Γράφει η Πέννυ Γέρου
www.musiccorner.gr
Τετάρτη 5 Δεκεμβρίου 2012

Αγάπη

Μετά την απονομή του «Χρυσού Φοίνικα» στο φετινό Φεστιβάλ των Καννών, περιμέναμε όλοι πώς και πώς τη στιγμή που ο φετινός νικητής θα έφτανε στις κινηματογραφικές αίθουσες της Ελλάδας. Ενώ δε συνηθίζω να γράφω για φρέσκες ταινίες, με τη συγκεκριμένη δε μπορούσα να κρατηθώ, χωρίς να κάνω μια αναφορά…

Ο λόγος γίνεται, φυσικά, για τον Michael Haneke και την ταινία «Amour» («Αγάπη»). Οι προσδοκίες όλων μας ήταν σίγουρα υψηλές. Ίσως ήταν η πρώτη φορά στα 65 χρόνια του διαγωνισμού, που ο νικητής κέρδισε την αποδοχή όλων των υπόλοιπων υποψηφίων.

Οι συστάσεις για το πρόσωπο του εν λόγω σκηνοθέτη, ενός ανθρώπου με σπουδές και γνώσεις στην ψυχολογία, τη φιλοσοφία και τις θεατρικές σπουδές, ήταν περιττές. Όποιος είχε παρακολουθήσει την τελευταία του ταινία «Das weisse Band» («Η λευκή ρίγα») πριν 3 χρόνια, ήταν προετοιμασμένος για ένα δυνατό σκηνοθέτη με άποψη, και τόλμη για να την αιχμαλωτίσει στην κινηματογραφική του μηχανή. Στην ταινία αυτή, ο Michael Haneke έθιξε ζητήματα της γερμανικής κοινωνίας και του τρόπου διαπαιδαγώγησης των νέων, μέσα από μια ιστορία αναφερόμενη στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.  Φέτος, όμως, εν έτει 2012, επιχείρησε να προσεγγίσει ένα από τα πιο πολυκινηματογραφημένα, αλλά και πιο δυνατά ανθρώπινα συναισθήματα: την αγάπη.

Η ιστορία για τους περισσότερους είναι γνωστή. Ένα ηλικιωμένο ζευγάρι καλείται να δοκιμάσει την πολύχρονη αγάπη του ενός για τον άλλον, όταν ο ένας εκ των δύο αντιμετωπίζει σοβαρά εγκεφαλικά επεισόδια, τα οποία μέρα με τη μέρα τον βυθίζουν και τον απομονώνουν σε μια ψυχική και σωματική κόλαση.

Ο σκηνοθέτης καλείται να παίξει έναν πολύ σκληρό ρόλο. Τα πλάνα που συστήνουν την ιστορία στους θεατές σχεδόν αμίλητα, με μια σιωπή, όμως, που τις περισσότερες φορές είναι εκκωφαντική. Μια σιωπή που προδίδει την ανάγκη της να εκραγεί, όταν η πραγματικότητα και οι ανάγκες της ξεπερνά τις ανθρώπινες αντοχές. Είναι, αλήθεια, πολύ δύσκολο να έχεις έναν αργό θάνατο τόσο κοντά σου. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι γνωστό τοις πάσι: αφήνεις τα πράγματα να κυλήσουν, όπως ξέρουν αυτά, ή επεμβαίνεις στα παιχνίδια της φύσης, νομίζοντας πως δίνεις ένα πιο αίσιο τέλος;

Ιστορίες σαν της «Αγάπης» έχουμε ακούσει, ή ακόμα και ζήσει, όλοι μας. Αυτό που προσπαθώ να βρω είναι γιατί ο Michael Haneke έκανε την υπέρβαση, αυτό το κάτι παραπάνω που καθήλωσε το Φεστιβάλ των Καννών.

Μετά από μερικές βδομάδες που παίζεται στις αίθουσες της Αθήνας και έχοντας πάρει τη συναισθηματική μου απόσταση, συνειδητοποίησα ότι η απάντηση θα μπορούσε να δοθεί μέσα από διάφορες sequences, διάφορες στιγμές αυτού του κινηματογραφικού έργου. Το μυαλό μου, όμως, δε λέει να φύγει απο μια συγκεκριμένη: τη στιγμή που ο George (Jean-Louis Trintignant) προσπαθεί να μεταφέρει την Anne (Emmanouelle Riva) από το κρεβάτι στο αναπηρικό της καροτσάκι. Είναι η στιγμή που όλη η κατάσταση, όλα τα συναισθήματα και οι σκέψεις αποτυπώνονται σε μερικές κινήσεις, σε μερικές εκφράσεις του προσώπου, σε μερικές κομμένες ανάσες. Η Anne τυλίγει τα χέρια της γύρω από τον George, σχεδόν ανήμπορα, παραδομένα στη μυϊκή του, για εκείνη την ώρα, δύναμη. Ο George προσπαθεί να τη σηκώσει. Δυσκολεύεται, σφίγγει τα δόντια και του ξεφεύγουν μερικές πνιγμένες ανάσες από την υπερβολική προσπάθεια να την κρατήσει όρθια.

Εκείνη είναι η στιγμή που, για μένα, ορίζει την αγάπη. Να κατανοείς την κατάσταση του διπλανού σου και να απλώνεις το χέρι σου, χωρίς να μετανιώνεις στιγμή γι’ αυτό. Αρκεί να μπορέσεις να του προσφέρεις κάποια ανακούφιση, κάποια βοήθεια, έστω και για λίγο.

Αυτό που ξεχώρισε τον Michael Haneke ήταν ότι δε φοβήθηκε να δείξει σκληρές πλευρές της αγάπης: πράγματα μικρά δε, όπως το να βοηθήσεις το σύντροφό σου να φάει, να πάει στην τουαλέτα, να πλυθεί, να σταθεί όρθιος για λίγο, να αποκοιμηθεί… Δε φοβήθηκε, επίσης, να δείξει την έκρηξη, το «χαστούκι» που δίνει η πραγματικότητα στον καθένα. Έδειξε την παρακμή, το γήρας, τους ενίοτε αποκρουστικούς τίτλους τέλους μιας αγάπης. Έδειξε ό,τι φοβόμαστε να κοιτάξουμε κατάματα. Αυτό που δεν έδειξε εν τέλει, ήταν τον ηθικό χρωματισμό των καταστάσεων, των αποφάσεων και των πράξεων. Όπως έχει πει κι ο ίδιος: «Η τέχνη είναι για να θέτει ερωτήματα, όχι απαντήσεις». Μας ξεβόλεψε, με λίγα λόγια. Και αυτό είναι που χρειαζόμαστε πολλές φορές για να επαναπροσδιορίσουμε τις σκέψεις και τις πράξεις μας, το «εγώ» μας.

Η συγκεκριμένη ταινία μας έδειξε πώς να ορίζουμε, να αντιλαμβανόμαστε και να ολοκληρώνουμε την αγάπη μέσα από τον άλλον. Μπορεί η ίδια να μην προσφέρει τον υπέρτατο ορισμό, αυτό το έτοιμο που όλοι περιμένουμε. Αλλά σίγουρα μας δίνει αρκετή τροφή για σκέψη, για ψάξιμο μέσα στους ίδιους τους εαυτούς μας αλλά και το διπλανό μας.

Γιατί, καμιά φορά, βλέπουμε τον εαυτό μας, τα όριά μας, τις αντοχές μας, μέσα από τα μάτια των άλλων…

Να, λοιπόν, γιατί περιμέναμε έναν άνθρωπο σαν το Michael Haneke να σκηνοθετήσει την «αγάπη» …

————–

***Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή φωτογραφιών, χωρίς την άδεια του Music Corner...

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here