Την Τετάρτη συναντηθήκαμε με μία πολύ δυναμική παρουσία του ελληνικού τραγουδιού, μία από τις μεγάλες γυναικείες φωνές και ταυτόχρονα, μία ώριμη και γοητευτική γυναίκα, την Ελένη Δήμου. Με αφορμή τις δύο εμφανίσεις της στο Ρυθμός Stage στις 3 και 10 Οκτωβρίου, μιλήσαμε μαζί της εφ’ όλης της ύλης. Αφήνοντας πίσω τη ζέστη και τον ήλιο του κέντρου της Αθήνας, βρεθήκαμε στην Παλλήνη μαζί της…
Θερμή και επικοινωνιακή, μας μίλησε σχεδόν για όλα: το τραγούδι, τις επιλογές της ως τώρα, τις φίλες και τους φίλους της, την πολιτική, την Ελλάδα και τους Έλληνες, αλλά και πολλά ακόμη. Κοιτάει να είναι “εντάξει” και ειλικρινής με τον εαυτό της και, για αυτό, ως τώρα δε μετανιώνει για τις επιλογές που έχει κάνει. Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι στη ζωή της, είναι η οικογένειά της, αλλά και τα γατάκια της, τα οποία φροντίζει και περιποιείται κάθε μέρα! Την ενοχλεί το δήθεν και θεωρεί ότι οι άνθρωποι της “κουλτούρας και της διανόησης” έβαλαν φρένο στα μουσικά πράγματα στην Ελλάδα, όπως και εκείνοι που προωθούσαν άλλους σκοπούς, πέρα από τους καθαρά καλλιτεχνικούς. Εκείνη, όπως μας είπε, αντιστάθηκε και έβαλε ως προτεραιότητα να υποστηρίξει τις επιλογές της. Για αυτό ίσως έχει διατηρήσει και το χαρακτηριστικό, που είναι ίσως το πολυτιμότερο για κάθε καλλιτέχνη: την αυθεντικότητά της.
Την ευχαριστούμε πολύ για αυτή τη συνάντηση, αλλά και για τη ξεχωριστή κουβέντα μαζί της, είτε με ανοιχτό είτε με κλειστό το μαγνητοφωνάκι. Στο δρόμο μας για να τη συναντήσουμε, συνέβη μία ατυχία: βρισκόμασταν στο αμάξι με τη φωτογράφο μας, Αθανασία Ζήση, και μείναμε από λάστιχο. Είπαμε να το αφήσουμε για μετά τη συνάντηση με την Ελένη Δήμου, για να είμαστε την κατάλληλη ώρα στο παρκάκι στην Κάντζα, όπως είχε συμφωνηθεί. Στο δρόμο του γυρισμού, η Ελένη Δήμου συνέβαλε και εκείνη, αλλά και ένας περαστικός που κατάλαβε ποια είναι, για να αλλάξουμε το λάστιχο και να συνεχίσουμε στο δρόμο της επιστροφής! Οπότε, χρειάζεται εδώ ένα διπλό ευχαριστώ, τόσο για τη συνέντευξη, όσο και για το …λάστιχο!
Ας αρχίσουμε από τις εμφανίσεις, που είναι και η αφορμή για αυτή τη συνέντευξη. Έρχονται δύο live, στις 3 και τις 10 Οκτωβρίου στο Ρυθμός Stage. Τι θα δει εκεί ο κόσμος;
Δεν έχεις άδικο που λες, τι θα δει… Θα έχουμε και εικόνα, έχουμε κάνει κάποια πράγματα. Αλλά κυρίως, θα ακούσει ωραία τραγούδια! Θα είναι επιλογή από τραγούδια που τα είχα λίγο “συρταρωμένα”, τουλάχιστον από το δικό μου ρεπερτόριο. Κάποια στιγμή, φίλοι, τουλάχιστον αυτοί που με ακολουθούν πάντα στις ζωντανές μου εμφανίσεις, με παρότρυναν να πω και άλλα κομμάτια από τη δισκογραφία μου, γιατί είναι κρίμα που δεν τα λέω. Κι έτσι, έχω εμπλουτίσει λίγο το πρόγραμμα, σε σχέση με το προσωπικό μου ρεπερτόριο, με παραπάνω τραγούδια δηλαδή από τη δική μου δισκογραφία. Λέμε βέβαια και τραγούδια μεγάλων Ελλήνων συνθετών και έχω μαζί μου ένα νεαρό τραγουδιστή, τον Γιάννη Λάφη.
Ποιο ήταν το κριτήριο για να διαλέξετε να συνεργαστείτε με τον Γιάννη Λάφη;
Έχει πάρα πολύ ωραία φωνή! Μπορεί να τραγουδήσει άνετα Θεοδωράκη, Χατζιδάκι.. Είναι σοβαρός. Είναι είκοσι χρονών μόνο, αλλά έχει μία ωριμότητα η φωνή του και μπορεί να υποστηρίξει τους μεγάλους συνθέτες με άνεση. Αυτός είναι ο λόγος που τον επέλεξα.
Το μεγαλύτερο μέρος του κοινού, σας γνωρίζει από τα κομμάτια σας που ακούστηκαν περισσότερο, όπως το “Προσωπικά”, το “Τα ‘χω βρει με τον εαυτό μου”, το “Δε με νοιάζει”…
Ναι, το “Ετοιμάζω ταξίδι”, τα γνωστά… Κι αυτά θα ειπωθούν! Υπάρχουν πολλά τραγούδια σε κάθε δίσκο που έχω κάνει, που είναι ωραία και άγγιξαν το κόσμο. Ο Γιώργος ο Νταλάρας, μου είχε δώσει μία συμβουλή και είχε απόλυτο δίκιο. Μου έλεγε: “Οι τραγουδιστές που κάνουν δισκογραφία είναι αναγκασμένοι πάντα να λένε τα τραγούδια τους επί σειρά ετών. Αν βαρεθείς ένα τραγούδι, άστο για ένα χρονικό διάστημα, και μετά ξαναπιάστο. Θα δεις, θα σου φανεί σαν καινούριο!“. Κι είχε δίκιο! Τώρα πια το εφαρμόζω…
…Οι συντελεστές των δίσκων είναι όλοι φίλοι μου. Δηλαδή, το ενενήντα πέντε τοις εκατό είναι φίλοι μου! Στηρίχθηκαν πάνω σε αυτό που εγώ αποπνέω, ως άνθρωπος και ως προσωπικότητα, από τον τρόπο ζωής μου, τον τρόπο σκέψης μου, κι έτσι έγραφαν…
Από τα άλλα κομμάτια, που, όχι ακριβώς έχουν αδικηθεί, αλλά δεν ακούστηκαν τόσο, ποια είναι πιο ξεχωριστά για εσάς;
Είναι αρκετά τα τραγούδια που δεν ακούστηκαν όσο άλλα. Είναι, ας πούμε, το “Σ’ εκδικήθηκα”, είναι το “Πάμε μαζί”, είναι το “Κοίτα εγώ”.
Αυτά, φαντάζομαι, είναι και τα κομμάτια που αρέσουν πιο πολύ σε εσάς, για αυτό μου τα είπατε πρώτα.
Ε, αν δε μου άρεσαν πολύ, δε θα υπήρχαν και στους δίσκους μου. Βέβαια… Και μου αρέσουν, και με εκφράζουν!
Είστε αυστηρή όταν επιλέγετε τι θα τραγουδήσετε;
Θα έλεγα πως ναι, αν και αυστηρή δε μπορείς να είσαι με τους φίλους σου. Τα τραγούδια μου τα έκαναν οι φίλοι μου. Οι συντελεστές των δίσκων είναι όλοι φίλοι μου. Δηλαδή, το ενενήντα πέντε τοις εκατό είναι φίλοι μου! Στηρίχθηκαν πάνω σε αυτό που εγώ αποπνέω, ως άνθρωπος και ως προσωπικότητα, από τον τρόπο ζωής μου, τον τρόπο σκέψης μου, κι έτσι έγραφαν. Ακόμη και ο Γιάννης ο Σπανός, η Λίνα, που κάναμε το δίσκο “Προσωπικά” και η Μαριανίνα Κριεζή, ήταν άνθρωποι που με γνώριζαν.
Σχετικά με τους στιχουργούς των δίσκων, βλέποντας τη δισκογραφίας σας, επαναλαμβάνονται πολύ συχνά τα ονόματα της Λίνας Νικολακοπούλου, της Μαριανίνας Κριεζή, της Τασούλας Θωμαΐδου…
Γυναίκες, yes! (Γέλια) Κοίτα, έχω διαπιστώσει κάτι. Πρώτα από όλα, όλα τα τραγούδια, αφορούν όλους. Ακόμα και αυτούς που αισθάνονται σαν γυναίκες.
Αυτό πως το εννοείτε; Μιλάτε για ομοφυλόφιλους;
Έτσι όπως ακούγεται… Υπάρχουν άνθρωποι, που βρίσκονται σε ένα άλλο κορμί και αισθάνονται σαν γυναίκες. Και αυτούς τους ανθρώπους τους εκφράζω. Και μου αρέσει και πολύ, γιατί αυτοί είναι πιο απαιτητικό κοινό. Μιλάω για τρανς, για γκέι αγόρια, που μπορεί να φοράνε παντελόνια, αλλά αισθάνονται πιο έντονη τη θηλυκή τους πλευρά.
…μ’ αρέσει που με εμπιστεύονται οι γυναίκες και που αρέσω στις γυναίκες σαν φωνή και μου αρέσει που ταυτίζονται μαζί μου μέσα από τα τραγούδια που επιλέγω…
Και ένας άντρας που δε νιώθει πιο έντονη τη θηλυκή του πλευρά, δεν θα πορωθεί με ένα τραγούδι σας;
Πως! Να σου πω κάτι καλή μου; Όταν είχα βγάλει το “Εγώ δεν είμαι γυναίκα κάτσε σήκω”, έκανα παιχνίδι πάντα. Πήγαινα λοιπόν, μπροστά και, πίστεψέ με, έχω μία εμπειρία. Ό,τι αρσενικό έβλεπα, πήγαινα. Και την ώρα που έλεγα: “Να υποφέρεις και να σου λείπω, εγώ δεν είμαι η γυναίκα…” και συμπλήρωνε από κάτω ο άντρας “…η γυναίκα κάτσε σήκω!“. Είχε πάρα πολύ πλάκα! (Γέλια). Μα, το είπα, εκφράζει τους πάντες. Αλλά νομίζω, έχω πει τραγούδια που αφορούν πάρα πολύ τη γυναίκα! Ας πούμε, ο τίτλος του δίσκου “Η ζωή είναι γυναίκα”, πολύ τρυφερά τραγούδια, που βγάζουν μία φιλία απέναντι στη γυναίκα. Εγώ πάντα όταν τραγουδάω τραγούδια που αφορούν τη γυναίκα, όταν λέω, ας πούμε, το “Στο ‘χει πει ποτέ κανείς” που μιλάει μία φίλη στην άλλη, αισθάνομαι σα να έχω μία φίλη απέναντι. Και πράγματι, της δίνω και τη συμβουλή μου, επειδή είναι πληγωμένη από τον έρωτα και έχει κλειστεί στον εαυτό της. Της δίνω συμβουλές να βγει, γιατί “έχουν γεμίσει οι βιτρίνες ανοιξιάτικα” και να μην κλείνεται “στο σπίτι σαββατιάτικα“. Μ’ αρέσει πολύ αυτό, μ’ αρέσει που με εμπιστεύονται οι γυναίκες και που αρέσω στις γυναίκες σαν φωνή και μου αρέσει που ταυτίζονται μαζί μου μέσα από τα τραγούδια που επιλέγω.
Σε σχέση με τους στιχουργούς πάλι, ποιοι είναι πιο ξεχωριστοί για εσάς; Με ποιους θα συνεργαστείτε ξανά;
Με όλους! Με την Τασούλα έχω ξανασυνεργαστεί, κάναμε το τελευταίο κομμάτι, το “Σε καταργώ”, η Μαριανίνα, αγαπημένη, είναι η παιδική μας πλευρά και η Λίνα, επίσης σπουδαία. Όλους αυτούς τους ανθρώπους τους αγαπώ πάρα πολύ και τους ευγνωμονώ που μοιράστηκαν μαζί μου τις τόσο όμορφες στιγμές του λόγου τους!
Εσείς ασχοληθήκατε ποτέ με τη συγγραφή;
Έχω γράψει ένα βιβλίο, ένα μυθιστόρημα. Είχε βγει στις Εκδόσεις Λιβάνη. Είναι μία περίεργη ιστορία. Γράφω λίγο περίεργα και γι αυτό τόσα χρόνια προσπαθούσα να το αποφύγω. Βάζω και λίγο αστυνομικό δαιμόνιο μέσα και κάπως οι σχέσεις γίνονται περίεργες. Άμα το διαβάσεις θα καταλάβεις! “Όσα δεν είπαμε” είναι ο τίτλος του. Πάλι εδώ, βασίζεται στη φιλία μεταξύ δύο γυναικών, που έχουν μεγάλα μυστικά η μία απέναντι στην άλλη. Η αγάπη τους δηλαδή, δε στάθηκε ικανή να μοιραστούν τα μυστικά τους, παρά μόνο όταν έρχεται ο θάνατος.
Πως είδατε τα πράγματα την τελευταία περίοδο σε σχέση με τα πολιτικά; Ήσασταν μέρος αυτού του διχαστικού κλίματος;
Όχι δεν ήμουν. Εγώ αγαπώ τους φίλους μου ό,τι και να ψηφίζουν, αρκεί να μη μας κατηφορίσουν! (γέλια) Εντάξει, είναι λίγο περίεργα τα πράγματα. Οι κομματικές διαφορές θα έλεγα -γιατί πολιτική είναι τα πάντα γύρω μας- τουλάχιστον εμένα, δεν είναι ικανές να με χωρίσουν από ανθρώπους. Θεωρώ στενόμυαλους τους ανθρώπους που μπορεί να φέρονται έτσι. Και πραγματικά έγιναν διάφορα. Και στο facebook έβλεπα, γινόταν χαμός, διαγραφές, πράγματα, θαύματα, “γιατί οι άλλοι ψηφίζανε το ΣΥΡΙΖΑ”, “γιατί οι άλλοι ψηφίζανε τη ΝΔ”, τρελά πράγματα! Όχι, όχι… Νομίζω ότι αυτό είναι που μας κάνει να μη μεσουρανούμε σα χώρα και σα λαός, αυτό το διχαστικό κλίμα, που υπάρχει πάντα. Όταν ο διπλανός μας γίνει πιο πλούσιος, δε μας αρέσει, θέλουμε να του βγάλουμε το μάτι. Αν καταφέρουμε ποτέ να ξεπεράσουμε αυτό που μας τρώει σαν λαό, πιστεύω ότι ο παράδεισος του πλανήτη γη, όσο κι αν ακούγεται τρομακτικό αυτό, είναι η Ελλάδα! Εγώ έχω πάει παντού, έχω γυρίσει το μισό κόσμο, δεν έχω δει σαν τη χώρα μας. Σαν το κλίμα της, σαν τον ήλιο της, σαν τον ουρανό της, σαν τη θάλασσά της…
…και, ξέρεις τι άλλο με θυμώνει; Το “φταις!”, δε “φταίμε”. “Φταις”! Δεν βάζουμε ποτέ τον εαυτό μας μέσα. Δε λέμε “φταίω”. Όμως κι εσύ φταις κι εγώ φταίω και όλοι φταίμε…
Σαν τους ανθρώπους της;
Και σαν τους ανθρώπους της. Έχουμε πολύ καλά στοιχεία, είμαστε γρήγοροι, έχουμε χιούμορ, είμαστε ευαίσθητοι. Ένα βασικό ελάττωμα έχουμε, μπορεί να έχουμε κι άλλα, αλλά είναι τόσο μικρά σε σχέση με αυτό. Είναι αυτό, που λέει εκείνο το ανέκδοτο “πάρ’ το, το μουλάρι”. Αυτό το ανέκδοτο το φρικτό, ας πούμε. Είναι η κακή μας πλευρά, η οποία, δε μας αφήνει να πάμε παρακάτω. Και, ξέρεις τι άλλο με θυμώνει; Το “φταις!”, δε “φταίμε”. “Φταις”! Δεν βάζουμε ποτέ τον εαυτό μας μέσα. Δε λέμε “φταίω”. Όμως κι εσύ φταις κι εγώ φταίω και όλοι φταίμε…
Βλέπετε κι εσείς στον εαυτό σας πράγματα που θα μπορούσατε να έχετε κάνει διαφορετικά;
Φυσικά! Και βέβαια… Εγώ δεν έκανα λάθη; Ή εγώ δεν αδιαφόρησα για κάποια πράγματα ακόμη κι αν τα έβλεπα; Φυσικά κι εγώ. Κρυβόμαστε πίσω από αυτό που λέμε ότι τα λάθη είναι ανθρώπινα και εντάξει. Δεν είναι όμως έτσι. Πρέπει να ωριμάσουμε σαν λαός. Θεωρώ ότι διατηρούμε την παιδική μας αθωότητα, κάτι το οποίο είναι πολύ ωραίο μεν, αλλά νομίζω ότι μας λείπει η ωριμότητα.
Είπατε πριν λίγο, αναφερόμενη στη φιλία και στην πολιτική, ότι για εσάς δεν αλλάζουν τα πράγματα σε μία φιλική σχέση, εκτός αν οι φίλοι με τις επιλογές τους “μας κατηφορίσουν”. Ποιο είναι το όριό σας δηλαδή;
Από τη δική μου πλευρά πάντα ισχύουν αυτά. Εντάξει τώρα, κάποια στιγμή ξέρεις ότι αν το καράβι πάει στα βράχια ολοταχώς, πρέπει κι εσύ να υψώσεις σημαία, να πεις “Ε! Ξέρα!”. Δε θα αποκόψω τον άλλον όμως. Γιατί δε ξέρω κάτω από ποιες συνθήκες μπορεί να πείστηκε να ψηφίσει. Μπορεί να παγώσω κάποιον, που ενώ βλέπει ότι ήδη έχει αγγίξει τη ξέρα το καράβι, εξακολουθεί να επιμένει. Δε ξέρω. Έχω φτάσει σε μία ηλικία που πιστεύω ότι ο καθένας ψηφίζει με βάση τα προσωπικά του συμφέροντα και όχι συνολικά. Αυτό που έλεγα και πριν.
Το βλέπετε και στον εαυτό σας αυτό;
Όχι. Δε θα το έκανα ποτέ. Ποτέ. Ούτε κι όταν μεσουρανούσα. Ούτε κι όταν έρχονταν μηνύματα ότι είμαι αγαπημένη τραγουδίστρια πολλών μεγάλων ηγετών της χώρας μας. Όχι, δεν εκμεταλλεύτηκα ποτέ κάτι τέτοιο.
Αυτό το βλέπατε σαν τιμή;
Ήταν τιμή, φυσικά! Θα σου λεγα ότι ήταν άνθρωποι που θαύμαζα παρά τις διαφορές μας. Θαύμαζα το κύρος τους.
Πολύς κόσμος αναρωτιέται τι κάνετε αυτήν την περίοδο που δε βρίσκεστε στο προσκήνιο. Έχετε κρατήσει κάποιες αποστάσεις…
Κοίτα… Δεν είμαι στο προσκήνιο για πάρα πολλούς λόγους. Ένας λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν πια δισκογραφικές εταιρείες. Δεύτερον, εδώ και είκοσι χρόνια, τα πράγματα για μένα μουσικά ήταν τραγικά. Δεν υπήρχε τίποτα που να αντέξει στο χρόνο.
Δηλαδή, συνθέτες όπως ο Κραουνάκης, ο Ξυδάκης και ο Ξαρχάκος, δεν παρήγαγαν έργο;
Φυσικά! Μιλάω για μετά από αυτούς, τα τελευταία χρόνια. Ούτε ο Ξυδάκης ήταν “πάνω στο άλογο”, ούτε ο Σταμάτης, ούτε ο Ξαρχάκος, ούτε κανείς από αυτούς, που μπορούν ακόμα να γράφουν και να κάνουν ωραία πράγματα στο ελληνικό τραγούδι.
…εδώ και είκοσι χρόνια περνάμε μία φάση μετριότητας. Απλά τώρα, ίσως λόγω κρίσης, πάνε τα πράγματα λίγο να ισιώσουν, να φύγει λίγο η στάχτη και να λάμψει ο χρυσός, που τσιμεντώθηκε από κάτω…
Άρα βλέπετε αυτά τα τελευταία χρόνια σαν μία φάση μετριότητας;
Ναι, για μένα εδώ και είκοσι χρόνια περνάμε μία φάση μετριότητας. Απλά τώρα, ίσως λόγω κρίσης, πάνε τα πράγματα λίγο να ισιώσουν, να φύγει λίγο η στάχτη και να λάμψει ο χρυσός, που τσιμεντώθηκε από κάτω. Αυτό θεωρώ εγώ. Δεν το λέω σε σχέση με μένα, αλλά γενικότερα. Σιώπησαν άνθρωποι, που δεν έπρεπε να σιωπήσουν και να συνταξιοδοτηθούν νωρίς νωρίς.
Αυτό δεν είναι όμως και ένα πιο προσωπικό θέμα του καθενός, το για πόσο δηλαδή πιστεύει ότι μπορεί να προσφέρει ακόμη;
Μα εγώ δεν πιστεύω ότι ήταν επιλογή τους. Η ίδια η εποχή μας πέταξε απ’ έξω! Και βάζω και μένα μέσα, αλλά και πολλούς συναδέλφους μου. Ήταν fake η εποχή. Είκοσι χρόνια lifestyle, μαγιό, μίνι, σιλικόνες, στήθη, ψέματα είναι; Αυτά δε βλέπαμε;
Υπήρχε βέβαια και τότε η άλλη πλευρά…
Η οποία άλλη πλευρά, τι έκανε; Αγκομαχούσε. Κι αγκομαχεί. Μην κάνουμε πως δε βλέπουμε και πως δεν ακούμε. Ούτε η τηλεόραση παρήγαγε έργο, ούτε το ραδιόφωνο. Κάποτε ήμασταν περήφανοι για το ραδιόφωνο. ‘Επαιζαν παραγωγοί πράγματα που τους άρεσαν. Έψαχναν το cd να δουν τι έχει μέσα, άκουγαν όλα τα τραγούδια. Πότε έγινε αυτό τα τελευταία είκοσι χρόνια; Αυτό είναι πολιτισμός και συνέχεια της τέχνης; Όχι βέβαια…
Δεν πιστεύετε ότι και σήμερα υπάρχουν ποιοτικοί παραγωγοί που μπορεί να βρίσκουν άλλους τρόπους μέσα από τα νέα μέσα και τα social media;
Φυσικά και πιστεύω ότι υπάρχουν. Αλλά τους κατάπιε το σύστημα. Τους κατάπιε, τους πέταξε! Τους είπε: “Ή θα συμφιλιωθείς με αυτό ή δεν έχει παρακάτω”! Είμαι πάρα πολύ “υπέρ” με αυτά τα νέα μέσα. Μ’ αρέσουν και ειδικά όταν ξέρεις να τα χειριστείς.
Είστε αρκετά δραστήρια στο facebook!
Ναι, είμαι υπέρ του Facebook! Εντάξει, στην αρχή μπορεί να υπάρχουν διάφορα. Όταν έχεις έναν τρόπο όμως, ξεκαθαρίζεις σε κάποιους ανθρώπους ότι εγώ είμαι εδώ για τους επαγγελματικούς λόγους…
Δηλαδή είχατε τις κατακτήσεις σας;
Ναι, εντάξει! Νομίζω οποιαδήποτε γυναίκα μπορεί να ανοίξει προφίλ στο facebook και να έχει τις κατακτήσεις της. Λογικό… Και ήταν από όλα τα μέρη του κόσμου, δεν έχω παράπονο! (γέλια) Αλλά με το χρόνο κατάλαβαν και ηρέμησαν τα πράγματα και ήταν μια χαρά. Θέλω να σου πω, ότι είμαι δραστήρια και δεν έχω ανάγκη πια τίποτα. Αν θα έρθουν να μου πάρουν συνέντευξη, αν θα έρθουν να με τραβήξουν φωτογραφίες. Αναρτώ μόνη μου πράγματα, επικοινωνώ με το κοινό μου, μαθαίνει τι κάνω. Μπορεί να μη μαθαίνουν όλοι, αλλά το κοινό που με ακολουθεί μαθαίνει τι κάνω, ακόμη και γύρω από την προσωπική μου ζωή, για το γιο μου, για τον άντρα μου, για τα ζώα μου, για το σπίτι μου. Έτσι λοιπόν, νομίζω, ότι το χρησιμοποιώ σωστά το facebook.
…αρνήθηκα πολλά πράγματα και πολλές προτάσεις. Θα μπορούσα να μην περνάω μίζερα στη ζωή μου, οικονομικά εννοώ, εάν είχα δεχτεί κάποια πράγματα. Δεν τα δέχτηκα. Αισθάνομαι πιο καλά έτσι. Και, ξέρεις τι; Το έχει εκτιμήσει το κοινό…
Υπάρχουν, επίσης, πολλοί παραγωγοί πιο νέοι, αλλά και μεγαλύτεροι, που έχουν εκπομπές μέσα από web radio και αγαπάνε αυτό που κάνουν…
Αυτό, αυτό είναι που έχει λείψει. Να σου πω ρε παιδί μου, κάποια στιγμή έβλεπες ότι δεν αποφασίζουν άνθρωποι που έχουν σχέση με την τέχνη για να γίνει μια δουλειά. Ούτε ο στιχουργός, ούτε ο μουσικός, ούτε ο τραγουδιστής… Αποφάσιζαν κάποιοι που δεν είχαν σχέση με αυτό, κάποιοι επιχειρηματίες…
Όταν ο στόχος δηλαδή δεν ήταν καθαρά καλλιτεχνικός, λέγατε όχι σε προτάσεις;
Δεν είναι ωραίο όταν γίνεται αυτό, δεν είναι τέχνη. Να σου πω κάτι; Εγώ αρνήθηκα πολλά πράγματα και πολλές προτάσεις. Θα μπορούσα να μην περνάω μίζερα στη ζωή μου, οικονομικά εννοώ, εάν είχα δεχτεί κάποια πράγματα. Δεν τα δέχτηκα. Αισθάνομαι πιο καλά έτσι. Και, ξέρεις τι; Το έχει εκτιμήσει το κοινό. Το κοινό που ξέρει, το έχει εκτιμήσει και μ’ αρέσει αυτό.
Άρα, δεν έχετε μετανιώσει…
Όχι, δεν έχω μετανιώσει, πίστεψέ με. Τα ίδια τραγούδια θα ξανάκανα, την ίδια πορεία θα θελα να ξαναέχω, τους ίδιους φίλους θα θελα να ξανακάνω, τις ίδιες συνεργασίες. Για τις επιλογές μου δεν έχω μετανιώσει. Εντάξει, έχω κάνει και λάθη. Μπορεί να έχω κάνει λάθος επιλογές σε κάποια live με κάποιους μετρημένους στα δάχτυλα συνεργάτες, που δεν κολλήσαμε. Δε μπορείς να κολλάς με όλους τους ανθρώπους, δε γίνεται να είσαι με όλους φίλη. Αλλά το ενενήντα τοις εκατό της δουλειάς μου, πιστεύω ότι πέτυχε, γιατί υπήρχε ωραία ατμόσφαιρα, ήμουν καλά με τους φίλους μου, με τους συνεργάτες μου και ήταν κι αυτοί καλά με εμένα.
Πως σας φαίνεται όταν νέοι λένε τα τραγούδια σας στις εμφανίσεις τους;
Αυτό μου αρέσει πολύ. Αυτό σημαίνει ότι τα τραγούδια άντεξαν στο χρόνο, είχαν αλήθεια…
…δε μπορώ αυτό το “και καλά” να κάνουμε τραγούδια κουλτούρας και διανόησης. Γιατί κι αυτοί συνέβαλαν, οι κάποιοι “κουλτουριάρηδες”, στο να πέσει το ελληνικό τραγούδι σε τοίχο!…
Βλέπετε κάτι ποιοτικό τα τελευταία χρόνια ή είστε πιο συγκρατημένη;
Βλέπω κάτι που πάει να παραγίνει ποιοτικό. Και δε μου αρέσει καθόλου. Δηλαδή, έχουν τύχει φορές, που έχω ανοίξει το ραδιόφωνο και λέω: “Ρε παιδιά, τι θέλει να πει ο ποιητής; Ας μου εξηγήσει κάποιος!”. Τι θέλει να πει ο ποιητής; Που το πάει; Παραείναι. Δε μπορώ αυτό το “και καλά” να κάνουμε τραγούδια κουλτούρας και διανόησης. Ούτε αυτό μπορώ, δεν το μπορώ καθόλου. Γιατί κι αυτοί συνέβαλαν, οι κάποιοι “κουλτουριάρηδες”, στο να πέσει το ελληνικό τραγούδι σε τοίχο!
Λίγο νωρίτερα, αναφέρατε και το γιο σας, φαίνεται να του έχετε μεγάλη αδυναμία. Μπήκε η οικογένεια προτεραιότητα σε σχέση με το τραγούδι;
Όχι, όχι… Ήταν ξεχωριστά θέματα. Κοίταξε… Κάποια στιγμή, όταν έχεις άποψη, το σύστημα σε πετάει, δε σε θέλει. Κι αρχίζει και διαρρέει ότι ο τάδε ή η τάδε “δεν πουλάει”, “μεγάλωσε”, “είναι γκρινιάρα”, “είναι αυτό”, “είναι εκείνο”. Και αρχίζει να σπέρνει, για να θερίσει μετά, κατάλαβες! Αντιστάθηκα. Έκανα τη δουλειά μου, έτσι όπως ήθελα εγώ. Επέλεξα τις μικρές μουσικές σκηνές, το κάνω χρόνια αυτό. Και ο κόσμος κρίνει. Γιατί το πόσο καλός είσαι και το πόσο αλήθεια είναι αυτό που κουβαλάς και λες, φαίνεται στο live, στις ζωντανές εμφανίσεις. Εκεί κρίνεται ο καλλιτέχνης. Σε ένα στούντιο μπορεί να ωραιοποιηθούν πολλά.
Αυτό που γίνεται και τώρα πολύ συχνά…
Ναι, βέβαια! Και πάντα γινόταν. Ωραιοποιούνται πράγματα. Βλέπεις ότι κάνουν έναν ζωντανό live δίσκο. Λέει, ας πούμε, “Ζωντανή Ηχογράφηση από το Πάρκο Κάντζα” και επειδή έχει λάθη, πάνε στο στούντιο και το διορθώνουν. Ε, δεν είναι ζωντανό τότε…
Μέχρι ένα σημείο, ίσως είναι λογικό να γίνουν κάποιες διορθώσεις.
Όχι, εγώ διαφωνώ.
Ακόμη και αν ακούγεται μία κυρία από το κοινό να λέει “Φέρε μου τη σακούλα”;
Ακόμη και τη “σακούλα”! Θέλω την αλήθεια της βραδιάς εκείνης, το live εκείνης της βραδιάς! Της δικής μου κακής βραδιάς. Αν είναι τόσο κακή η βραδιά, θα ξανακάνουμε ηχογράφηση. Αλλά να πάω στο στούντιο να διορθώσω, γιατί λίγο ξέφυγε, ας πούμε… Όχι. Είμαι περίεργη εγώ, άσε!
Τι σκέφτεστε αυτήν την περίοδο; Θα βγάλετε κάποια ολοκληρωμένη δουλειά προς τα έξω;
Ξέρεις πόσα κομμάτια έχω ηχογραφήσει; Και αυτό, το ότι βγήκε τώρα, το “Σε καταργώ”, το χρωστάω στην Τασούλα Θωμαΐδου. Εκείνη με πίεσε πάρα πολύ να το κάνω. Μου είπε: “Θέλω να κάνεις ένα καινούριο τραγούδι, με εμάς, τους φίλους σου, με εμένα, τον Σπύρο Πάζιο”, ανθρώπους δηλαδή που έχουμε κάνει πολλά τραγούδια και επιτυχίες.
Ψάχνετε τρόπους να βγουν αυτές οι δουλειές ψηφιακά ή δεν το θέλετε;
Θα το κάνω κάποια στιγμή. Περιμένω την κατάλληλη ευκαιρία. Τώρα έκανα ένα τραγούδι. Έχω πολλά καινούρια τραγούδια και ηχογραφημένα ήδη. Δόξα τω Θεώ, οι φίλοι μου με εμπιστεύονται ακόμα. Πιστεύουν ότι ακόμα τραγουδάω καλά!
——————
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…