Γράφει η Ελένη Λαμπράκη
Φωτογράφηση: Ματίνα Φουντούλη
Το βράδυ της Τρίτης, βρεθήκαμε στο πάντα φιλόξενο café του Ιανού, για την παρουσίαση μίας σπουδαίας δουλειάς, του λευκώματος «Ελένη Καραΐνδρου: Μουσική για τη Μικρή Οθόνη», συνοδευόμενου από 2 cd τα οποία περιέχουν μουσικά θέματα της συνθέτριας –από τις τηλεοπτικές της συνεργασίες. Όπως είπε και η ίδια, πρόκειται για μία διαδρομή στη μνήμη, από το 1976 με την τηλεοπτική «Γαλήνη» του Ηλία Βενέζη, μέχρι και το 1989 με τη σειρά ντοκιμαντέρ «Η δε πόλις ελάλησεν».
Το συγκεκριμένο λεύκωμα κυκλοφορεί από τη Μικρή Άρκτο και αποτελεί το δεύτερο μέρος μίας τετραλογίας η οποία, όπως τόνισε ο Παρασκευάς Καρασούλος, θα αναπτυχθεί στο χρόνο. Το πρώτο μέρος «Ελένη Καραΐνδρου: Μουσική για το Θέατρο» είχε κυκλοφορήσει το 2012, με ένα τριπλό CD – λεύκωμα, το οποίο περιελάμβανε τη μουσική για 22 θεατρικές παραστάσεις του Αντώνη Αντύπα, στο Απλό Θέατρο από το 1986 έως και το 2010, ενώ ετοιμάζονται ακόμα δύο εκδόσεις με μουσική για θεατρικές παραστάσεις σπουδαίων σκηνοθετών (Ντασέν, Βογιατζή, Λυμπεροπούλου, Παπαβασιλείου και Αντύπα) και ανέκδοτες δουλειές της Ελένης Καραΐνδρου, για τον κινηματογράφο.
Η έναρξη της παρουσίασης έγινε με τον Παρασκευά Καρασούλο εκ μέρους της μικρής Άρκτου, ο οποίος μίλησε με πολύ θερμά λόγια για τη συγκεκριμένη δουλειά, τις δουλειές που έπεται να κυκλοφορήσουν και φυσικά για την ίδια την Ελένη Καραΐνδρου. Όπως είπε χαρακτηριστικά:
«Ελπίζουμε να τιμήσαμε τη συνεργασία μας με τη σπουδαία δημιουργό μέσα απ’ αυτή την έκδοση, η παρουσία της Ελένης είναι πολύτιμη στα ελληνικά και όχι μόνο πράγματα, είναι πολύτιμη ως δημιουργός και ως άνθρωπος».
Στη συνέχεια η Ελένη Καραΐνδρου πήρε το λόγο και αφού ευχαρίστησε θερμά όλους τους παρευρισκόμενους για την παρουσία τους, παρά την τεταμένη νύχτα στο κέντρο της πόλης, και ονομαστικά όλους τους συνεργάτες στη Μικρή Άρκτο, δεν παρέλειψε να κάνει ειδική μνεία και να μιλήσει με μεγάλη συγκίνηση για το συνεργάτη της Ανδρέα Γεωργιάδη, ο οποίος καθόταν δίπλα της και έχει αναλάβει όλο το εικαστικό κομμάτι των εκδόσεων, αλλά ήταν και ο υπεύθυνος για το οπτικοακουστικό υλικό που παρακολουθήσαμε κατά τη διάρκεια της βραδιάς.
Γιατί λοιπόν αυτές οι εκδόσεις; Η σκέψη και η επιθυμία της Ελένης Καραΐνδρου να ψηφιοποιήσει το έργο της, ξεκινάει σχεδόν μια εικοσαετία πριν:
«Τώρα για το πότε αποφάσισα να κάνω αυτές τις εκδόσεις, το χρωστάω λίγο και στα παιδιά στη Μικρή Άρκτο, γιατί με έσπρωχναν να το κάνω, το οποίο το σκεφτόμουν εδώ και 20 χρόνια. Ξέρετε πόσο γρήγορα περνάει ο καιρός. Στα είκοσι χρόνια από την πρώτη δουλειά άρχισα να το σκέφτομαι πολύ σοβαρά και μάλιστα όταν έβαλα να ακούσω κάποιες μαγνητοταινίες, τότε είδα ότι τα πράγματα σοβάρευαν. Είχαν αρχίσει πράγματα να χαλάνε, ο χρόνος είναι τρομακτικός, η φθορά μεγάλη και τίποτα δε σώζεται. Και αποφάσισα λοιπόν να τα ψηφιοποιήσω, το οποίο σημαίνει μια αρκετά μεγάλη προσωπική δαπάνη. Η ψηφιοποίηση έγινε στο studio sound και κράτησε εννέα ολόκληρα χρόνια».
Το ξεκίνημα γίνεται το 1976, όπου η Ελένη Καραΐνδρου έχει μόλις επιστρέψει από το Παρίσι και έχει κάνει τις πρώτες της δουλειές στο θέατρο και τον κινηματογράφο («Το ημέρωμα της στρίγγλας», σε σκηνοθεσία Σταύρου Ντουφεξή, «Το χρονικό μιας Κυριακής» του Τάκη Κανελλόπουλου και τον «Πολεμόντα» του Δημήτρη Μαυρίκιου), ενώ μόλις έχει κυκλοφορήσει τη «Μεγάλη Αγρύπνια» με τη Μαρία Φαραντούρη. Δέχεται λοιπόν ένα τηλεφώνημα απ’ την Ελβίρα Ράλλη, για να συνθέσει τη μουσική στην τηλεοπτική μεταφορά της «Γαλήνης» του Ηλία Βενέζη, σε σκηνοθεσία Κώστα Λυχναρά. Η Καραΐνδρου έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τη λογοτεχνία του Βενέζη και το συγκεκριμένο μυθιστόρημα, όπως μας εξήγησε και η ίδια:
«Εγώ λάτρευα τον Βενέζη, λάτρευα τα έργα του και ειδικά τη «Γαλήνη». Είναι το χρονικό μιας προσφυγιάς -ανθρώπων που ξεριζώθηκαν και ήρθαν στον ελλαδικό χώρο για να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους. Φυσικά ήταν ένα θέμα που με συγκινούσε πάρα πολύ, άλλωστε κι εγώ για εφτά χρόνια στη Γαλλία, τα χρόνια της χούντας, ένιωθα κάπως έτσι, ξεριζωμένη, με το φοβερό πόνο και την ανάγκη να επιστρέψω, επομένως βίωνα αυτό που περιέγραφε ο Βενέζης στο βιβλίο του. Πιστεύω ότι με κυνήγησε έκτοτε αυτή η έννοια του ξεριζωμού και της προσφυγιάς. Μετά έκανα τη μουσική για την «Περιπλάνηση» του Χριστοφή, το ’79, που ήταν ακριβώς η περιπλάνηση των Ελλήνων ανά τον κόσμο, το ξερίζωμά τους, μετά ήρθε η κορύφωση με το «Ταξίδι στα Κύθηρα» του Αγγελόπουλου το ’84, ήταν οι Τρωάδες με το ίδιο θέμα και βέβαια το «Λιβάδι που δακρύζει», επομένως απ’ αυτό το συναίσθημα έχουμε χορτάσει».
Η συνέχεια ήρθε με τη Λωξάντρα το 1980, σε σκηνοθεσία Γρηγόρη Γρηγορίου, η οποία έχει μία ιδιαίτερη σημασία για τη δημιουργό. Επιστρέφοντας από το Παρίσι με σπουδές εθνομουσικολογίας, είχε κάνει μια τεράστια έρευνα για να ανακαλύψει τους τελευταίους βάρδους της μουσικής προφορικής παράδοσης και με παρότρυνση του Μάνου Χατζιδάκι, δημιούργησε το τμήμα έρευνας μουσικολογίας στο Τρίτο Πρόγραμμα. Ανακάλυψε λοιπόν τρεις μικρασιάτες πρόσφυγες, εξαιρετικούς μουσικούς το Μαθιό Μπαλαμπάνη στο τουμπελέκι, το Νίκο Στεφανίδη στο κανονάκι και το Γιάννη Σούλη στο ούτι, τους οποίους ενέταξε στη μουσική της Λωξάντρας μ’ένα αποτέλεσμα εξαιρετικό, γεμάτο νοσταλγία. Παρούσα στην εκδήλωση μάλιστα ήταν και η Γιώτα Βέη, η οποία είχε τραγουδήσει τότε το τραγούδι της σειράς σε στίχους της ίδιας της Μαρίας Ιορδανίδου.
Η επόμενη συνεργασία της ήταν με το Γιάννη Σμαραγδή, για την τηλεταινία «Καλή σου νύχτα κυρ-Αλέξανδρε», η οποία περιείχε δραματοποιημένα επεισόδια απ’τη ζωή και το έργο του μεγάλου πεζογράφου, με έναν εξαιρετικό Βασίλη Διαμαντόπουλο στον ομώνυμο ρόλο. Το πρώτο CD κλείνει με τη μουσική της Καραΐνδρου για τον «Πατούχα», σε σκηνοθεσία του Αλέξη Δαμιανού, ταινία η οποία χάθηκε λόγω της πυρκαγιάς στο σπίτι του σκηνοθέτη και δεν υπάρχει κανένα σωσμένο στιγμιότυπο. Η Ελένη Καραΐνδρου δεν παρέλειψε να μιλήσει εκτεταμένα για την εμπειρία της με τον αιρετικό και ταυτόχρονα σπουδαίο καλλιτέχνη, την αγάπη του για τη βυζαντινή μουσική και τις ψαλμωδίες η οποία αποτυπώθηκε στη μουσική της ταινίας και τον τον «μοναδικό τρόπο με τον οποίο ανέδειξε τους ήρωες του Κονδυλάκη, «δοξάζοντας τη φύση και την θεϊκή της διάσταση». Σε αυτή τη δουλειά συνεργάστηκε επίσης με ένα τρίο παλιάς μουσικής από τη Θεσσαλονίκη, τα ονόματα των οποίων δεν έχουν διασωθεί.
Μετά από μία μεγάλη απουσία στα τηλεοπτικά δρώμενα – αλλά τεράστια παρουσία στο θέατρο και τον κινηματογράφο – επιστρέφει το 1989 με τρεις τηλεοπτικές δουλειές, το «Κλειστοί δρόμοι» σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη και βασισμένο στο «Αγριολούλουδο» του Παύλου Νιρβάνα, το «Κεφάλι της Γάτας» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Σταύρακα και το «Αγαπημένο μας παιχνίδι» σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Σοφιανόπουλου, ο οποίος επίσης ήταν παρών στη βραδιά. Για κάθε μία δουλειά η Ελένη Καραΐνδρου δεν παρέλειψε να αναφερθεί εκτεταμένα στους συνεργάτες μουσικούς της, ενώ όπως είπε η ίδια, κρατούσε πάντα ένα μικρό ρόλο για να συνδιαλέγεται μαζί τους. Για τους «Κλειστούς δρόμους» υπήρξε μια ξεχωριστή χημεία με τον τσελίστα Χρήστο Σφέτα, η οποία δημιούργησε ένα υπέροχο μουσικό θέμα, ενώ στο «Κεφάλι της γάτας» η ηλεκτρική κιθάρα του Γιάννη Σπάθα και του νεοφερμένου τότε από την Αμερική σαξοφωνίστα David Lynch, έδωσε ένα ξεχωριστό χρώμα στην τηλεοπτική σειρά. Τέλος για το «Αγαπημένο μας παιχνίδι», η Ελένη Καραΐνδρου έφερε σε επαφή τον κορυφαίο πιανίστα Μάρκο Αλεξίου με τον μπασσίστα Ανδρέα Ροδουσάκη, τον David Lynch αλλά και τον Ανδρέα Τσεκούρα με το νοσταλγικό του ακορντεόν, να δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους στο υπέροχο αυτό μουσικό θέμα.
Τέλος η συλλογή κλείνει με τη μουσική της Ελένης Καραΐνδρου για το πρώτο μέρος της σειράς «Η δε πόλις ελάλησεν» του Γιάννη Σμαραγδή, αφιερωμένη στους μεγάλους Έλληνες ποιητές. Η βραδιά έκλεισε με τον καλύτερο τρόπο με μουσική και ποίηση, καθώς μαζί με το μουσικό θέμα ακούσαμε ηχογραφημένα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη και του Κωνσταντίνου Καβάφη.
Τα δικά μας σχόλια περιττεύουν για αυτή τη δουλειά, ο χαρακτηρισμός «επιχείρηση διάσωσης μνήμης» είναι παραπάνω από ταιριαστός, και είναι πραγματικά ευλογία το ότι αυτά τα μουσικά έργα σε μεγάλο μέρος τους σώθηκαν και ψηφιοποιήθηκαν και θα περάσουν σε επόμενες γενιές. Δυστυχώς δε συνέβη το ίδιο με τις αντίστοιχες τηλεοπτικές δουλειές, γι’αυτό και το οπτικό υλικό όπως μας ενημέρωσαν εξ’αρχής η Ελένη Καραΐνδρου και ο Ανδρέας Γεωργιάδης, ήταν παραπάνω απο δυσεύρετο.
Εμείς ευχόμαστε καλοτάξιδο, και περιμένουμε φυσικά και τις επόμενες, εξ΄ ίσου σημαντικές εκδόσεις.
Μετά το τέλος της παρουσίασης, η κυρία Καραΐνδρου μίλησε με το MusicCorner, και απάντησε στις ερωτήσεις μας:
Music Corner: Θα θέλαμε δυο δικά σας λόγια γι’ αυτή τη δουλειά…
Ελένη Καραΐνδρου: Είμαι πολύ συγκινημένη και πολύ χαρούμενη γι’ αυτή την έκδοση. Ήταν ένα πάρα πολύ μεγάλο χρέος και δεν έπαιρνε άλλη αναβολή. Από την πρώτη δουλειά που έκανα, τη «Γαλήνη», έχουν περάσει 38 χρόνια. Και το κακό είναι ότι ο χρόνος προκαλεί μεγάλες φθορές, κι εγώ δεν το ήξερα αυτό. Όταν στα 20 χρόνια είπα πως θα τα βγάλω και μπήκα στο studio για να τα ψηφιοποιήσω, διαπίστωσα ότι μερικά κιόλας είχαν χαλάσει. Έσωσα λοιπόν ότι μπόρεσα να σώσω και είμαι πραγματικά πολύ χαρούμενη και για την ωραία έκδοση που έγινε από τη Μικρή Άρκτο και την εικαστική επιμέλεια του Ανδρέα Γεωργιάδη, και το κυριότερο είναι ότι βλέπω την πορεία μου, βλέπω τις συνεργασίες μου με τόσους καταπληκτικούς μουσικούς που ήταν όλα αυτά τα χρόνια δίπλα μου, που έχουμε διανύσει μεγάλη πορεία μαζί, έχουμε κάνει πολλά πράγματα, τους χρωστάω πολλά και συγχρόνως έχουμε με αυτή την έκδοση να θυμόμαστε και το ξεκίνημά μας.
Music Corner: Λειτουργεί σαν μνήμη λοιπόν…
Ελένη Καραΐνδρου: Ακριβώς, και ξέρεις ήταν άλλες εποχές τότε. Εγώ αν έκανα τηλεόραση, συνδυαζόταν με μεγάλους συγγραφείς, τότε γινόταν αυτό. Και η τελευταία φορά που ξανάγινε, ήταν πριν αρκετά χρόνια με το «Δέκα» του Καραγάτση με την Πηγή Δημητρακοπούλου και δυστυχώς ξανασταμάτησαν. Είναι η κρίση; Είναι τα μυαλά των ανθρώπων που έχουν τις τηλεοράσεις; Δεν ξέρω, αλλά πάντως είμαι πολύ χαρούμενη γιατί το έργο μου συνδέεται με τη μεγάλη λογοτεχνία και την ποίηση, ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μου, που πάντα με ενέπνεε.
Music Corner: Αν και είναι μεγάλη συζήτηση, θα θέλατε να μας πείτε κάποια στοιχεία που κάνουν την τηλεοπτική, την κινηματογραφική και τη θεατρική μουσική ιδιαίτερη;
Ελένη Καραΐνδρου: Τώρα μου λες τρία διαφορετικά πράγματα, είναι άλλο το θέατρο και άλλο ο κινηματογράφος και η τηλεόραση. Στο θέατρο έχεις το ζωντανό στοιχείο, την παρουσία του ηθοποιού, είναι άλλο πράγμα. Στο σινεμά πάλι, γίνεται το μοντάζ, συνεργάζεσαι με το σκηνοθέτη, μπαίνει η μουσική και μετά τελείωσε, δεν αλλάζει τίποτα. Πάντως είναι και τα τρία στοιχεία πολύ γοητευτικά, εγώ προτιμώ τον κινηματογράφο και το θέατρο, η τηλεόραση έρχεται μετά, γιατί στην τηλεόραση, ειδικά στις σειρές δε μπορείς να τα ελέγξεις όλα τα πράγματα. Εμένα από παιδί, μου άρεσαν οι τέχνες οι συμπληρωματικές. Μου άρεσε πάρα πολύ το γεγονός ότι π.χ. στο σινεμά έχεις να δουλέψεις με το σκηνοθέτη, να πας στα γυρίσματα, να διαβάσεις σενάρια. Είναι πολύ γοητευτικά πράγματα όλα αυτά.
Music Corner: Τα επόμενά σας σχέδια;
Ελένη Καραΐνδρου: Θα κυκλοφορήσουν ακόμα δύο τέτοιες εκδόσεις με όλα τα υπόλοιπα θεατρικά και όλα τα ανέκδοτα κινηματογραφικά μου, και πολύ σύντομα θα κυκλοφορήσει απ’ την ECM, στην οποία ανήκω, ο «Δαυίδ» μία σκηνική καντάτα η οποία ηχογραφήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής το 2010.
Αποκλειστικές φωτογραφίες του MusicCorner από την παρουσίαση!
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…