Γράφει η Μάρω Παναγή
Φωτογραφίες: Στάθης Κατάρας
Το μεσημέρι του Σαββάτου βρεθήκαμε στο Θέατρο του Νέου Κόσμου για να παρακολουθήσουμε την πρόβα της παράστασης «Σου φυλάξαμε μια θέση», δύο μέρες πριν την πρεμιέρα. Ανάμεσα σε ρυθμούς τρεχάμενων ετοιμασιών, μετά την τελική πρόβα, συναντήσαμε και μιλήσαμε με τη σκηνοθέτιδα, Μάρθα Φριντζήλα και την ηθοποιό Ελένη Κοκκίδου.
Είναι μια παράσταση που ξεφεύγει από τα όρια του θεατρικού έργου, προσανατολίζεται στην έννοια της περφόρμανς και αντιμετωπίζει το τραγούδι σαν λόγο θεατρικό. Επί σκηνής βρίσκονται η Ελένη Κοκκίδου ως ηθοποιός και τραγουδίστρια και οι μουσικοί Κώστας Νικολόπουλος στην κιθάρα και τα samples και Παναγιώτης Τσεβάς στο πιάνο και το ακορντεόν. Η παράσταση αποτελεί δημιούργημα και των δύο γυναικών, καθώς επιμελήθηκαν από κοινού τα κείμενα που προέρχονται από αρχαίες τραγωδίες, περνούν από νοσταλγικά ερωτικά γράμματα και φτάνουν στο σήμερα. Θυμόμαστε μια εποχή παλιά, πιο αυθόρμητη κι εκφραστική που ίσως τελικά να μην έχει χαθεί, αλλά κρυφτεί.
Η Ελένη Κοκκίδου εξομολογείται… Ως γυναίκα, ηθοποιός, ερωτευμένη, παλαιά ντίβα, Θεός, προφήτης, μάνα-γη, ως ο εαυτός της. Μιλά για την αγάπη, τον έρωτα και την απώλεια με λόγια αληθινά που θυμίζουν δικές μας ιστορίες. Ενσαρκώνει όλες τις εποχές κι όλες τις χώρες, τη φύση, την ξεχασμένη ποίηση… Είναι μόνη της με όλον τον κόσμο απέναντι κι αναμετράται με τον Θεό. Πληθωρική και χαριτωμένη μάς κάνει μαθήματα γυναικείας ηθοποιίας και δηλώνει πως δεν την αφορά η συνηθισμένη ζωή, αλλά κάθε τρέλα της.
Ο τραγουδιστής είναι οι ψυχές που απελευθερώνει με το τραγούδι του και η Ελένη τραγουδάει γελαστά με κάθε κύτταρο της ξύπνιο. Μεταμορφώνεται από ρεμπέτισσα σε παλαιά ευρωπαία ντίβα που τραγουδά άριες όπερας και με φυσική τρέλα γελάει υστερικά κι ύστερα διαβάζει τα τελευταία λόγια κάποιου ερωτευμένου αναβλύζοντας δάκρυα.
Αυτή είναι η ενσάρκωση του έρωτα. Είναι το τραύμα που αφήνει και ο πόνος που σε κρατάει ζωντανό. Ο έρωτας ελαφρύς σαν πεταλούδα κι ασήκωτος σαν θρήνος είναι η κατάληξη κάθε τρέλας.
Η σκηνή έχει μεταμορφωθεί σε ένα γεμάτο με χρώματα έργο τέχνης, μια μπουτίκ με αντίκες και φανφάρες που μέσα της φωλιάζουν η παράδοση, κάθε δύση κι ανατολή. Ευφάνταστα χολιγουντιανά κοστούμια, ατμοσφαιρικοί φωτισμοί, μουσικές προσεκτικά διαλεγμένες και ιδιαίτερα εκτελεσμένες από τους μουσικούς που, εκτός από τον μουσικό τους ρόλο, πλαισίωναν την πρωταγωνίστρια σαν όπως της πρέπει ανδρικές παρουσίες.
Μας φύλαξαν μια θέση, λοιπόν, στη δική τους παράσταση που τόσο μας μοιάζει!
Λίγο μετά την πρόβα συναντήσαμε την Ελένη Κοκκίδου και τη Μάρθα Φριντζήλα και μιλήσαμε με αφορμή την παράσταση για τον έρωτα, την ποίηση και πολλά άλλα…
Γιατί μας «φυλάξατε μια θέση» να δούμε αυτήν την παράσταση-εξομολόγηση σας;
Ε.Κ.: Γιατί θα δείτε δικά σας πράγματα μέσα σε αυτό. Όλα αυτά τα λόγια αγάπης και έρωτα που θα θέλατε ή τα έχετε ακούσει όλοι.
Μ.Φ.: Η ερώτηση «γιατί να ακούσω ένα τραγούδι, γιατί να δω μία ταινία, γιατί να πάω σε μία παράσταση» είναι το μεγάλο ερώτημα γιατί υπάρχει τέχνη. Όταν απαντήσουμε σε αυτό, θα απαντήσουμε και στην ερώτηση. Δεν υπάρχει κάποιος λόγος να ‘ρθείτε στην παράσταση, υπάρχει, όμως, η πιθανότητα να αλλάξει για πάντα η ζωή σου μέσω της τέχνης. Άρα λες, “Λες να αλλάξει η ζωή μου άμα πάω να τη δω;” Μπορεί και να μην αλλάξει, αλλά αυτός είναι ο σκοπός… Ποτέ δεν ξέρεις…
Έχετε ένα κοινό οι δυο σας: αντιλαμβάνεστε το τραγούδι και το θέατρο σαν κάτι ενιαίο. Πώς σκέφτεστε αυτήν την ενότητα;
M.Φ.: Για μένα θέατρο και τραγούδι είναι ακριβώς το ίδιο. Η μόνη διαφορά είναι ότι στο τραγούδι έχεις δεδομένους χρόνους διάρκειας, τονικά ύψη, μελωδικές γραμμές, ώστε δεν χρειάζεται να τα κατασκευάσεις εσύ ως ηθοποιός, ενώ στο θέατρο φτιάχνεις εσύ την παρτιτούρα. Είσαι εσύ ο συνθέτης. Το τραγούδι είναι ένα θεατρικό σχήμα πολύ δεδομένο και συγκεκριμένο.
Σήμερα ακούμε είτε πολύ θόρυβο, είτε πολλή σιωπή, μοναξιά… Γιατί λείπει το τραγούδι μέσα μας;
Ε.Κ.: Γιατί έχει αλλάξει ο τρόπος που ζουν οι άνθρωποι… Γιατί οι άνθρωποι πιο παλιά μαζεύονταν, έτρωγαν όλοι μαζί και τραγουδούσαν και χορεύανε. Ήταν ένα μέσο έκφρασης, ενώ τώρα στέλνουν μηνύματα ή email. Αυτό είναι μεγάλο θέμα γιατί δεν σ’ αφήνει να στείλεις τα σήματα σου στους άλλους και να δημιουργηθεί διάλογος.
Μ.Φ.: Κι επίσης είναι και μια ανάγκη της κοινότητας το τραγούδι. Ο άνθρωπος σήμερα προσπαθεί μόνος του να φτιάξει ένα έργο, άρα δεν έχει ανάγκη τη συντροφιά, την παρέα, το μοίρασμα. Δεν πάει στη συναυλία του άλλου ανθρώπου, πάει στη δικιά του συναυλία. Δηλαδή, εγώ έχω ζήσει ως τραγουδίστρια να μην περιμένει ο άλλος να ακούσει κάτι από μένα, αλλά να θέλει να ακούσει το συγκεκριμένο τραγούδι και να το ζητάει επιμόνως και αναγκάστηκα να του πω ότι «ξέρεις, αυτή η συναυλία είναι τόσο δικιά σου όσο και δικιά μου». Σου φύλαξα μια θέση, αλλά δεν θα σου κάνουμε και τα χατίρια. Θα πούμε αυτά που θέλουμε. Τι θα πει «Σου φυλάξαμε μια θέση»; Είναι τόσο τρυφερό όσο και σκληρό. Αν θέλεις να ‘ρθεις, έλα, αλλά θα τα ακούσεις όλα. Αυτό είναι και μια πολύ μεγάλη παρεξήγηση στη σύγχρονη τέχνη όπου πια έχει χαθεί η μπάλα. Ότι το όριο μεταξύ θεατή και δρώμενου έχει κοπεί. Εγώ θεωρώ ότι πάντοτε υπάρχει.
Πριν περιγράψατε μια άλλη εποχή, όταν οι άνθρωποι δεν έστελναν μηνύματα και όντως επικοινωνούσαν. Η παράσταση, μέσω των τραγουδιών και του όλου σκηνικού, άφηνε αυτή την αίσθηση του παλιού και νοσταλγικού.
Ε.K.: Παλιό μπορεί να το κάνει η ποιητική γλώσσα στην οποία οι άνθρωποι πια δύσκολα εκφράζονται. Δύσκολα πια γράφουν σε χαρτί και το στέλνουν σαν γράμμα στον αγαπημένο τους. Το έκανες αυτό για να τυπώσεις πάνω στο χαρτί το δάκρυ σου, τη χαρά σου, ενώ τώρα δεν γίνεται αυτό. Σήμερα μιλάμε με greeklish…
Μ.Φ: Πάντως νοσταλγικό δεν αισθάνομαι ότι είναι. Γιατί ούτε η Ελένη ούτε εγώ ανήκουμε στην εποχή του ’30 για την οποία έχουμε πάρα πολλά κείμενα. Έχουμε κείμενα από αρχαίο δράμα μέχρι το σήμερα. Οπότε η νοσταλγία, αν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μια νοσταλγία, είναι η νοσταλγία για την ποίηση και την έκφρασή της. Θυμάμαι μια γυναίκα που είχα γνωρίσει κι έλεγε «Αχ, μου έχουν κάνει καντάδα πολλές φορές!» και λέω γαμώτο ήθελα κι εγώ να μου έχουν κάνει μια καντάδα… Αυτή τη νοσταλγία εννοώ… Θέλω την καντάδα, τα φτερά, τα καπέλα… Μ’ αρέσουν στη ζωή μου αυτά τα πράγματα… Οι βεντάλιες, τα φουστάνια, οι κορσέδες, οι περούκες…
Ε.Κ: Είναι μια γιορτή της ζωής. Δηλαδή, αυτοί τη γιορτάζανε τη ζωή. Τώρα δεν γιορτάζουν τίποτα.
Μ.Φ.: Γι’ αυτό τώρα το έχει αναλάβει το θέατρο αυτό.
Ε.Κ.: Γι’ αυτό το θέατρο πάει τόσο καλά με την κρίση. Οι άνθρωποι διψούν να ανασάνουν, να δουν ομορφιά.
Την παράσταση τη φτιάξατε μαζί. Πώς ήταν η συνεργασία και η επαφή;
M.Φ.: Υπάρχει μια συγγένεια με την Ελένη την οποία ανακαλύψαμε στην προηγούμενη μας συνεργασία και τώρα σφραγίστηκε. Τώρα απλώς ήταν λίγο πιο ψηλά ο πήχης και φάνηκε και στη δουλειά. Είδαμε τη συγγένεια που λες «ωχ, και σε αυτό μου μοιάζει;» ή «εδώ δεν μοιάζουμε». Όταν γνωρίζεις έναν άνθρωπο θέλεις να του αρέσουν όλα όσα σου αρέσουν εσένα, αλλά δεν γίνεται έτσι. Ήρθαμε πιο κοντά τώρα.
Βλέποντας σας να παίζετε, σκέφτηκα ότι όλοι μας κρύβουμε μια πιο femme fatale πλευρά, μια ηρωίδα. Γιατί φοβόμαστε, όμως, να βγάλουμε αυτή την πλευρά προς τα έξω; Και γιατί είναι τόσο σημαντικό να την αποδεχτούμε;
Μ.Φ.: Γιατί θα πεθάνουμε όλοι κάποια στιγμή. Και μπορεί να πεθάνουμε και να μην τα ‘χουμε πει. Όπως λέει και ο Χάινερ, “πεθάνανε και δεν ξέρανε αν μισήσανε ή αγαπηθήκανε…” Πρέπει να τα λες! Αυτό λέει η παράσταση. Αλλιώς θα μετανιώσεις για κάτι που δεν έκανες και είναι καλό να μετανιώνεις για κάτι που έκανες, όχι που δεν έκανες.
Ε.K.: Έχει αλλάξει η συμπεριφορά, οι χειρονομίες. Παλιά υπήρχαν κάποια θεσμικά πράγματα, όπως ότι κάθε μεσημέρι θα φάει όλη η οικογένεια μαζί. Αυτό ήταν πολύ σημαντικό. Μια γυναίκα έπρεπε να έχει πάει στο κομμωτήριο, να ντύνεται καλά. Θυμάμαι πώς ντυνόταν η μητέρα μου, σαν απ’ το Hollywood. Εμείς βγαίνουμε σαν να σηκωθήκαμε απ’ το κρεβάτι, γιατί έχει αλλάξει ο κώδικας που ερωτοτροπείς, που συμπεριφέρεσαι καθημερινώς στη ζωή. Αυτό νομίζω μας λείπει πάρα πολύ, γιατί αυτά είναι τα “μπαχαρικά” της ζωής. Ένας ταξιτζής, ας πούμε, ήρθε από την άλλη μεριά και μου άνοιξε την πόρτα και έπαθα σοκ! Αυτό αν στο κάνουν σήμερα θα πεις τι ‘ναι τούτο, θα τον κοιτάξεις με καχυποψία…
Μ.Φ.: Τώρα πια ακόμα κι αν σου γράψει κάποιος γράμμα αντί για μήνυμα σου κάνει εντύπωση…
Ε.Κ.: Έχει δαπανήσει άλλο χρόνο για να σου γράψει. Όταν γράψεις κάτι, πρέπει να το προσέξεις… τη σύνταξή του, αν είναι πραγματικά αυτό που θες να πεις. Είναι ολόκληρη διαδικασία. Αυτά θέλουν χρόνο, κόπο.
Μ.Φ.: Και φαίνεται και ποιος είσαι. Δηλαδή, όταν καθρεφτιζόμαστε στα πράγματα που φτιάξαμε είναι πολύτιμο κι ο άλλος καταλαβαίνει τα πάντα για μας. Όταν καθρεφτιζόμαστε όλοι στην ίδια ακριβώς εικόνα του κινητού με την ίδια γραμματοσειρά, είναι σαν να ‘μαστε όλοι ίδιοι.
Τι εύχεστε;
M.Φ.: Υγεία εγώ εύχομαι στους φίλους μου, στους δικούς μου, σε μένα. Γιατί ούτως ή άλλως είμαστε δημιουργικοί άνθρωποι κι αν έχουμε την υγειά μας δεν νομίζω να σταματήσουμε να είμαστε δημιουργικοί. Και να ανήκεις, να κάνεις συντροφιές, να βρίσκονται οι άνθρωποι, να τραγουδάνε, να κάνουνε κοινότητες. Να μην είναι ο καθένας στη μοναξιά του.
Ε.K.: Για τους άλλους πάντα εύχεσαι υγεία. Για σένα μπορείς να ευχηθείς και κάτι άλλο. Εγώ ας πούμε εύχομαι να μην σταματήσω ποτέ να είμαι νέα στη σκέψη και στα αισθήματα μου. Να ανανεώνομαι και να εξελίσσομαι συνέχεια…
M.Φ.: Να έχω υγεία και να μην γεράσω μέσα μου…
* Δείτε το δελτίο τύπου με όλες τις πληροφορίες για την παράσταση
———————
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…