Γράφει ο Δημήτρης Κονιδάρης
Χθες 6/3/24, έφυγε από κοντά μας ο σπουδαίος Δήμος Μούτσης, ένας από τους αξιολογότερους συνθέτες μας που μας κληροδότησε δεκάδες ωραιότατα και ποιοτικότατα τραγούδια.
Γεννήθηκε στις 2 Αυγούστου 1938 στον Πειραιά και χάραξε μια εξαιρετική πορεία στο μουσικό στερέωμα της χώρας μας. Προερχόταν από μια απλή και παραδοσιακή οικογένεια, όπως αναφέρει ο ίδιος στον επίσημο ιστότοπό του, και στην ηλικία των επτά ετών «απαίτησε» να μάθει μουσική. Έτσι η μητέρα του τον έγραψε στον «Πειραϊκό σύνδεσμο» και ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι του στη μουσική πραγματικότητα της πατρίδας μας. Παρακολούθησε μαθήματα βιολιού με δασκάλα την ποιήτρια και μεταφράστρια Ιουλία Ιατρίδη και αργότερα συνέχισε στο Ωδείο Αθηνών όπου έλαβε και βραβείο, παμψηφεί, ως σολίστ στο βιολί. Μέσα στη δεκαετία του 1960, με τις κοσμογονικές αλλαγές στο ελληνικό τραγούδι αφού είχε ήδη εισέλθει η μελοποιημένη ποίηση στην καθημερινή ζωή του Έλληνα, έκανε τις πρώτες του συνθέσεις όπως «Το κορίτσι μου στ’ άστρα» (1965) και «Μέσα απ’ το παλιό μου»(1965), αμφότερα με ερμηνευτή τον νεαρό, τότε, Γιάννη Πουλόπουλο.
Η γνωριμία του με τον Νίκο Γκάτσο ήταν καθοριστική-ποιος δεν επηρεάστηκε, άλλωστε, από αυτόν τον πνευματικό ογκόλιθο της πατρίδας μας- και συνεργάστηκαν σε τραγούδια όπως «Πήρες τον μεγάλο δρόμο» (1967), «Βρέχει ο Θεός» (1967), «Μη μου χτυπάς τα μεσάνυχτα την πόρτα» (1967) με ερμηνευτή τον Σταμάτη Κόκοτα στα πρώτα του βήματα. Την ίδια χρονιά συνεργάστηκε σε δύο τραγούδια με την ανερχόμενη αλλά ήδη πολύ επιτυχημένη Βίκυ Μοσχολιού, τα «Πού να βρω ταχυδρόμο» και το πασίγνωστο «Σ’ έβλεπα στα μάτια», αμφότερα σε στίχους Νίκου Γκάτσου.
Στη συνέχεια συνεργάστηκε με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση σε τραγούδια όπως «Ήρθα μ’ ένα δάκρυ», «Άκου Γρηγόρη να σου πω» και σε επανεκτέλεση «Μέσα απ’ το παλιό μου σπίτι». Έτσι ο ταλαντούχος δημιουργός είχε δώσει ήδη αρκετά και χαρακτηριστικά δείγματα του ταλέντου του προϊδεάζοντας το κοινό για τη συνέχεια. Ο πρώτος προσωπικός του δίσκος κυκλοφόρησε το 1968 με τίτλο «Κάποιο καλοκαίρι» σε στίχους Ν. Γκάτσου και ερμηνευτές τους Σταμάτη Κόκοτα, Γιώργο Χατζηαντωνίου, Μαρία Δουράκη και Ελένη Ροδά.
Την επόμενη χρονιά (1969) κυκλοφόρησε ο γνωστότατος δίσκος «Ένα χαμόγελο» σε στίχους Ν. Γκάτσου και ερμηνευτές τους Γρ. Μπιθικώτση, Δήμ. Γαλάνη και Σταμ. Κόκοτα στον οποίο περιλαμβάνονταν τραγούδια όπως «Αύριο πάλι», «Μ’ ένα παράπονο», «Είχαμε περηφάνια», «Κάποιο τρένο», «Με γνώρισες φτωχόπαιδο». Κομβικό σημείο, ωστόσο, στην καριέρα του όπως και στην ελληνική δισκογραφία ήταν ο «Άγιος Φεβρουάριος» (1972) σε στίχους Μάνου Ελευθερίου και ερμηνευτές τους Δημήτρη Μητροπάνο και Πετρή Σαλπέα. Ο δίσκος αρχικά δεν σημείωσε ιδιαίτερη επιτυχία αλλά όταν συνδέθηκε το μετέπειτα πασίγνωστο «Ο χάρος βγήκε παγανιά» με την περίπτωση Νίκου Κοεμτζή και τη δολοφονία τριών ατόμων στο περιστατικό με την «Παραγγελιά», ανέβηκαν και οι πωλήσεις. Αυτό, εντούτοις, δεν αλλάζει τίποτα σχετικά με την αξία του δίσκου ο οποίος ανήκει στους πιο αξιοπρόσεκτους της «μαύρης» περιόδου 1967-1974 και όχι μόνο.
Ακολούθησαν κι άλλοι, περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένοι, δίσκοι όπως:
- Συνοικισμός Α’ (1972) με στίχους Γιάννη Λογοθέτη, Μάνου Ελευθερίου, Βαρβάρας Τσιμπούλη και ερμηνευτές τους Βίκυ Μοσχολιού και Αντώνη Καλογιάννη.
- Μαρτυρίες (1974) σε στίχους Γιάννη Λογοθέτη, Γιώργου Χρονά, Μάνου Ελευθερίου, Βαρβάρας Τσιμπούλη, Δήμου Μούτση και ερμηνευτές τους Μανώλη Μητσιά, Βασιλική Λαβίνα και Χρήστο Λεπονό
- Τετραλογία (1975) σε ποίηση Κωνσταντίνου Καβάφη, Κώστα Καρυωτάκη, Γιάννη Ρίτσου και Γιώργου Σεφέρη και ερμηνευτές τους Μανώλη Μητσιά, Χρήστο Λεπονό και Άλκηστη Πρωτοψάλτη.
- Εργατική συμφωνία (1976) από το θεατρικό έργο «Απεργία» του Γιώργου Σκούρτη και ερμηνευτές τους Χαράλαμπο Γαργανουράκη, Άλκηστη Πρωτοψάλτη και Μανώλη Μητσιά
- Το δρομολόγιο (1979) σε στίχους Νίκου Γκάτσου και ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά
- Φράγμα (1981) σε στίχους του ανατρεπτικού Κώστα Τριπολίτη και ερμηνευτές τους Σωτηρία Μπέλλου, Λουκιανό Κηλαηδόνη, Άλκηστη Πρωτοψάλτη και τον ίδιο τον συνθέτη
- Ενέχυρο (1983) σε στίχους και ερμηνεία του συνθέτη όπου έχει αναλάβει σχεδόν τα πάντα στον δίσκο και δεν θυμίζει το ύφος των δύο προηγούμενων δεκαετιών
- Να! (1987) σε στίχους και ερμηνεία του ιδίου
Συνολικά έγραψε πάρα πολλά τραγούδια που έγιναν γνωστά, πιο διάσημα και από τον ίδιο. Είναι μία από τις κλασικές περιπτώσεις του φαινομένου «Κι αυτό το τραγούδι δικό του είναι;». Γενικά ο Δήμος Μούτσης δεν εφησύχαζε ούτε ήθελε να μένει στάσιμος. Σε κάθε δισκογραφική του δουλειά επιζητούσε την ανανέωση και επεδίωκε να διαφοροποιείται σε σχέση με την προηγούμενη. Μετά την αρχική συνεργασία με την COLUMBIA έως το 1969, έφυγε για την PHILIPS διότι ένιωθε εγκλωβισμένος και περιορισμένος λόγω του ότι δεν του επιτρεπόταν να δοκιμάσει όλα τα καλλιτεχνικά σχέδια και τις πλούσιες, με πολλά όργανα, ενορχηστρώσεις που ήθελε. Αυτές οι αναζητήσεις αποδείχθηκαν επιτυχημένες αφού ο κόσμος τις αγκάλιασε. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι πολλά από τα καλύτερα έργα του κυκλοφόρησαν στην δεκαετία του 1970 με την κατακλυσμιαία παραγωγή αριστουργηματικών δίσκων και τον ανταγωνισμό να είναι τουλάχιστον αδυσώπητος. Αυτό ουσιαστικά δείχνει το επίπεδο της αξίας του έργου του αφού επιβίωσε σε μια δύσκολη και άκρως ανταγωνιστική εποχή. Όμως, ο Μούτσης πέτυχε να περάσει στον λαό πολλά κομμάτια που αγαπήθηκαν δεόντως.
Ένα επίσης, αξιοσημείωτο στοιχείο της πορείας του είναι η μετάβαση από το Ωδείο Αθηνών και την κλασική μουσική στο λαϊκό τραγούδι. Αναμφισβήτητα σε αυτό έπαιξε ρόλο ο «Πατριάρχης του ρεμπέτικου» Μάρκος Βαμβακάρης. Ακούγοντας τα διαμάντια του Μάρκου, αφενός εντυπωσιάστηκε και αφετέρου προσπάθησε να πάρει στοιχεία και να κινηθεί προς το λαϊκό τραγούδι. Όπως είχε δηλώσει σε παλαιότερη συνέντευξή του, είχε μια συνομιλία, πριν αρχίσει να γράφει τα δικά του τραγούδια, με τον Οδυσσέα Ελύτη ο οποίος του είχε πει ότι ο Μάρκος και ο Μότσαρτ έχουν την ίδια υψηλή ποιότητα αλλά διαφορετική, βεβαίως, αξία. Αυτή η φράση του μεγάλου ποιητή επηρέασε τον νεαρό μουσικό. Άλλωστε στη δεκαετία του 1960 είχε αρχίσει να γράφει μελωδίες αλλά ντρεπόταν να τις παρουσιάσει. Εντούτοις με την παραίνεση και την καθοδήγηση του Νίκου Γκάτσου, πήγε στην COLUMBIA του Τάκη Λαμπρόπουλου και ξεκίνησε να ηχογραφεί τις συνθέσεις του.
Γενικώς, ο θαυμασμός του για τον Μάρκο όπως και για τον Μπιθικώτση ήταν απεριόριστος και ειλικρινής. Είχε αναφέρει μεταξύ άλλων «Αν κάποιος τώρα με ρωτούσε τι έμεινε ανεξίτηλο στη μνήμη μου από τη δεκαετία του ’60 θα του απαντούσα: Η μορφή του Βαμβακάρη να περιμένει στην ίδια σειρά μ’ εμένα να πάρει τα ποσοστά του και η εικόνα του Μπιθικώτση να τραγουδάει. Εκεί, σε μια συναυλία του ’60, σε κάποιο θέατρο, άκουσα τον Μπιθικώτση να τραγουδάει «Τα περιβόλια». Μπιθικώτσης δεν πρόκειται να ξαναπεράσει ποτέ. Ο Καζαντζίδης είναι καλός τραγουδιστής, ο Μπιθικώτσης είναι άλλο πράγμα. Είναι η Ελλάδα. Πετάς ένα σπόρο και ξαφνικά φυτρώνει ένα δέντρο που σκεπάζει όλη την Ελλάδα. Καμία προσπάθεια δεν έκανες να το ποτίσεις και να το καλλιεργήσεις. Άκουσα τον Μπιθικώτση να τραγουδάει Βαμβακάρη και ξέχασα ποιος είναι ο συνθέτης και ποιος ο τραγουδιστής. Είχα την τύχη να δω τραγούδια μου να ερμηνεύει ο Μπιθικώτσης, όπως το «Αύριο πάλι», το «Μ’ ένα παράπονο» ή το «Μέσα απ’ το παλιό μου σπίτι». Για τον Θεοδωράκη είμαι ικανός ν’ αντιληφθώ τι έκανε. Για όλους τους άλλους αντιλαμβάνομαι τι έκαναν. Για τον Μπιθικώτση και τον Βαμβακάρη δεν μπορούσες να καταλάβεις τίποτα. Ήταν ένα κομμάτι χρυσάφι που βγήκε από τη γη. Δεν ήξεραν τι έκαναν γιατί αν το μάθαιναν θα τρελαίνονταν».
Κατά τα τελευταία χρόνια οι εμφανίσεις του ήταν μάλλον σπάνιες και γενικώς είχε αποτραβηχτεί από το δημόσιο πολιτιστικό βίο. Το έργο του, ωστόσο, παραμένει ολοζώντανο, λαμπερό και ηχηρό που δεν θα πάψει να ακούγεται. Αναντίρρητα ο εκλιπών δημιουργός ανήκει στην εξαιρετική γενιά των επιγόνων του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Χατζιδάκι. Είχε την τύχη τα τραγούδια του να αγκαλιαστούν από το κοινό και να κερδίσουν το δύσκολο στοίχημα με τον χρόνο. Εμείς τον αποχαιρετούμε με ένα πελώριο «ευχαριστώ» για τα πάμπολλα και πλουσιότατα συναισθήματα, που μας πλημμυρίζουν ακούγοντας τις συνθέσεις του.
Βιβλιογραφία
- Περιοδικό Μετρονόμος, τεύχος 24, Ιανουάριος-Μάρτιος 2007
- Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, φύλλο της 22-7-2001
- Δισκογραφία
- Επίσημη σελίδα του Δήμου Μούτση https://dimosmoutsis.gr/
—————
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…