Γράφει η Μαρία Αβραμίδου
«Αυτό που έχει σημασία είναι το να χρησιμοποιείς σοφά όλα όσα έμαθες. Να σε απασχολεί η εκφραστικότητα των λέξεων, η καλή εκφορά και τα δικά σου βαθιά αισθήματα». Αυτές οι φράσεις από τον τελευταίο μονόλογο της Μαρίας Κάλλας στο έργο του Terrence McNally, “Master Class”, θεωρώ ότι υπήρξαν οδηγός για την ερμηνεία της Μαρίας Ναυπλιώτου στο θαυμάσιο ανέβασμα του έργου, στο Θέατρο Μικρό Χορν.
Προσωπικά, νιώθω πως ήταν απλώς θέμα χρόνου η μία Μαρία να συναντήσει την άλλη στη σκηνή. Και φέτος, με την αρωγή του υπέρ-ταλαντούχου Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου στη σκηνοθεσία, η Ναυπλιώτου τόλμησε να κάνει αυτή τη βαθιά βουτιά στα μύχια της ψυχής της, βρίσκοντας ταυτόχρονα ένα σημείο επαφής με την ψυχή της Μαρίας Άννας Σοφίας Καικιλίας Καλογεροπούλου –ή, όπως την αποκάλεσε όλος ο κόσμος όταν εκείνη επέλεξε να του αποκαλυφθεί, Maria Callas. Το μικρό «κορίτσι που πάλεψε να γίνει Κάλλας», όπως εύστοχα παρατηρεί ο Παπασπηλιόπουλος στο σκηνοθετικό του σημείωμα, κατάφερε να γίνει η μία και μοναδική La Divina, συμβιώνοντας όμως με την απώλεια σε όλη της τη ζωή.
Το έργο συναντά την Κάλλας στη σειρά μαθημάτων Master Class που έδωσε το 1971-72 στη φημισμένη Σχολή Juilliard της Νέας Υόρκης. «Είναι όλα μέσα στη μουσική», πίστευε η Κάλλας και, έτσι ακριβώς, μέσα στο κείμενο του McNally βρίσκονται όλα όσα χρειάζεται να ξέρει μια ηθοποιός που γνωρίζει πόση σημασία και δύναμη έχει η κάθε λέξη, για να την ερμηνεύσει. «Τα φωνήεντα είναι οι άναρθροι ήχοι που βγαίνουν από τις καρδιές μας… Τα σύμφωνα τους δίνουν ένα συγκεκριμένο νόημα». Αυτό ακριβώς! Κι όμως, δεν νομίζω ότι υπάρχουν λέξεις ικανές να χωρέσουν και να περιγράψουν όλα όσα μπόρεσε να ενσωματώσει και να εκφράσει με τη σπουδαία, ανεπανάληπτη αυτή ερμηνεία της η Μαρία Ναυπλιώτου.
Από την πρώτη στιγμή που η αλλοτινή ευτυχισμένη εικόνα της εμφανίζεται φευγαλέα μπροστά στα μάτια μας, μέχρι τη, συγκλονιστική στην απλότητά της, στιγμή του αποχαιρετισμού, η Ναυπλιώτου είναι πλημμυρισμένη από συναίσθημα, χωρίς να «καπελώνεται» από αυτό. Αντιθέτως, με την απαράμιλλη πειθαρχία που χαρακτήριζε και την Κάλλας, προικίζει την ερμηνεία της με ελευθερία και ρυθμίζει σοφά όλες τις συναισθηματικές της διακυμάνσεις, έχοντας μάλλον μόνο έναν οδηγό: την προσωπική της Αλήθεια. Είναι ακριβώς η αλήθεια της που κάνει αξέχαστη αυτήν της την ερμηνεία. «Δεν δημιουργώ τίποτα. Ερμηνεύω. Ήρθα στον κόσμο γι’ αυτό. Δίνω ζωή σ’ αυτό που ο συνθέτης δημιούργησε πριν από μένα». Αυτή η δήλωση της Κάλλας από συνέντευξή της το 1970 ανταποκρίνεται θαυμάσια και στην ερμηνευτική προσέγγιση της Ναυπλιώτου, η οποία απέδωσε με αμεσότητα τόσο τη βαθιά δραματικότητα όσο και το πνευματώδες χιούμορ του κειμένου και, κυρίως, τη δίψα της ανυπέρβλητης αυτής καλλιτέχνιδος να επιζήσει της απώλειας και να βιώσει την αγάπη και μακριά από τη σκηνή.
Η Μαρία Ναυπλιώτου αντιμετώπισε αυτήν τη συμπόρευση / αναμέτρηση με τη συνονόματή της άμεσα, ανθρώπινα, ατρόμητα. Ερμηνεύει με όλο της το είναι την ουσία της Κάλλας –όπως η ίδια την κατανόησε, την αισθάνθηκε, την πόνεσε. Οι συναισθηματικές, γεμάτες πάθος, στιγμές, το χιούμορ, οι εμμονές, οι ανασφάλειες, οι προσδοκίες, η αναγνώριση, οι πληγές, οι ανάγκες, οι υψηλές απαιτήσεις –οι δικές της και των άλλων–, οι σκέψεις της και τα κενά της είναι όλα εκεί και αποδίδονται με ακρίβεια, με όλα τα εκφραστικά μέσα της ηθοποιού. Τα συγκλονιστικότερα, όμως, είναι όσα μένουν ανείπωτα: οι γεμάτες δύναμη και συναίσθημα παύσεις και σιωπές της Ναυπλιώτου διαθέτουν απίστευτη δυναμική –σε χτυπούν κατάστηθα, σαν τις δυσκολότερες ψηλές νότες ή τα χαμηλότονα legati του bel canto, που μόνο το θεϊκό χάρισμα της Κάλλας μπορούσε να αποδώσει τόσο αβίαστα. Κι όταν πια αυτή η δίωρη περιπέτεια τελειώνει, αισθάνθηκα πως η νεαρή Μαρία Καλογεροπούλου ήταν κρυμμένη κάπου εκεί, στις κουΐντες, απολαμβάνοντας ξανά με ικανοποίηση το θερμό χειροκρότημα και τις εγκάρδιες επευφημίες, περιμένοντας ίσως να ανταμείψει τη Μαρία Ναυπλιώτου με μια επάξια κερδισμένη αγκαλιά –γι’ αυτές και μόνο τις σιωπές και το βλέμμα της…
Όσο κι αν η Κάλλας πίστευε στη δύναμη των λέξεων και τη σημασία της εκφοράς του λόγου, στην προκειμένη περίπτωση, οι λέξεις δεν αρκούν. Με αυτήν την ερμηνεία πρέπει να συμβιώσετε, να μοιραστείτε με τις δύο Μαρίες το συναίσθημα, με ανοιχτά μάτια, αυτιά και –προπάντων– ορθάνοιχτη καρδιά. Ακόμη κι αν υπάρξει κάτι που δεν σας ικανοποιήσει πλήρως, η Αλήθεια των δύο αυτών γυναικών –που εκφράζεται ως μία, με μια κατάθεση ψυχής μέσα από την ολοκληρωμένη ηθοποιία της Ναυπλιώτου– δεν θα σας αφήσει να πάρετε στιγμή τα μάτια σας από τα –συχνότατα δακρυσμένα– δικά της. Προσωπικά, παρακολουθούσα κάθε της βλέμμα και κίνηση με κομμένη την ανάσα. Μια πλήρης, καθηλωτική, άνευ όρων κατάκτηση του θεατή. Με μια λέξη «Κυριαρχία». Όπως τονίζει στους μαθητές της η Κάλλας: «Μια παράσταση είναι πάλη σώμα με σώμα. Πρέπει να νικήσεις. Το κοινό είναι ο αντίπαλος. Πρέπει να σας κάνουμε να γονατίσετε, γιατί εμείς έχουμε δίκιο. Αν εγώ φοβάμαι για το τι θα σκεφτείτε εσείς για μένα, δεν μπορώ να νικήσω. Το αντίθετο. Δειλιάζω, εκλιπαρώ για την εύνοιά σας. Ho dato tutto a te. Ε; Δεν έχει κανένα αποτέλεσμα αυτό. Πρέπει να τους κάνεις να εκλιπαρούν εκείνοι εσένα. Να τους εξουσιάσεις. Να κυριαρχήσεις πάνω τους. Ho dato tutto a te. Ε; Η τέχνη είναι κυριαρχία. Είναι το να μπορείς να κάνεις τους ανθρώπους να πιστέψουν πως εκείνη ακριβώς τη χρονική στιγμή δεν υπάρχει παρά ένας τρόπος, μία φωνή. Η δική σου». Brava, Maria!
Δείτε εδώ το δελτίο τύπου της παράστασης.
—————
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…