«Τα 3/4 του ελληνικού λαού ζούσαν στην ψευδαίσθηση μια ευμάρειας»…
Συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στη Μαριάνα Πουτακίδου
Φωτογράφηση: Μαρία Παπαγεωργίου
Music Corner – 8/10/2010
Λίγες μέρες πριν την έναρξη των εμφανίσεών τους, συναντήσαμε τον Θάνο Μικρούτσικο και τον Χρήστο Θηβαίο στο φιλόξενο χώρο του «Σταυρού του Νότου». Οι δύο σημαντικοί καλλιτέχνες, μετά από μια σειρά καλοκαιρινών συναυλιών ανά την Ελλάδα, ενώνουν ξανά τις δυνάμεις τους σε ένα χώρο που τους έχει φιλοξενήσει ξανά στο παρελθόν, για να παρουσιάσουν αγαπημένα τραγούδια «υπό την βροχή» των γενικότερων εξελίξεων.
Ένας Θάνος Μικρούτσικος χείμαρρος… Συνειδητοποιημένος καλλιτέχνης, που χαρακτηρίζεται από το ίδιος πάθος και την ίδια ένταση με τα οποία τον έχουμε συνηθίσει επί σκηνής. Από την άλλη ο Χρήστος Θηβαίος, ένας τραγουδοποιός-φιλόσοφος, ένας παντοτινός μαθητής με αφοπλιστική ευγένεια. Η συνάντησή μας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πιο πολύ σαν συζήτηση φίλων παρά σαν συνέντευξη…
Music Corner: Ποια ανάγκη σας ξαναφέρνει στη σκηνή του «Σταυρού του Νότου» οκτώ χρόνια μετά την πρώτη εμφάνισή σας εδώ και γιατί «υπό βροχήν»;
Θάνος Μικρούτσικος: Συνάντησα τον Χρήστο πριν δέκα χρόνια. Πριν οκτώ χρόνια κάναμε την πρώτη μας συνεργασία στον «Σταυρό του Νότου», η οποία ήταν πάρα πολύ επιτυχής από κάθε άποψη, και καλλιτεχνικά και ως αποδοχή σε σχέση με ένα κοινό πολύ μεγάλο. Τον Χρήστο τον θεωρώ εν δυνάμει συνεργάτη και στις δύο ιδιότητές του. Αφενός ως τραγουδοποιό. Εγώ σαν συνθέτης της γενιάς μου, ανανεώνομαι όταν συνεργαστώ με τα λίγα λαμπερά πρόσωπα της επόμενης γενιάς. Η επόμενη γενιά διαθέτει πολλούς τραγουδοποιούς, αλλά λαμπεροί είναι λίγοι, ένας από τους οποίους είναι ο Χρήστος. Είναι λίγο συμφεροντολογικό αυτό που λέω, διότι με ανανεώνει. Από την άλλη πλευρά, έχει μια δεύτερη ιδιότητα ο Χρήστος, την ιδιότητα του τραγουδιστή. Είμαι ένας πολυ-φασματικός συνθέτης, γράφω πολύ διαφορετικά πράγματα. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των πραγμάτων βρίσκω ότι ο Χρήστος τα ερμηνεύει με ιδανικό τρόπο, ανεξάρτητα από το «Σταυρό του Νότου». Αν μου έλεγες: Αυτά τα τραγούδια σου ποιος θέλεις να τα ερμηνεύσει; και να μην τον γνώριζα θα έλεγα αμέσως: Αυτή η φωνή. Η φωνή του Χρήστου με ένα περίεργο τρόπο συνδέει τον τόπο μας, που είναι το σταυροδρόμι Δύσης και Ανατολής, με τη θάλασσα της Μεσογείου. Η Ελλάδα είναι ένας τόπος ονειρικός και μαγεμένος για εμάς του Έλληνες γιατί έχουμε να «αρμέξουμε» από πάρα πολλές πηγές. Η φωνή του αμέσως σε πηγαίνει προς την κατεύθυνση ενός τοπίου που συνδέει την Αφρική, την Ευρώπη, την Ανατολή σε συνδυασμό όμως με ένα σύγχρονο ηχόχρωμα, το οποίο όταν λειτουργεί σε δραματικά τραγούδια, γίνεται σπαρακτικό. Πάντοτε έλεγα ότι ορισμένα λαϊκά τραγούδια, όχι τα κοινότοπα, κάποια μοναχικά ρεμπέτικα τραγούδια με καταπληκτικά κείμενα της δεκαετίας του ’30 και του ’40, έχουν πολύ μεγάλη συγγένεια με το παλιό blues. Για τις δύο ιδιότητές του είναι μεγάλη μου χαρά και τιμή να συνεργάζομαι μαζί του.
Music Corner: Αλλά γιατί «υπό βροχήν»;
Θάνος Μικρούτσικος: Αυτό είναι το ευκολότερο σαν απάντηση. Νομίζω ότι η χώρα μας αυτή τη στιγμή είναι «υπό βροχήν». Μια βροχή που δεν ξέρουμε πόσο θα διαρκέσει. Ήδη έχουμε φάει τις πρώτες καταρρακτώδεις βροχές και πολύ φοβάμαι ότι θα φάμε κι άλλες εξαιτίας μιας κατάστασης που οξύνθηκε με την κρίση. Η κατάσταση και πριν την κρίση ήταν δραματική. Τα 3/4 του ελληνικού λαού ζούσαν στην ψευδαίσθηση μια ευμάρειας. Ελάχιστοι συνειδητοποιημένοι προσπαθούσαμε να αντισταθούμε σε αυτή την ευμάρεια. Τα πράγματα ήταν δραματικά και τότε. Η κρίση έκανε να αυξηθεί η ανεργία, οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι και οι μεσαίοι κοντεύουν να γίνουν φτωχοί. Η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού βρίσκεται σε μια δραματική κατάσταση και δε μας δείχνει τίποτα ότι μπορεί να αλλάξει. Τα τραγούδια τα δικά μου, ακόμα και τα πιο λυρικά, πάντα αναφέρονταν σε μια συγκυρία αυτής της χώρας με δραματικά στοιχεία. Κάνω μουσική πάνω από 40 χρόνια και πάντα αυτό προσπαθούσα να κάνω. Αυτό εξηγεί και την τεράστια επιτυχία, στο επίπεδο του απρόβλεπτου, που είχαμε το καλοκαίρι που πέρασε με το Χρήστο. Αν κάναμε τη συνέντευξη το Μάιο, μπορεί να σας έλεγα ότι θα ήμουν ευτυχής, αν θα είχαμε καταφέρει τα μισά πράγματα από κάθε άποψη. Νομίζω όμως ότι επιβραβεύτηκε η εμμονή και η επιμονή μου, στο να προσπαθώ να ερμηνεύω και να αποδίδω τη δραματική συγκυρία σε αυτή τη χώρα που δε λέει να μας αφήσει εδώ και 40 χρόνια.
Χρήστος Θηβαίος: Η πρώτη μου συνάντηση με το Θάνο ήταν το Σεπτέμβρη του 2000 αμέσως μετά τη διάλυση των «Συνήθων Υπόπτων». Ήταν μια τόσο όμορφη και τόσο λαμπερή δημιουργικά για μένα πορεία. Ήρθα από την Ιταλία, από ένα Πανεπιστήμιο και στην ουσία είχε ταυτιστεί η τραγουδοποιία και η μουσική για μένα με το Πανεπιστήμιο της Bologna, όπου σπούδασα φιλοσοφία με καθηγητή τον Umberto Eco. Όταν συναντήθηκα με το Θάνο Μικρούτσικο για μένα ήταν το καλωσόρισμα αυτής της χώρας, ώστε να συνεχίσω την Πανεπιστημιακή μου θητεία με έναν ακόμα πιο σπουδαίο καθηγητή στη μουσική, στη γενναιοδωρία και το ταλέντο, όπως είναι ο Θάνος Μικρούτσικος. Είμαι γενικά άνθρωπος που του αρέσει πάρα πολύ να ακούει και να μαθαίνει και δε θα είχα αυτή τη δημιουργική πορεία ως τραγουδοποιός και μετά ως ερμηνευτής, εάν δεν είχα συναντηθεί με το Θάνο Μικρούτσικο. Το πρώτο μουσικό ραντεβού ήταν στο Μέγαρο Μουσικής, όπου μοιράστηκα αύτη σκηνή μαζί με τη Χάρις Αλεξίου. Ο Θάνος ήταν ο μοναδικός άνθρωπος, που μου έδωσε την ευκαιρία να συνεχίσω την τραγουδοποιία μου αλλά και την ερμηνευτική μου ιδιότητα, εντάσσοντάς με σε ένα χώρο που μου ήταν ήδη οικείος. Τα χρόνια πέρασαν και ο καθένας έκανε δικά του πράγματα. Συνέχισα να γράφω τραγούδια, γιατί πρωτίστως με θεωρώ τραγουδοποιό, ακριβώς γιατί ήρθα σε επαφή με αυτό το Πανεπιστήμιο που λέγεται Θάνος Μικρούτσικος και μπορούσα να καλλιεργήσω την έμπνευση και το ταλέντο μου. Η έμπνευση και το ταλέντο είναι το 1%. Το υπόλοιπο 99% είναι η μελέτη και η εργασία. Μπήκα λοιπόν σε αυτό το δρόμο και πραγματικά αισθάνθηκα καλύτερος άνθρωπος και καλύτερος καλλιτέχνης από τη στιγμή εκείνη. Φτάσαμε λοιπόν στο χώρο αυτό, που συναντηθήκαμε πολλές βραδιές, για να παίξουμε καινούρια πράγματα, καθώς επίσης και παλιά αγαπημένα με τη συμβολή αυτών των εξαιρετικών μουσικών. Παλιά πράγματα με καινούρια αίσθηση καθώς και καινούρια πράγματα, διατηρώντας αυτό που μας έχει επιβάλει στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού.
Θάνος Μικρούτσικος: Παίρνω από αυτό που ανέφερε, για να πω ότι αρκετά από τα τραγούδια μας τα γνωρίζει το κοινό και κάποια τα υπεραγαπάει. Δε θα έλεγα ότι το παν περιστρέφεται γύρω από τα τραγούδια μας. Εάν με ρωτήσετε πριν δείτε την παράσταση, ποιο είναι το βασικό στοιχείο που θα προτείνετε σε κάποιον που θέλει να ακούσει; Νομίζω, όπως φάνηκε και από τις σχεδόν 30 συναυλίες που κάναμε το καλοκαίρι σε όλη την Ελλάδα, ότι το βασικότερο στοιχείο, το οποίο είδα στα μάτια χιλιάδων ανθρώπων, στη συντριπτική πλειοψηφία νέων, ήταν η ανάγκη επικοινωνίας μέσω ενός πάθους που έβγαινε στην σκηνή από τους έξι μας. Παράγεται ένα ηχητικό αποτέλεσμα το οποίο έχει στοιχεία σπαρακτικά. Σε μία πλατεία έχω δει 3.000 ανθρώπους να λειτουργούν εν σιωπή. Αν μου πείτε ότι αυτό το έχετε ξαναδεί, θα μου πείτε ψέματα. Αυτό ούτε με το Χατζιδάκι το είχα δει, ούτε με το Θεοδωράκη και αναφέρομαι σε δύο γίγαντες της ελληνικής μουσικής για τη γενιά τη δική μου. Αυτό που παράγουμε έχει τέτοιο “ξέσκισμα”, ας μου επιτρέψετε αυτή την κακή λέξη. Είναι αμφίδρομο και υπάρχει πολλές φορές η σιωπή. Η στιγμή της σιωπής εμπεριέχει την ένταση ενός Big Bang, της γέννησης ενός σύμπαντος. Αυτόματα αυτή διαδέχεται την απόλυτη ταύτιση και την αποθέωση. Συγγνώμη που μεταχειρίζομαι τέτοιους όρους για τη δική μας δουλειά, δε μιλάω αξιολογικά, είναι όμως η διαδικασία αυτή που προτείνουμε. Χωρίς αυτούς τους μουσικούς η παράσταση θα ήταν άλλη. Με τα ίδια τραγούδια, θα ήταν άλλη. Δεν πρόκειται για ενορχήστρωση. Είναι ένα πράγμα περίεργο που φτάνει στον ακροατή με μία απίστευτη ένταση και εισπράττουμε πέραν από το χειροκρότημα και την αποδοχή, κουβέντες που δεν είναι επιδερμικές και που ντρέπομαι να σας τι πω. Από παιδιά 16-17 χρονών και από μεγάλους ανθρώπους. Βρισκόμαστε νομίζω με το Χρήστο στο καλύτερο σημείο της έννοιας της performance.
Music Corner: Υπό ποία έννοια;
Θάνος Μικρούτσικος: Εγώ ξέρετε ποτέ δε διηύθηνα όπως οι ομότεχνοί μου, ο Ξαρχάκος, ο Λοΐζος, ο Λεοντής, ο Θεοδωράκης και ο Χατζιδάκις. Παρότι ήμουν σε επίπεδο γνώσεων ίσως ο πιο προχωρημένος, έπαιζα στο πιάνο. Όμως δε θα μπορούσα να πω ότι ήμουν performer εκείνη την εποχή. Τα τελευταία δέκα χρόνια πραγματικά λειτουργώ προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν είναι θέμα κομπλιμέντου, αλλά δεν υπάρχει μεγαλύτερος παραμυθάς από αυτόν εδώ. Σου αφηγείται. Έρχεται να τραγουδήσει και αρχίζει: Μια φορά κι έναν καιρό, άκου τι θα σου πω, γιατί αυτό που συμβαίνει είναι φοβερό… Και βλέπεις, 7χρονοι και 77χρονοι να ακούν τον παραμυθά. Εγώ από την άλλη πλακώνομαι στο πιάνο. Κάποιες στιγμές ξεπερνάω τις δυνατότητές μου, πράγμα που δεν μπορώ να το πετύχω σπίτι μου. Το πιάνο το αισθάνομαι σαν συνέχεια των χεριών μου. Από εκεί και πέρα υπάρχει ο «Σταυρός του Νότου», υπάρχει η τραγουδοποιία του Χρήστου, τραγούδια που τα έχει καταστήσει ο κόσμος διαχρονικά. Υπάρχουν τραγούδια άλλων συνθετών που λέμε, διότι δεν είμαστε διόλου κομπλεξικοί ο Θηβαίος κι εγώ. Πάντα παίζω τραγούδια που αγαπώ της επόμενης από εμένα γενιάς.
Χρήστος Θηβαίος: Δράττομαι της ευκαιρίας…
Θάνος Μικρούτσικος: Δε νομίζω ότι …θα κάνεις άλλη ερώτηση σήμερα!
Music Corner: Είναι εκπληκτικό το ότι έχετε απαντήσει δέκα ερωτήσεις στη σειρά με μία απάντηση…!
Χρήστος Θηβαίος: Υπάρχουν τραγούδια του Θάνου, τα οποία θέλω πάρα πολύ να τραγουδήσω και μου βάζει περιορισμούς, γιατί δε θέλει να πω άλλα δικά του τραγούδια. Θέλει να πω και τραγούδια συναδέλφων τραγουδοποιών, εκτός από τα δικά μου. Είναι ο πιο γενναιόδωρος άνθρωπος που έχω γνωρίσει ποτέ στη ζωή μου.
Θάνος Μικρούτσικος: Τώρα αυτό δεν το άκουσα… Αν και μπορεί να είναι και κόλπο αυτό που σας κάνουμε, να μη λέει ο καθένας για τον εαυτό του αλλά να μιλάει για τον άλλο.
Χρήστος Θηβαίος: Μάλιστα η μεγαλύτερη συμβουλή που μου έχει δώσει είναι όταν τον ρώτησα γιατί είναι τόσο γενναιόδωρος; Η απάντησή ήταν: Γιατί σου εύχομαι κάποια στιγμή να φτάσεις στη θέση μου και να είσαι κι εσύ το ίδιο με τους άλλους. Δεν έχει τύχει να συνεργαστώ με συνθέτη αυτού του βεληνεκούς. Είναι από τα μεγαλύτερα κομμάτια της μουσικής σύνθεσης σε αυτή τη χώρα, μετά τους θρύλους που έχουμε καταγεγραμμένους, για τον απλούστατο λόγο ότι εξακολουθεί να είναι ενεργός. Ενεργός και διηνεκής, γιατί προσπαθεί να εξαντλήσει τα όρια και τα περιθώριά σου όταν είσαι μαζί του πάνω στη σκηνή, αλλά και γιατί η δουλειά του πάνω στον Καββαδία είναι μια δουλειά που ακούγεται από ανθρώπους δέκα έως ενενήντα χρονών. Είναι ένα εξαιρετικός σύντροφος, ο οποίος διδάσκει εφηβεία πάνω στη σκηνή, οπότε δεν έχεις περιθώρια να μην είσαι το ίδιο δυναμικός όσο εκείνος. Και βέβαια εφόσον οι μεγαλύτεροι ερμηνευτές αυτής της χώρας έχουν τραγουδήσει τα τραγούδια του, όταν πάρει κάποιος τη σκυτάλη, πρέπει να είναι το λιγότερο εξαιρετικός. Δεν υπάρχει χώρος για μετριότητα. Όσον αφορά στην αφηγηματικότητα. Ο Θάνος είναι ένας film noir τυμβωρύχος φιλολογίας…
Θάνος Μικρούτσικος: Κάτσε μου άρεσε αυτό. Σημείωσέ το: film noir τυμβωρύχος φιλολογίας…!
Χρήστος Θηβαίος: Διαχειρίζεται το λόγο με τρόπο που δεν έχω συναντήσει στα χρόνια των σπουδών μου και πιστέψτε με σπούδασα με την avant-garde της Ευρώπης. Είναι ο άνθρωπος που διδάσκει τις ανάσες μέσα από τα μόρια, τους συνδέσμους και τα κενά των λέξεων. Όταν διδάσκεσαι έναν τέτοιο τρόπο αφήγησης, δεν μπορείς παρά να φέρεις την ερμηνεία στα όριά της.
Music Corner: Δεν ξέρω αν είναι κόλπο το να μιλάτε ο ένας για τον άλλο. Αν είναι, τα έχετε καταφέρει πάρα πολύ καλά, αν όχι, πιστεύω ότι έχετε ταιριάξει απίστευτα ως μουσικό δίδυμο. Να αλλάξουμε λίγο θέμα. Αν αναλογιστούμε την κρίση της δισκογραφίας, οι ζωντανές εμφανίσεις και οι συναυλίες είναι το μόνο μέσω βιοπορισμού για τους καλλιτέχνες πλέον;
Θάνος Μικρούτσικος: Δεν υπάρχει κρίση στη δισκογραφία, υπάρχει κατάρρευση και αυτό ο ομιλών το είχε δει με κείμενά του από το 1999, όταν ακόμα υποτίθεται ότι υπήρχαν δίσκοι που πουλούσαν 150.000 αντίτυπα. Εγώ από την δεκαετία του ’70 κυρίως έζησα άνετα ως συνθέτης. Σήμερα τα πράγματα είναι στα όρια του δραματικού. Εάν τύχει να κάνει ένας δίσκος 6.000 ανοίγονται σαμπάνιες. Με 54.000 που είχα κάνει στο «Όλα από χέρι καμένα» δε μας μιλούσαν στην εταιρεία, γιατί το θεωρούσαν πάρα πολύ χαμηλό νούμερο. Η δισκογραφία έπαψε να είναι πηγή βιοπορισμού και αυτό είναι σαφές.
Music Corner: Έχει να κάνει και με το γεγονός ότι πλέον είναι τόσες πολλές οι δισκογραφικές δουλειές, που δεν προλαβαίνει ο κόσμος να τις απορροφήσει;
Θάνος Μικρούτσικος: Μπορώ να σας πω δέκα λόγους. Για άλλους ευθύνεται η σημερινή κοινωνική ζωή, για άλλους ευθύνεται η τεχνολογία, για άλλους ευθύνεται η ανοησία των δισκογραφικών εταιρειών σε δύο σημεία. Το ένα είναι το ξεπούλημα του ρεπερτορίου με ένα ευρώ, που γίνεται εδώ και 14 χρόνια και ο δεύτερος είναι ο πληθωρισμός. Στο καπιταλιστικό σύστημα, όχι μόνο στη δισκογραφία, παπούτσια να πουλάς, όταν υπάρχει κρίση, ανοίγεις και τρίτο και τέταρτο παπουτσάδικο μήπως πιάσεις την καλή. Δεν υπάρχει λογικός τρόπος να εξετάσεις τον πληθωρισμό. Βέβαια θα πει κάποιος: Δηλαδή ένας νέος δεν πρέπει να βγάλει μία δουλειά; Πρέπει, αλλά πρέπει να σας πω ότι όταν εγώ έκανα την πρώτη μου έκδοση, έβγαιναν εκατό πρωτότυποι δίσκοι στην Ελλάδα, που μπορούσαν να αφομοιωθούν και από εσάς που κάνετε αυτή τη δουλειά.
Χρήστος Θηβαίος: Κι εσείς δεν προλαβαίνετε να τα καλύψετε όλα.
Θάνος Μικρούτσικος: Μετά από 25 χρόνια οι δίσκοι ήταν 1200. Αντιλαμβάνεστε ότι δεν μπορεί να υπάρξει αφομοίωση με τίποτα. Πιθανόν τώρα που μιλάμε στην πλήρη κατάρρευση να είναι 2500. Άσε που υπάρχει και ένα κακό στους νεοέλληνες. Τα 5.000.000 θέλουν να γίνουν στιχουργοί και τα άλλα 5.000.000 θέλουν να τραγουδήσουν. Και απορώ, εγώ σε ποιούς θα παίζω!
Music Corner: Μιλήσατε για μία κατάσταση «υπό βροχήν». Έχουμε φτάσει να παραδώσουμε ένα κόσμο στη νέα γενιά, ο οποίος είναι στο χείλος της καταστροφής από όλες τις απόψεις. Πιστεύετε ότι οι υπεύθυνοι θα πληρώσουν για όσα έχουν κάνει;
Θάνος Μικρούτσικος: Λυπάμαι που δεν κάνουμε τη συζήτηση πριν από δύο χρόνια, δηλαδή πριν την κρίση, γιατί όταν απαντούμε νομίζει ο κόσμος ότι αυτό οφείλεται στην κρίση. Δεν οφείλεται εκεί. Οφείλεται στη βαρβαρότητα του καπιταλιστικού συστήματος. Το καπιταλιστικό σύστημα είναι από τη μάνα του ένα άδικο και βάρβαρο σύστημα και ας πάνε να κουρεύονται όλοι αυτοί οι τύποι που βγαίνουν στις τηλεοράσεις και έχουν τις τηλεοράσεις. Υπάρχει μία κοινωνία. Η έννοια της απλής δικαιοσύνης γι’ αυτή την κοινωνία ποια είναι; Το παιδί σας αύριο, με το παιδί του Βαρδινογιάννη να είναι στην ίδια εκκίνηση. Θα είναι; Ούτε κατά διάνοια. Και δε θα πάω εγώ λαϊκίστικα να πω μόνο για τον εργάτη στο Πέραμα. Θα πω και για τον τραπεζικό υπάλληλο και το δάσκαλο. Από τη φύση του αυτό το σύστημα δημιουργεί τρομακτικές ανισότητες και ας σου λένε από τις τηλεοράσεις με τις διαφημίσεις και όλες αυτές τις βρωμο-εκπομπές «Και εσύ μπορείς να πετύχεις». Ευχαριστώ πολύ! Ένας μπορεί να πετύχει. Το συλλογικό είναι μας, τι γίνεται; Το σύστημα είναι βάρβαρο. Τυχαίνει σε αυτή τη φάση που μιλάμε να είναι ιδιαιτέρως βάρβαρο. Διότι θα φτάσει η ανεργία στο 20% ως που να πούμε κύμινο και θα φτάσουν οι νεόπτωχοι ένα 25%. Φτάσαμε στο μισό ελληνικό πληθυσμό. Θα συμπιεστεί η λεγόμενη μεσαία τάξη φοβερά και θα γίνει φτωχότερη. Άρα θα έπρεπε να το ονομάζουμε όχι «υπό βροχήν» αλλά «υπό σεισμούς». Τώρα αν θα πληρώσουν όλοι αυτοί; Δεν βλέπω να πληρώνουν και μην πείτε ότι είμαι απαισιόδοξος. Διότι δεν υπήρξε η alternativa στην Ελλάδα, με όλο το σεβασμό που τρέφω στα αριστερά κόμματα έχοντας τις αποστάσεις μου. Δεν έδωσαν μια πειστική εναλλακτική απάντηση στο φρικτό αδιέξοδο αυτού του συστήματος. Όσο λοιπόν δεν υπάρχει πειστική απάντηση παντού όχι μόνο σε μία χώρα, δεν θα υπάρξει λύση τουλάχιστον για τα επόμενα 25 χρόνια.
Music Corner: Δε μπορεί να γίνει τίποτα;
Θάνος Μικρούτσικος: Εγώ είμαι υπέρ του εφικτού. Άμα με ρωτούσατε εάν θέλω να γκρεμιστεί αυτό το σάπιο σύστημα θα σας έλεγα, ναι να γκρεμιστεί, χωρίς όμως οι άνεργοι να πάνε από το 20% στο 70%. Διαφορετικά δε συναινώ.
Χρήστος Θηβαίος: Συμφωνώ σε όλα με τον προλαλήσαντα…
Music Corner: Αναφερθήκατε στις τηλεοράσεις και σε αυτά που προβάλλουν. Σε έναν κόσμο lifestyle, όπως πλασάρεται από τα μέσα, τι ρόλο μπορεί να έχει το πολιτικό τραγούδι;
Θάνος Μικρούτσικος: Όχι μόνο το πολιτικό, το οποιοδήποτε τραγούδι. Στην Ελλάδα εδώ και 60 χρόνια, τρέχουν δύο ειδών τραγούδια που δεν τέμνονται. Είναι γραμμές μη εφαπτόμενες. Στο εξωτερικό το αντίστοιχο pop τραγούδι, με την καλή έννοια, από τους Beatles και μετά, μπορεί να πει κανείς ότι τέμνεται με το αντίστοιχο σοβαρό τραγούδι. Εδώ είναι κοινωνικές οι συνθήκες. Μας χώρισε ένας εμφύλιος στα δύο, στους νικητές και στους ηττημένους. Οι πραγματικοί νικητές ήταν ένα 5%, νόμιζαν και κάποιοι άλλοι ότι ήταν αλλά δεν ήταν. Οι μικροαστοί πήγαν με τους νικητές και έφαγαν ένα ξεροκόμματο. Η Ελλάδα χωρίστηκε στα δύο και το κάθε κομμάτι ήθελε τη λογοτεχνία του, την ποίησή του, το τραγούδι του. Το ένα για να εμπεδώσει την κατάστασή του στο «Όλα καλά», το άλλο για να αντιταχθεί στην κατάσταση αυτή. Γι’ αυτό το λόγο το τραγούδι μας με τον Τσιτσάνη, το Χατζιδάκι, το Θεοδωράκη, το Σαββόπουλο, τον Ξαρχάκο, το Λοΐζο, επιτρέψτε μου, με το Μικρούτσικο, τους Κατσιμιχαίους μέχρι και το Θηβαίο και κάποιους νεότερους, είναι μια αλυσίδα, που ακουμπάει στη νεοελληνική κουλτούρα με πολλούς κρίκους μεγαλύτερους ή μικρότερους. Από την από κει μεριά στη δεκαετία του ’50, έγινε το λεγόμενο ελαφρό τραγούδι. Τουφεκίζονταν οι άνθρωποι στην Ελλάδα μετά τον εμφύλιο και ακουγόταν «Άστα τα μαλλάκια σου ανακατεμένα…». Μετά από αυτό πήγαμε στην κουλτούρα της δικτατορίας με το «Ο Γιώργος είναι πονηρός…» ή «Ο Σταμούλης ο λοχίας…». Μετά τη δεκαετία του ’90 φτάσαμε στο lifestyle που ήθελε να εμπεδωθεί αυτή η κατάσταση στην Ελλάδα. Όταν ο Ρουβάς λέει «Όλα καλά», ποια όλα καλά ρε “αλητάκο”; Πού είναι όλα καλά; Σε αυτή τη χώρα είναι όλα καλά; Με το μοντέλο δίπλα, με το cabriole αυτοκίνητο και με ποσοστό 90% ανθρώπων που τρέχουν και δε φτάνουν;
Music Corner: Το τραγούδι τι μπορεί να κάνει;
Θάνος Μικρούτσικος: Το τραγούδι δεν αλλάζει καταστάσεις. Κάνει όμως τους ανθρώπους να σκεφτούν και δημιουργεί μια συναισθηματική ένωση στο ότι ρε φίλε, όλοι μαζί κάποια στιγμή πρέπει με ανυπακοή να μπορέσουμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Θυμάστε τη Guernica; Όταν οι φασίστες βομβάρδισαν το χωριό Guernica και έκανε ο Picasso, που ήταν στο Παρίσι, αυτό τον πίνακα, ξαφνικά μέσα από μια κυβιστική μορφή ούρλιαξε όλος ο κόσμος. Με ένα πίνακα!
Χρήστος Θηβαίος: Και όταν πήγαν οι φασίστες αξιωματικοί να πουν στον Picasso: Είναι εξαιρετικό αυτό που κάνατε, ο Picasso απάντησε: Μα δεν το έκανα εγώ, εσείς το κάνατε…
Θάνος Μικρούτσικος: Επομένως το lifestyle παίζει ένα συγκεκριμένο ρόλο. Δεν είναι συνειδητοποιημένα τα παιδιά που το κάνουν. Αυτούς τους βγάζει η εποχή, αλλά όλο το σύστημα το τηλεοπτικό, γιατί περί αυτού πρόκειται, θέλει κάτι να ενοποιεί το μηχανισμό. Παλιά ήταν η εκκλησία και το σχολείο. Στο σχολείο ο Σεφέρης, μέγας ποιητής, αστός ποιητής, ήταν του συστήματος, αλλά η ποίησή του ήταν εναντίον του συστήματος. Δεν ήταν στη διδακτική ύλη της δεκαετίας του ’50 γιατί φοβόντουσαν να παρουσιάσουν την Ελλάδα ερείπιο, όπως την παρουσίαζε ο Σεφέρης. Γι’ αυτό είχαν τον Πολέμη που έλεγε «Τι είναι η πατρίδα μας; Μην είν’ οι κάμποι; Μην είναι τ΄ άσπαρτα ψηλά βουνά; Μην είναι ο ήλιος της, που χρυσολάμπει;» Και ας υπήρχαν ξερονήσια, φυλακές και βαναυσότητες. Μετά τη χούντα έχασαν την καλή έξωθεν μαρτυρία το σχολείο και η εκκλησία και αντικαταστάθηκαν από την ιδιωτική τηλεόραση. Έχετε δει τι γίνεται από τις 6:00 έως τις 24:00 σε όλες τις ιδιωτικές τηλεοράσεις, με ελάχιστες εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα; Για να μιλήσω λίγο σαν μαθηματικός, 168 ώρες επί πόσες είναι οι μεγάλες τηλεοράσεις; Σχεδόν 960 ώρες εκπομπή χυδαιότητας, που προσπαθεί και επιτυγχάνει να δημιουργήσει χαμηλό γούστο στο μέσο Έλληνα πολίτη.
Χρήστος Θηβαίος: Και να αναπαράγει διαρκώς το εαυτό της, γιατί οι μισοί στην τηλεόραση μιλάνε για τους υπόλοιπους.
Θάνος Μικρούτσικος: Μέσα λοιπόν και το τραγούδι, που λόγω του τρίλεπτου έχει μια ιδιαίτερη δύναμη σε σχέση με την ποίηση ή τη ζωγραφική. Αντιλαμβάνεστε πώς επιλέγονται όλοι αυτοί οι άνθρωποι, που ο καθένας από αυτούς μπορεί να έχει το ταλέντο του γι αυτή τη δουλειά, αλλιώς δε θα επιλεγόταν. Δε θα επέλεγες ένα σκύβαλο για να είναι ο σημαιοφόρος του «Όλα καλά», ένα νόστιμο παιδί θα επέλεγες με κάποιο ταλέντο. Έτσι μπερδεύονται μερικοί όταν συζητάμε γι αυτό το θέμα και μου λένε: Μα δεν έχει ταλέντο ο Ρουβάς ή η Βίσση; Βεβαίως, γι’ αυτό επελέχθησαν. Να κάνουν τι όμως;
Music Corner: Έχετε συνδέσει το όνομά σας με το πολιτικό τραγούδι…
Θάνος Μικρούτσικος: Και με αυτό.
Music Corner: Και με αυτό, όμως μια μεγάλη μερίδα κόσμου στην Ελλάδα δε γνωρίζει το έργο σας λ.χ. πάνω στις όπερες ή τη μουσική δωματίου.
Θάνος Μικρούτσικος: Λογικό δεν είναι και Γάλλος ή Γερμανός συνθέτης να ήμουν σήμερα; Στη Γερμανία, που είναι η πατρίδα της κλασικής μουσικής, έγινε μία έρευνα και δυστυχώς μόνο το 1,8% ασχολείται με την κλασική μουσική. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν πως αν ήμουν Γερμανός συνθέτης θα με ήξερε ένα κομμάτι από το 1,8%. Είμαι Έλληνας και έτσι αυτή μου τη δουλειά την ξέρει μια μειοψηφία. Δε διαμαρτύρομαι. Ως επαγγελματίας πηγαίνω εκεί που με καλούν αλλά με τις προϋποθέσεις της τέχνης μου. Όχι με τις προϋποθέσεις ενός χαμηλού επιβαλλόμενου γούστου.
Music Corner: Η σχέση σας με το διαδίκτυο ποια είναι; Πολλοί ισχυρίζονται ότι φέρει μεγάλη ευθύνη για την κατάσταση της δισκογραφίας.
Θάνος Μικρούτσικος: Επειδή ήμουν από τους πολύ καλούς μαθηματικούς της γενιάς μου, φοβήθηκα πάρα πολύ και δεν ξέρω ούτε να ανοίξω το computer. Δε λέω ότι αυτό πρέπει να γίνει. Προς το παρόν έχω μια άποψη για το διαδίκτυο. Προσφέρει πάρα πολλά, όμως συνηθίζει το παιδί στην οριζόντια ανάγνωση. Θα ήθελα η γνώση να πηγαίνει καθέτως. Θέλεις να διαβάσεις τον Flaubert. Πάρε εφτά βιβλία του, διάβασέ τα και μπες στο ζουμί του τί λέει. Σήμερα μέσω του Διαδικτύου θα μου πει η κόρη μου: Flaubert, γεννήθηκε στη Γαλλία… και έγραψε τα έξης… Αυτή είναι η οριζόντια ανάγνωση, ότι το ξέρω και αυτό. Όχι, δεν το ξέρεις. Για να το μάθεις θα σου φύγει η ψυχή. Αυτό θέλει η γνώση.
Χρήστος Θηβαίος: Επίσης υπάρχουν πολλά παιδιά τα οποία παρακολουθούν ένα άθλημα μέσω του playstation και αρκούνται στο να πιστεύουν ότι ξέρουν αυτό το άθλημα μόνο και μόνο από τον καναπέ τους. Δεν πάνε να γδάρουν τα γόνατά τους σε μία αλάνα.
Music Corner: Υπάρχει ένα μουσικό όνειρο που δεν έχετε πραγματοποιήσει ακόμα;
Χρήστος Θηβαίος: Να τραγουδήσω και άλλα τραγούδια …του Θάνου (γελάει)!
Θάνος Μικρούτσικος: Όταν ήμουν στα δεκαοχτώ και έπεφτα να κοιμηθώ, την ώρα που το ένα μάτι είναι ξύπνιο και το άλλο κοιμάται, έβλεπα τον εαυτό μου με φράκο στη Βιέννη να παίζει πιάνο και να αποθεώνεται. Κοιμόμουν ευτυχισμένος. Σήμερα θα ήμουν κουφιοκεφαλάκης να πω: Έχω κάνει 66 CD γιατί δεν έκανα 80; Έχω γράψει μουσική για 85 θέατρα σε ολόκληρο τον κόσμο, έπρεπε να έχω γράψει 120. Δεν έχω κανένα τέτοιο όνειρο. Ένα όνειρο έχω. Είμαι ευτυχισμένος. Ο κόσμος, οι νέοι άνθρωποι έχουν ένα σεβασμό απέναντί μου, γιατί είμαι σαράντα χρόνια σε αυτή τη δουλειά, όπως και σε άλλους συνθέτες της γενιάς μου ή πιο μεγάλους. Ταυτόχρονα παρατήρησα μία φοβερή οικειότητα. Αυτή η μίξη σεβασμού και οικειότητας σημαίνει ότι έχω παρελθόν, σαφώς έχω παρόν και μάλλον έχω μέλλον. Αυτό είναι το μόνο που με κινητοποιεί να συνεχίσω να είμαι σε επαφή με αυτούς τους ανθρώπους, ξεπερνώντας όσο μπορώ τις καταγεγραμμένες μου δυνατότητες. Αυτό είναι το όνειρό μου.
Music Corner: Αν υποθετικά, μετά από χρόνια αποτυπωθεί η Μουσική Ιστορία της Ελλάδας σε ένα βιβλίο, τι θα θέλατε να έχει καταγραφεί ως η δική σας προσφορά στα ελληνικά μουσικά πράγματα;
Χρήστος Θηβαίος: Ότι ήταν κάποιος που μέχρι τελευταία στιγμή δεν έπαυε να έχει τη διάθεση να μάθει.
Θάνος Μικρούτσικος: Εγώ δεν εμπιστεύομαι τους ιστορικούς, σας μιλάω ειλικρινά. Επειδή είμαι παιδί της κλασικής μουσικής, ξέρω ότι πάρα πολλοί μεγάλοι συνθέτες καταγράφηκαν εξήντα ή εβδομήντα χρόνια μετά το θάνατό τους και πάρα πολλοί έχουν μεγάλη αγωνία για το μετά. Εγώ δεν έχω αυτή την αγωνία. Ας γράψει ότι θέλει.
Music Corner: Δεν σας ενδιαφέρει η υστεροφημία σας;
Θάνος Μικρούτσικος: Καθόλου. Με ενδιαφέρει το τώρα ως σχέση με τον άλλο. Από εκεί και πέρα ξέρω ότι έχω καταγραφεί σε συνειδήσεις ανθρώπων. Θα τελειώσω με κάτι που με συγκινεί βαθύτατα και έχει μία τραγικότητα. Σε μία συναυλία στις Σέρρες πριν τρία χρόνια, ήρθε ένα παλικάρι γύρω στα 45, με τη γυναίκα του και τρία παιδιά, δύο, τεσσάρων και έξι χρονών. Με πλησίασε πολύ ευγενής και μου λέει: «Κύριε Μικρούτσικε ξεκίνησα να βάζω στα παιδιά μου να ακούνε τη δουλειά σας με τον Καββαδία από αυτή την ηλικία. Μη χαμογελάτε. Είχα έναν αδερφό δώδεκα χρόνια μεγαλύτερο. Όταν ήμουν πέντε χρονών αυτός ήταν δεκαεφτά. Μόλις είχατε βγάλει τον Καββαδία. Έπαιρνε δίσκους του Καββαδία τους χάριζε σε φίλους του και κάθε έξι μήνες άλλαζε βινύλιο γιατί σχεδόν είχε σπάσει. Θέλω να σας παρακαλέσω κάτι. Έχασα τον αδερφό μου πριν δύο χρόνια από καρκίνο. Την ώρα που πέθαινε μου έπιασε το χέρι και διάβασα τα χείλη του που είπε να σημειώσω στον τάφο του «Τα μάτια σου ζούνε μια θάλασσα θυμάμαι», από τους «7 νάνους» που τραγουδάτε. Είναι στο νεκροταφείο στη Μεσσηνία και αν πάτε θα σας παρακαλούσα να περάσετε για την ψυχή του». Πήγα και όντως ήταν έτσι. Όταν λοιπόν έχω εισπράξει αυτό το πράγμα τι να περιμένω από τον ιστορικό της μουσικής; Τίποτα.
Music Corner: Σας ευχαριστώ πάρα πολύ…
Χρήστος Θηβαίος: Εμείς ευχαριστούμε.
——————-
***Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…