Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
http://vinylmaniac.madblog.gr

Ένας δίσκος ήρθε απ’ τα παλιά
Οι δίσκοι που ποτέ δεν ξεχνάμε…!

Παρασκευή 27 Ιουλίου 2012

Η στήλη αυτή του musiccorner έχει ως στόχο να θυμίσει στους παλαιότερους και να προτείνει στους νεότερους μια σειρά από δίσκους 33 στροφών που εκδόθηκαν σε μια «χρυσή» περίοδο για το ελληνικό τραγούδι. Τότε που μεσουρανούσαν μεγάλοι συνθέτες, ποιητές και στιχουργοί, αλλά και ερμηνευτές. Τότε που ένας νέος δίσκος του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκι, του Ξαρχάκου, του Μούτση, του Λοΐζου και τόσων άλλων σπουδαίων μουσικών αποτελούσε καλλιτεχνικό και πολιτισμικό γεγονός!

Οι δίσκοι που θα παρουσιάσουμε, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Σε αυτούς που σήμερα χαρακτηρίζονται «κλασικοί» κι έγραψαν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία στο ελληνικό τραγούδι, αλλά και σε κάποιους που μπορεί να μην είχαν την αποδοχή και την «αναγνωρισιμότητα» που τους άξιζε την εποχή που εκδόθηκαν, κρύβουν όμως «διαμάντια» που έστω και μετά από τόσα χρόνια δεν είναι αργά να βγουν στην επιφάνεια…

———————————————————–

Την Κυριακή 29 Ιουλίου, ο Μίκης Θεοδωράκης συμπληρώνει 87 χρόνια ζωής. Έτσι, η τελευταία στήλη του καλοκαιριού (θα τα ξαναπούμε -πρώτα ο Θεός- στις 7 Σεπτεμβρίου) θέλοντας να τιμήσει την επέτειο γέννησης αυτού του σπουδαίου Έλληνα, παρουσιάζει σήμερα δύο από τα λιγότερο «φωτισμένα» αλλά όχι λιγότερο σημαντικά έργα του, με την ευχή να είναι πάντα γερός και να συνεχίσει μας διδάσκει ήθος και πολιτισμό…!

ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ
«Ο ΗΛΙΟΣ ΚΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ-ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΑΒΕΡΩΦ» (MINOS MSM 232-233)

Κατά την προσωπική μου άποψη, πρόκειται ίσως για το πιο συγκλονιστικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη και από μουσικής και από ποιητικής πλευράς. Ειδικά «Ο ήλιος και ο χρόνος» δεν είναι τίποτε άλλο από ένα βροντερό «κατηγορώ» για το δικτατορικό καθεστώς, αλλά δείχνει και την αβεβαιότητα που είχε ο ίδιος ο δημιουργός αναφορικά με το αν θα ζούσε την επόμενη στιγμή ή θα εκτελούνταν από τα όργανα της χούντας…

Ο Θεοδωράκης συνελήφθη τον Αύγουστο του 1967 και οδηγήθηκε στην Ασφάλεια, χωρίς να ξέρει τι είχαν σκοπό να του κάνουν τα θρασύδειλα πιόνια των συνταγματαρχών. Ήτανε προετοιμασμένος για τα πάντα, ακόμα και για την εκτέλεσή του. Έτσι, τον Σεπτέμβριο εκείνης της χρονιάς έγραψε συνολικά 32 ποιήματα με τον τίτλο «Ο ήλιος και ο χρόνος» κι αργότερα, όταν μεταφέρθηκε στις φυλακές Αβέρωφ καταπιάστηκε με τα «Επιφάνεια» του Γεωργίου Σεφέρη τα οποία τελειοποίησε ως εξόριστος στη Ζάτουνα της Αρκαδίας.

Η «πρώτη» αυτού του έργου πραγματοποιήθηκε σε μια αίθουσα των φυλακών Αβέρωφ στις 10 Ιανουαρίου 1968 με ακροατές τους …κρατούμενους κι ερμηνευτή τον ίδιο τον Θεοδωράκη (εξ ου και ο τίτλος «Επιφάνεια Αβέρωφ»). Ο ενθουσιασμός ήταν τεράστιος και φυσικά, όταν ο δημιουργός έφυγε (ουσιαστικά φυγαδεύτηκε) στη Γαλλία ήταν επόμενο να έχει το ελεύθερο να το παρουσιάσει σε όλο τον κόσμο.

Η ηχογράφηση που ακούμε σ’ αυτό το διπλό άλμπουμ, έγινε πιθανότατα το 1970 στο Παρίσι στο «Theatre National Populaire» και το 1971 κυκλοφόρησε σε δίσκο στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα, αυτή ακριβώς η «ζωντανή» συναυλία με ολόκληρο το έργο εμφανίστηκε στα δισκοπωλεία το Μάρτιο του 1975 κι ενώ είχε προηγηθεί το 1974 μια έκδοση της Columbia, που περιλάμβανε όμως μόνο τον «Ήλιο και το χρόνο».

Ερμηνευτές ήταν η Μαρία Φαραντούρη, ο Αντώνης Καλογιάννης, ο Πέτρος Πανδής και η Μαρία Δημητριάδη, μόνιμοι συνεργάτες του Θεοδωράκη σ’ εκείνα τα δύσκολα χρόνια της εξορίας αλλά και των μεγάλων συναυλιών σε όλη την υφήλιο. Στον «Ήλιο» απαγγέλει ο Ζωρζ Ουίλσον (κάποια κομμάτια ακούγονται και σε γαλλική μετάφραση) και στα «Επιφάνεια» ο Υβ Μοντάν.

Πρόκειται για ένα έργο πραγματικό ντοκουμέντο, με τον Θεοδωράκη σε ρόλο κήρυκα-κατήγορου της χούντας στα μήκη και τα πλάτη όλης της γης. Φαίνεται ότι τα είχε καταφέρει περίφημα, καθώς τα θερμά και διαρκή χειροκροτήματα του ακροατηρίου όπως ακούγονται στους δίσκους δείχνουν ότι το κοινό συμμεριζόταν απολύτως και καταλάβαινε τι συνέβαινε τότε στην Ελλάδα…

Και κάτι ακόμα: Ο ακροατής που δε γνωρίζει περί τίνος πρόκειται, ας μη περιμένει ν’ ακούσει «τραγούδια» με τα οποία θα ευχαριστηθεί και θα διασκεδάσει. Το άλμπουμ προορίζεται για «απαιτητικούς» φίλους της μουσικής, που ξέρουν να κοιτάνε πιο βαθιά σ’ αυτή και τη βλέπουν ως κάτι περισσότερο από ένα μέσο ψυχαγωγίας…

Το εξώφυλλο επιμελήθηκε η Ξανθίππη Μίχα-Μπανιά, ενώ στο εσώφυλλο υπάρχουν οι στίχοι των ποιημάτων κι έγγραφα ντοκουμέντα από την πρώτη παρουσίαση του «Ήλιου» στις φυλακές Αβέρωφ.

Τα τραγούδια του δίσκου

Πρώτος δίσκος

«Ο ήλιος και ο χρόνος» (ποίηση Μίκη Θεοδωράκη)
Τραγουδούν: Μαρία Φαραντούρη, Αντώνης Καλογιάννης, Μαρία Δημητριάδη, Πέτρος Πανδής.
Απαγγέλει ο Ζωρζ Ουίλσον

01) Γειά σου Ακρόπολη
02) Ο χρόνος διαλύεται
03) Ήλιε θα σε κοιτάξω στα μάτια
04) Επάνω στο ξερό χώμα
05) Όταν σταματήσει ο χρόνος
06) Τα κελιά
07) Ποτέ, ποτέ, ποτέ
08) Μέσα στους παραδείσους
09) Έχω ένα λαβύρινθο
10) Επουράνιοι ποταμοί
11) Όταν εσύ φωνάζεις
12) Στο τέταρτο πάτωμα
13) Η οδοντοστοιχία του ήλιου
14) Έκτη Σεπτεμβρίου
15) Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής

Δεύτερος δίσκος

«Επιφάνεια-Αβέρωφ» (Ποίηση Γεωργίου Σεφέρη)
Τραγουδούν ο Αντώνης Καλογιάννης και η Εθνική χορωδία της Γαλλίας
Απαγγέλει ο Υβ Μοντάν

ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ – ΚΩΣΤΑΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΗΣ
«ΡΑΝΤΑΡ» (MINOS MSM 409)

Ο κύκλος της πρώτης φάσης της μεταπολίτευσης φαινόταν ότι είχε κλείσει στις αρχές της δεκαετίας του ’80 και πλέον το πολιτικό τραγούδι είχε αρχίσει να περιθωριοποιείται, χωρίς ωστόσο να λείπει από τις κατά καιρούς πορείες και τις συγκεντρώσεις.

Ωστόσο, τα προβλήματα της Ελλάδας ήταν υπαρκτά και πολλά. Μπορεί το «χορέψτε γιατί χανόμαστε» να ήταν το κεντρικό σύνθημα, όμως υπήρχαν κάποιοι άνθρωποι που προβληματίζονταν για όσα βλέπανε γύρω τους και αποτύπωναν στο χαρτί τις σκέψεις και τις ανησυχίες τους.

Ένας απ’ αυτούς, ήταν κι ο Κώστας Τριπολίτης. Οι στίχοι του αποτύπωναν με σκληρό και συχνά δυσνόητο τρόπο την εικόνα της χώρας μας λίγα χρόνια μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, αλλά διαβάζοντάς τους σήμερα διαπιστώνουμε ότι δυστυχώς τίποτε δεν έχει αλλάξει. Κι αν έχει αλλάξει, είναι προς το χειρότερο…

Ο λόγος του στιχουργού λοιπόν «ερέθισε» το δημιουργικό ένστικτο του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος το 1981 συνέθεσε δύο «κύκλους» τραγουδιών σε «λόγια» του Τριπολίτη. Τον «Επιβάτη» σε δύο εκδοχές (με τη Μαρία Φαραντούρη στη μία και τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά στην άλλη) και το «Ραντάρ» με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα.

Ήταν η δεύτερη φορά που ο δημοφιλής ερμηνευτής συνεργαζόταν με τον συνθέτη σε μια ολοκληρωμένη δισκογραφική δουλειά, αφού είχαν προηγηθεί τα «18 λιανοτράγουδα» του Γιάννη Ρίτσου το 1974. Ενδιαμέσως, είχαν συνυπάρξει σε πολλές συναυλίες της πρώτης μεταπολιτευτικής περιόδου, αλλά και στο 45άρι με τα τραγούδια «Κόκκινο τριαντάφυλλο» και «Εκείνος ήταν μόνος» που είχε γράψει ο Θεοδωράκης και ηχογράφησε ο Νταλάρας το Μάιο του 1976 στη μνήμη του Αλέκου Παναγούλη που είχε σκοτωθεί σε «ύποπτο» τροχαίο την Πρωτομαγιά εκείνης της χρονιάς…

Έτσι λοιπόν, το Σεπτέμβριο του 1981 κυκλοφορεί το «Ραντάρ» και ο κόσμος συρρέει στα δισκοπωλεία για να το αγοράσει, επηρεαζόμενος κυρίως από το μεγάλο «βάρος» των δύο «δυνατών» ονομάτων που περιλάμβανε. Οι πωλήσεις του ξεπέρασαν τις 50.000 αντίτυπα (όριο του χρυσού), ωστόσο ο δύσκολος και σκληρός λόγος του Τριπολίτη δεν «πέρασε» στο ευρύ κοινό με αποτέλεσμα η δυναμική των τραγουδιών να χαθεί σχεδόν εν τη γενέσει της, αν και είχαν πολλά λαϊκά στοιχεία κι ανάλογη ορχήστρα.

Γνώμη μου είναι ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικό έργο τουλάχιστον από μουσικής κι ερμηνευτικής πλευράς, αλλά το πρόβλημά του είναι οι στίχοι. Και λέω «πρόβλημα» καθώς ναι μεν είναι εξαιρετικοί και τρόπον τινά προφητικοί, όμως ο κόσμος είχε κουραστεί από «διανοήματα» και «φιλοσοφίες» και δεν ήθελε να κουράζει περισσότερο το μυαλό του μ’ αυτά. Υπό τούτη την έννοια, μετά τη «ζωηρή» κίνηση των πρώτων εβδομάδων οι πωλήσεις άρχισαν να πέφτουν, τα ραδιόφωνα δεν ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα να προβάλλουν τα τραγούδια κι έτσι με τα χρόνια ο δίσκος «χάθηκε»…

Απόδειξη για όλα τα παραπάνω, είναι ότι μόλις έξι μήνες μετά (Μάρτιος 1982) ο Νταλάρας επέστρεψε σε καθαρά λαϊκούς δρόμους, συνεργάστηκε με τον Άκη Πάνου στο άλμπουμ «Θέλω να τα πω» και η εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία ήταν τεράστια.

Πάντως, το «Ραντάρ» περιλαμβάνει ορισμένες εξαιρετικές στιγμές που αξίζει ν’ ακούσετε και ν’ ανακαλύψετε -αν δεν έχετε ή δε γνωρίζετε το δίσκο: «Αγάπη» (ακούστηκε κάπως εκείνη την περίοδο, όπως και το «Ξημερώνει»), «Εφαρμογή», «Λέγε», «Ξένος», «Ως το τέρμα» αλλά και τα υπόλοιπα κομμάτια είναι μοναδικής ποιότητας κι εκτέλεσης. Σημαντική στιγμή το ντουέτο Θεοδωράκη-Νταλάρα στη «Σύνοψη», η οποία ουσιαστικά είναι ένα είδος «βιογραφικού» του συνθέτη.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο ερμηνευτής το Φεβρουάριο του 1983 στο πρώτο live άλμπουμ της καριέρας του («Τα τραγούδια μου» από τον «Ορφέα») περιέλαβε τα «Αγάπη» και «Ξημερώνει». Αν όμως ακούσετε προσεκτικά, θα διαπιστώσετε ότι το χειροκρότημα του κόσμου είναι εξαιρετικά χλιαρό…

Η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο Polysound με ηχολήπτη τον Γιάννη Σμυρναίο και βοηθό τον Δημήτρη Κατσούλα. Στο οπισθόφυλλο υπάρχουν οι στίχοι των τραγουδιών και φωτογραφία των τριών συντελεστών…

Τα τραγούδια του δίσκου
01) Αγάπη
02) Εφαρμογή
03) Ξημερώνει
04) Λέγε
05) Ως το τέρμα
06) Δε θέλω πια
07) Τη ζωή μου έχω χάσει
08) Χειρολαβή
09) Ξένος
10) Ραντάρ
11) Χωρίς φεγγάρια
12) Σύνοψη (Μ. Θεοδωράκης – Γ. Νταλάρας)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here