πέρασε η εν λόγω συλλογή τραγουδιών, αφήνοντας πίσω της ελάχιστα αποτυπώματα. Ωστόσο εδώ θα μιλήσουμε για άλλα αστέρια, που όπως και αυτά που αντικρίζει κανείς κοιτώντας το νυχτερινό ουρανό, έρχονται απ’ το παρελθόν αλλά καταφέρνουν να εκπέμψουν μια λάμψη σύγχρονη και διαχρονική.
Η λέξη «εγχείρημα» θεωρώ πως θα μπορούσε να περιγράψει με τον καλύτερο τρόπο αυτό που έκανε ο Μίλτος στα «Τραγούδια που ζούνε λαθραία». Η επιλογή της λέξης δεν είναι τυχαία αν αναλογιστεί κανείς την ετυμολογία της και φανταστεί πως ουσιαστικά στήθηκε ένα καλλιτεχνικό «χειρουργείο» για τα άγνωστα, καταχωνιασμένα και… λαθραία δημιουργήματα του στιχουργού Άλκη Αλκαίου και του μουσικοσυνθέτη Μάριου Τόκα. Λαθραία, λοιπόν, όχι γιατί τα τραγούδια αυτά ήταν παράνομα αλλά γιατί παρέμεναν αδημοσίευτα περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή για να έρθουν στο φως.
Εγγενή στοιχεία της όλης διαδικασίας είναι η μεταθανάτια αποτύπωση και η υποκειμενική οπτική που χαρακτηρίζουν το έργο, αφενός γιατί ο δίσκος φτιάχτηκε υπό την απουσία των δημιουργών του, αφετέρου διότι ο Πασχαλίδης επέλεξε να βάλει αρκετό εαυτό και να διαποτίσει με το προσωπικό του ύφος τα τραγούδια, φτιάχνοντας περισσότερο ένα δίσκο Αλκαίου-Πασχαλίδη παρά ένα δίσκο Αλκαίου-Τόκα. Αυτό είναι όμως και λίγο αναμενόμενο – και όχι κατακριτέο απαραίτητα – από τη στιγμή που η φυσική αδυναμία παρουσίας του πρωτότυπου δημιουργού αφήνει ένα τεράστιο πεδίο ευελιξίας και αλλαγών, ώστε ο τελικός πομπός να μεταφέρει το μήνυμα έχοντας ως βάση τα δικά του μέτρα και σταθμά.
Ακούγοντας το δίσκο, σχηματίζεται αρχικά ένα χαμόγελο ευχαρίστησης, που εξελίσσεται σταδιακά σε ένα αίσθημα πληρότητας, γρήγορα όμως τελειώνει καθώς η συνύπαρξη ήδη γνωστών τραγουδιών όπως το «Κιφ», το «Ανεπίδοτο» και το «Καλοκαίρι στην Αμοργό» με τα «νέα», νοθεύει κατά μία έννοια το μέγεθος της πρωτοτυπίας και της «καινουργίλας» – ας μου επιτραπεί αυτός ο αδόκιμος όρος – που αναμένει κανείς να λάβει στο τέλος της ακρόασης. Η εν λόγω τακτική δεν είναι ίδιον του συγκεκριμένου καλλιτέχνη αλλά στους περισσότερους δίσκους που κυκλοφορούν σήμερα θα συναντήσει κανείς «μπολιάσματα» των δίσκων με επανεκτελέσεις, διασκευές ή ακόμα και ορχηστρικά κομμάτια, ελλείψει καλύτερων επιλογών. Παρόλα αυτά, η blues και ολίγον jazz προσέγγιση στο «Ανεπίδοτο» με τη φωνητική συνοδεία της Γιώτας Νέγκα, αφήνουν μία όμορφη και φρέσκια αίσθηση.
Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά. Εισαγωγικό τραγούδι του δίσκου, οι «Ξερολιθιές». Πρόκειται για ένα τραγούδι που ο Μίλτος το παρουσίαζε αρκετό καιρό πριν την επίσημη κυκλοφορία του, έχοντας προλειάνει επιτυχώς το έδαφος για τα επόμενα. Πρόκειται βέβαια για μια μουσική παραλλαγή ενός γνωστού Κυπριακού τραγουδιού, του «Τέσσερα και τέσσερα», από το οποίο όμως προέκυψε κάτι διαφορετικό και όμορφο. Ακολουθεί η «Ρωξάνη», ένα από τα σημεία-στυλοβάτες του δίσκου, στο οποίο συναντάμε και το στίχο που έδωσε τον τίτλο σε όλη την εργασία και ο «Κλόουν», χαρακτηριστικό του τρυφερού τρόπου ερμηνείας του Μίλτου, που είναι και αυτό που ξεχωρίζει, κατά την ταπεινή γνώμη του γράφοντα. Το εν λόγω μάλιστα, σε αντιπαραβολή με το «Δως μου μια μέρα αληθινή» (μουσική: Θάνος Μικρούτσικος, στίχοι: Άλκης Αλκαίος με μια προσθετική παρέμβαση του Οδυσσέα Ιωάννου), φαίνεται να αξιοποιεί με μεγαλύτερη επιτυχία το υλικό του Άλκη και να το αφήνει ανεπηρέαστα και ουσιαστικά να τοποθετηθεί στο σήμερα, διανθίζοντας την ερωτική θεματολογία με σύγχρονους καθημερινούς προβληματισμούς. Μέσα από λόγια όπως το «Δως μου μια μέρα αληθινή / μες στην ψευτιά και την ντροπή» ή «Οι απαντήσεις λιώσανε κι οι ρήτορες τελειώσανε / σε μια παράλογη εποχή η λογική μου είσαι εσύ» βλέπει κανείς έναν πολιτικό και συνάμα ερωτικό Αλκαίο, όμοιο με εκείνον στο «Σαράκι του Ρεμπώ» (Μας κλέψαν τ’ αύριο, μας κλέβουν και το βλέμμα / κι εσύ φρικάρεις που σου λέω σ’ αγαπώ).
Δε συμβαίνει, όμως, η ίδια «επικράτηση» στην περίπτωση του «Υπνόσακου». Η προσέγγιση του Τόκα, πιο υποτονική και ήσυχη σε σχέση με αυτή του Μπάμπη Στόκα, δεν καταφέρνει να εκφράσει αυτή την φευγάτη και ταξιδιάρικη διάθεση που ξεχειλίζει η τελευταία απόδοση. Δε θα ήταν υπερβολή να πει κανείς πως υπάρχει μια δυσκολία αναγνώρισης και μια υποβάθμιση της δυναμικής των στίχων. Αξιοπρόσεκτες παρουσιάζονται οι τρεις υπόλοιπες επιλογές. Το «Τραγούδι των σειρήνων» κλείνει το μάτι σε μια λαϊκότροπη προσέγγιση, οι «Έρωτες του δρόμου» με τη συμμετοχή του Μπάμπη Στόκα δίνουν ένα όμορφο ελαφρύ ζεϊμπέκικο, από αυτά που άρεσαν στον Τόκα να γράφει και το «Σ’ ένα βουνό» είναι ένα αργό και βαρύ τραγούδι, όπου ο Πασχαλίδης μας χαρίζει μία από τις πιο όμορφες ερμηνείες του δίσκου.
Δε σας κρύβω πως το προσωπικό αίσθημα προσμονής για το δίσκο ήταν μεγάλο, όπως μεγάλες ήταν και οι επιφυλάξεις για αυτό που θα ακούσω. Φαίνεται, όμως, όχι μόνο ότι ο Μίλτος αξιοποίησε το υλικό των δύο δημιουργών με τον καλύτερο τρόπο αλλά και ότι κατάφερε να ανοίξει μια νέα πόρτα για το δικό του είδος προσέγγισης της δημιουργίας, δείχνοντας κατά κάποιο τρόπο στον ίδιο του τον εαυτό-δημιουργό πως πρέπει να «κατασκευάζει» και τα δικά του τραγούδια. Σε μια μέτρια δισκογραφική χρονιά, αν δεν προλάβει να παρουσιαστεί κάτι αξιόλογο στη δύση του 2017, τα «Τραγούδια που ζούνε λαθραία», μπορούμε να πούμε πως έχουν τα πρωτεία.
[pull_quote_center]Ας μιλήσουν οι στίχοι…
Κι αν η χαρά μας πέρασε
κι αν η ζωή μας γέλασε
εγώ είμαι εδώ και μη μου σκας
Κλόουν θα γίνω να γελάς.
Της νύχτας μου βασίλισσα
τα χρόνια μου ξεφύλλισα
Μες την ψευτιά και την ντροπή
δως μου μια μέρα αληθινή.[/pull_quote_center]
* (Στίχοι : Άλκης Αλκαίος)
Τα τραγούδια του CD:
01. Στις Ξερολιθιές
02. Ρωξάνη (feat. Μιρέλα Πάχου)
03. Κλόουν
04. Κιφ
05. Το τραγούδι των Σειρήνων
06. Υπνόσακος
07. Ανεπίδοτο (feat. Γιώτα Νέγκα)
08. Οι έρωτες του δρόμου (feat. Μπάμπης Στόκας)
09. Σ’ ένα βουνό
10. Καλοκαίρι στην Αμοργό (Μουσική: Μίλτος Πασχαλίδης)
11. Επίλογος
Δισκογραφική: Cobalt Music
Παραγωγή: 11/2017
Παραγωγός: Ηλίας Μπενέτος
————–
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…