Σαν σήμερα, στις 30 Οκτωβρίου 2019, έφυγε από κοντά μας ο μεγάλος Γιάννης Σπανός, ένας εκ των σημαντικότερων συνθετών στη χώρα μας που διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στη δημιουργία του Νέου Κύματος του ελληνικού τραγουδιού.
Ο Σπανός γεννήθηκε στις 26/7/1934 στο Κιάτο Κορινθίας όπου πήρε και τα πρώτα μαθήματα μουσικής. Στα εφηβικά του χρόνια μετακόμισε στην Αθήνα και τελείωσε το Γυμνάσιο στην περιοχή της πλατείας Κολιάτσου. Παράλληλα συνέχισε τις μουσικές σπουδές του στο Εθνικό Ωδείο. Μετά από ένα μεγάλο ταξίδι στην Ευρώπη, που κράτησε περίπου ένα έτος, κατέληξε στο Παρίσι όπου συνάντησε φιλική ατμόσφαιρα και του γεννήθηκε έντονα η επιθυμία να ζήσει στη γαλλική πρωτεύουσα. Έτσι, άφησε τις σπουδές του στη Νομική και, μετακινούμενος στην Πόλη του Φωτός, άρχισε να εργάζεται ως επαγγελματίας μουσικός αυτονομούμενος από την οικονομική εξάρτηση της οικογένειάς του. Ουσιαστικά πήγαινε οπουδήποτε ζητείτο πιανίστας και κέρδιζε τα προς το ζην με τη μουσική του τέχνη στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα. Σημειωτέον ότι η δεξιά όχθη του πασίγνωστου γαλλικού ποταμού είχε τους καλλιτέχνες του πιο «εμπορικού» τραγουδιού ενώ η αριστερή, στην οποία ανήκε ο Σπανός, του πιο ποιοτικού. Ονόματα όπως οι Brassens, Reggiani, Barbara δραστηριοποιούνταν στην αριστερή όχθη.
Σιγά σιγά το ταλέντο του νεαρού καλλιτέχνη έγινε γνωστό στην περιοχή και είχε αξιόλογες προτάσεις να εργαστεί ως ακομπανιατέρ δηλαδή να συνοδεύει μελωδίες με το πιάνο. Πρώτα συνεργάστηκε με την Cora Vaucaire, ένα πολύ μεγάλο όνομα του γαλλικού τραγουδιού. Ακολούθησε ο Serge Gainsbourg, επίσης μεγάλη μορφή της γαλλικής μουσικής, με τον οποίο η συνεργασία ήταν πιο δύσκολη αφού τραγουδούσε πιο απαιτητικά κομμάτια. Άλλη σημαντική συνεργασία ήταν με την Biatrice Arnac που τη συνόδεψε σε προσωπικό της δίσκο με δέκα τραγούδια.
Οπωσδήποτε, ξεχωριστή και πολύ γνωστή στους επαΐοντες του χώρου ήταν η συνεργασία του με τη μυθική Brigitte Bardot (Μπριζίτ Μπαρντό), το απόλυτο sex symbol της Γαλλίας και της Ευρώπης κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Συγκεκριμένα η Μπαρντό ερμήνευσε το τραγούδι «Sidonie», σε μουσική του Σπανού, που ακουγόταν στην ταινία Vie privee (1962) του Louis Malle. Αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για την απαρχή της τραγουδιστικής καριέρας της διάσημης ηθοποιού. Την ίδια περίπου εποχή ο Σπανός συνεργάστηκε σε πολλά τραγούδια με τον Marcel Rothel. Ειδικά στην τριετία 1964-1966 ο Rothel ερμήνευσε είκοσι τραγούδια του Σπανού μεταξύ των οποίων το «Et c’ etait l’ amour» που είχε ήδη κυκλοφορήσει στην Ελλάδα με τη φωνή του Γιάννη Πουλόπουλου και τον γνωστότατο τίτλο «Μια φορά μονάχα φτάνει». Επιπλέον, συνεργάστηκε και με άλλους καλλιτέχνες όπως: Marie Laforet, Pia Colombo, Claude Parent, Michele Arnaud, Catherine Sauvage, Marc Ogeret, κ.α.
Ωστόσο η πλέον χαρακτηριστική συνεργασία του Σπανού στην Γαλλία ήταν με την περίφημη Juliette Greco, μια από τις σπουδαιότερες μορφές του γαλλικού τραγουδιού. Η μεγάλη ερμηνεύτρια απέδωσε αρχικά δύο τραγούδια του Έλληνα συνθέτη, τα «Frere Jacques» και «Six soldats» που κυκλοφόρησαν το 1968. Η συνέχεια περιλάμβανε ένα δίσκο με δώδεκα κομμάτια σε στίχους Γάλλων ποιητών (Louis Aragon, Paul Verlain, Paul Eluard, Marie Noel, κ.α. Γενικά ο Σπανός αγαπούσε ιδιαιτέρως της γαλλική κουλτούρα και κυρίως την ποίηση. Γι’ αυτό άλλωστε προχωρούσε συχνά στη συγγραφή μελωδιών για ποιήματα. Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος σε τηλεοπτική συνέντευξη, δεν ενδιαφερόταν ιδιαιτέρως για το όνομα του ποιητή όσο για το ποίημα. Διάβαζε ένα ποίημα και αν του άρεσε, τον κατέκλυζε έμπνευση και προχωρούσε προς τη δημιουργία μελωδίας.
Παρ’ όλα αυτά και μολονότι είχε σημειώσει αξιοπρόσεκτη επιτυχία στην Γαλλία, δεν παραμέλησε την πατρίδα μας. Το 1963 ηχογράφησε τον πρώτο του ελληνικό δίσκο με το πασίγνωστο «Μια αγάπη για το καλοκαίρι» σε στίχους Γιώργου Παπαστεφάνου και ερμηνεύτρια την Καίτη Χωματά. Δεν θα ήταν υπερβολή να λέγαμε ότι αυτό σηματοδότησε την απαρχή αυτού που ονομάζεται «Νέο κύμα» στο ελληνικό τραγούδι, ορολογία εμπνευσμένη από το γαλλικό «Nouvelle Vague». Στη συνέχεια συνέθεσε τραγούδια που έγιναν πολύ γνωστά, αγαπήθηκαν και τραγουδήθηκαν όπως:
- Άσπρα καράβια
- Βάρκα χωρίς πανιά
- Μια φορά θυμάμαι
- Κάτω από τη μαρκίζα
- Σαν με κοιτάς
- Άνθρωποι μονάχοι
- Κι αν σ’ αγαπώ δεν σ’ ορίζω
- Ήρθες εψές
- Με πνίγει τούτη η σιωπή
- Τη βραδιά μου απόψε
- Μια Κυριακή
- Αν μ’ αγαπάς
- Ένα καλοκαίρι
- Θυμήσου τον Σεπτέμβρη
- Οδός Αριστοτέλους
- Μη μου μιλάς γι’ αγάπη
- Δε σου γύρεψα μαχαίρι
- Επειδή σ’ αγαπώ
- To Χριστινάκι
- Ας ερχόσουν κι ας βρεχόσουν
- Πες πως μ’ αντάμωσες
και πάρα πολλά ακόμα αφού υπήρξε παραγωγικότατος. Έγραψε αρκετές εκατοντάδες τραγούδια στην ελληνική μουσική και διόλου ευκαταφρόνητο αριθμό στα γαλλικά.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ο συνθέτης επισκεπτόταν την Ελλάδα ολοένα και περισσότερο έως ότου να μετακομίσει πλήρως στη χώρα μας. Παρέμεινε δημιουργικός ακόμα και στην τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα όταν πια οι συνθήκες είχαν αλλάξει δραματικά και το ελληνικό τραγούδι είχε ακολουθήσει μια διαφορετική οδό απομακρυνόμενο από τα ποιοτικά έργα των κολοσσιαίων δημιουργών της περιόδου 1960-1980.
Κατά τη διάρκεια της λαμπρής πορείας του μελοποίησε στίχους πολλών ποιητών όπως Παλαμά, Καβάφη, Παπαντωνίου, Καρυωτάκη, Άγρα, Εφταλιώτη, Λαπαθιώτη, Ρώτα, Βιζυηνό, Πολυδούρη, Μυρτιώτισσα, Τσουκαλά, Χατζόπουλο, Σκίπη, Αθάνα, Σαχτούρη, Βάρναλη, Καββαδία, Σινόπουλο, Σκαρίμπα, κ.α.
Όπως είχε αναφέρει ο ίδιος ο συνθέτης, δεν έγραφε μελωδίες για να έχει άμεση επιτυχία παρόλο που θα ήταν εύκολο να συνθέτει σουξεδάκια χωρίς, ωστόσο, ιδιαίτερο βάθος. Προτίμησε να μελοποιήσει στίχους και ποιήματα με το δικό του ξεχωριστό ύφος και κατάφερε να εισαγάγει ένα καινούργιο ρεύμα στην ελληνική μουσική που έμεινε στην ιστορία.
Γενικά ο Σπανός ήταν ένας πολύ προσιτός και απλός άνθρωπος που δεν είχε καμία διάθεση να προωθήσει τα τραγούδια του. Η επαφή με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης όχι μόνο δεν ήταν το δυνατό του σημείο αλλά τον άφηνε παγερά αδιάφορο. Ως εκ τούτου, άφηνε τα τραγούδια του να ακολουθήσουν τον δρόμο τους χωρίς να προσπαθεί να τα στηρίξει μέσω εμφανίσεων στα ΜΜΕ και συνεντεύξεων. Σε αυτό έμοιαζε πολύ με τον, σχεδόν συνομίληκό του, Σταύρο Κουγιουμτζή που ακολουθούσε την ίδια τακτική. Το σίγουρο είναι πως όσο κι είναι διάσημο το όνομά του, τα τραγούδια του είναι ακόμα διασημότερα. Υπάρχουν πολλά κλασικά κομμάτια που δεν είναι γνωστό στο ευρύ κοινό ότι τα έχει γράψει ο Σπανός αφού το όνομα του ερμηνευτή επικράτησε αυτό του συνθέτη.
Σε κάθε περίπτωση ο Γιάννης Σπανός ήταν από τους παραγωγικότερους και σπουδαιότερους μελωδούς του δευτέρου μισού του 20ου αιώνα έχοντας χαράξει ήδη μια αξιολογότατη πορεία στην Γαλλία. Τα τραγούδια του είναι δημοφιλέστατα και ακούγονται σε μουσικές σκηνές και συναυλίες δείχνοντας ότι παραμένουν ολοζώντανα στον χρόνο. Εν κατακλείδι, η συνολική του πορεία και ιδιαίτερα η κομβική συνεισφορά του στην ανάδειξη του «Νέου Κύματος», μιας τόσο όμορφης και ρομαντικής μουσικής περιόδου, μας επιτρέπουν να τον χαρακτηρίσουμε ως σύμβολο μιας εποχής. Το άκουσμα του ονόματός του πάντοτε θα μας δημιουργεί ευχάριστες αναμνήσεις από τα πανέμορφα τραγούδια που μας κληροδότησε.
Βιβλιογραφία-αναφορές
- Περιοδικό Μετρονόμος, Τεύχος 54, Οκτώβριος-Νοέμβριος 2014, αφιέρωμα στον Γιάννη Σπανό
- Εκπομπή Γιώργου Παπαστεφάνου «Μουσική βραδιά: Ο Γιάννης Σπανός μελοποιεί Έλληνες ποιητές», ΕΡΤ, 1976, https://www.youtube.com/watch?v=ePIi9hl4SmQ
- Δισκογραφία Γιάννη Σπανού από τον ιστότοπο https://www.discogs.com/
——————————