Για τον Θάνο…

Γράφει ο Δημήτρης Κονιδάρης

Το 2019 μας αποχαιρετάει με πολύ άσχημο τρόπο αφού «έφυγε» από κοντά μας ο αγαπημένος Θάνος Μικρούτσικος, ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες της μεταπολίτευσης  που τροφοδότησε την ελληνική μουσική με εξαίρετα έργα. Ο Θάνος μεγάλωσε σε περιβάλλον με πολλές μουσικές επιρροές και ξεκίνησε εξ απαλών ονύχων την ενασχόληση με την Τέχνη της Μουσικής την οποία υπηρέτησε τόσο επιτυχημένα όσο λίγοι.

Συνέθεσε μουσική για πολλά είδη όπως όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, μουσική για θέατρο και τον κινηματογράφο ενώ έγινε ευρύτερα γνωστός με τα ιστορικά, πλέον, τραγούδια του.

Συνεργάστηκε με μερικούς από τους κορυφαίους Έλληνες ερμηνευτές  χαρίζοντάς μας αξέχαστες επιτυχίες.  Ενδεικτικά αναφέρουμε τους: Μαρία Δημητριάδη, Χάρις Αλεξίου, Δημήτρη Μητροπάνο, Μανώλη Μητσιά, Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Γιάννη Κούτρα, Γιώργο Νταλάρα, Χάρη και Πάνο Κατσιμίχα, Γιώργο Μεράντζα αλλά και Σάκη Μπουλά, Γιάννη Ζουγανέλη, Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, κ.α. Χαρακτηριστική ήταν η συνεργασία του με την Ιταλίδα σταρ Μίλβα καθώς και με ερμηνευτές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής όπως Φραγκίσκο Βουτσίνο, Τάση Χριστογιαννόπουλο, Αντώνη Κορωναίο, Χριστόφορο Σταμπόγλη, Δημήτρη Καβράκο, Ελένη Λιώνα, Τζούλια Σουγλάκου, κ.α.

Αγαπήθηκε πολύ από τον κόσμο και έδωσε εκατοντάδες συναυλίες στην Ελλάδα και σε πολλά μέρη του πλανήτη (Λονδίνο, Γλασκόβη, Εδιμβούργο, Παρίσι, Λυών,  Μονπελιέ, Βρυξέλλες, Λιέγη, Γενεύη, Λοζάννη, Βαρκελώνη, Μαδρίτη, Βερόνα, Φλωρεντία, Βερολίνο, Δρέσδη, Λειψία, Βιέννη, Κωνσταντινούπολη, Βουδαπέστη, Βουκουρέστι, Κωστάντζα,  Λουϊζιάνα, Σικάγο, Χονγκ Κόνγκ, Μιλάνο, Λισσαβόνα, Άγκυρα, Μοντεβίδεο, Μπουένος Άιρες, Σάο Πάολο, Κάιρο, κ.α.)

Ηχογράφησε δεκάδες δίσκους που, πέραν της αδιαμφισβήτητης καλλιτεχνικής αξίας τους, βρήκαν μεγάλη ανταπόκριση στο ευρύ κοινό. Μερικά από τα χαρακτηριστικότερα έργα του ήταν:

• Πολιτικά τραγούδια (1975) σε ποίηση Ναζίμ Χικμέτ και Βολφ Μπίρμαν
• Καντάτα για τη Μακρόνησο/Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι (1976) σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου.
• Φουέντε Οβεχούνα (1977) σε ποίηση Λόπε δε Βέγα.
• Τροπάρια για φονιάδες (1977) σε ποίηση Μάνου Ελευθερίου.
• Τραγούδια της Λευτεριάς (1978) σε ποίηση Μπέρτολντ Μπρεχτ, Γιάννη Ρίτσου, Μανόλη Αναγνωστάκη, Άλκη Αλκαίου, Φώντα Λάδη.
• Μουσική πράξη στον Μπρεχτ (1978) σε ποίηση Μπέρτολντ Μπρεχτ.
• Ο Σταυρός του Νότου (1979) σε ποίηση Νίκου Καββαδία.
• Εμπάργκο (1982) σε ποίηση Άλκη Αλκαίου.
• Η αγάπη είναι ζάλη (1986) σε στίχους Νίκου Καββαδία, Άλκη Αλκαίου, Ανδρέα Μικρούτσικου, Μπάμπη Τσικληρόπουλου.
• Στον Μάνο Λοΐζου/ Νύχτα με Σκιες Χρωματιστές (1987) σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη.
• Όλα από χέρι καμένα (1988) σε στίχους Κώστα Τριπολίτη
• Στου Αιώνα την παράγκα (1996) σε στίχους Άλκη Αλκαίου, Γιώργου Κακουλίδη, Κώστα Λαχά, Λίνας Νικολακοπούλου.
• Του Απείρου εραστής (2001) σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου

και πολλά ακόμα…

Πιστεύω πως αυτή τη θλιβερή ώρα που αποχαιρετάμε αυτό το χαρισματικό άνθρωπο και καλλιτέχνη δεν έχουν θέση οι νεκρολογίες αλλά είναι αναγκαίο να παραθέσουμε κάποια κομβικά στοιχεία γι’ αυτόν.

Αρχικά  θα πρέπει να αναφέρουμε τον ανυπόκριτο θαυμασμό του για τον Γιάννη Ρίτσο ο οποίος επηρέασε καθοριστικά τον ταλαντούχο συνθέτη. Είχε πει λοιπόν ο Θάνος: «Η σχέση μου με τον Ρίτσο ήταν εξαιρετική από την πρώτη στιγμή της γνωριμίας μας έως το τέλος. Τον θεωρώ μαζί με τον Καβάφη τους δύο σημαντικότερους Έλληνες ποιητές τα τελευταία 150 χρόνια. Το κριτήριό μου για να κατατάξω κάποιον  στους μεγάλους ποιητές είναι η ικανότητά του να δημιουργεί με πρωτότυπο τρόπο έναν οικουμενικό κόσμο… Ο Ρίτσος έχει τους εξαιρετικούς μονολόγους του, όπως ο Ορέστης, η Ελένη, η Σονάτα του Σεληνόφωτος, στους οποίους δημιουργεί ένα οικουμενικό σύμπαν με πρωτογενή τρόπο… Την εποχή που ο Αραγκόν έλεγε ότι η Σονάτα του Σεληνόφωτος είναι το σημαντικότερο ποίημα του 20^ου αιώνα, στην Ελλάδα τον συκοφαντούσαν και του έκλειναν τους δρόμους. Ο Ρίτσος είναι ο Δάσκαλός μου και η ποίησή του για πάντα στο προσκέφαλό μου».

Αξιοσημείωτο είναι ότι στην παρουσίαση του δίσκου «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ» το 1978, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου  ο Μάνος Χατζιδάκις είχε δηλώσει για τον Μικρούτσικο «Τον θεωρώ τον σημαντικότερο συνθέτη της νεότερης γενιάς, και αν βρίσκομαι  εδώ βρίσκομαι μόνο με την ιδιότητα του μουσικού, για να επιβεβαιώσω τη σημασία που δίνω στο έργο του».

Πιθανόν «Ο Σταυρός του Νότου» να είναι η μεγαλύτερη επιτυχία του με ευρύτατη αποδοχή αλλά είναι τουλάχιστον αξιοπερίεργο ότι αντιμετώπισε σφοδρές αντιδράσεις στο ξεκίνημά του. Όταν ο Θάνος είχε σχεδόν ολοκληρώσει τα τραγούδια, τα έστειλε στον επικεφαλής της LYRA Αλέξανδρο Πατσιφά ο οποίος δεν ήταν θετικός απέναντι στο έργο γιατί δεν του άρεσε ο Καββαδίας. Παρόλα αυτά έδωσε το πράσινο φως για την ηχογράφηση λέγοντας στο νεαρό συνθέτη «Σε αγαπάω πολύ και σε πιστεύω αλλά αυτόν το δίσκο θεώρησέ τον ως ένα δώρο από εμένα. Δεν πρόκειται να πουλήσει ούτε χίλια αντίτυπα»! Επίσης, όλες σχεδόν οι κριτικές στον τύπο της εποχής χαρακτήρισαν τον Σταυρό του Νότου ως μια ατυχή παρένθεση στη δημιουργική πορεία του συνθέτη. Λόγου χάριν, στην Καθημερινή, στην οποία είχαν γραφτεί διθύραμβοι για την «Καντάτα στην Μακρόνησο», αναφέρθηκε ότι ο δίσκος είναι πληκτικός και εύχονταν στον ταλαντούχο συνθέτη να τον ξεχάσει το συντομότερο δυνατόν. Πάντως ο ίδιος ο δημιουργός είχε καταλήξει πως βασική αιτία της αρχικής απόρριψης του δίσκου ήταν η επιλογή του Καββαδία που δεν θεωρείτο σπουδαίος ποιητής από μερίδα κριτικών. Ευτυχώς  στη συνέχεια ο δίσκος ακολούθησε μια θρυλική πορεία και γράφτηκε στην ιστορία της μουσικής μας με χρυσά γράμματα ενώ ακόμα και τώρα τα τραγούδια του ακούγονται σε συναυλίες.

Γενικά, για τη μουσική του Μικρούτσικου έχει μιλήσει ο χρόνος που είναι αδυσώπητος «κριτής» των έργων. Για να αντέξει  στο χρόνο μια μουσική δημιουργία είναι εντελώς απαραίτητο το υψηλό επίπεδο καθώς και άλλες ευνοϊκές συνθήκες. Στην περίπτωση του Θάνου Μικρούτσικου είναι απολύτως βέβαιο ότι το έργο του αποτελεί βασικό δομικό λίθο του οικοδομήματος της Νεοελληνικής μουσικής κατά το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα. Με αυτό το δεδομένο, δεν υπάρχει περίπτωση οι υπέρμαχοι της καλής ελληνικής μουσικής να σταματήσουν να ακούνε τα τραγούδια του αείμνηστου συνθέτη.

Καλό ταξίδι, Θάνο. Ευχαριστούμε για όλα…

Αναφορές

1. «Ο Θάνος κι ο Μικρούτσικος», μια αυτοβιογραφία από 24 συναντήσεις, Οδυσσέας Ιωάννου, εκδόσεις «Πατάκη», 2011
2. Ιστότοπος http://www.mikroutsikos.gr/ που είναι αφιερωμένος στο συνθέτη

—————

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…