Γράφει ο Θανάσης Παπαζαφειρόπουλος
«Γεια σας. Ήρθα για να σας δείξω ο ίδιος την Οδό Ονείρων. Δεν ξεχωρίζει. Είναι ένας δρόμος σαν όλους τους άλλους δρόμους της Αθήνας. Είναι ας πούμε – ο δρόμος που κατοικούμε. Μικρός, ασήμαντος, λυπημένος, τυραννικός, μα κι απέραντα ευγενικός. Έχει πολύ χώμα, πολλά παιδιά πολλές μητέρες και πολύ σιωπή. Κι όλα σκεπασμένα από έναν τρυφερό μα κι αβάστακτο ουρανό. Εδώ σ’ αυτόν τον δρόμο γεννιόνται και πεθαίνουν τα όνειρα τόσων παιδιών ίσαμε τη στιγμή που η αναπνοή τους θα ενωθεί με τ’ ανοιξιάτικο αεράκι του επιταφίου και θα χαθεί. Όμως την νύχτα δεν τους πιάνει ο ύπνος. Κι όταν δεν ονειρεύονται, τραγουδούν…»
Συμπληρώνονται σήμερα 22 χρόνια από τη μέρα εκείνη που έσβησε ένα πραγματικό “αστέρι” της νεότερης ελληνικής μουσικής. Το όνομά του βαρύ, η μισή ιστορία θα λέγαμε χονδρικά του ελληνικού εικοστού αιώνα από καλλιτεχνική άποψη.
Ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν το διαχρονικό και το κλασσικό μαζί, το λόγιο και το λαϊκό παντρεμένα. Ο άρχοντας των αντιθέσεων που κάποιος θα πίστευε πως δε μπορούν να συγκεραστούν στο πρόσωπο ενός μουσικού που προήλθε από μία αστική οικογένεια που τα είχε όλα. Η ζωή όμως με τις αναποδιές της, του αφάνισε τα δεδομένα και ο Μάνος κλήθηκε να κάνει κάθε λογής δουλειά για να ζήσει μετά τη γρήγορη απώλεια του πατέρα του και την οικονομική καταστροφή της οικογένειάς του.
Η μουσική ήταν πάντα το σαράκι του. Είχε την τύχη να μεταβεί νωρίς στην Αθήνα από την Ξάνθη και να έρθει σε επαφή με κορυφαίες προσωπικότητες των γραμμάτων και της τέχνης της εποχής του ’40. Μετά το πέρας των δύσκολων κατοχικών χρόνων, η πορεία του υπήρξε σταθερά ανοδική. Γνωριμία με το Μίκη Θεοδωράκη. Θέατρο Τέχνης και Κάρολος Κουν. Μουσική για θεατρικά έργα και ταινία. Συνθέσεις για μπαλέτο και αρχαία τραγωδία. Όλα τόσο φυσιολογικά και αρμονικά και ο Μάνος ένας μουσικός που υπηρετεί το κλασσικό. Λίγο αργότερα, θα ακολουθήσει η πολύ παραγωγική δεκαετία του ’60 με αποκορύφωμα το βραβείο Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού το 1961 για τα “Παιδιά του Πειραιά” στο “Ποτέ την Κυριακή”. Έπεται η μεγάλη αναγνώριση που θα ξεπεράσει τα ελληνικά σύνορα. Ο ίδιος όμως πάντα ταπεινός και αφοσιωμένος στο έργο του, δεν παρασύρθηκε από την εκτόξευση της φήμης του.
Τι ήταν όμως η μουσική γι’ αυτόν; Μόνο μπαλέτα, συμφωνικά έργα και όπερες; Κάθε άλλο! Όσο και αν κάποιες ελιτίστικες κοινωνικές δυνάμεις τον ήθελαν να ασπάζεται μόνο το ευρωπαϊκό στοιχείο και τη λόγια μουσική, εκείνος είχε άλλη άποψη. Επηρεασμένος από τη θρακική του καταγωγή, την επαφή του με εκπροσώπους του λαϊκού τραγουδιού και το ομολογημένο ενδιαφέρον του για το ρεμπέτικο “έκλεινε” συχνά το μάτι στο λαϊκό και την παράδοση. Πάντα όμως διατηρούσε τον αστικό του χαρακτήρα και δεν έκρυψε αυτό που πραγματικά ήταν για να γίνει αρεστός.
Έχει πει, χαρακτηριστικά: «…Και για να εξηγηθούμε, όταν λέω κάτι λαϊκό δεν το εννοώ και για τον Λαό. Κατά σύμπτωση, ο Λαός κάθε άλλο παρά λαϊκός είναι. Τα μπουζούκια, οι μπαγλαμάδες και οι ζουρνάδες, είναι η συνήθεια του. Εμένα μ’ ενδιαφέρουν εκείνες οι λίγες, οι μοναδικές του στιγμές που ζει, χωρίς καλά-καλά να καταλαβαίνει την αλήθεια του. Είναι οι στιγμές που είναι σκέτα άνθρωπος, χωρίς την βία του Χρόνου, χωρίς την αγωνία του Χώρου, χωρίς την φθορά της Τάξης του…».
Θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες για το Μάνο, αλλά δεν ωφελεί. Καλύτερα να τον ακούσουμε. Έχει πολλά να μας πει. Πάντα θα είναι ένα σχολείο. Όχι από αυτά που πηγαίναμε ως παιδιά αλλά από εκείνα που κρύβονται καλά μέσα στις μουσικές, στις παραδόσεις μας, σε αυτούς τους ανθρώπους που μας κάνουν περήφανους για την καταγωγή μας.
Λίγο πριν το θάνατό του, ο Μάνος Χατζιδάκις μιλά για το πνεύμα της Ελλάδας που αγάπησε και εξέφρασε με την μουσική του (απόσπασμα απ’ το ντοκυμαντέρ “Ο Μάνος Χατζιδάκις, η Ελλάδα, η Αθήνα” του Γιάννη Ιωάννου, ΕΡΤ 1992).
————-
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…