Γράφει η Πέννυ Γέρου
www.musiccorner.gr
Τετάρτη 5 Ιουνίου 2013

400 χτυπήματα

Τα κανονικά παιδιά
γεννιούνται κανονικά,
μεγαλώνουν κανονικά,
ονειρεύονται κανονικά,
ερωτεύονται κανονικά
και πεθαίνουν κα-νο-νι-κά!

Παλιότερα άκουγα αυτό το κομμάτι από τις Τρύπες και η φωνή της αφηνιασμένης γυναίκας με φούντωνε από πείσμα, ήθελα να γίνω το πιο “μη κανονικό” παιδί. Πράγμα δύσκολο φυσικά, αν μια ζωή ακούς “κανονικούς” ανθρώπους να σε συμβουλεύουν, να σε μορφώνουν και να σε εκπαιδεύουν, να σε κυβερνούν και να σε επιβλέπουν για να γίνεις αυτό ακριβώς το πράγμα: “κανονικός”.

Μετά από τρία ή τέσσερα χρόνια στη ζωή μου μπήκε το γαλλικό νέο κύμα, ορόσημο για την ιστορία του κινηματογράφου αλλά και της εποχής εκείνης μαζί. Με François Truffaut και Jean-Luc Godard να λάμπουν ως φωντεινά παραδείγματα αυτής της καλλιτεχνικής τάσης, έδειξαν πολλά καινούργια πράγματα στον κόσμο του κινηματογράφου και στον κόσμο της “κανονικής” κοινωνίας, τόσο σε τεχνικό, όσο και σε θεματικό – ιδεολογικό επίπεδο.

movies_corner_2013_06_400_blows_01

Χαίρομαι λοιπόν που τους βρήκα στο δρόμο μου, γιατί εκτός των άλλων, μου έδωσαν ένα πολύ καλό μάθημα μέσα από την ταινία “400 χτυπήματα” (1959), για το τι σημαίνει “μη κανονικό” παιδί, με την κυριολεκτική σημασία της λέξης: πέρα από τους κανόνες, από ό,τι ορίζει η κοινή κοινωνική παγιωμένη συνείδηση. Όχι απαραίτητα για να γίνει το πρότυπό μου ή για να γίνει αυτόματα σύμβολο μη κανονικότητας και αντισυμβατικότητας, πρώτον γιατί ο κινηματογράφος δεν επιδιώκει πάντα αυτό και, δεύτερον, γιατί η ηλικία του παιδιού δε μπορούσε να σημάνει συνειδητή και σκόπιμη εναντίωση απέναντι στις κοινωνικές επιταγές. Εξάλλου εγώ ήμουν ήδη “κανονικό” παιδί, οπότε ο νεαρός ήρωας του Truffaut μπορούσε να λειτουργήσει μόνο ως τροφή για σκέψη.

Ο Antoine (Jean-Pierre Léaud) είναι ένα παιδί μιας μικροαστικής οικογένειας. Οι γονείς του επιθυμούν πάντα τη μαθητική του πρόοδο και την τήρηση των οικογενειακών και κοινωνικών κανόνων. Παρόλα αυτά ο Antoine είναι από τους χειρότερους μαθητές και στο “μάτι” των δασκάλων. Εκείνος όμως έχει άλλα σχέδια. Μαζί με τους φίλους του, αποφασίζουν να “μεγαλώσουν γρήγουρα”, όπως λένε οι μεγαλύτεροι. Από τη μια ο πιτσιρικάς δεν καταλαβαίνει πως το να βιάζεσαι να μεγαλώσεις είναι το μεγαλύτερο λάθος της ζωής, αλλά ακόμη δεν καταλαβαίνει πως την ίδια στιγμή σπάει μια κοινωνική ροή κανονικότητας, με το δικό του τρόπο, χωρίς να χρωματίζεται ως θετικός ή αρνητικός.

movies_corner_2013_06_400_blows_02

Η ζωή του γίνεται αρκετά… “σκληροπυρηνική” για την ηλικία του θα λέγαμε. Βρίσκει εγκαταλελειμμένα σπίτια, εργοστάσια, δρόμους και ζει εκεί τη ζωή στο περιθώριο. Κινηματογράφος, βιβλία, ακόμα και τσιγάρα, γίνονται σιγά σιγά καθημερινότητα, μαζί φυσικά με τις παιδικές αταξίες που μπορεί να κάνει ένα παιδί: εξάλλου, ο κινηματογράφος, τα βιβλία, τα τσιγάρα και τα ποτά είναι αταξίες των μεγάλων, αν το σκεφτούμε διαφορετικά…

Το παιδί αυτό βλέπει μέλλον στην πόλη του Παρισιού, σε μια πόλη που είναι ετοιμόρροπη και αρκετά προβληματική. Μέσα από τις ταινίες, τη βλέπει ακόμα πιο όμορφη. Νομίζει, πολλές φορές, πως ό,τι βλέπει στη μεγάλη οθόνη είναι  και πραγματικότητα. “Είδα ένα αστυνομικό τμήμα σε μια ταινία. Ήταν πιο καθαρό από αυτό εδώ”. Ίσως εκεί είναι η μαγεία και το μειονέκτημα της μεγάλης οθόνης: η ψευδαίσθηση οτι όλα είναι πολύ καλύτερα από την πραγματικότητα. Αλλά αυτό είναι ο κινηματογράφος: “μη κανονικός” μέσα στην κανονικότητά του…

movies_corner_2013_06_400_blows_03

Συνήθως το παιδί στον κινηματογράφο συμβολίζει τη νέα αρχή, την ελπίδα, τη γέννηση ενός καλύτερου στοιχείου σε έναν τόπο, σε μια χρονική στιγμή. Αν κρίνουμε και από τον ιταλικό κινηματογράφο στη φάση του νεορεαλισμού, αυτό είναι ακόμα πιο εμφανές, ιδιαίτερα σε μια εποχή που προσπαθεί να συνέλθει από τους συνεχείς πολέμους και συγκρούσεις. Από τη μια σκέφτομαι οτι αυτός ο πιτσιρικάς θα είναι ο Tuffaut σε μικρή ηλικία, ένας μικρός που ήθελε να ζει έξω από το normal και από μικρός ερωτεύτηκε τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία. Από την άλλη σκέφτομαι οτι ίσως αυτός ο μικρός είναι η ελπίδα του για μια νέα γεννιά που θα αγαπήσει και θα ξεφύγει από μια καταπιεστική συνήθεια να γίνονται όλα “κανονικά”, όπως στην κοινωνία του Παρισιού. Υπάρχει η φράση του Frank Zappa που έχουμε ακούσει όλοι για αυτό: “Without deviation from the norm, progress is not possible”…

Στο τέλος της ταινίας ο μικρός Antoine το σκάει από έναν αγώνα ποδοσφαίρου και ξεκινά να τρέχει… να τρέχει και να τρέχει χωρίς σταματημό. Ξαφνικά φτάνει σε μια παραλία και το βήμα του σταματά. Το βλέμμα του γυρίζει στην κάμερα και παγώνει πάνω σου. Μέχρι εκεί ήθελε να μας δείξει ο Truffaut, εκεί ήθελε να παγώσει το χρόνο. Το πού θα φτάσει ο μικρός αποκλίνοντας από το “προγραμματισμένο”, είναι στην κρίση μας, στη φαντασία μας, στις προσδοκίες και τα πιστεύω μας… και το πώς θα αντιδρούμε εμείς εν καιρώ στις νόρμες, επίσης.

movies_corner_2013_06_400_blows_04

Πες μου μαμά…
Πες μου τι γίνεται μ’ εκείνα τα παιδιά
που αν και γεννιούνται κανονικά, 
δε μεγαλώνουν κανονικά
δεν ονειρεύονται κανονικά, 
ούτ’ ερωτεύονται κανονικά

Πες μου μαμά…
Πες μου αν πεθαίνουν
Πες μου αν πεθαίνουν κανονικά

————-

***Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή φωτογραφιών, χωρίς την άδεια του Music Corner...

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here