ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΜΠΟΥΝΤΟΥΝΗΣ
(σε …meeting με τον Δημήτρη Κονιδάρη)
Ο Βαγγέλης Μπουντούνης δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις για τους φιλόμουσους αφού έχει διανύσει μία εξόχως σημαντική πορεία πολλών δεκαετιών στο χώρο της μουσικής με ιδιότητες όπως δάσκαλος, συγγραφέας μουσικών βιβλίων, μαέστρος και συνθέτης.
Είχαμε την ιδιαίτερη τύχη να τον συναντήσουμε στην Σπάρτη στο πλαίσιο σεμιναρίου κιθάρας που οργάνωσε το Εθνικό Ωδείο και δέχθηκε με χαρά την πρότασή μας για μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης που έγινε τηλεφωνικά και παρουσιάζουμε τα κυριότερα σημεία της.
Ποια ήταν τα πρώτα σας μουσικά ακούσματα και ποια ήταν αυτά που σας επηρέασαν περισσότερο για να ακολουθήσετε;
Μεγάλωσα την εποχή που μεσουρανούσαν οι Beatles. Άρα τα πρώτα ακούσματα ήταν από αυτούς. Ήταν η εποχή που κάθε γειτονιά είχε εκατοντάδες συγκροτήματα. Έτσι κι εμείς είχαμε το δικό μας συγκρότημα που παίζαμε τα τραγούδια των Beatles, των Rolling Stones και, γενικώς, τα τραγούδια της εποχής εκείνης. Μετά ασχολήθηκα με την κλασική κιθάρα απορρίπτοντας όλα τα άλλα και έφτασα στο σημείο, σε πολύ μεγάλη ηλικία, να ξεκολλήσω δύσκολα από τη λεγόμενη κλασική παιδεία και να ασχοληθώ ξανά με τα κομμάτια της παιδικής ηλικίας. Έτσι προέκυψαν δίσκοι και CD όπως το “Let it Beatles” δηλαδή τα παιδικά μου ακούσματα έγιναν δίσκος σε μια εποχή που ήμουν κλασικός και πιο «σοβαρός» στο θέμα της μουσικής. Και άρχισα να παίζω και Χατζιδάκι την εποχή εκείνη. Άλλωστε η παιδεία μου στην κιθάρα ήταν τελείως κλασική μέχρι που κάποιοι άνθρωποι όπως ο Μάνος Χατζιδάκις με επηρέασαν στο γεγονός ότι η μουσική είναι μία και δεν πρέπει να της βάζουμε «στεγανά». Αρκεί, βεβαίως, αυτή η μουσική να είναι καλή μουσική.. και οι Beatles ήταν καλή μουσική, ο Χατζιδάκις ήταν καλή μουσική. Δεν ήταν Βιβάλντι και Μπαχ αλλά ήταν καλή μουσική, κάτι το οποίο πρεσβεύω και τώρα δηλαδή να ακούω και να παίζω μουσική που να έχει ποιότητα.
Αναμφιβόλως είστε από τους γνωστότερους δεξιοτέχνες και δασκάλους της κιθάρας στη χώρα μας. Πώς ξεκίνησε η σχέση σας με αυτό το όργανο;
Όταν ήμουν περίπου 14 ετών, ήμουν στο προαναφερόμενο συγκρότημα. Παίζαμε ροκ μουσική σε διάφορα πάρτυ και κινηματογράφους. Η μεγάλη αλλαγή μέσα μου έγινε όταν πρωτάκουσα ένα πολύ γνωστό κομμάτι για κιθάρα, ονόματι Romanza, αγνώστου συνθέτη. Το άκουσα από τον δάσκαλο που μας δίδασκε τα τραγούδια και μας μάθαινε τις συγχορδίες για το συγκρότημα. Βέβαια, εκεί έπαθα πραγματικά ηλεκτροσόκ και αποφάσισα να ακολουθήσω αυτόν τον κλασικό ήχο γιατί η κιθάρα, πέρα από την όποια γοητεία και την παράδοσή της, εκείνο που τη χαρακτηρίζει και την κάνει σημαντική είναι η χροιά του ήχου που έχει ίδια ένταση με την ανθρώπινη φωνή. Αυτό είναι ασφαλώς πολύ γοητευτικό. Μπορεί να μην φθάνει πολύ μακριά ο ήχος της κιθάρας όπως του βιολιού ή του πιάνου αλλά φθάνει στην καρδιά σου όπως την αγκαλιάζεις. Γι’ αυτό πολύ κιθαριστές θεωρήθηκαν ότι είναι παθιασμένοι με αυτό το όργανο.
Έχετε συνεργαστεί με τεράστιες μορφές της μουσικής πανελλαδικώς και διεθνώς. Ποιος ή ποιοι είναι αυτοί που σας επηρέασαν περισσότερο, εκτός από τον Μάνο Χατζιδάκι;
Από κιθαρίστες ο πιο χαρακτηριστικός που με επηρέασε και ήταν μεγάλο ταλέντο δεν ήταν ο δάσκαλός μου ο Σεγκόβια, ο οποίος ελάχιστα με επηρέασε στην ερμηνεία και τον ήχο, αλλά ο Άγγλος Τζούλιαν Μπριμ. Ήταν ο αγαπημένος μου, είχα όλους τους δίσκους του όταν ήμουν μικρός και ήμουν «κολλημένος» με το ταλέντο του.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σας συνθέτης που σας σημάδεψε περισσότερο;
Από συνθέτες, ο αγαπημένος μου είναι ο Μπαχ με μεγάλη διαφορά από όλους τους άλλους και ο Βιβάλντι οι οποίοι δεν ήταν απλώς δύο συνθέτες σαν όλους τους άλλους. Ήταν μια κατηγορία μόνος του ο καθένας παρόλο που έγραψαν στην μπαρόκ εποχή. Προσωπικά η μπαρόκ μουσική δεν μου ταιριάζει τόσο πολύ και μερικές φορές με κάνει να πλήττω. Επίσης, από τους κλασικούς, πέρα από τον Μότσαρτ που δεν μπορείς να πεις ότι δεν σου αρέσει, είναι ιεροσυλία κάτι τέτοιο, η ρομαντική εποχή με τράβηξε περισσότερο. Ήταν ο Σούμπερτ και, κυρίως, ο θεός μου ο Σοπέν. Θεωρώ ότι χωρίς τον Σοπέν το πιάνο θα ήταν πάρα πολύ φτωχό στα αυτιά γιατί το πιάνο δεν έχει τόσο χαρακτηριστικό ήχο όπως το βιολί ή η κιθάρα. Είναι πιο κοινότυπος ο ήχος του και θα ήταν πιο φτωχός αν δεν ήταν ο Σοπέν παρόλο που είχε τεράστιους συνθέτες η φιλολογία του πιάνου.
Τώρα, από την πιο σύγχρονη εποχή ο Χατζιδάκις ήταν ο κυρίαρχος γιατί τον θεωρώ το μεγαλύτερο ταλέντο του 20ου αιώνα σε παγκόσμια κλίμακα. Μπορεί να μην έχει γράψει έργα μεγάλης φόρμας και κομμάτια που αγγίζουν όλα τα είδη της μουσικής, όπως συμφωνικά έργα, αλλά οι μελωδίες του είναι μοναδικές στην αισθητική. Ήταν πάρα πολύ μεγάλος. Νομίζω ότι αν ήταν πιο εργατικός θα ήταν ίσως ο Βιβάλντι του 20ου αιώνα. Έχω κάνει πολλές διασκευές και όταν έφθανα στον Χατζιδάκι, σήκωνα τα χέρια ψηλά. Έχει μια γοητεία που δεν την έχει κανένας άλλος συνθέτης σε καμία άλλη εποχή. Έκανα μία εκπομπή στο 2ο πρόγραμμα για πολλά χρόνια η οποία είχε τον τίτλο «Πες το με μία κιθάρα». Εκεί έβαζα τα πάντα. Από Σοπέν και Σούμπερτ μέχρι Μπιτλς και Χατζιδάκι. Όταν έμπαιναν τραγούδια του Μάνου, ήταν σαν να ερχόταν μία αύρα που δεν υπήρχε σε κανέναν άλλο συνθέτη. Η αύρα του Μάνου…
Πείτε μας λίγα λόγια για τη συνεργασία σας και για τη σχέση σας.
Η συνεργασία μας δεν ήταν πάντα πολύ καλή. Άλλωστε επειδή ήμουν κολλημένος με την κλασική παιδεία, τα κομμάτια του Χατζιδάκι, στην αρχή, τα έβρισκα λίγο ελαφρά και δεν τα άγγιζα. Ο Μάνος το κατάλαβε αυτό όντας πανέξυπνος και προσπάθησε πάρα πολύ να μου αλλάξει αυτή τη νοοτροπία. Πρέπει να ξέρετε ότι ο Χατζιδάκις άκουγε τα πάντα, από Σούμπερτ μέχρι Iron Maiden. Δεν είχε κόλλημα με κανένα είδος, είχε κόλλημα με τη μουσική. Ξεχώριζε πολύ εύκολα τι είναι καλό και τι είναι για πέταμα. Ο Μάνος, πέρα από μεγάλος μουσικός, ήταν και μεγάλος άνθρωπος. Αυτό ήταν που αγάπησα στον Μάνο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συνεργασία μας δεν προχώρησε πάρα πολύ και αυτό γιατί δεν μπορούσα να προσαρμοστώ σε ένα στοιχείο του χαρακτήρα του και ήταν το εξής: ήθελε να παίξω με τον τρόπο του και εγώ με τον δικό μου και, κατ’ επέκταση, υπήρχε μια διαρκής ρήξη. Θυμάμαι ότι τουλάχιστον τις μισές φορές έφευγα από την ηχογράφηση λόγω της διαφωνίας μας. Γενικώς είχα μια καχυποψία ότι θα μου πει κάτι και θα με ενοχλήσει. Άλλωστε ήμουν λίγο υπερήφανος και ευέξαπτος την εποχή εκείνη.
Είχατε ποτέ κάποια σύγκρουση σε συναυλία;
Ναι. Έχω φύγει από συναυλία στο Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων. Λόγω κάποιου τεχνικού προβλήματος, η κιθάρα μου ακουγόταν καθυστερημένα και μου φώναζε «Αργείς, αργείς». Εγώ τότε θύμωσα και μάζεψα την κιθάρα μου φεύγοντας. Η συναυλία διακόπηκε και ελέχθη στον κόσμο ότι υπήρχε κάποιο μικρό τεχνικό πρόβλημα. Αργότερα ο Μάνος έμαθε από τον ηχολήπτη τι συνέβαινε με τον ήχο και ήλθε να μου ζητήσει συγγνώμη. Μετά από αυτό ορκίστηκα να μην ξαναπαίξω μουσική του. Ύστερα, όμως, από λίγα χρόνια έφυγε και δεν κράτησα τον όρκο μου. Γι’ αυτό δεν ήταν η συνεργασία που χαρακτήρισε κυρίως τη σχέση μας αλλά η ανθρώπινη υπόστασή του.
Κάποιο σημείο στην επαγγελματική σχέση που δεν είναι πολύ γνωστό;
Ο Χατζιδάκις αγαπούσε την κιθάρα και την έβαλε σε όλα τα τραγούδια του. Έτσι θεωρούσε ότι έπρεπε να μάθει κιθάρα και προσπάθησα να είμαι δάσκαλός του σε αυτό αλλά ήταν «ανεπίδεκτος», σαν μωρό παιδί μερικές φορές. Δεν έκοβε τα νύχια του αριστερού χεριού και δεν μπορούσε να πατήσει τις χορδές. Επίσης, ήταν μουσικός των στούντιο. Μέσα σε αυτό μεγαλουργούσε. Δεν ήταν τόσο των συναυλιών παρόλο που τα τελευταία χρόνια είχαμε κάνει αρκετές συναυλίες.
Έχοντας γράψει δεκάδες βιβλία για την κιθάρα, πώς αισθάνεσθε βλέποντας τόσα πολλά παιδιά στη χώρα μας να μαθαίνουν μέσα από αυτά;
Πραγματικά είμαι πολύ ευτυχισμένος γι’ αυτό. Πηγαίνω στον εκδότη μου και μου λέει πόσα βιβλία πουλήθηκαν κάθε χρονιά και αναρωτιέμαι πόσες χιλιάδες παιδιά έχουν παίξει τα κομμάτια από τα βιβλία μου. Είναι πραγματικά μεγάλη ικανοποίηση αυτό. Πρόκειται για 46 βιβλία για τα οποία έχω δουλέψει πάρα πολύ. Θα μπορούσαν ίσως να είναι λιγότερα, γύρω στα 20, χωρίς να λείπουν πολλά πράγματα. Θα μπορούσα να είχα κάνει 100 συναυλίες επιπλέον τις ώρες που τα έγραψα αλλά δεν το έχω μετανιώσει γιατί αυτή η δουλειά αφήνει κάτι στις επόμενες γενιές.
Πείτε μας λίγα λόγια για τους «Κιθαριστές» που είναι από τις πλέον ρηξικέλευθες ορχήστρες όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και πανευρωπαϊκά. Πώς οδηγηθήκατε στη σύλληψη της ιδέας και τη δημιουργία της ορχήστρας;
Αυτό έγινε όταν έκανα ένα σεμινάριο στο Ρέθυμνο το 1984 με κιθαριστές από όλη την Ελλάδα με επαγγελματίες αλλά και λιγότερο προχωρημένοι. Ξεκίνησα να διδάσκω όλα τα πρωινά για 15 ημέρες, τόση ήταν η διάρκεια του σεμιναρίου, αλλά τα απογεύματα δεν είχαμε τι να κάνουμε. Εν τω μεταξύ, στο ξενοδοχείο που διαμέναμε, μου τηλεφώνησε ο Χατζιδάκις τη 2η ή την 3η ημέρα και μου είπε ότι δεν είχε τι να κάνει. Τότε τον κάλεσα να μας επισκεφθεί στο Ρέθυμνο για να διδάξει στα 40 παιδιά του σεμιναρίου. Ο Μάνος πήρε το αεροπλάνο και έφθασε στην Κρήτη. Όταν έγινε αντιληπτή η παρουσία του από το δήμο της πόλης, ακολούθησαν γεύματα με επισήμους, κτλ… Φυσικά τα παιδιά χάρηκαν πολύ. Έτσι, αποφασίσαμε να κάνουμε μια συναυλία την τελευταία ημέρα υπό την αιγίδα του Μάνου. Επειδή όμως δεν ήταν δυνατόν να συμμετάσχουν όλοι στη συναυλία, μου ήλθε η ιδέα να οργανώσουμε μια ορχήστρα με κιθάρες. Ως εκ τούτου, ξεκινήσαμε πρόβες και έδωσα τις νότες στα παιδιά. Δεν ήταν βεβαίως μια κλασική ορχήστρα με φλάουτο, φαγκότο, τρομπόνι, βιολί αλλά ήταν όλοι κιθαριστές. Πήρα λοιπόν τετράφωνα κομμάτια και ξεκινήσαμε να παίζουμε. Ο Μάνος τρελάθηκε από τη χαρά του για τον πρωτόγνωρο ήχο και έκανε όλες τις πρόβες με εμένα να τον βοηθώ. Έγινε λοιπόν η πρώτη συναυλία των κιθαριστών που διηύθυνε ο Χατζιδάκις από το παλιό τζαμί του Ρεθύμνου. Ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία με έναν νέο ήχο και αργότερα, το 2004, το προχώρησα ακόμα πιο πέρα, επιδιώκοντας να κάνουμε συναυλία με 100 κιθαριστές. Ουσιαστικά ήμασταν 164 και έγινε η πρώτη συναυλία στο Ηρώδειο που έκανε πάταγο. Αυτό έγινε λίγο πριν ξεκινήσουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας. Η συναυλία αυτή ηχογραφήθηκε, κυκλοφόρησε σε CD, αποτελώντας σταθμό στη ζωή μου και την κιθάρα. Ήταν μάλιστα στις πρώτες θέσεις κυκλοφορίας παρόλο που ήταν και κλασικός δίσκος αφού είχε Μπαχ.
Σημειωτέον ότι αγοράζαμε κάθε ημέρα την «Ελευθεροτυπία» τότε για να δούμε σε ποια θέση πωλήσεων βρισκόταν το CD.
Ποια είναι η πιο δύσκολη και πιο αγχωτική ιδιότητα; Του δεξιοτέχνη ή του δασκάλου;
Περνάω μια φάση τώρα που δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Η ζωή γενικώς είναι δυσκολότερη. Του δασκάλου δεν θα έλεγα τόσο ότι με κουράζει όσο το ότι υποφέρω πάρα πολύ επειδή υπήρξα τελειομανής και αυτό μου κόστισε. Κόστισε όμως και σε πολλούς μαθητές μου γιατί προσπαθούσα και προσπαθώ να αποσπάσω ό,τι καλύτερο από αυτούς που δεν μπορούν πάντα να μου το δώσουν. Αυτό, όπως καταλαβαίνετε, με φέρνει σε πολύ δύσκολη θέση και γίνομαι πολύ νευρικός αν νιώσω ότι τα πράγματα δεν είναι πολύ καλά. Δηλαδή τα μαθήματα μού είναι πολύ κουραστικά (όσον αφορά το θέμα της τελειομανίας) και σίγουρα δεν ήταν τα χρήματα ο κύριος λόγος που το έκανα αυτό. Ήθελα το 100% αλλά αυτό δεν είναι εφικτό και υπέφερα.
Από την άλλη πλευρά, το να είσαι δεξιοτέχνης είναι πολύ κουραστικό. Το να παίζεις ένα όργανο σαν την κιθάρα, που είναι τόσο δύσκολο και θέλει τόση δουλειά και, μάλιστα, όταν είναι στα χέρια ενός τελειομανούς ανθρώπου, είναι εντέλει βασανιστικό. Άλλωστε θεωρώ ότι η τελειομανία μου είναι ελάττωμα. Αυτή η τελειομανία γυρίζει πίσω, πάνω στον εαυτό μου, και θυμάμαι, για παράδειγμα, να δίνω ρεσιτάλ ως μικρός και να μην ευχαριστιέμαι τίποτα γιατί είχα κάνει ένα λάθος, το οποίο με ενοχλούσε ακόμα και στο να το σκέφτομαι. Είναι φοβερό αυτό.
Πολλά σχόλια γίνονται για τα είδη μουσικής που ακούει η νεολαία τα τελευταία χρόνια. Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι μπορούμε να φέρουμε αποτελεσματικότερα σε επαφή τους νέους με τα μεγάλα έργα των Ελλήνων δημιουργών καθώς και ξένων;
Νομίζω ότι είναι μια χαμένη υπόθεση. Άλλωστε δεν είμαι και στη φάση να περιοδεύω στην επαρχία, που το έχω περάσει αυτό δηλαδή να κάνουμε συναυλίες για επιμόρφωση, να ανεβάσουμε το επίπεδο. Δεν είναι μόνο η κλασική μουσική που θα ανεβάσει επίπεδο αλλά η αισθητική που πρέπει να ανέβει και σε αυτό πρέπει να βοηθήσει το σχολείο. Νιώθω ότι είναι μια χαμένη υπόθεση στην πλειονότητα των νέων. Έχουν άλλα όνειρα, κυνηγούν άλλα πράγματα, δεν κυνηγούν αυτά που ζητούσαμε εμείς. Εμείς τα κυνηγούσαμε μέσα σε μια ουτοπία, βέβαια, να φτιάξουμε τον κόσμο, να τον κάνουμε καλύτερο και όχι μόνο για εμάς αλλά για όλους. Σήμερα δεν νομίζω ότι προσπαθούν να κάνουν κάτι τέτοιο. Φταίνε τα κανάλια γι’ αυτό, η τηλεόραση… Έχω να ακούσω Χατζιδάκι στο ραδιόφωνο πολλά χρόνια. Ευτυχώς, όμως, έχω βάλει στα βιβλία, που με ρωτήσατε νωρίτερα, πολλές διασκευές του Χατζιδάκι και έτσι πολλά παιδιά μαθαίνουν τον Χατζιδάκι δηλαδή παίζουν ρόλο στη διαπαιδαγώγησή τους. Τουλάχιστον έμαθαν έναν Έλληνα συνθέτη από τα βιβλία μου. Δυστυχώς τα σημερινά παιδιά ακούνε φρικτά πράγματα, την τραπ, που ακόμα και οι στίχοι είναι εμετικοί. Δεν έχουν καμία σχέση με τη φινέτσα της μουσικής και του στίχου.
Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για τα τόσα ενδιαφέροντα που μας είπατε και μας ταξιδέψατε με τις αφηγήσεις σας.
———————
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του MusicCorner…