Music @ the Movies Corner – “Πρέπει να μιλήσουμε για τον Κέβιν”

Γράφουν η Πέννυ Γέρου και η Σοφία Τσεκούρα
www.musiccorner.gr
Τρίτη 28 Φεβρουαρίου 2012

Πρέπει να μιλήσουμε για τον Κέβιν

Η αμφιλεγόμενη ταινία «Πρέπει να μιλήσουμε για τον Κέβιν» θέτει ως βασικότερο ερώτημα: «μπορούν τα παιδιά να είναι εγγενώς κακά;»

Γυρισμένη από τον Lynne Ramsay και εμπνευσμένη από το μυθιστόρημα του Lionel Shriver, η ταινία έχει ως κέντρο βάρους μια προβληματική σχέση μητέρας και γιου που αναπτύσσεται από τα πρώιμα κιόλας βήματα του δεύτερου. Την μητέρα του Κέβιν, Εύα, την οποία ενσαρκώνει η Tilda Swinton, παρατηρούμε από την αρχή να προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των πραγμάτων που διαπράττονται από τον ψυχολογικά διαταραγμένο γιο της (Ezra Miller). Στην αρχή φαίνεται πως δεν είναι υπεύθυνη για την επιθετική και αλλόκοτη συμπεριφορά του γιου της. Από την άλλη όμως, ο Κέβιν κατά πώς φαίνεται, ήταν προβληματισμένος από τη γέννησή του. Κλαίει αδιάκοπα ως μωρό, αντιστέκεται στην προσπάθεια των γονιών του να πηγαίνει στην τουαλέτα και σκόπιμα υπονομεύει την μητέρα του. Και σα να μην έφτανε αυτό, ο σύζυγος της Φράνκλιν (John C. Reily) νομίζει ότι είναι μια φτωχή συναισθηματικά μητέρα, όσον αφορά στην πλευρά του Κέβιν. Η ταινία θέτει και άλλο ένα ερώτημα που διχάζει τους θεατές: «η Εύα είναι άξια κατηγορίας για την απροθυμία και την αγανάκτησή της όσον αφορά στο ρόλος της ως μητέρα;»

Από την άλλη παρατηρούμε πως μισούσε τη μητέρα του και καθώς εξελισσόταν αυτό το παιδί δεν ήθελε τίποτα άλλο από το να σπείρει τον όλεθρο. Πριν καν τη γέννηση του Κέβιν, η μητέρα του δυσανασχετούσε και επιθυμούσε να κάνει έκτρωση, αλλά αυτό δεν προέκυψε. Κι έτσι είναι πιθανόν ότι, αν η μητέρα νιώθει άβολα με το παιδί, το ίδιο το παιδί αισθάνεται τον τρόπο που η μητέρα του προδιατίθεται απέναντί του. Έτσι, αν η μητέρα είναι θυμωμένη, το παιδί περνά πολύ δύσκολες περιόδους και σχηματίζει μια συγκεκριμένη εικόνα που το συνδέει με τους γονείς του.

Η μητέρα φαίνεται, τόσο πριν όσο και μετά τον τοκετό, να υφίσταται ένα είδος κατάθλιψης και αυτό προμηνύει μια κάπως προβληματική αντίδραση του παιδιού. Μεγαλώνοντας ο Κέβιν, αναπτύσσει μια καταστροφική προσωπικότητα και η στάση του αποδεικνύεται επικίνδυνη.

Ιδιαίτερα ανατριχιαστικό και σοκαριστικό είναι το πλάνο του Κέβιν να κοιτά κατάματα την κάμερα και να εξομολογείται όλα όσα αισθάνεται για τους γύρω του, για την κοινωνία, για τον κύκλο του, για την ίδια του την οικογένεια. Οι διαθέσεις του είναι ιδιαίτερα παράτολμες κι αυτό μας προδιαθέτει για το τέλος της ταινίας, το οποίο διχάζει τόσο τους θεατές, όσο και τους χαρακτήρες της ταινίας.

Ο Κέβιν παίρνει στα χέρια του τη μοίρα των συμμαθητών του και της ίδια τους της οικογένειας. Παίρνει ένα τόξο και, σα να του μοιάζει με παιχνίδι, δολοφονεί συμμαθητές του και την οικογένειά του. Από την οικογένεια, όμως, κάποιος γλιτώνει. Η Εύα είναι αυτή που μπαίνει στο σπίτι και αντικρίζει τη νεκρή της κόρη και λίγο πιο πέρα το νεκρό σύζυγό της. Το θέαμα είναι αποκρουστικό και άκρως απάνθρωπο. Η Εύα σοκαρίζεται. Στο μεταξύ, μανάδες που χάσανε το παιδί τους από τα βέλη του Κέβιν, κατηγορούν την Εύα και την καταριούνται με όλη την ψυχή τους, γιατί η μάνα είναι αυτή που παίρνει το βάρος των πράξεων του παιδιού της και στιγματίζεται απο μια ολόκληρη κοινωνία.

Ο Κέβιν συλλαμβάνεται και η μητέρα του τον επισκέπτεται όσο πιο συχνά μπορεί. Στο επισκεπτήριο τα λόγια παγώνουν. Μάνα και γιος κοιτάζονται στα μάτια. Κατά βάθος ξέρουν ότι είναι τόσο ίδιοι. Κάτι στην ατμόσφαιρα μαρτυρά πως δεν πρόκειται για μια σχέση μίσους, σαν η σχέση αυτή να ήταν άκρως εξαρτημένη και τροφοδοτούμενη κι από τις δυο πλευρές, ήταν ένα φαύλος κύκλος που δύσκολο είναι να βρούμε την αρχή του και την αιτία της ύπαρξής του.

Το μεγάλο ερώτημα που μένει για τον κάθε θεατή από μας διατυπώνεται όσο πιο απλά γίνεται με ένα «Γιατί;». Γιατί ο Κέβιν είχε τόσο μίσος μέσα του και τόση επιθετικότητα για τον κόσμο γύρω του; Γιατί τόση απέχθεια προς το πρόσωπο της ίδιας του της μητέρας; Γιατί παρά την όποια στάση του απέναντί της, δε σκότωσε την ίδια, αλλά όλη την υπόλοιπη οικογένεια;

Οι σκέψεις που μπορούμε να κάνουμε βρίσκονται σε δύο σημεία κατά κύριο λόγο. Από τη μια, μπορούμε να σκεφτούμε πως ο θάνατος της οικογένειας, ένας γιος στη φυλακή και μια «ρετσινιά» από την κοινωνία για την Εύα ήταν η τιμωρία της, δοσμένη από τον ίδιο της το γιο. Από την άλλη πλευρά, το ζήτημα μπορεί να εξεταστεί ακόμα βαθύτερα. Ίσως ο Κέβιν να μην είχε το κουράγιο να σκοτώσει τη μητέρα του. Παρά την οργή μέσα του, δε θα τολμούσε να κάνει κακό στην ίδια. Ίσως ο ίδιος είχε ήδη καταλάβει από καιρό πόσο ίδιοι είναι αυτοί οι δυο, πως μισούν εξίσου τα κοινωνικά στερεότυπα, τις υποχρεώσεις, την υποκρισία των πολλών και γενικότερα της απαιτήσεις μιας κοινωνίας. Σίγουρα όλοι πιστεύουμε πως μια μάνα πρέπει να κάνει τα πάντα για το παιδί της. Όμως υπάρχει και το ζήτημα του να είσαι άνθρωπος, του να έχεις όρια, του να σπας και να λυγίζεις όταν τα πράγματα σε ξεπερνάνε.

Ο Κέβιν αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα για προβληματισμό, όσον αφορά στο πώς οι άνθρωποι εκφράζονται απέναντι σε σχέσεις, σε κοινωνικά σύνολα ή και σε μια κοινωνία ολόκληρη. Τίθεται υπό σκέψη το πώς συνδυάζεται ή ταυτίζεται στάση και συμπεριφορά, το κατά πόσο πολλές φορές μπορείς να κάνεις πράξη τα όσα στηρίζεις με το λόγο σου. Και δεν είναι λίγες οι φορές που δείχνουμε προς τα έξω κάτι εντελώς κόντρα στο τι πραγματικά είμαστε, πόσο τραγικά αντιφάσκουμε σε επίπεδο έργου και πράξης.

Ένα τέτοιο ζήτημα προβλημάτισε μάλλον και τον γνωστό καλλιτέχνη της ελληνικής hip-hop σκηνής, Ραψωδό Φιλόλογο. Με το κομμάτι του «Μίσησέ με», από τον τελευταίο του δίσκο «Ακρωτηριασμένος Αχιλλέας», έχουμε μπροστά στα μάτια μας έναν άνθρωπο γεμάτο αντιφάσεις, έναν άνθρωπο που δε μπορεί να εναρμονίσει τον εσωτερικό του κόσμο και τις επιθυμίες του με τις πράξεις του.

Μη μ’ αγγίζεις, σου λέω, γιατί θέλω να μ’ ακουμπήσεις
Μίσησέ με, χρειάζομαι λίγο να μ’ αγαπήσεις
Βούλωσέ το,
Μπορείς την καρδιά σου να μου ανοίξεις.
Δε θέλω να σε ξαναδώ ποτέ,
Θα μου λείψεις…

Είναι τρομακτικό το πώς ένας άνθρωπος μπορεί να βιώνει μια τέτοια εσωτερική αντίφαση. Αυτό ίσως να συνέβαινε με τον Κέβιν. Ίσως το να εκφράσει όσα πραγματικά ζητούσε, όσα πραγματικά έκρυβε μέσα του, του ήταν ιδιαίτερα δύσκολο. Μπορεί με μια πρώτη ματιά να φαίνεται αρκετά ακραίο. Όμως, αν σκεφτούμε με εμπειρικά δεδομένα, πιάνουμε τον εαυτό μας να έχει πει κάτι και μέσα μας να ευχόμαστε σα να μη θέλαμε να το είχαμε ξεστομίσει ποτέ.

Θέλω να ανέβω στην κορυφή,
Βρείτε μου τρόπο για να κατέβω
Γουστάρω τη ζωή μου απλή
Και λατρεύω να την ανακατεύω

Σκέψεις αντιφατικές, που πάνε και έρχονται μέσα σε δευτερόλεπτα. Ο ανθρώπινος νους είναι μια πραγματική άβυσσος. Μπορεί ανθρωπιστικές επιστήμες να βρίσκονται στην ακμή τους, αλλά κανένας μεγάλος άνθρωπος δεν έχει καταφέρει να τον καθολικοποιήσει, να φανερώσει τα πιο δαιδαλώδη και μυστήρια στοιχεία του. Κάποιοι θα αναφέρονταν σε απλό εγωισμό, όσον αφορά στο συγκεκριμένο κομμάτι. Όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Υπάρχουν στιγμές που χάνεσαι μέσα στο ίδιο σου τον εαυτό, χάνεις τον ίδιο σου το δρόμο.

Ακριβώς επειδή οι άνθρωποι μερικές φορές δεν είμαστε ιδιαίτερα «έλλογα όντα», με την έννοια ότι δε λειτουργούμε πάντα με ορθολογικά όπλα και συνέπεια, θα πρέπει να πάρουμε λίγο απόσταση από τα πράγματα και να μην κρίνουμε με βάση στερεότυπα και γενικές αποδοχές.

Μα δεν θα σας το πω, όσο πολύ κι αν θέλω, να μείνετε
Ίσως έτσι να το κάνετε
Με πιάνετε;
Τουλάχιστον ο νους μου έτσι το αντιλαμβάνεται…

Όσοι βιάστηκαν να κατηγορήσουν την Εύα, ας σκεφτούν την Εύα σαν άνθρωπο, με όρια, αντοχές και προσωπικές αδυναμίες. Όσοι, από την άλλη, βιάστηκαν εξίσου να κατηγορήσουν τον Κέβιν για την αποκλίνουσα και ακραία συμπεριφορά του, ας σκεφτούν τα κίνητρα και τους στόχους που έχει ο καθένας πίσω από τις πράξεις του. Ίσως έτσι μπορέσουμε να δούμε κοινωνικά προβλήματα μεγαλύτερης εμβέλειας με πιο ανθρώπινο μάτι και να σταματήσουμε να «δείχνουμε με το δάχτυλο» όποιον κατά τη γνώμη μας αποκλίνει από το εκάστοτε σύστημα. Τα πράγματα αλλάζουνε, η ανθρώπινη σκέψη ωριμάζει και ο κόσμος μας καλό θα ήταν να προτιμήσει να ακολουθήσει αυτή την εξέλιξη, προτού βαλτώσει στις όποιες προκαταλήψεις του…

———-