aspromavra_egxrwma_logo_500

Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης 

Τηλεοπτικές στιγμές που μας έκαναν να γελάσουμε, να κλάψουμε, να μελαγχολήσουμε, να ταυτιστούμε με τους ήρωες και να πάσχουμε μαζί τους. Πόσα συναισθήματα δε γέννησαν σε όλους μας αξέχαστα σίριαλ της μικρής οθόνης. «Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα», άφησαν το σημάδι τους στο μυαλό και στην καρδιά μας και τα θυμόμαστε με νοσταλγία μέσα σ’ αυτό το άθλιο τηλεοπτικό τοπίο του σήμερα…

Αυτή η στήλη λοιπόν, κάθε 15 ημέρες θα σας παρουσιάζει κι από μία σειρά που έγραψε τη δική της ξεχωριστή ιστορία στην ασπρόμαυρη ή στην έγχρωμη τηλεόραση στα πρώτα 20 χρόνια πορείας της. Φιλοδοξία της, να σας θυμίσει μοναδικές κι ανεπανάληπτες στιγμές που δε θα σβήσουν ποτέ ο χρόνος και η μνήμη!

———————————————–

Το θέμα της παιδείας στην Ελλάδα ήταν, είναι και θα είναι πάντα στην πρώτη γραμμή, θεμελιώδες, επίκαιρο και …ακανθώδες. Δυστυχώς, εδώ και κάμποσες δεκαετίες οι εκάστοτε κυβερνήσεις έχουν «ασελγήσει» σε βάρος του σε τέτοιο βαθμό, που η σωστή μόρφωση τείνει να γίνει είδος εν ανεπαρκεία. Και ειδικά με όλες αυτές τις εξωφρενικές «αλλαγές» που ακούμε και διαβάζουμε τις τελευταίες ημέρες, φαίνεται ότι ο κατήφορος δεν έχει τελειωμό…

Ωστόσο, κάποτε τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά. Μπορεί η φτώχεια και η δυστυχία στις αρχές του περασμένου αιώνα ν’ αποτελούσε ανασταλτικό παράγοντα όσον αφορά τη σχολική εκπαίδευση, όμως υπήρχαν αρκετοί φωτισμένοι δάσκαλοι-παιδαγωγοί, οι οποίοι κυριολεκτικά από το τίποτα, κατάφερναν να μάθουν έστω τα στοιχειώδη στα παιδιά εκείνης της εποχής.

Σε τούτη την κατηγορία, ανήκει και η Έλλη Αλεξίου. Μια πολύ σπουδαία μορφή των ελληνικών γραμμάτων, αλλά και της εκπαίδευσης, που από νεαρή ηλικία αφοσιώθηκε στα παιδιά και ουδέποτε εγκατέλειψε την προσπάθεια να τα μορφώσει είτε διδάσκοντάς τα, είτε γράφοντας βιβλία γι’ αυτά. Παράλληλα, μέσα από τα αυτοβιογραφικά μυθιστορήματά της, περιέγραψε με τον πιο χαρακτηριστικό κι ανάγλυφο τρόπο τις συνθήκες μέσα από τις οποίες η ίδια και οι συνάδελφοί της προσπαθούσαν να προσφέρουν την κατάλληλη παιδεία στις μικρές ηλικίες.

Ένα από αυτά, είναι το «Γ’ Χριστιανικό Παρθεναγωγείο». Ένα έργο-ντοκουμέντο για το εκπαιδευτικό σύστημα των αρχών του 20ού αιώνα και το πώς η Αλεξίου ως νεοδιοριζόμενη δασκάλα, κατέβαλλε τεράστιο κόπο και μόχθο για να μπορέσει ν’ αντεπεξέλθει στα δύσκολα καθήκοντά της. Γράφτηκε το 1934 και προκάλεσε ξεχωριστές και άριστες εντυπώσεις στους ανθρώπους των γραμμάτων και όχι μόνο…

xristianiko_parthenagwgeio_serial_005

Το 1983, ο παραγωγός (και κινηματογραφιστής) Απόστολος Μιχαλάκης πρότεινε στη νεοσύστατη ΕΡΤ-2 την παρουσίαση του μυθιστορήματος από την τηλεόραση. Οι υπεύθυνοι του σταθμού δέχτηκαν και η ίδια η Έλλη Αλεξίου ήταν εκείνη που το διασκεύασε για τη μικρή οθόνη, όπως είχε κάνει και δύο χρόνια νωρίτερα με το «Λούμπεν», για λογαριασμό της ΥΕΝΕΔ.

Τα γυρίσματα ξεκίνησαν το χειμώνα κι ολοκληρώθηκαν την άνοιξη του ’83, ενώ τα 13 κινηματογραφημένα επεισόδια των 45 λεπτών παραδόθηκαν στο κανάλι τον Ιούνιο. Το πρώτο από αυτά, μεταδόθηκε την Τετάρτη 7 Σεπτεμβρίου στις 22:00, ενώ το τελευταίο ακριβώς τρεις μήνες αργότερα, στις 7 Δεκεμβρίου, παραχωρώντας τη σκυτάλη στους θρυλικούς «Ιερόσυλους» του Θάνου Λειβαδίτη.

Σκηνοθέτης ήταν ο Λάμπρος Λιαρόπουλος, ο οποίος δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει το έργο του στη μικρή οθόνη. Λίγες ημέρες πριν την «πρεμιέρα» της σειράς, έφυγε από τη ζωή εντελώς ξαφνικά και μάλιστα, η κηδεία του έγινε την ημέρα μετάδοσης του πρώτου επεισοδίου…

Η υπόθεση

Βρισκόμαστε στο Ηράκλειο του 1912. Η 17χρονη Έλλη Αλεξίου (Γιούλη Ζήκου) παίρνει το απολυτήριό της από το διδασκαλείο κι έχει στόχο να γραφτεί στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, αφού έχει ξεχωριστό ταλέντο στη ζωγραφική. Παράλληλα, αγαπά πολύ και τη μουσική.

Είναι ερωτευμένη με το νεαρό ποιητή Κώστα Βάρναλη (Κώστας Καστανάς), ωστόσο ο δεσμός τους δεν είναι αρεστός στον πατέρα της κοπέλας, τον Στυλιανό Αλεξίου (Ιάκωβος Ψαρράς), ο οποίος προσπαθεί να τον εμποδίσει με κάθε τρόπο.

xristianiko_parthenagwgeio_serial_002

Όμως, τα πράγματα έρχονται εντελώς διαφορετικά. Ο Βάρναλης φεύγει για σπουδές στην Αθήνα, ενώ η Έλλη διορίζεται δασκάλα στο Γ’ Χριστιανικό Παρθεναγωγείο της πόλης της, το λεγόμενο «ψωροσχολειό». Και τούτο γιατί εκεί φοιτούν κορίτσια της κατώτερης και κατώτατης κοινωνικής τάξης, φτωχά, βρώμικα και ξυπόλητα. Ο δυο νέοι αποφασίζουν να κρατήσουν μυστική την αλληλογραφία τους, εξαιτίας της αρνητικής στάσης του Στυλιανού Αλεξίου…

Στο μεταξύ, η Έλλη αναλαμβάνει τη …μισή πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου, αλλά για κείνη τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα. Δεν έχει μόνο ν’ αντιμετωπίσει την απειρία της, αλλά και πολλά και ποικίλα εμπόδια. Η αδυναμία των γονιών να πάρουν βιβλία, πλάκες κλπ στα παιδιά τους λόγω οικονομικών δυσχερειών, οι αρρώστιες των μαθητριών εξαιτίας της ελλιπούς θέρμανσης και του υποτυπώδους ντυσίματος, ο κακός τρόπος συμπεριφοράς τους, αλλά και η αντιμετώπισή της από τις άλλες δασκάλες του Παρθεναγωγείου.

Κυρίως δε από την Καλλιόπη (Στέλλα Παπαδημητρίου), με την οποία και μοιράζεται τις μαθήτριες της πρώτης τάξης. Πρόκειται για μια κακή κι απότομη δασκάλα, που πιστεύει ότι με τον αυστηρό τρόπο, τις υποτιμητικές αναφορές και το ξύλο θα συνετίσει τα παιδιά.

xristianiko_parthenagwgeio_serial_007

Ο τρόπος που επιλέγει η Έλλη είναι να έλθει κοντά τους, ν’ αφουγκραστεί τα προβλήματά τους και να προσπαθήσει να καλλιεργήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης από τη μεριά τους. Και πράγματι, με τον καιρό καταφέρνει να τα κερδίσει και μάλιστα, πολλές φορές έρχονται και κορίτσια από την τάξη της Καλλιόπης για να παρακολουθήσουνε το μάθημά της.

Σύμμαχός της σε τούτη την προσπάθεια είναι η Αυγή (Ξανθή Κριτσινέλη), η δασκάλα της δευτέρας τάξης. Όσο για τη διευθύντρια του Παρθεναγωγείου (Ουρανία Μπασλή), τηρεί μια εντελώς ουδέτερη στάση απέναντί της, μη παραλείποντας συχνά να της κάνει παρατηρήσεις για τον τρόπο διδασκαλίας της. Πάντως, το τέλος της χρονιάς τη βρίσκει να έχει πετύχει το στόχο της και παράλληλα, να παίρνει μετάθεση για το Πρότυπο, κατόπιν εισήγησης του επιθεωρητή εκπαίδευσης.

Παράλληλα με τη ζωή της Έλλης στο σχολείο και τον έρωτά της με το Βάρναλη, παρουσιάζεται και η αντίστοιχη της αδελφής της, της Γαλάτειας (Ανθή Ανδρεοπούλου), που αγαπά το συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη (Πέτρος Ζαρκάδης), τον οποίον αργότερα θα παντρευτεί.


Το καστ

Όπως έχετε αντιληφθεί από τα ονόματα που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη ενότητα, οι ρόλοι των ανθρώπων που έζησαν δίπλα ή κοντά στην Έλλη Αλεξίου στα νεανικά χρόνια της, ερμηνεύτηκαν από άξιους, αναγνωρισμένους και καλούς ηθοποιούς.

Όμως, δικαιωματικά η Γιούλη Ζήκου ως η ίδια η συγγραφέας-παιδαγωγός, κερδίζει τη μερίδα του λέοντος όσον αφορά τις εντυπώσεις. Ήταν η ιδανική για το ρόλο της πρωταγωνίστριας του έργου κι άφησε πολλές υποσχέσεις για ένα λαμπρό μέλλον. Μπορεί τηλεοπτικά να μην ήταν ανάλογο, ωστόσο αφοσιώθηκε στο θέατρο και με ξεχωριστή επιτυχία μέχρι και σήμερα.

Ο αξέχαστος Ιάκωβος Ψαρράς ήταν εξαιρετικός ως πατέρας της Έλλης, ενώ ο Πέτρος Ζαρκάδης και η Ανθή Ανδρεοπούλου ενσάρκωσαν μοναδικά δύο μέγιστες μορφές της ελληνικής λογοτεχνίας. Το ίδιο ισχύει για τη Στέλλα Παπαδημητρίου, ως «κακιά» δασκάλα Καλλιόπη, ενώ πολύ καλός είναι και ο Κώστας Καστανάς ως Βάρναλης.

Θα πρέπει να σταθούμε ιδιαίτερα στη συμμετοχή του Παύλου Σιδηρόπουλου στο ρόλο του αδελφού της Έλλης, Λευτέρη Αλεξίου. Στην πραγματικότητα, ο αείμνηστος «πρίγκιπας» ήταν ανιψιός της συγγραφέως, γιος του αδελφού της του Ραδάμανθυ. Μάλιστα, νωρίτερα την ίδια χρονιά είχε το ρόλο του Άλεκ Ζαρντή στην τηλεοπτική μεταφορά του μυθιστορήματος του Κώστα Χατζηαργύρη «Οικογένεια Ζαρντή»…

Στο «Παρθεναγωγείο» συμμετείχαν ακόμη ο Γιάννης Φακής (ο γνωστός ποιητής Μάρκος Αυγέρης, οικογενειακός φίλος των Αλεξίου) και Ζωή Τσαπαλίρα (επιστάτρια του σχολείου και φίλη της Έλλης).

xristianiko_parthenagwgeio_serial_001

Σχόλιο

Η γνώμη μου είναι ότι το «Γ` Χριστιανικό Παρθεναγωγείο» θα έπρεπε να προβάλλεται σε όλα τα σχολεία και ιδιαίτερα στα δημοτικά, κυρίως για τους δασκάλους. Σίγουρα θα είχαν να μάθουν πολλά για τον τρόπο διδασκαλίας, ασχέτως αν η εποχή που παρουσιάζει η σειρά δεν είναι σύγχρονη. Όμως, το πρόβλημα της παιδείας είναι διαχρονικό και δεν έχει σχέση αν το σίριαλ διαδραματίζεται εκατό και πλέον χρόνια πίσω…

Η διασκευή της Έλλης Αλεξίου, είναι πραγματικά μοναδική. Στο βιβλίο, περιορίζεται  μόνο στην περιγραφή της ζωής της μέσα στο σχολείο και τις προσπάθειές της να μορφώσει τα παιδιά, διηγούμενη παράλληλα και κάποιες προσωπικές ιστορίες τους. Στο οικογενειακό περιβάλλον της αναφέρεται ελάχιστα και παρουσιάζει μόνο τον πατέρα της, ενώ δυο-τρεις φορές μιλάει για κάποιον «αγαπημένο» της.

Το αντίθετο συμβαίνει στην τηλεοπτική μεταφορά. Παράλληλα με την επαγγελματική πορεία της, μας δίνει τη δυνατότητα να «μπούμε» στη ζωή μυθικών μορφών της ελληνικής λογοτεχνίας που είχε την τύχη να βρίσκονται στο περιβάλλον της. Ο Κώστας Βάρναλης, ο Νίκος και η Γαλάτεια Καζαντζάκη, ο Μάρκος Αυγέρης, «ζωντανεύουν» στη μικρή οθόνη μέσα από τα μάτια και τις θύμησες της σπουδαίας συγγραφέως και παιδαγωγού κι έχουμε την ευκαιρία να μάθουμε αρκετά πράγματα γι’ αυτούς…

Γενικότερα, πρόκειται για μια σειρά-ντοκουμέντο, με πολλά διδάγματα και παραδείγματα για όλους μας. Μεταφέρει πλήρως τον τηλεθεατή στην εποχή που διαδραματίζεται και του δίνει έντονα την εικόνα και την ατμόσφαιρά της.

Και για το τέλος, μια πικρή ερώτηση-διαπίστωση: Πόσο καλύτερη θα ήταν η παιδεία μας, αν οι υπεύθυνοί της διάβαζαν το βιβλίο ή έβλεπαν τη μεταφορά του στη μικρή οθόνη; Όμως, φαίνεται ότι αυτά είναι «ψιλά γράμματα» για κάποιους…

xristianiko_parthenagwgeio_serial_006

Σημείωση: Οι φωτογραφίες προέρχονται από τεύχη του περιοδικού “Ραδιοτηλεόραση”, που υπάρχουν στο αρχείο του συντάκτη της στήλης.

———–

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here