ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΥΡΑΜΑΡΓΙΟΣ
(σε… meeting με την Ειρήνη Ζαβιτσάνου)
τον Παντελή Κυραμαργιό τον γνωρίσαμε μέσα από το συγκρότημα «Μέλισσες», του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος. Από το 2017 έφυγε από το συγκρότημα και ακολουθεί σόλο καριέρα, χαράσσοντας την δική του ξεχωριστή πορεία.
Ένας καλλιτέχνης χαμηλών τόνων που αφήνει την δουλειά του και το έργο του να μιλήσουν. Μουσικοσυνθέτης και ερμηνευτής, έχοντας στις αποσκευές του σημαντικές συνεργασίες και «θεματικούς» δίσκους που προκάλεσαν αίσθηση, συνεχίζει να μας εκπλήσσει ευχάριστα και να βρίσκεται πάντα «to the point». Μέσα από την συζήτηση μαζί του διαπίστωσα ότι πρόκειται για ένα καλλιεργημένο και «ψαγμένο» άτομο με ενδιαφέρουσες απόψεις και βαθιά κοινωνική αντίληψη.
Οι συνεντεύξεις πλέον γίνονται εξ αποστάσεως, έτσι τα είπαμε με τον Παντελή, με την βοήθεια της τεχνολογίας. Μας μίλησε για το νέο του τραγούδι «το μυστικό της γης», για το νέο δίσκο «Άνω θρώσκω», για τη νέα καθημερινότητα όπως έχει διαμορφωθεί και φυσικά για την μουσική.
Παντελή βρήκες «μυστικό της γης» στο τελευταίο σου τραγούδι; Πρόκειται για ένα …καραντινάτο κομμάτι το οποίο έτυχε μεγάλης αποδοχής από το κοινό. Είναι ένας ύμνος στο μεθύσια, στις παρέες, στην αγωνιστικότητα, τον έρωτα και την αλληλεγγύη. Μίλησέ μας λίγο γι’ αυτό.
Ζούμε μια κρίση που διαρκώς βαθαίνει. Η φύση έχει δείξει τα δόντια της και μας έχει στείλει τα πρώτα μηνύματα εκδίκησής της. Διαρκώς δημιουργούνται νέα ηθικά διλήμματα και καλούμαστε να παίρνουμε θέση γιατί η απάθεια και η αδράνεια είναι συνενοχή. Προσωπικά πιστεύω τόσο στον άνθρωπο ως μονάδα όσο και στην ομάδα. Η αγωνιστικότητα λοιπόν και η αλληλεγγύη είναι στοιχεία απαραίτητα, αν θέλουμε να λεγόμαστε άνθρωποι.
Ο έρωτας είναι αναμφισβήτητα κινητήριος δύναμη της ζωής και συνδέεται άρρηκτα με τα παραπάνω. Και τα μεθύσια είναι η υπέρβαση. Είναι οι στιγμές που ξεφεύγουμε από το μέτρο και ανοίγουμε διάπλατα την ψυχή μας για να μπουν μέσα οι φίλοι και οι σύντροφοι. Αυτοί που μαζί τους τσουγκρίζουμε τα ποτήρια αλλά και αυτοί που φύγαν, για τους οποίους χτυπάμε τα ποτήρια στο τραπέζι πριν πιούμε. Αν αφήσουμε τον καθωσπρεπισμό στην άκρη και σκεφτούμε τις στιγμές που μας σημάδεψαν, θα είναι μέσα και κάποιο μεθύσι. Είναι λοιπόν σαν διαφορετικές πλευρές του ίδιου νομίσματος ο έρωτας, η επανάσταση και το μεθύσι.
Σε ό,τι αφορά στη μουσική, το τραγούδι έχει βαλκανικά στοιχεία στην ενορχήστρωσή του αλλά και λατινοαμερικάνικα στην αρμονία του. Είναι το πρώτο έκδηλα εύθυμο τραγούδι που έχω γράψει. Ίσως και το τελευταίο…
Μια νύχτα μου είχε πει κάποιος άγνωστος «ποτέ να μην εμπιστεύεσαι κάποιον που δεν πίνει αλκοόλ». Του αφιερώνω, λοιπόν, «της γης το μυστικό».
Πιστεύεις ότι υπάρχει …πανάκεια; θα μπορούσε κάτι να αποτελέσει το «μυστικό της γης» – τη λύτρωση στα όποια προβλήματα αντιμετωπίζουμε καθημερινά;
Η ατομική πάλη για την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας. Γιατί αυτήν θα διαδεχθεί η ομαδική πάλη για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, με έναν ηθικό προσανατολισμό ορθό, ορμώμενο από τη φύση μας και τα ένστικτά μας. Τα ένστικτα ενός αγελαίου όντος. Έχουμε πνιγεί στην ηθικοπλαστική προπαγάνδα και κρίνουμε τους ανθρώπους από το αν είναι οικογενειάρχες και αν πιστεύουν στο Θεό. Αυτό λέγεται σκοταδισμός. Πανάκεια, λοιπόν, είναι το φως. Κι αυτό βρίσκεται μέσα στον καθένα, αρκεί να το ξεσκεπάσουμε από τις αραχνιασμένες κουβέρτες των στερεοτύπων.
Το τελευταίο διάστημα, ζούμε μια διαφορετική πραγματικότητα, κάτι πρωτόγνωρο. Θα μπορούσε αυτό το δυσάρεστο γεγονός και το «καθεστώς» που μας έχει επιβληθεί λόγω αυτού να ζούμε, να αποτελέσει μια αφορμή για ενδοσκόπηση και βελτίωση τόσο του ίδιου μας του εαυτού, όσο και των διαπροσωπικών μας σχέσεων; Εσύ πώς το βιώνεις όλο αυτό;
Αν κλείναμε την τηλεόραση και μπλοκάραμε τα συστεμικά μέσα ενημέρωσης, ίσως. Πέρα από αυτό, όμως, η στέρηση της ελευθερίας κινήσεων, πολύ δύσκολα μεταφράζεται ως περισσότερος ελεύθερος χρόνος. Πού να βρεις όρεξη να διαβάσεις, να σκεφτείς, να φιλοσοφήσεις; Και με τι διάθεση θα το κάνεις; Πρέπει να είναι κανείς ελεύθερος για να λειτουργήσει ελεύθερα το μυαλό του. Σε συνθήκες καταπίεσης είναι ελάχιστοι αυτοί που τα καταφέρνουν. Προσωπικά, κάνω υπομονή, γιατί αντιλαμβάνομαι τη σοβαρότητα της κατάστασης και προσπαθώ να μην βάζω τη ζωή μου στον πάγο. Όσο μπορώ, να μένω δραστήριος και παραγωγικός. Δεν τα καταφέρνω πολύ καλά, βέβαια. Τις περισσότερες ώρες τις ξοδεύω χαζά.
Η τέχνη και δη η μουσική, τι θεωρείς ότι μπορεί να προσφέρει ή να αποτελέσει αυτές τις δύσκολες στιγμές; Ποιος είναι ο ρόλος της;
Η τέχνη άλλαξε τη ροή των πραγμάτων. Ήταν το πέρασμα από τη βαρβαρότητα στον πολιτισμό. Η τέχνη και λίγο παραπάνω, ίσως, η μουσική, μιας και είναι πιο εύκολα προσβάσιμη από τις άλλες, είναι το μέσο που μας μεταφέρει εκεί όπου έχουμε ανάγκη να βρεθούμε. Είναι αντίδραση, αντίσταση, καταφύγιο, ταξίδι, εξαγνισμός, οτιδήποτε. Γι’ αυτό και τα τραγούδια δεν ανήκουν σε αυτόν που τα γράφει, αλλά σε όποιον τα έχει ανάγκη.
Ο δικός σας κλάδος, μαζί με τους περισσότερους, ανήκει δυστυχώς στην κατηγορία των «πληγέντων». Όλοι ελπίζουμε να περάσει σύντομα όλη αυτή η κατάσταση, με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες σε όλους τους τομείς. Η «επόμενη μέρα» ωστόσο, αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, θα είναι δύσκολη…
Για όλους θα είναι δύσκολη η επόμενη μέρα. Η τέχνη θα είναι για τους περισσότερους είδος πολυτελείας. Ήδη είναι έτσι για πολλούς. Και ήδη έχει πολεμηθεί συντονισμένα. Ο όρος «τέχνη» και «καλλιτέχνης», χρησιμοποιούνται καταχρηστικά από ανθρώπους του θεάματος που εμπορεύονται τη φτήνια και την προχειρότητα. Αλλά, ας γυρίσουμε στο σήμερα και στην επόμενη μέρα. Οι μουσικοί, λοιπόν, που ζουν με το μεροκάματο, δίνουν μάχη για να συμπεριληφθούν στις κατηγορίες επαγγελματιών που θα πάρουν το ισχνό οικονομικό βοήθημα που χορηγείται από την κυβέρνηση. Άνθρωποι που αποτελούν καθημερινά θύματα της απαξίωσης των εργασιακών δικαιωμάτων, δουλεύοντας ανασφάλιστοι. Η επόμενη μέρα, πρέπει να μας βρει ενωμένους και πρόθυμους να φωνάξουμε για όσους έχουν αδύναμη φωνή, ακόμα κι αν κάποιοι από εμάς τη βγάλουμε καθαρή.
Είχα στην ατζέντα μου μια σημείωση: να έρθω στην παρουσίαση του δίσκου σου «Άνω θρώσκω», τέλος Απριλίου, στο Σταυρό του Νότου. Ο covid-19 όμως είχε άλλα σχέδια… Πότε θα κυκλοφορήσει τελικά; Οι προηγούμενοι δίσκοι σου ήταν περισσότερο «θεματικοί», είχαν ένα concept. Συμβαίνει το ίδιο με τον «Άνω θρώσκω»; Μίλησέ μας λίγο γι’ αυτόν…
Είχαμε κανονίσει την παρουσίαση του άλμπουμ στις 27 Απριλίου. Τώρα δεν είμαστε σε θέση να ξέρουμε πότε θα γίνει η κυκλοφορία και η παρουσίασή του. Το «Άνω θρώσκω», είναι ένας ακόμα θεματικός δίσκος, όπου οι τέχνες συναντιούνται και αλληλεπιδρούν. Κεντρικός θεματικός άξονας, είναι η Ηθική. Ηθική στις διαπροσωπικές σχέσεις , ηθική στον έρωτα, ηθική στη σκέψη, στη συμπεριφορά και πώς «η ηθική αποτελεί τον εξυπνότερο μηχανισμό, να σέρνεις την ανθρωπότητα από την μύτη», όπως έλεγε ο Νίτσε.
Δέκα πίνακες ζωγραφικής του Γρηγόρη Ψαλτάκου διεισδύουν σε δέκα φωτογραφίες του Γιάννη Μαργετουσάκη και δημιουργούν το εικαστικό σύμπαν του άλμπουμ. Πάνω τους, δέκα μονόστιχα της Γιάννας Στεργίου και δίπλα τους, δέκα ποιήματά της. Και όλα αυτά, αντιστοιχούν σε καθένα από τα δέκα τραγούδια σε δική μου μουσική και στίχους. Ερμηνευτικά, συμμετέχουν οι φίλοι μου: Γιώργος Νικηφόρου Ζερβάκης, Πολυξένη Καράκογλου, Ελισσάβετ Καρατζόλη, Χρήστος Νινιός, Βάιος Πράπας και Νίκος Στρατάκης, που τους θαυμάζω και τους αγαπώ.
Ο τίτλος, έχει να κάνει με την ετυμολογία της λέξης άνθρωπος. Μία από τις απόψεις που έχουν διατυπωθεί είναι ότι η λέξη προέρχεται από το Άνω θρώσκω και το «οπ» εκ του «όπωπα» απο το οράω – ορώ. Δηλαδή προς τα πάνω κινούμαι και κοιτάζω. Αυτή η ετυμολογική αναγωγή, θεωρείται εσφαλμένη, αλλά εμένα μου αρέσει.
Τι αποτελεί για εσένα πηγή έμπνευσης, κινητήριο μοχλό δημιουργίας; Σχεδόν όλοι οι δημιουργοί έχουν «ξεχασμένα» ή και μισοτελειωμένα κομμάτια σε κάποιο συρτάρι. Ισχύει αυτό στη περίπτωσή σου;
Η αλήθεια είναι ότι γράφω με δυσκολία, ειδικά στίχο, οπότε δεν έχω πολλά τραγούδια στην άκρη. Έχω όμως ιδέες ανολοκλήρωτες, που κατά καιρούς έρχονται στο μυαλό μου και βρίσκουν τη θέση τους στα σημερινά μου τραγούδια. Τίποτα δεν πάει χαμένο λοιπόν. Όλα περιμένουν τη στιγμή τους και λίγη τύχη.
Έμπνευση αποτελεί η καθημερινότητα. Ό,τι συμβαίνει γύρω μας: μια καλή ταινία, ένα βιβλίο, ένας έρωτας, μια μάχη, μια απογοήτευση… Οτιδήποτε προκαλεί κάποιο συναίσθημα. Και αυτό το συναίσθημα, προσπαθώ να το επικοινωνήσω μέσω της μουσικής, γιατί αυτή αποτελεί το κύριο εκφραστικό μου μέσο. Και δίπλα της ο στίχος.
Εκτός από τη μουσική, έχουμε δει να ξεδιπλώνεις το ταλέντο σου και στη συγγραφή. Έχουν κυκλοφορήσει ήδη τα βιβλία «Το παραμύθι της λήθης», «ως την άκρη της κλωστής» και το βιβλίο (εκτός από cd) «Αρετή». Έχεις στα σκαριά τη συγγραφή και κάποιου άλλου είδους βιβλίου πέρα από τα παραμύθια; Ενός μυθιστορήματος ίσως;
Το 2014 κυκλοφόρησε «το παραμύθι της λήθης», ένα παραμύθι για μεγάλους, από τις εκδόσεις Έναστρον. Από τον ίδιο εκδοτικό, σε συνεργασία με την Panik Records, εκδόθηκε το 2016 το άλμπουμ (βιβλίο – cd) «Ως την άκρη της κλωστής», όπου υπογράφω και τα κείμενα -ένα διήγημα δηλαδή. Το «Ως την άκρη της κλωστής», μεταφέρθηκε και στο θέατρο, σε μια παράσταση που θα ήθελα κάποια στιγμή να αναβιώσει. Το 2018 κυκλοφόρησε το άλμπουμ (βιβλίο – cd) «Αρετή», στο οποίο συνυπογράφω τα κείμενα με την Λίνα Ζαμπετάκη. Είναι μια ιστορία, βασισμένη σε πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα, που ξεκινά στην Κρήτη το 1948 και φτάνει στο σήμερα, με τον σπουδαίο Γιώργο Μιχαλακόπουλο να έχει το ρόλο του αφηγητή. Και η «Αρετή» ανέβηκε στο θέατρο.
Στο «Άνω θρώσκω», αποφάσισα να μην ασχοληθώ με τα κείμενα, γιατί πολύ απλά δεν είχα την ανάγκη να γράψω. Τα έγραψε λοιπόν η Γιάννα Στεργίου, που έτσι κι αλλιώς θα το έκανε καλύτερα…
Έχω ανεβάσει κατά καιρούς διηγήματά μου στο Literature.gr, έχω συμμετοχή με ποιήματά μου σε ποιητικές συλλογές και λογοτεχνικά ηλεκτρονικά projects και έχω αφήσει στη μέση ένα μυθιστόρημα και πολλά διηγήματα. Δεν ξέρω αν θα τα πιάσω ξανά στα χέρια μου. Δεν διεκδικώ τον τίτλο του συγγραφέα. Ούτε μου αξίζει, ούτε τον ονειρεύομαι. Αλλά αν έχω κάτι να γράψω, θα το γράψω.
Έχεις συνεργαστεί με σπουδαία ονόματα, όπως ο Μίλτος Πασχαλίδης, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Γιάννης Κότσιρας… Πώς ήταν αυτή η εμπειρία και τι αποκόμισες από τον καθένα;
Το να συνεργάζεσαι με ανθρώπους που θαυμάζεις από παιδί ή από έφηβος, έχει μια μαγεία. Είναι η πραγματοποίηση ενός ονείρου και η στιγμή που συμβαίνει είναι γεμάτη ένταση, συγκίνηση αλλά και συστολή. Είμαι ευγνώμων γι’ αυτές τις συνεργασίες, όσο και για εκείνες με τους καλλιτέχνες της δικής μου γενιάς, γιατί από όλους πάντα κάτι κερδίζεις. Η επαφή -αυτή καθαυτή- και το μοίρασμα, είναι σα μια ανταλλαγή ενέργειας μέσα από τα βλέμματα και τις κινήσεις των σωμάτων. Κι αν έχεις τα μάτια σου και τα αυτιά σου ανοιχτά, θα ακούσεις και φοβερές ιστορίες και θα παρατηρήσεις τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τους ήχους και τα λόγια, αυτοί οι άνθρωποι που για κάποιο λόγο βρίσκονται εκεί που βρίσκονται.
Έχεις κάποιο μότο; Ποιο είναι αυτό;
Όλα με μέτρο. Ακόμα και το …μέτρο!
Δεν είναι δικό μου φυσικά…
Πες μου ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θα κάνεις μόλις τελειώσει η καραντίνα;
Το ρωτάς; Ένα καλό μεθύσι με τους φίλους μου, ακούγοντας ωραία μουσική και τραγουδώντας!
———————
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του MusicCorner…