Γράφουν η Πέννυ Γέρου και η Σοφία Τσεκούρα
www.musiccorner.gr
Τρίτη 29 Μαΐου 2012
Λόλα
Στα αμέσως ακόλουθα χρόνια μετά την Κατοχή, στον Πειραιά συναντάται μια συνοικία – φαινόμενο. Μια συνοικία φημισμένη για τους μάγκες, τους τζογαδόρους, τους οίκους ανοχής και τους ρεμπέτες της. Ο λόγος γίνεται για την Τρούμπα του Πειραιά, μια περιοχή κοντά στον κεντρικό του λιμένα, εκεί που καράβια από όλες τις άκρες τις Ευρώπης αράζανε σαν παλιοσίδερα νεκρά, καθώς, όλοι όσοι τα επάνδρωναν, αναζητούσαν λίγη ηδονή και λίγη από τη σκοτεινιά του Πειραιά στα μικρά μαγαζιά του.
Στις δεκαετίες του ’50 και του ’60, η Τρούμπα γνώρισε τις μεγαλύτερες δόξες της. Τραγούδια γράφονταν από λογιών ρεμπέτες, ενώ ο ελληνικός κινηματογράφος έμεινε στο πλάι αυτής της συνοικίας για να την παρατηρήσει και να την παγιδεύσει στον φακό του με τη βοήθεια μεγάλων ηθοποιών και καλλιτεχνών της εποχής. Οι ταινίες που μνημονεύουν τη συνοικία και τον τρόπο ζωής της Τρούμπας είναι πολλές. Μεταξύ αυτών συναντάμε την «Αγνή του λιμανιού» του Γιώργου Τζαβέλλα, τα «Κόκκινα φανάρια» του Βασίλη Γεωργιάδη, τη «Μαρκησία του Λιμανιού» του Κώστα Ανδρίτσου και τη «Λόλα» του Ντίνου Δημόπουλου.
Η Λόλα βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες το 1964. Στον απόηχο των «Κόκκινων φαναριών» έκανε μεγάλη επιτυχία, έκοψε χιλιάδες εισιτήρια και έμεινε στην ιστορία του κινηματογράφου τόσο για τις ατάκες της και τη μουσική της, όσο και για τους ανθρώπους τους οποίους έβγαλε στο προσκήνιο μέσα από την πλοκή της. Τη μουσική υπογράφει ο Σταύρος Ξαρχάκος, ενώ το μπουζούκι του Γιώργου Ζαμπέτα συνοδεύει με περίτεχνα σόλο, όπως μόνο ο ίδιος ήξερε να μας τα προσφέρει από καρδιάς. Στην ταινία αυτή, εμφανίζεται για πρώτη φορά και η Βίκυ Μοσχολιού ως τραγουδίστρια στον κινηματογράφο, με μια φωνή – «στοιχειό» για το ελληνικό λαϊκό τραγούδι.
Ο Άρης (Νίκος Κούρκουλος) είναι ένας από τους περίφημους μάγκες της Τρούμπας, συνδεδεμένος με τη νύχτα, το λαθρεμπόριο, τους σκοτωμούς, που δεν είχαν σταματημό στο λιμάνι, τα κακόφημα μαγαζιά, αλλά και με τη Λόλα (Τζένη Καρέζη). Η Λόλα είναι μια καμπαρετζού, μια από τις μεγάλες και διασημότερες σταρ της περιοχής. Στη συγκεκριμένη ταινία, παρουσιάζεται περισσότερο ως ένα μήλο της Έριδος, μια γυναίκα που φέρνει τα πάνω κάτω ανάμεσα σε δύο άντρες, αλλά και σε όλο τον τότε κόσμο της νύχτας.
Η Λόλα βέβαια δεν είναι η μόνη. Οι φόνοι για δυο γυναικεία μάτια ήταν συχνό φαινόμενο στην Τρούμπα. Τα μαχαίρια έβγαιναν πολύ εύκολα και οι «παλικαράδες» της εποχής δε σήκωναν προσβολές και ατιμία. Υπήρχαν όμως άγραφοι αλλά αυστηρότατοι κανόνες. Όλα γίνονταν ξεκάθαρα, με λογαριασμό μεταξύ αντρών, χωρίς να χωράνε πουθενά όργανα της τάξης και τρίτα πρόσωπα. Η Τρούμπα είχε τους δικούς της κανόνες. Το φιλότιμο ήταν πάνω απ’ όλα. Κι ύστερα ερχόταν ο έρωτας…
Έτσι, λοιπόν, ο Άρης επιστρέφει στην Τρούμπα, μετά από τρία χρόνια φυλακή. Δικοί του άνθρωποι τον έχουν προδώσει κι έτσι αποφασίζει να γυρίσει πίσω, με πληγωμένο φιλότιμο αλλά και μια πληγωμένη καρδιά για την αγαπημένη του που στερήθηκε τόσα χρόνια.
Ο Στέλιος (Διονύσης Παπαγιαννόπουλος) είναι το αφεντικό του καμπαρέ στο οποίο συχνάζει η Λόλα, μεγάλο όνομα της νύχτας αλλά και αντίζηλος του Άρη. Ποθούν και οι δυο τη Λόλα και κάπως έτσι ξεκινά ένα μεγάλο κυνηγητό, το οποίο καταλήγει σε τρέλα. Ο Στέλιος βάζει έναν μαχαιροβγάλτη, από τους πιο φημισμένους της περιοχής, με το ψευδώνυμο «Μαύρος», να βγάλει από τη μέση τον Άρη. Ο Άρης με τον «Μαύρο» έρχονται πρόσωπο με πρόσωπο, λογαριάζονται σαν παλιοί φίλοι και, όταν ο Άρης του ζητά το λόγο για την ανάμειξή του στην επιχείρηση δολοφονίας του, ο «Μαύρος» απαντά με την περίφημη φράση: «Πολλά τα λεφτά Άρη»…
Για την εποχή εκείνη, τα λεφτά ήταν πολλά, πράγματι. Το μαύρο χρήμα, το χρήμα της νύχτας, έρεε πολύ εύκολα αλλά και πολύ υπόγεια μέσα στα μαγαζιά της Τρούμπας. Το φιλότιμο όμως ήταν πάνω από όλα αυτά κι έτσι οι δυο άντρες δε βρέθηκαν να καρφώσουν μαχαίρι ο ένας στον άλλον. Ο αντρικός λόγος και η τιμή ήταν πάνω από το χρήμα και τα πάθη.
Λαμπρή προσωπικότητα και φωτεινό πρόσωπο από τις πρώτες κιόλας σκηνές της ταινίας αποτελεί ο γέρος δεσμοφύλακας του Άρη (Παντελής Ζερβός). Ένας γλυκύτατος άνθρωπος, με ένα χαμόγελο ζωγραφισμένο στα χείλη, ένα χαμόγελο που πάντα ξέρεις πως κρύβει λίγο πόνο και παράπονο μέσα του. Μόνος, χήρος, και ξεχασμένος από την κόρη του, βρίσκει παρηγοριά στο πρόσωπο του Άρη και τον φροντίζει σα δικό του παιδί. Τα λάθη του παρελθόντος και η εμπειρία του τον έκαναν να μη βλέπει καθαρά στα σημεία του παρόντος, που απαιτούσαν έναν άλλον εαυτό, λιγότερο φυγόπονο και περισσότερο τολμηρό και παθιασμένο.
Οι δύο αντίζηλοι καλούνται σε μια μονομαχία. Η μονομαχία γίνεται για τη Λόλα. Όταν όμως βγαίνουν τα μαχαίρια, τότε έχεις την εντύπωση ότι ο λογαριασμός παύει να γίνεται για δυο καταγάλανα μάτια. Είναι πλέον θέμα τιμής. Ο Άρης, το μόνο που ζητάει από τη Λόλα, είναι να τον καταλάβει. Όμως, όπως του απαντά και η ίδια με δυο μάτια βουρκωμένα και μια φωνή που τρέμει από το φόβο και την τρέλα: «Τι να καταλάβω; Πως θα είσαι παλικαράς και σκοτωμένος; Και τι με νοιάζει εμένα το φιλότιμό σου, όταν τα μάτια σου θα’ χουν σβηστεί; Τι να την κάνω εγώ τη λεβεντιά σου, όταν θα σου’ χουν ένα μαχαίρι καρφωμένο στην καρδιά; Σε θέλω ζωνταντό, Άρη, τ’ ακούς; Γιατί βαρέθηκα τους σκοτωμούς και θέλω να ζήσω σαν άνθρωπος»
Σε αυτό το σημείο, η φωνή της Λόλας γίνεται η φωνή της λογικής, η φωνή ενός ανθρώπου που βιώνει πολλά περισσότερα από όσα μπορεί να αντέξει και δε βρίσκει πια το λόγο να σωπαίνει γι’ αυτό.
Έστω και τελευταία στιγμή, ο γέρος δεσμοφύλακας, ο οποίος αποδεικνύεται πατέρας της Λόλας, δίνει την τελική μάχη για χάρη του Άρη. Μαχαιρώνει το Στέλιο και γίνεται αυτόματα το σύμβολο της σωτηρίας του νέου ζευγαριού, το οποίο είναι πλέον ελεύθερο από τα δεσμά της Τρούμπας, ώστε να μπορέσει να κάνει τη δική του ζωή και να διεκδικήσει μια καλύτερη τύχη από αυτή της διαφθοράς και του συνεχούς φευγιού.
Η «Λόλα» πρόκειται για μια ταινία γεμάτη συναίσθημα και αγνότητα, καθώς εκφράζει μια εποχή και έναν τρόπο ζωής αυτούσιο, προβάλλοντας τόσο τα καλά όσο και τα κακά του, γιατί η Τρούμπα, μέσα από τη βρωμιά και τη σκοτεινιά της, έβγαζε μεγάλη ανθρωπιά και αξίες, που για τους περισσότερους ίσως φαίνονται διαφανείς και «ψευτοπαλικαρίσιες». Η λεβεντιά του Άρη, η δραματικότητα της πανέμορφης Λόλας, η καλή καρδιά του γέρου δεσμοφύλακα αλλά και το τυφλό πάθος του Στέλιου σε συνδυασμό με το διαφθαρμένο εαυτό του, είναι στοιχεία που απαρτίζουν και καθιστούν άρτια την ταινία του Ντίνου Δημόπουλου, με αναφορές σε μια εποχή αμφιλεγόμενη και μια περιοχή που πια ζει με φαντάσματα μέσα στα κλειστά της καμπαρέ…
Λα λα λα λα λα…
«Μην τον ρωτάς τον ουρανό», τραγουδά η Τζένη Καρέζη με την όμορφα βραχνιασμένη –ίσως και φάλτσα, όπως θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν μερικοί- φωνή της. Σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι και στίχους Γιάννη Ιωαννίδη και Παναγιώτη Κοκοντίνη, ερμηνευμένο πρώτα από την Τζένη Καρέζη στην ταινία του Ντίμη Δαδηρά, «Το νησί των γενναίων», το 1959.
Λόγο στο λόγο και ξεχαστήκαμε
μας πήρε ο πόνος και νυχτωθήκαμε
σβήσε το δάκρυ με το μαντίλι σου
να πιω τον ήλιο μέσα απ’ τα χείλη σου.
Αλλά θα τολμήσω να «αυθαδιάσω» και να συνδυάσω αυτό το κομμάτι με τη «Λόλα»…
Μια ταινία που της ταιριάζει απόλυτα όποιο συναίσθημα μπορεί να περάσει το κομμάτι αυτό στον εκάστοτε ακροατή. Η ταινία αναδεικνύει αχνά τον γκρίζο Πειραιά, την τρούμπα, το λιμάνι, τα καλντερίμια του, τα στενά του, τις περίφημες ταβέρνες, τις γραφικές ανηφοριές της Καστέλλας, όλα αυτά μέσα στις ηλιαχτίδες, είτε μιας λυπημένης χαραυγής, είτε μιας μελαγχολικής, αλλά ερωτικής νύχτας…
Τόσο μελαγχολική και ερωτική όσο και η Καρέζη… Τραγική φυσιογνωμία, σαγηνευτική αλλά και σκληρή που πρωταγωνιστεί σε μια παρακμιακή αλλά και πολύ αληθινή ιστορία που το όνομα αυτής (Λόλα) άφησε εποχή…
Μην τον ρωτάς τον ουρανό
το σύννεφο και το φεγγάρι
το βλέμμα σου το σκοτεινό
κάτι απ’ τη νύχτα έχει πάρει.
Γυρισμένη το 1964, ποτισμένη με όλα τα χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας της εποχής και προ πάντων του κόσμου της νύχτας, η «Λόλα» ζωγραφίζεται σε ένα μοναδικό συναισθηματικό και εκφραστικό καμβά από τον Ντίνο Δημόπουλο…
———-
***Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή φωτογραφιών, χωρίς την άδεια του Music Corner…