Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
http://vinylmaniac.madblog.gr

Πέμπτη 10 Ιανουαρίου 2013

Κάθε τραγούδι έχει τη δική του ιστορία. Άλλοτε από μια προσωπική εμπειρία, άλλοτε από την ανάγνωση ή το άκουσμα μιας ιστορίας, άλλοτε εντελώς τυχαία και συμπτωματικά, έχουν γραφτεί υπέροχες μελωδίες και στίχοι που μας συντρόφεψαν στις χαρές, στις λύπες, στη διασκέδαση, στους έρωτες, στους χωρισμούς μας. Αυτές τις ιστορίες θ’ αφηγείται τούτη η στήλη, σαν ένα παραμύθι, που όμως είναι τόσο αληθινό…

Παράλληλα, θα παρουσιάζει σπουδαίες συνεργασίες δημιουργών κι ερμηνευτών που έγραψαν ανεξίτηλα το όνομά τους στις πιο χρυσές σελίδες του ελληνικού τραγουδιού…

———————————————————–

Ο δραγουμάνος του βεζίρη
(Λουκιανού Κηλαηδόνη – Λευτέρη Παπαδόπουλου)
Μανώλης Μητσιάς

 

Κατά τη διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας, η μέγγενη της λογοκρισίας πίεζε ασφυκτικά συνθέτες και στιχουργούς. Πολλά τραγούδια που γράφτηκαν εκείνη την εποχή, δεν κυκλοφορήσαν στη δισκογραφία με την αρχική τους μορφή γιατί τα απέρριψε η «επιτροπή» της οδού Ζαλοκώστα και ζήτησε ν’ αλλάξουν κάποιοι στίχοι. Κάποια άλλα δεν εκδόθηκαν ποτέ, γιατί το τεράστιο κόκκινο «Χ» με τη συνοδευτική λέξη «ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΤΑΙ» δεν επέτρεψε κάτι τέτοιο…

Ένα από τα «θύματα» της λογοκρισίας υπήρξε και ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Δεν είναι λίγοι οι στίχοι που έγραψε, τους υπέβαλλε στην επιτροπή λογοκρισίας κι αναγκάστηκε ν’ αλλάξει κάποιες λέξεις τους ή και ολόκληρες στροφές που δεν άρεσαν στους «υπεύθυνους» της επταετίας, πολλοί εκ των οποίων ήταν σχεδόν αναλφάβητοι!

Πάντως, μπαίνοντας το 1972 φάνηκε ότι κάποια πράγματα άρχισαν ν’ αλλάζουν. Το καθεστώς επιχείρησε να κάνει ένα «άνοιγμα» προς τον κόσμο παραχωρώντας σιωπηλά ορισμένες στοιχειώδεις «ελευθερίες» και η εν λόγω τακτική ίσχυσε και για τη μουσική. Ξεθαρρεμένοι λοιπόν κάποιοι στιχουργοί, άρχισαν να γράφουν πιο ελεύθερα αλλά πολύ συχνά το «φάντασμα» της λογοκρισίας ορθωνόταν αξεπέραστο μπροστά τους…

Η «αλληγορία» και η «Τουρκιά»

Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος για να μην έχει προβλήματα, επέλεξε το δρόμο της αλληγορίας. Έτσι, έγραψε στίχους που φαινομενικά δεν περιείχαν κανένα υπονοούμενο για τους «ισχυρούς άνδρες» του καθεστώτος, αλλά το βαθύτερο νόημά τους ουσιαστικά τους «φωτογράφιζε».

Για παράδειγμα, στον «Κουταλιανό» μπορεί να κάνει λόγο για τον «Τζίμη τον τίγρη» που «σίδερα μασάει», «βουνά γκρεμίζει» και «τρέμει σαν το ψάρι στην κυρά του μπρος», αλλά αναφέρεται στον αρχηγό του πραξικοπήματος Γεώργιο Παπαδόπουλο που όπως ακουγόταν τότε, δεν έκανε τίποτε αν δεν έπαιρνε εντολές από τη σύζυγό του.

Ένα από αυτά τα τραγούδια, ήταν «Ο δραγουμάνος του βεζίρη» που γράφτηκε το 1972. Οι στίχοι αναφέρονται στα χρόνια του 1821 ως προς τα πρόσωπα και τα γεγονότα, όμως στην ουσία μιλάνε για την κατάσταση που βίωνε η χώρα εκείνη την εποχή υπό το βάρος της χούντας. Επειδή τα μέλη που απαρτίζανε τη λογοκριτική επιτροπή δεν …φημίζονταν ιδιαίτερα για την εξυπνάδα τους, θεώρησαν «ακίνδυνο» το εν λόγω τραγούδι και έδωσαν την άδεια να ηχογραφηθεί!

Ωστόσο, ο Παπαδόπουλος υποχρεώθηκε ν’ αλλάξει το τελευταίο τρίστιχο της δεύτερης στροφής το οποίο αρχικά έκανε λόγο για τους Έλληνες που ετοίμαζαν «προικιά» για το Σουλτάνο «για να καεί μια μέρα η Τουρκιά». Επειδή λοιπόν οι σχέσεις των δύο λαών ήταν από αιώνων «ευαίσθητες» (ιδιαίτερα εκείνη την εποχή…), κρίθηκε σκόπιμο να «μαλακώσει» κάπως το νόημα των στίχων κι έτσι ξαναγράφτηκαν όπως τους ξέρουμε («Γεια σου Τζαβέλλα, γεια σου Γέρο του Μοριά, βράδυ-πρωί θα λιώνουμε μολύβι για την τιμή και για τη λευτεριά»)…

Η μουσική, σε ρυθμό χασάπικο, γράφτηκε από τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, ο οποίος από τον πρώτο χρόνο κι όλας της δεκαετίας του ’70 είχε γίνει γνωστός και δημοφιλής με τα όμορφα τραγούδια που έφτιαχνε και είχαν ως κύριο ερμηνευτή τους τον -επίσης πολύ νέο τότε- Μανώλη Μητσιά: «Μη χτυπάς», «Όσο αγαπιόμαστε τα δυο», «Αχ Μαρία», «Κοίταξε να δεις», «Το καλοκαίρι σαν θα ‘ρθει», «Η φωτογραφία» κ.α. είναι μερικές από τις μεγάλες και διαχρονικές επιτυχίες τους…

Η «πλάκα» του Νταλάρα…

Μέχρι όμως να φτάσουμε στην ηχογράφηση του «Δραγουμάνου», μεσολάβησαν κι άλλα γεγονότα. Το τραγούδι υπήρχε αρκετό καιρό στο συρτάρι, ο συνθέτης το έπαιζε στις παρέες του αλλά δε ρίσκαρε να το κυκλοφορήσει εξαιτίας της λογοκρισίας. Άλλωστε, δεν είναι και λίγα τα κομμάτια που φτιάχτηκαν εκείνη την εποχή και για κάμποσα χρόνια η ακρόασή τους περιορίζονταν απλώς και μόνο στους τέσσερις τοίχους ενός δωματίου…

Μέσα σ’ αυτές τις παρέες του Κηλαηδόνη ήταν και ο Γιώργος Νταλάρας, ο οποίος είχε ηχογραφήσει τα πρώτα δύο τραγούδια της καριέρας του συνθέτη το 1969 («Παίρνω την ανηφοριά» και «Σ’ αγαπώ»). Επειδή λοιπόν ο «Δραγουμάνος» παιζόταν αρκετά συχνά, ο ερμηνευτής τον γνώριζε πολύ καλά ασχέτως αν δεν επρόκειτο να τον ηχογραφήσει ο ίδιος σε δίσκο, καθώς ανήκε σε διαφορετική εταιρεία από τον δημιουργό.

Όταν επιτέλους αποφασίστηκε να ηχογραφηθεί με ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά, τη μέρα που θα γινόταν η ηχογράφηση στα θρυλικά στούντιο της Columbia σε κάποιο διάλειμμα ο Νταλάρας -ο οποίος ήταν στον ίδιο χώρο για μια δουλειά με τον Σταύρο Κουγιουμτζή- άκουσε την εισαγωγή από τον «Δραγουμάνο». Μπήκε λοιπόν στο στούντιο όπου έγραφε ο Κηλαηδόνης και του ζήτησε «για πλάκα» να το τραγουδήσει μπροστά στο μικρόφωνο. Εκείνος δέχτηκε, ο τραγουδιστής το ερμήνευσε-ηχογράφησε σχεδόν μισό κι εν συνεχεία αποχώρησε βιαστικά για να συνεχίσει τη δική του δουλειά.

Ωστόσο, ο συνθέτης κράτησε αυτή την πρόχειρη ηχογράφηση και την παρουσίασε για πρώτη δημόσια τον Αύγουστο του 1996 στο Λυκαβηττό, σε μια βραδιά με τίτλο «Η σκοτεινή πλευρά». Κατά τη διάρκειά της, ακούστηκαν άγνωστες και σπάνιες ηχογραφήσεις τραγουδιών του συνθέτη με άλλους τραγουδιστές από εκείνους με τους οποίους κυκλοφόρησαν σε δίσκους. Μακάρι κάποια στιγμή όλα αυτά να εκδοθούν, γιατί αποτελούν σημαντικά ντοκουμέντα για πολύ κόσμο που αγαπά το καλό ελληνικό τραγούδι!

Όσο για τον «Δραγουμάνο», κυκλοφόρησε το 1972 σε δίσκο 45 στροφών με τη φωνή του Μανώλη Μητσιά και στην άλλη πλευρά υπάρχει το «Πότε θα ‘ρθει ένας καιρός» με στίχους πάλι του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Αργότερα, ο «Δραγουμάνος» περιλήφθηκε στο δεύτερο προσωπικό άλμπουμ του Μητσιά που εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1973 και ακούστηκε αρκετά ενώ έχει «περάσει» και στη σημερινή εποχή, καθώς συχνά-πυκνά τραγουδιέται σε μουσικές σκηνές και τηλεοπτικές εκπομπές. Φυσικά, σήμερα είναι πιο επίκαιρο παρά ποτέ…

Σημειωτέον ότι αμφότερα τα τραγούδια ηχογραφήθηκαν σε πρώτη εκτέλεση από τον Σταύρο Πασπαράκη (ένα πολύ καλό τραγουδιστή που όμως δε διέγραψε μεγάλη πορεία στο χώρο…), όμως εξακολουθούν να βρίσκονται «θαμμένα» στα αρχεία της εταιρείας εδώ και τέσσερις και πλέον δεκαετίες…

———————

***Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here