«Δύο δρόμοι για τον Ερωτόκριτο»

Γράφει η Λένα Βλασταρά
Φωτογραφίες: Νίκος Περίσσιος

1986. Ο Λουδοβίκος των Ανωγείων  πρωτοσυναντά το Νίκο Ξυδάκη στο Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι.
-Εγώ πάντως δεν είμαι τραγουδιστής, συστήνεται ο Νίκος Ξυδάκης.
-Γιατί είμαι εγώ; απαντά ο Λουδοβικός των Ανωγείων.

28 χρόνια μετά, αυτοί οι δύο «μη-»τραγουδιστές, που όλον αυτόν τον καιρό δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να μας ταξιδεύουν με τα τραγούδια τους, συναντιούνται για πρώτη φορά επί σκηνής για να μας δείξουν δύο δρόμους για τον Ερωτόκριτο. Φυσικά, έχει προηγηθεί η δισκογραφική συνεργασία τους στο δίσκο «Τέσσερις δρόμοι για τον Ερωτόκριτο» που κυκλοφόρησε το 2000. Σε αυτό το δίσκο ο Γιώργος Κουμεντάκης, ο Λουδοβίκος των Ανωγείων, ο Νίκος Ξυδάκης και ο Ψαραντώνης  καταθέτουν ο καθένας τη δική του οπτική πάνω στο έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου. Όπως μας δηλώνει ο Λουδοβίκος των Ανωγείων: «Κάναμε ένα δίσκο που χωρίς να ξέρουμε τι γράφει ο καθένας από εμάς φαινότανε σα να τον ενορχήστρωσε ένας. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ενορχηστρωτής ήταν ο ποιητής ο οποίος δε σου επιτρέπει να φύγεις από το πλαίσιο που ορίζει η αισθητική του.»

Το καλοκαίρι που μας πέρασε τα Υακίνθεια -η μεγάλη γιορτή που γίνεται στα Ανώγεια της Κρήτης- ήταν αφιερωμένα στον Βιτσέντζο Κορνάρο. Εκεί ο Λουδοβίκος των Ανωγείων και ο Νίκος Ξυδάκης παρουσίασαν το έργο τους . Με την παρότρυνση του κοινού και των φίλων τους, αποφάσισαν μία συνεργασία βασισμένη στον Ερωτόκριτο.

Έτσι το Σάββατο στις 17 Ιανουαρίου βρεθήκαμε στο Ρυθμός stage στην Ηλιούπολη για να παρακολουθήσουμε το αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας. «Δεν ξέρω αν με φωνάξανε επειδή το όνομά μου τελείωνε σε –άκης ή επειδή με θέλανε πραγματικά», δηλώνει πολύ σοβαρά ο Νίκος Ξυδάκης. Όπως και να ‘χει το να παρακολουθήσεις τον Ερωτόκριτο μέσα από τα μάτια ενός Ανωγειανού και ενός Αιγύπτιου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον ακροατή. Πόσο μάλιστα όταν και οι δύο αυτοί τραγουδοποιοί έχουν στο βιογραφικό τους τραγούδια που μας έχουν αγγίξει, τα έχουμε αγαπήσει και χιλιοτραγουδήσει.

Το πρώτο μέρος του προγράμματος ήταν αφιερωμένο αποκλειστικά στον Ερωτόκριτο. Το πρόγραμμα άνοιξε ο Λουδοβίκος των Ανωγείων παρουσιάζοντας τα μελοποιημένα κομμάτια του ποιήματος ως ένα ενιαίο σύνολο. Τα τραγούδια συνέδεε η αφήγηση του Μανόλη Μπαρδάνη, ενώ η Αλίκη Ζωγράφου ερμήνευε με το δικό της μοναδικό τρόπο τα γυναικεία μέρη. Συνέχισε ο Νίκος Ξυδάκης ο οποίος παρουσίασε το μέρος της Γκιόστρας, δηλαδή τη μάχη, τα κονταροχτυπήματα που δίνουν τα αφεντόπουλα απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας για να διεκδικήσουν την Αρετούσα. «Με γοήτευε πάντα αυτή η σκηνή. Μία σκηνή, η οποία περιέχει μια ιεροτελεστία έτσι όπως καταφτάνουνε τα αρχοντόπουλα, όπως περιγράφονται οι στολές τους και οι αρετές τους μέσα από τη γλώσσα του Ερωτόκριτου. Αυτή η σκηνή μέσα στη φαντασία μου ήταν σαν χορογραφία», μας λέει ο Νίκος Ξυδάκης.

Δεν είναι τυχαίο ότι και οι δύο τραγουδοποιοί τονίζουν το πόσο σύγχρονο είναι το έργο του Ερωτόκριτου και το πόσο ανάγκη το έχουμε στις μέρες που ζούμε. «Αν η γραμματέας του κάθε πρωθυπουργού όταν του πήγαινε το πρωί στο γραφείο του τον καφέ του διάβαζε τους στίχους: “Δεν είναι το πρεπό τ’ αντρούς τα κάνει να διηγάται, μα οι άλλοι να τα διαλαλούν και κείνος να τ’ αρνάται” δεν θα ήμασταν σε αυτό το χάλι. Εμείς καλούμε τον κόσμο εδώ πέρα όχι για να ξεχαστεί αλλά για να θυμηθεί. Να θυμηθεί το βαθύ εαυτό μέσα του. Διότι ο Ερωτόκριτος διδάσκει κυρίως ήθος. Όταν δύο μονομάχοι πάνε να κονταροχτυπηθούν, ο ένας αποδίδει τιμή στον άλλον λέγοντάς του: «και να χάσω θα είμαι τιμημένος αφού θα χάσω από σένα». Και σε αυτές τις περιπτώσεις πρόκειται για τη γιορτή της μάχης. Αντιθέτως, αυτό που βλέπεις σήμερα είναι ότι ένας πολιτικός στηρίζει την επιτυχία του στο κατά πόσο θα πλήξει τον αντίπαλό του με ψέματα και κατηγόριες», λέει ο Λουδοβίκος των Ανωγείων.

Ήταν ιδιαιτέρως συγκινητικό να βλέπεις δύο διαφορετικούς κόσμους, δύο διαφορετικούς πολιτισμούς να σμίγουν πάνω στη σκηνή με κοινό τόπο τον Ερωτόκριτο. Το πρώτο μέρος έληξε με το κοινό να είναι ενθουσιασμένο και φανερά συγκινημένο. «Μουσική πανδαισία», ήταν ένα από τα σχόλια που πήρε το αυτί μας.

Στο δεύτερο μέρος του προγράμματος ακούσαμε τραγούδια από την προσωπική δισκογραφία των δύο τραγουδοποιών. Κοινός τόπος εδώ, το πρώτο συνθετικό του Ερωτόκριτου: ο έρωτας. Ο κόσμος σιγουτραγουδούσε, σφύριζε, ζητούσε αγαπημένα τραγούδια. Ο Νίκος Ξυδάκης και ο Λουδοβίκος των Ανωγείων μας έλεγαν τις ιστορίες που προηγούνταν των τραγουδιών, τις αφορμές, δηλαδή, που τους έκαναν να τα γράψουν και μας έκαναν πότε να κλαίμε και πότε να γελάμε. Το πρόγραμμα απογείωσαν «Η Μάνα» και «Ο Αποχαιρετισμός». «Δεν το πιστεύω πως χτυπά για σένα η καμπάνα» ψέλιζε ο Λουδοβίκος των Ανωγείων, «μάνα μην κλαις, θα ξαναρθώ» συνέχισε ο Νίκος Ξυδάκης μελοποιώντας το Γεώργιο Βιζυηνό και η απόλυτη σιγή του κόσμου επιβεβαίωνε ότι οι στίχοι δεν είχαν αφήσει κανέναν ανέγγιχτο. Η Αλίκη Ζωγράφου πέρα από τα τραγούδια του Λουδοβίκου των Ανωγείων, με τον οποίο συνεργάζεται μόνιμα τον τελευταίο χρόνο, ερμήνευσε και τα τραγούδια του Νίκου Ξυδάκη με τόσο ταλέντο που δυσκολευόσουν να πιστέψεις ότι συναντιόντουσαν πρώτη φορά επί σκηνής. «Μια φωνή ρωμαλέα και θηλυκή μαζί», όπως μας την χαρακτήρισε ο Νίκος Ξυδάκης. Μία φωνή που σε συνδυασμό με τη φυσική παρουσία σε ταξίδευαν μέσα στους στίχους.

Όσο για τους μουσικούς που πλαισίωναν το πρόγραμμα δεν βρήκαμε καλύτερα λόγια να τους περιγράψουμε από αυτά που έγραψε γι’ αυτούς ο Λουδοβίκος των Ανωγείων και παρέα με το Νίκο Ξυδάκη μας τους παρουσίασαν μέσα από ένα τραγούδι. Λόγια που προδίδουν μια ιδιαίτερη ευαισθησία και αγάπη ως προς τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζεται:

Τις γραμμές των οριζόντων έχει μέσα στην καρδιά,
ο Αντώνης γεννημένος ανοικτά του Πειραιά,
όταν πιάνει την κιθάρα σα να κάνει προσευχή,
η τέχνη θέλει αγιοσύνη για να φτάσει στην ψυχή.
(Αντώνης Μυτακίδης, κιθάρα)

Είν’ ο Γιώργης απ’ τα Ανώγεια με μια λύρα και κρουστά.
Είναι νέος μα η τέχνη από τώρα του χρωστά.
(Γιώργος Κοντογιάννης, λύρα, κρουστά)

Μες στα χέρια του κρυμμένο έχ’ ένα μικρό πουλί,
μυστικά του κουβεντιάζει και το κάνει και λαλεί,
έρχεται απ’ τ’ Απεράθου με τ’ ατέλειωτα σκαλιά,
 τ’ αρχοντόπουλο της Νάξου με τα κατσαρά μαλλιά.
(Μανόλης Μπαρδάνης, φυσαρμόνικα, αφήγηση)

Δεν μου έτυχε ν’ ακούσω κάποιου αγγέλου τη φωνή
μα αν είναι σαν της Αλίκης χαλάλι του οι ουρανοί
(Αλίκη Ζωγράφου, τραγούδι)

και συνεχίζει ο Νίκος Ξυδάκης:
Απ’ τη χώρα της μαστίχας ήρθε απόψε στη γιορτή
ειν’ ο Φώτης που η Σαλώμη έκαψε σαν το χαρτί
(Φώτης Μυλωνάς, μπάσο)

Έχει την πνοή τ’ ανέμου του βουνού την αρχοντιά
απ’ την ορεινή Αρκαδία, απ’ του Γκάτσου τα χωριά
(Δημήτρης Χουντής, σαξόφωνο)

Ο Δημήτρης ο Μπουζάνης είναι ο ενορχηστρωτής
σμίγει Κάιρο κι Ανώγεια σαν παλιός αλχημιστής
(Δημήτρης Μπουζάνης, ενορχήστρωση, πλήκτρα)

Της παρουσίασης αυτής τα λόγια εσυνέγραψε ο Άγιος Λουδοβίκος
και γω του έγραψα αυτά να δει ποιός είν’ ο Νίκος.

Την παράσταση «Δύο δρόμοι για τον Ερωτόκριτο» θα παρακολουθήσουμε ξανά στο Ρυθμό stage το Σάββατο 24 Ιανουαρίου. Στις 6 και στις 7 Φεβρουαρίου στη «Μαύρη Τρύπα» στη Θεσσαλονίκη ενώ θα ακολουθήσουν περιοδείες σε όλη την Ελλάδα…

Περισσότερες φωτογραφίες του MusicCorner από το live

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή φωτογραφιών, χωρίς την άδεια του Music Corner…