«Έχω συνηθίσει τις ταμπέλες, το να με ξέρουν για λάθος λόγους και να πιστεύουν λάθος πράγματα για εμένα. Δε με ενδιαφέρει καθόλου»…
Συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στη Μαριάνα Πουτακίδου
Φωτογράφηση: Ιωάννα Γκόγκου
Music Corner – 16/9/2011
Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου είναι ένα από τους πιο εμπορικούς και συνάμα ποιοτικούς συνθέτες της εποχής μας. Θεωρείται άξιος συνεχιστής των μεγάλων δημιουργών και ακολουθώντας τα χνάρια τους έχει φέρει ξανά στο στόμα του κόσμου τους σημαντικούς Έλληνες ποιητές, ενώ έχει συνδέσει άρρηκτα το όνομά του και με τη θεατρική, την κινηματογραφική και την τηλεοπτική μουσική.
Το ραντεβού μας δόθηκε κοντά στο κέντρο της Αθήνας στην όμορφη σουίτα του πολυτελούς ξενοδοχείου “Crowne Plaza Athens City Centre Hotel”. Ο συνθέτης έχει προσφάτως αναλάβει και τα καθήκοντα του Γενικού Διευθυντή Ραδιοφωνίας της ΕΡΤ και έτσι οι 24 ώρες μιας ημέρας δεν είναι πλέον αρκετές. Παρόλα αυτά σε μια ήδη γεμάτη μέρα, η κουβέντα μας διήρκησε σχεδόν μία ώρα και ήταν μια απολαυστική και άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση…
Music Corner: Να γυρίσουμε αρκετά χρόνια πίσω στην Αλεξάνδρεια, όπου ζήσατε μέχρι τα επτά σας χρόνια. Ποια είναι η πιο έντονη ανάμνηση που έχετε από την παιδική σας ηλικία σε σχέση με τη μουσική;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Η πρώτη ανάμνηση, αν δεν κάνω λάθος, ήταν μία φυσαρμόνικα, που αν και παιδική, με αυτή κατάλαβα ότι μπορώ να επαναλάβω κάτι που έχω ακούσει. Ήταν επίσης και οι επισκέψεις στο σπίτι μιας φίλης της μητέρας μου, στο πιάνο της οποίας έκανα ακριβώς το ίδιο, δηλαδή προσπαθούσα να επαναλάβω πράγματα που άκουγα. Στο σπίτι ακούγαμε πάρα πολύ κλασσική μουσική, αποκλειστικά θα έλεγα, εκτός από τη «Φωνή της Ελλάδας», τη σημερινή ΕΡΑ 5, από την οποία άκουγα ελληνικό τραγούδι.
Music Corner: Θυμάστε τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε να σκαρώσετε την πρώτη σας μελωδία;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Θα πρέπει να ήταν τρεις μήνες αφότου ξεκίνησα μαθήματα κιθάρας. Είναι ένα κομμάτι που το θυμάμαι ακόμα. Είναι κιθαριστικό, δεν είναι τίποτα σπουδαίο, απλώς είναι χαρακτηριστικό ότι το έγραψα αμέσως. Αυτό που ήθελα πάντα ήταν να γράφω, παρόλο που πέρασα από το στάδιο της οργανοπαιξίας και φλέρταρα με την ιδέα των κονσέρτων. Πάντα μέσα στο κεφάλι μου ήταν η μορφή του συνθέτη. Ήμουν επτά χρονών όταν το έγραψα και έκτοτε γράφω ασταμάτητα.
Music Corner: Ήσασταν παιδί θαύμα;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Όχι, εγώ γλύτωσα από το «παιδί θαύμα» χάρη στους γονείς μου, οι οποίοι δεν επέτρεψαν να συμβεί. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν έγινα σολίστας. Με ταλαιπωρούσε πάρα πολύ η πίεση που ένιωθα από το ωδείο που ήμουν. Τα ωδεία είναι και επιχειρήσεις. Όποιο παιδί έχει έφεση και είναι εντυπωσιακό το βάζουν μπροστά και το εκμεταλλεύονται. Εγώ με τον αδερφό μου τον Γιώργο, ο οποίος επίσης παίζει εξαιρετικό πιάνο, ήμασταν ντουέτο κιθάρα – ακορντεόν στο πεζοδρόμιο της Φειδιππίδου, που τότε ήταν ένα στενό δρομάκι. Εκεί ήταν ένα μικρό ωδείο και ο καθηγητής, ο πολύ συμπαθής κύριος Λαγουδάκος, που ακόμα τον θυμάμαι με αγάπη, μας έβγαζε στο πεζοδρόμιο, μας διηύθυνε με μια βέργα και εμείς παίζαμε τα κομμάτια που μόλις είχαμε μάθει. Το ένα λεγόταν “Sobre las colas” και το άλλο ήταν το «Άστα τα μαλλάκια σου». Ήμασταν κράχτες για το ωδείο! Εκεί κατάλαβα για πρώτη φορά ότι υπάρχει αυτού του τύπου η εκμετάλλευση. Στα ωδεία έπρεπε να είμαι ο τελευταίος. Μου φόρτωναν τα δύσκολα κομμάτια και είχα τρομερό άγχος να ανταπεξέλθω, γιατί κρέμονταν όλοι από πάνω μου να τα παίξω καλά. Αν και δεν είχε τόσο νόημα, εγώ νόμιζα ότι έπρεπε να παίξω καλά. Στο τέλος αποφάσισα, ότι παρόλο που έπαιζα σε συναυλίες, δεν ήθελα να είμαι σολίστας.
Music Corner: Να έρθουμε στο σήμερα. Ποια είναι η θέση ενός συνθέτη στην παρούσα μουσική πραγματικότητα;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Ο κόσμος έχει δύο όψεις, μία εσωτερική και μία εξωτερική. Αν απαντήσω με βάση την εσωτερική όψη, η θέση του συνθέτη είναι να είναι ειλικρινής πάνω απ’ όλα με τα κελεύσματα του εαυτού του και να μην εξαρτάται αυτό που αποφασίζει να κάνει από την εποχή. Στο μέτρο που η εποχή όντως τον έχει επηρεάσει αλλάζει το πράγμα. Είναι άλυτο το πρόβλημα αν οι εξαιρέσεις δημιουργούν την εποχή ή οι εποχές δημιουργούν τις εξαιρέσεις. Πιστεύω ότι ισχύουν και τα δύο. Υπάρχουν απτά παραδείγματα ανθρώπων που εξέφρασαν την εποχή τους και πέτυχαν πάρα πολλά και ανθρώπων, οι οποίοι πήγαν τελείως κόντρα στο ρεύμα της εποχής τους, είχαν δίκιο και τελικά έμειναν εκείνοι και όχι η εποχή τους. Για το πρώτο, χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι Beatles, οι οποίοι ήταν η μόδα αυτοπροσώπως και όμως ήταν πάρα πολύ καλοί. Ήταν παιδιά που ήθελαν να κάνουν μουσική της μόδας. Αντίθετο παράδειγμα είναι ο Rachmaninoff, ο οποίος αντίθετα από ότι μπορεί να φαντάζεται κανείς, έκανε καριέρα στο Hollywood και όχι στη Ρωσία. Έφυγε διωγμένος ως αναχρονιστικός, σε μια εποχή που επικρατούσαν στη Ρωσία οι συνθέτες του δυτικού τύπου. Όταν έγραψε το πρώτο του κονσέρτο οι κριτικοί τον εξευτέλισαν και έτσι έφυγε ντροπιασμένος και σκεπτόμενος στην Αμερική, όπου προσπάθησε να μπει στο χώρο του 
κινηματογράφου, που τότε αναπτυσσόταν. Εκεί είχε μια άλλη πορεία. Ο Rachmaninoff δεν υπάκουσε στα κελεύσματα της εποχής του, τιμωρήθηκε γι’ αυτό, αλλά βρήκε το δρόμο του στην άλλη πλευρά της γης. Άρα αυτή είναι μια ερώτηση που στην πραγματικότητα δεν μπορεί να απαντηθεί. Η κοινωνία περιμένει από έναν συνθέτη να έχει μια συγκεκριμένη στάση, αλλά είναι ένα μεγάλο ερώτημα αν ο συνθέτης μπορεί να αλλάζει τη στάση του και να παραμένει ειλικρινής.
Music Corner: Αν επαναδιατύπωνα την ερώτηση και έλεγα ποια είναι η θέση ενός συνθέτη στην παρούσα κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα; Πιστεύετε πως πρέπει να είναι χρονογράφος της εποχής που ζει;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Με φυσικό τρόπο είναι χρονογράφος. Έχω μια άποψη, όχι μόνο για το συνθέτη, αλλά γενικά για την τέχνη. Η απαρχή της τέχνης είναι η ανάγκη καταγραφής των προσωπικών μας και ενίοτε κοινών βιωμάτων. Κάποιος θέλει να αφηγηθεί και με την αφήγησή του αυτή θέλει να αφήσει αιώνιο το χνάρι του πάνω στη γη. Ο πρωτόγονος άνθρωπος ζωγράφισε εικόνες από τη ζωή του και έμεινε στους αιώνες των αιώνων. Βλέπουμε τα πάντα για τη ζωή του. Αυτός δεν το έκανε για να εκφραστεί εικαστικά. Ήταν ένας ταλαντούχος πρωτόγονος που κατέγραψε μέσα στη σπηλιά τον τρόπο που ζούσαν εκείνη την εποχή και έτσι εμείς το βλέπουμε σήμερα. Μεταφέροντας αυτό το παράδειγμα στο σήμερα θα μπορούσε κάποιος να κάνει μια περίεργη σκέψη και να συγκρίνει ένα ελαφρό αισθητικά τραγούδι με ένα υψιπετές κουαρτέτο ενός σπουδαίου συνθέτη, το οποίο είναι παντελώς άγνωστο. Αυτά γραφτήκαν την ίδια εποχή. Όλοι γνωρίζουμε αυτό το ελαφρό χαζοτραγουδάκι, αλλά κανείς δεν ασχολείται με το σπουδαίο κουαρτέτο. Το χαζοτραγουδάκι κατέγραψε και φρόντισε να μείνει αιώνια η αίσθηση μιας εποχής. Αυτή την ευγνωμοσύνη τη δείχνει η κοινωνία και έτσι η καταγραφή ενός μέλους της νικά το χρόνο. Όταν θα βγει κάποιος και θα καταγράψει με επιτυχία τη δική μας τη ζωή, θα χαρούμε γιατί μέσα από αυτή την καταγραφή θα μείνουμε για πάντα.
Music Corner: Άρα κατά κάποιο τρόπο η τέχνη συνδέεται και με την ιστορία;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Ναι. Η τέχνη είναι η απαρχή της ιστορίας, δεν είναι πηγή της ιστορίας, όπως πολλοί ιστορικοί την ονομάζουν. Είναι η ίδια η ιστορική καταγραφή. Η ιστορία ως επιστήμη είναι ένα μέρος της πραγματικής ιστορίας. Ασχολείται με τους βασιλείς, τις επαναστάσεις και τους πολέμους, αλλά ποιος ασχολείται με το φούρναρη, το μπακάλη και το μανάβη; Ο Victor Hugo στους «Αθλίους», έγραψε για τη γαλλική επανάσταση και φώτισε ταυτόχρονα με το ιστορικό γεγονός, τον τρόπο που ζούσαν οι φτωχοί άνθρωποι. Έγραψε την ιστορία πολύ καλύτερα απ’ ότι την έγραψαν οι ιστορικοί. Η ιστορική καταγραφή ανήκει κατεξοχήν στην τέχνη. Αν θέλετε να δείτε πώς ζούσαν οι αρχαίοι Έλληνες δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος από το έργο του Αριστοφάνη. Διαβάζοντάς τον βλέπεις πως όλα τα νεοελληνικά χούγια είναι καταγεγραμμένα στο φόρτε τους. Άρα η τέχνη είναι ιστορική καταγραφή, μόνο που χρειάζεται οπωσδήποτε η αφαίρεση, ο υπαινιγμός και η ποίηση για να μπορέσεις να δώσεις σε αυτό στο οποίο γράφεις την πραγματική αίσθηση. Αυτό δεν μπορεί να το κάνει μόνο ο επιστήμονας. Το πορτραίτο ενός βασιλιά δε μας λέει πολλά για την εποχή του. Μέσα από την ποίηση των γραφομένων καταλαβαίνει κάποιος την πεμπτουσία του βιώματος.
Music Corner: Η δική μας εποχή αν μη τι άλλω ευνοεί, αν όχι επιβάλλει, τη σύνθεση του λεγόμενου πολιτικού τραγουδιού, ένα είδος με το οποίο αν δεν κάνω λάθος δεν έχετε ασχοληθεί ιδιαίτερα. Θα στρεφόσασταν προς αυτή την κατεύθυνση;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Η τέχνη, αν δεν είναι πολιτική, δεν έχει καμία αξία. Δεν μπορεί όμως να είναι ευθέως πολιτική. Όταν από αύριο βγεις και πεις στον κόσμο τι πρέπει να κάνει, αυτό παύει να είναι τέχνη. Καταλύεται. Γίνεται στρατευμένη τέχνη και χάνεται η υπόστασή της ως ποιητικό γεγονός. Εάν όμως από την άλλη αυτό που κάνεις δεν έχει πολιτική διάσταση, είναι ευνουχισμένο. Για εμένα είναι τεράστια πολιτική πράξη ένα καλαίσθητο έργο, γιατί δημιουργεί αισθητικά κριτήρια, κριτήρια ζωής. Τι πιο σπουδαίο από το να μπορείς να δημιουργήσεις αισθητικά κριτήρια στον κόσμο! Αυτά θα σε κάνουν να μη δεχτείς να υποταχθείς και να αντιλαμβάνεσαι τι είναι απάνθρωπο και δε συνάδει με το επίπεδο ζωής σου. Αυτό είναι πολύ πιο σοβαρό από το να πεις στον άλλο τι να κάνει. Από την άλλη μεριά υπάρχουν φορές που πρέπει να βγεις και να πεις τα πράγματα πολύ καθαρά. Εκεί όμως υπάρχει ένα ζήτημα. Έχει να κάνει με τον ποιος ομιλεί.
Music Corner: Μιλάτε για ανθρώπους που εκμεταλλεύονται καταστάσεις;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Επειδή ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται, οι πρώτοι που βγαίνουν και κραυγάζουν είναι εκείνοι που ήταν μπλεγμένοι και στην προηγούμενη κατάσταση. Υπάρχει ένα κριτήριο του Σοφοκλή για το πώς κρίνεται μια πράξη ως ηθική. Μια πράξη την κοιτάς απογυμνωμένη, αν είναι ηθική ή όχι. Αν είναι ωφέλιμη ή όχι. Για κάτι που εμφανώς είναι ωφέλιμο, πρέπει να μελετηθούν και τα κίνητρα εκείνου που το προτείνει. Είναι το γνωστό ανέκδοτο με τον Μπόμπο που βοηθάει την κυρία να περάσει απέναντι και οι πέντε φίλοι του βοηθάνε την κυρία να περάσει απέναντι, αλλά η κυρία δε θέλει να περάσει απέναντι. Η μαφία είναι χορηγός σε πολλά έργα τέχνης και έχει φτιάξει και πολλά πολιτιστικά κέντρα. Πρέπει να κοιτάμε το κίνητρο πίσω από κάθε ηθική πράξη, η οποία δεν είναι απομονωμένη από ένα σύνολο πράξεων. Δεν μπορεί ξαφνικά κάποιος που την Πέμπτη ήταν ληστής, την Παρασκευή να είναι άγιος. Τα πράγματα είναι συνολικά. Με βάση αυτή τη σοφία θα πρέπει να κρίνουμε τι είναι αυτά που μας λένε οι άνθρωποι που βγαίνουν να μιλήσουν ξεκάθαρα για την πολιτική κατάσταση. Έχω γράψει ένα τραγούδι σε στίχους του Σεφέρη, ακυκλοφόρητο που απλώς το παίζω σε live εμφανίσεις. Λέγεται «Ο άνθρωπος που του πήραν τον ίσκιο του». Το παίζω αρκετά χρόνια. Τώρα με την κρίση εξακολουθώ να το παίζω και όλοι ήρθαν και μου είπαν ότι το έχω κάνει εξαιτίας αυτού, επειδή λέει: «Θα σου πάρουν τον ίσκιο των δέντρων, θα τον πάρουν / θα σου πάρουν τον ίσκιο της θάλασσας, θα τον πάρουν / θα σου πάρουν τον ίσκιο της καρδιάς, θα τον πάρουν / θα πάρουν τον ίσκιο σου». Δεν είναι καν ποίημα, είναι σημειώσεις του Σεφέρη. Όλοι πίστεψαν ότι ήταν μια πολική παρέμβαση. Το θέμα είναι ότι ήταν και πριν την κρίση. Υπάρχει ένα άλλο τραγούδι του Γκάτσου, το οποίο θαρρείς πως είναι γραμμένο για τώρα και είναι μια ηθική τόνωση.
Music Corner: Αυτό χρειαζόμαστε στην παρούσα φάση;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Η εποχή μας δεν είναι όπως στον εμφύλιο πόλεμο. Η πιο σημαντική πολιτική πράξη που μπορεί να γίνει είναι η τόνωση του ηθικού και η συνένωση όλων των Ελλήνων σε ένα κοινό όραμα επιβίωσης. Χρειαζόμαστε τους ανθρώπους οι οποίοι θα μπορέσουν να συνενώσουν και να δημιουργήσουν μια ομοθυμία. Μόνο κάτω από αυτή τη συνθήκη ο Έλληνας μπορεί να κάνει το γνωστό «ελληνικό θαύμα». Όσο είμαστε απομονωμένα άτομα κοιτάμε μόνο το σαρκίο μας. Χρειάζεται η πολιτική γλώσσα που θα βγει να παρασύρει, η οποία δε θα προέλθει από τους πολιτικούς. Θα προέλθει από έναν άνθρωπο που δίκαια ή άδικα ο λαός θα πιστέψει ότι μιλάει με ηθικά κίνητρα.
Music Corner: Να επιστρέψουμε στα μουσικά. Είστε ένας συνθέτης που έχετε συνδέσει το όνομά σας με την τηλεοπτική μουσική. Πώς νιώθετε που στο ευρύ κοινό γίνατε γνωστός λόγω της τηλεόρασης; Σας στεναχωρεί που ο κόσμος δε γνωρίζει το υπόλοιπο έργο σας;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Καθόλου. Μόνο οικονομικά με στεναχωρεί μερικές φορές. Τα πρώτα χρόνια ήμουν ο συνθέτης των τοπίων. Οι συνάδελφοί σας με ανέφεραντότε ως τέτοιο. Μετά από λίγο έγινα ένας κινηματογραφικός συνθέτης, παράλληλα έκανα και λίγο θέατρο, αλλά δεν το ήξεραν πολλοί. Αυτά που σας λέω είναι ανά 
δεκαετίες. Μετά ξαφνικά έκανα τα τηλεοπτικά τραγούδια στηριζόμενος στην κινηματογραφική μου εμπειρία. Αυτά λόγω τηλεόρασης ξαφνικά έγιναν γνωστά. Όταν έκανα την «Αναστασία» με έβριζαν όλοι, γιατί δεν ήθελαν αυτό το είδος. Μετά την «Αναστασία», που είχε μεγάλη επιτυχία, έκανα το «Μη φοβάσαι τη φωτιά». Το τραγούδι «Κοίτα κοίτα», που έκανα με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, στην αρχή το έβριζαν όλοι οι παράγοντες του καναλιού, λέγοντας ότι δεν έχει καμία τύχη, διότι δε μοιάζει στην «Αναστασία». Το τραγούδι όμως πέτυχε. Μετά έκανα το «Λόγω τιμής» που ήταν λαϊκό τραγούδι. Δεν πίστευαν ότι ο λαϊκός ήχος ταίριαζε στην τηλεόραση και ότι θα είχε επιτυχία, όμως και αυτό είχε. Κάθε φορά κάτι άλλαζε. Όταν πήγα στο Τρίτο Πρόγραμμα όλοι με έλεγαν «ο συνθέτης του Μητροπάνου».
Music Corner: Δεν ταίριαζε το Τρίτο Πρόγραμμα με το λαϊκό ήχο;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Κατά τη γνώμη τους, ναι. Αυτή τη στιγμή διευθύντρια στο Τρίτο είναι μια εξαιρετική κοπέλα, η οποία δεν είναι καν μουσικός. Κι όμως το Τρίτο Πρόγραμμα «πετάει». Έχω συνηθίσει τις ταμπέλες, το να με ξέρουν για λάθος λόγους και να πιστεύουν λάθος πράγματα για εμένα. Δε με ενδιαφέρει καθόλου. Είμαι απελευθερωμένος από αυτό απ’ όταν ήμουν ακόμα παιδί. Δεν είναι από ταπεινότητα. Είναι από κρίση μεγαλείου. Αισθάνομαι ότι όλα αυτά δε με ακουμπάνε. Πριν από λίγες μέρες είχα συγκινηθεί πάρα πολύ. Έχω πολύ καιρό να νιώσω το αίσθημα της συγκίνησης. Ήθελα να παίξω σε ένα φίλο μου ένα κομμάτι μου το οποίο όμως δεν το έχω σε CD και αναρωτήθηκα μήπως υπάρχει στο YouTube. Στα σχετικά βίντεο που έβγαλε η αναζήτηση είδα ορχηστρικά κομμάτια μου, που δεν πίστευα ότι υπήρχαν άνθρωποι που τα ανέβασαν και ασχολήθηκαν με αυτά. Το τι νομίζω εγώ ότι νομίζουν για μένα ήταν τελείως λάθος. Υπάρχουν πολλοί που ασχολούνται με τη «σκοτεινή» πλευρά μου και έχω την αίσθηση, σκεπτόμενος εκ των υστέρων, ότι αν υπάρχει κάποια θετική γνώμη για μένα στον κόσμο, οφείλεται στα άλλα τραγούδια μου και όχι στις επιτυχίες της τηλεόρασης.
Music Corner: Ο κόσμος φαίνεται πως μέσα από το διαδίκτυο ανακαλύπτει μουσικές. Υπάρχει το ερώτημα αν το διαδίκτυο τελικά βοηθάει η βλάπτει τη μουσική. Η δική σας θέση είναι μάλλον θετική.
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Είναι θετική επί της αρχής και αρνητική στην πρακτική της. Είναι ένας χώρος όπου έρχεσαι εσύ σε επαφή με τον κόσμο. Εγώ το απέφευγα, δε με ενδιέφερε και το σνόμπαρα. Ξαφνικά βλέπω ότι εκεί θα δω αντικειμενικά πράγματα. Υπάρχουν κάποιοι που με βρίζουν. Θα κοιτάξω να δω το γιατί. Θα μπω σε σκέψεις. Αυτό που δε μου αρέσει είναι η ανωνυμία. Μου έχει τύχει να πάω σε διαφημιστική εταιρεία για να προβάλουμε κάποιο καλλιτεχνικό γεγονός το οποίο είχε μεγάλη οικονομική βάση. H διαφημιστική εταιρεία μέσα στο πακέτο, άτυπα, μας πούλησε το ότι έχει δικά της blogs που τα ελέγχει και υπαλλήλους που επηρεάζουν την κοινή γνώμη στο Internet. Υπάρχει ένα γραφείο με κάποιους πιτσιρικάδες οι οποίοι κάθονται ένα οχτάωρο στο computer με 200 ψευδώνυμα ο καθένας και κινούν τα νήματα. Όταν ήρθαν να μου το πουλήσουν σαν εξυπηρέτηση, ότι μπορούμε να «σκοτώσουμε» τους εχθρούς μας και να επικρατήσουμε εμείς, έπαθα πλάκα. Φωτίστηκε ένας άλλος κόσμος και είδα ότι έχω μείνει πίσω μια δεκαετία. Έτσι καταλύεται η πεμπτουσία της δημοκρατίας που υποτίθεται ότι είναι το Internet. Γίνεται Βαβέλ και εκμετάλλευση της δημοκρατικής εντύπωσης. Όμως ο κόσμος χωρίζεται σε δύο κατηγορίες. Οι περισσότεροι δεν εκφράζουν την άποψή τους. Μια άλλη μικρή μερίδα ανθρώπων αισθάνονται ότι πρέπει να διαδηλώνουν την άποψή τους. Αυτό με εκνευρίζει με το Internet. Θα έπρεπε να απαγορευτεί η χρήση ψευδωνύμων. Από τη στιγμή που μπαίνεις θα είσαι ο “Δημήτρης Παπαδημητρίου”.
Music Corner: Εσείς ασχολείστε με την τεχνολογία;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Ασχολούμαι πάρα πολύ με την τεχνολογία. Είμαι ο πρώτος που ασχολήθηκε με τη μουσική τεχνολογία στην Ελλάδα και ο πρώτος που έγραψε νότες σε computer. Τότε το πρόγραμμα πήγαινε μέχρι 33 μέτρα και το είχα φέρει από την Αμερική. Με τα synthesizer το ίδιο το 1975. Βέβαια ο Βαγγέλης έσκιζε εκείνη την περίοδο, αλλά στην Ελλάδα δεν τα είχαμε. Κάποια στιγμή κατάλαβα ότι το να τρέχω πίσω από την τεχνολογία σαν τεχνικός είναι μεγάλο λάθος. Πρέπει να γνωρίζω τι μπορεί να μου δώσει και να αφήνω την εμβάθυνση σε άλλους, γιατί αλλιώς θα ξεχάσω και αυτά που ξέρω. Μπαίνεις σε ένα κυκεώνα. Έχω πολλούς φίλους με studio σπίτι τους που τους έχει φάει όλη την περιουσία και το χρόνο να το στήσουν και μόλις το έχουν μπροστά τους δεν μπορούν να γράψουν ούτε μία νότα. Πάω εγώ που δεν έχω studio και γράφω στο δικό τους. Όταν φεύγω τους ξυπνάει η διάθεση να γράψουν. Ο συνθέτης είναι συνθέτης, τα υπόλοιπα είναι δουλειά άλλων. Πρέπει όμως να ξέρω τι μπορεί να μου δώσει και να το ζητήσω. Δεν λέω: «σήκω να καθίσω εγώ», αν και αυτό το έχω κάνει. Έχω κάνει ηχοληψία και παραγωγή σε πολλούς δίσκους. Ξέρω να τα κάνω και τους δικούς μου δίσκους τους μιξάρω κατά 99% εγώ. Στο βαθμό που αυτό που θέλω και φαντάζομαι το έχω, είμαι ικανοποιημένος. Αυτό είναι δόγμα του Χατζιδάκι. Ο Χατζιδάκις χρησιμοποίησε όλη τη μουσική που χρειάστηκε. Τίποτα παραπάνω. Ο Θεοδωράκης ήξερε πολλή παραπάνω μουσική, σε επίπεδο σπουδών, από το Χατζιδάκι. Χρησιμοποίησε μόνο ένα πολύ μικρό μέρος, γιατί το ελληνικό τραγούδι ήθελε λίγα πράγματα. Υπάρχει ένας νόμος οικονομίας στην τέχνη. Πρέπει να πετύχεις το όραμά σου με τα λιγότερα δυνατά μέσα. Τότε το έχεις πετύχει σωστά.
Music Corner: Αναφερθήκατε πριν στο Τρίτο Πρόγραμμα. Κατά πολλούς η επταετής παρουσία σας στο τιμόνι του Τρίτου προγράμματος έφερε μια διεύρυνση του προγράμματος και μια εξέλιξη.
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Ναι, εγώ …και η χούντα (γελάει)!
Music Corner: Ποιοί στόχοι σας επετεύχθησαν κατά τη θητεία σας εκεί;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Να μη με βρίζει ο Χατζιδάκις από εκεί που είναι (γελάει)! Νομίζω ότι δε με βρίζει. Κοιμάμαι ήσυχος. Όταν στην Ελλάδα ήρθε για βασιλιάς ο Όθωνας, γύρω από το παλάτι φτιάχτηκε μια ομάδα Ελλήνων που ξαφνικά άφησαν τα πρόβατα και έπαιζαν πιάνο. Αυτοί έβγαλαν λεφτά και έγιναν η ανώτερη τάξη. Προκειμένου να δείξουν την ανωτερότητά τους, υιοθέτησαν τη βαυαρική, ευρωπαϊκή συμπεριφορά. Τα παιδιά σπουδάζουν έξω, η κόρη παίζει πιάνο και οι άλλοι με τα κλαρίνα, τα βιολιά και τα μπουζούκια είναι Τούρκοι. Όσοι έμειναν απ’ έξω, ταύτισαν την ταξικότητά τους με το είδος της μουσικής. Αυτό δημιούργησε μια παθολογία που κουβαλάμε ακόμα. Το Τρίτο Πρόγραμμα είχε ένα τρόπο εκφοράς του λόγου μόνο για αυτή την «ανώτερη» τάξη. Δε χάριζε την κλασική μουσική στους άλλους, την κρατούσε κλειστή και αντιπαθητική. Όσοι ήταν ήδη μέσα χαίρονταν, γιατί με αυτό τον τρόπο αισθάνονταν σπουδαίοι. Ένα από τα βασικά πράγματα που χτύπησα ήταν αυτή η ταξικότητα. Κάποιοι από τους καινούριους παραγωγούς έκαναν λάθη. Εγώ χαιρόμουν γι’ αυτά τα λάθη, γιατί κατέστρεφαν το “πορσελάνινο” περίβλημα. Ο ακροατής αντιλήφθηκε ότι ο παραγωγός δεν τον σνομπάρει με την άρτια εκφορά του λόγου σε όλες τις γλώσσες για παράδειγμα. Δεν του κάνει επίδειξη και δεν τον αποκλείει. Ένα δεύτερο είναι η εισαγωγή μέσα στο φάσμα της μουσικής που παίζει το Τρίτο Πρόγραμμα, της κλασικής ελληνικής μουσικής που δεν είναι άλλη από το ανώτατο στρώμα του ελληνικού τραγουδιού. Μπήκε η jazz, η μουσική του 20ου αιώνα, μινιμαλιστικά ρεύματα, η κινηματογραφική μουσική στις πιο avant-garde εκδοχές της, η rock. Φτιάξαμε εκπομπές νέων με ανθρώπους 16 ετών που έπαιζαν τη μουσική που τους άρεσε. Οι νέοι ψάχνονται περιθωριακά και κάποιοι νέοι μας ανακάλυψαν. Κάναμε μια ποσοτική μέτρηση και ένα μεγάλο ποσοστό ακροατών ήταν κάτω από 30 και κάτω από 20 ετών. Όταν ανέλαβα ο μέσος όρος ήταν πάνω από 60. Μια τρίτη επιτυχία ήταν η απελευθέρωση των παραγωγών από την αίσθηση του ελέγχου. Δεν διαλέγω εκπομπές, παρόλο που οι περισσότερες εκπομπές προκύπτουν και από τη δική μου παρέμβαση. Ο παραγωγός είναι υπεύθυνος για την εκπομπή του και εγώ είμαι υπεύθυνος για τον παραγωγό. Αυτό δημιουργεί τεράστια ελευθερία αλλά και μια ηθική δέσμευση, να είναι αντάξιοι απέναντι στο πρόγραμμα το οποίο αντιπροσωπεύουν. Δεν τους λέω όμως τι να προτιμήσουν, ποιος συνθέτης απαγορεύεται και ποιος όχι. Είναι υπεύθυνοι για το επίπεδο της δουλειάς τους.
Music Corner: Πλέον βρίσκεστε στη θέση του Γενικού Διευθυντή της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Πώς βλέπετε τις αλλαγές στο πλαίσιο της λειτουργίας της Ε.Ρ.Τ. που ανακοινώθηκαν το καλοκαίρι; Ήταν αναμενόμενες;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Οι αλλαγές αυτές δεν έγιναν λόγω Ε.Ρ.Τ. έγιναν λόγω κρίσης. Η δημόσια τηλεόραση και ραδιοφωνία είναι πυλώνας της δημοκρατίας. Οι ιδιωτικοί σταθμοί είναι ανεξέλεγκτοι. Μπορούν να υποστηρίζουν πολιτικά όποιον θέλουν. Όταν έχεις μια κυβέρνηση η οποία εν πολλοίς έχει στηριχτεί στους ιδιωτικούς σταθμούς, θα πρέπει αυτή να μην ξεπουληθεί σε αυτούς που τη στήριξαν από το φόβο να μην πέσει. Θα πρέπει να έχει και τα δικά της στηρίγματα σε μια αντικειμενική δημόσια τηλεόραση. Αν καταργήσουμε την Ε.Ρ.Τ. παύει η δημοκρατία. Οι κυβερνήσεις και οι βουλευτές γίνονται υποχείρια μόνο των ιδιωτών. Το να βάλεις κατά της Ε.Ρ.Τ. είναι σαν να φτύνεις στο πρόσωπο του ελληνικού λαού, γιατί η Ε.Ρ.Τ. είμαστε εμείς. Είναι αναφαίρετο δικαίωμα του κάθε πολίτη να έχει τη δική του τηλεόραση η οποία να είναι ανεξάρτητη και να μπορεί να την ελέγχει. Ακόμα και το γεγονός ότι μπορεί κανείς να βγει και να τη βρίσει είναι αρκετό. Αυτό που έγινε με την Ε.Ρ.Τ. δεν έγινε επειδή αποτυγχάνει σε κάτι. Και η πιο αποτυχημένη Ε.Ρ.Τ. είναι καλύτερη ποιοτικά, διότι οι ιδιώτες ακολουθούν καθαρά εμπορικές και πολιτικές νόρμες. Η Ε.Ρ.Τ. είναι υποχρεωμένη να ικανοποιεί και πολιτιστικά. Η ραδιοφωνία συγκριτικά είναι πιο πετυχημένη τα τελευταία χρόνια από την τηλεόραση. Έχουμε προγράμματα που σε μεγάλο ποσοστό επιτελούν το στόχο τους. Αν κάναμε μια σφυγμομέτρηση θα έβρισκε ότι η κοινωνική προσφορά τους είναι μεγάλη. Οι ακροατές του KOSMOS, του Τρίτου, εσχάτως του Δευτέρου, της ΕΡΑ Σπορ και της ΝΕΤ και σίγουρα οι ακροατές της Φωνής της Ελλάδος και του Φιλία, έχουν πολύ θετική γνώμη. Συνολικά η ραδιοφωνία έχει ένα 22% θετικών προθέσεων, ένα αρκετά σοβαρό ποσοστό. Διατηρούμε ένα πολύ ισχυρό κοινωνικό προφίλ και έτσι δοθήκαν τα επιχειρήματα για να μη γίνουν παρά μόνο διοικητικές αλλαγές στα ραδιόφωνα, οι οποίες θα έπρεπε να γίνουν ανεξαρτήτως κρίσης. Η τηλεόραση δεν είναι ένα κομμάτι που με ακουμπά.
Music Corner: Να επιστρέψουμε λίγο στην ιδιότητά σας ως συνθέτη, αλλά να το πάμε λίγο πιο πέρα. Η Βίκυ Μοσχολιού είχε πει κάποτε: «Πιστεύω ότι ο συνθέτης με τη χειρότερη φωνή μπορεί να πει το τραγούδι του πιο καλά και από τον καλύτερο τραγουδιστή». Έχετε σκεφτεί ποτέ να καταπιαστείτε με την ερμηνεία των συνθέσεών σας;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Σε κάτι εφιάλτες μου έχει γίνει αυτό (γελάει). Η Βίκυ εννοούσε ότι την ώρα που τραγουδάει ο συνθέτης εκείνη του κλέβει μια βαθύτερη ερμηνεία της μουσικής, που ίσως από μόνη της δε θα πήγαινε εκεί. Αυτό εκείνη το μεγεθύνει. Έχω συνεργαστεί με τη Μοσχολιού σε δύο τραγούδια στον τελευταίο της δίσκο λίγο πριν πεθάνει. Ήμασταν φίλοι τα τελευταία δυόμισι χρόνια. Την ώρα που της έπαιζες το κομμάτι στο studio, η προσήλωση της ήταν τεράστια. Όπως ήταν απίστευτα τεράστια η ερμηνευτική της δύναμη την ώρα που τραγουδούσε στο studio. Εγώ την πέτυχα σε ένα φωτεινό φωνητικά διάλειμμα μεταξύ εγχειρήσεων και είχα εντυπωσιαστεί από την τεράστια ένταση που έβαζε. Έχει πολύ ενδιαφέρον να ακούς κάποιο τραγούδι από τον συνθέτη του. Μου αρέσει πολύ όπως τραγουδάει ο Δήμος Μούτσης, αλλά έχει το ανάλογο χάρισμα. Μου αρέσει και ο Ξαρχάκος σε κάποια τραγούδια που έχει πει. Οπωσδήποτε ο Θεοδωράκης και ο Χατζιδάκις. Όμως αν σε κάποιον αφαιρέσεις την πληροφορία ότι αυτός που τραγουδάει είναι ο Χατζιδάκις, δεν ξέρω αν θα του αρέσει. Αυτό δίνει μια επιπλέον διάσταση στο πώς το προσλαμβάνουμε. Εγώ πάντως δεν έχω τραγουδήσει, παρά μόνο ως δεύτερη φωνή, ως μέλος χορωδίας και επειδή πρέπει με κάποιον τρόπο να δώσω στον τραγουδιστή τα τραγούδια για να τα ακούσει. Υποχρεωτικά τα τραγουδάω εγώ. Κάποια στιγμή είχα δώσει ένα τραγούδι στο Δήμο Αβδελιώτη. Τότε κάναμε την παράσταση «Μορφές από το έργο του Βιζυηνού» και έβγαλε το trailer με ένα τραγούδι το οποίο το τραγουδούσε στην παράσταση η Άννα Κοκκίνου. Εκείνος ήθελε να το βάλει τραγουδισμένο και εγώ του είχα δώσει την κασέτα που το τραγουδούσα εγώ. Το έβγαλε λοιπόν από την κασέτα και το έβαλε στο trailer που διαφήμιζε την παράσταση και ξαφνικά εγώ ακούω τον εαυτό μου στην τηλεόραση. Νομίζω ότι είναι η πρώτη φορά που βγήκε στο φως κάτι τέτοιο. Βέβαια πολλοί τραγουδιστές μπορούν να με …εκβιάζουν εφ’ όρου ζωής, γιατί έχουν ανάλογες κασέτες!
Music Corner: Να κλείσουμε την κουβέντα μας. Στις 3 Οκτωβρίου έχει προγραμματιστεί μια μεγάλη συναυλία στο Ηρώδειο. Τι να περιμένουμε να ακούσουμε εκείνη τη βραδιά;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Ωραία ερώτηση! Έχω 50 τραγούδια και πρέπει να τα κάνω 30. Αυτό όμως που θέλω να κάνω γίνεται με 50 τραγούδια.
Music Corner: Γιατί δεν κάνετε δύο βραδιές;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Μας έδωσαν μόνο μία. Προσπαθώ να συμπτύξω τα λαϊκά, τα θεατρικά, τα κινηματογραφικά, τα τηλεοπτικά, τους δίσκους και τα συμφωνικά. Τι να πρωτοβάλω; Θέλω να βάλω και τραγούδια που δεν έχουν κυκλοφορήσει, για να μην παίζουμε μόνο τα γνωστά. Είναι ωραίο να ακούς ένα τραγούδι που δεν έχει ξαναπαιχτεί. Κάποια τραγούδια πρέπει να παιχτούν οπωσδήποτε, γιατί είναι επιτυχίες. Κάποια τραγούδια πρέπει να παιχτούν οπωσδήποτε, γιατί είναι πολύ αντιπροσωπευτικά του εαυτού μου, αλλά δεν είναι τόσο γνωστά. Τα έχω μειώσει στα 38.
Music Corner: Δεν είναι καλός ο αριθμός;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Είναι πολλά και το Ηρώδειο έχει ένα κακό. Σε πιάνει η μέση σου! Πρέπει να λυπηθώ τη μέση των ακροατών. Στην αρχή σκεφτήκαμε να περιοριστούμε, ώστε να έχουμε τη δυνατότητα να παρουσιάσουμε κάποια άλλη στιγμή τα θεατρικά και κάποια άλλη ίσως τα κινηματογραφικά. Αλλά έχουμε μόνο μία βραδιά και μετά θα μοιάζει με Επιτάφιο αν τα παίξουμε έτσι. Και από τους τραγουδιστές δε θα είναι όλοι. Δεν μπόρεσαν να είναι ο Αλκίνοος Ιωαννίδης και η Χαρούλα Αλεξίου, λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων.
Music Corner: Δε σας στεναχωρεί το γεγονός ότι θα πρέπει να αφαιρέσετε κομμάτια;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Πάρα πολύ. Ξέρετε πόσο καιρό το σκέφτομαι; Κάθε μέρα βγαίνει και ένα κριτήριο. Να μπει το τραγούδι των Ολυμπιακών Αγώνων; Να μπει το τραγούδι της Eurovision; Αν δε βάλεις κάποιο σε τιμωρούν. Επί τη ευκαιρία θέλω να παρουσιάσω και έναν τραγουδιστή. Όλα θα γίνουν, αρκεί να μη βρέχει…
Music Corner: Σας ευχαριστώ πάρα πολύ και εύχομαι να μη βρέχει εκείνη τη μέρα…!
——————-
*** Ευχαριστούμε το ξενοδοχείο «Crowne Plaza Athens City Centre» για τη φιλοξενία (www.cpathens.com / Μιχαλακοπούλου 50, Αθήνα / 210.7278000)…
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…