Γράφει ο Παύλος Ζέρβας
Η μουσική βιομηχανία, γεμάτη από λάμψη, δημιουργικότητα και πάθος, κρύβει επίσης σκοτεινές γωνιές γεμάτες απάτες, ψέματα και σκάνδαλα. Από ψεύτικες ταυτότητες μέχρι εκμετάλλευση καλλιτεχνών, οι περιπτώσεις αυτές αποκαλύπτουν μια διαφορετική πλευρά της μουσικής σκηνής.
1. Milli Vanilli: Η Απάτη της Χιλιετίας
Το ντουέτο Milli Vanilli, που γνώρισε τεράστια επιτυχία στα τέλη της δεκαετίας του ‘80, αποδείχθηκε ότι δεν τραγουδούσε ούτε μία νότα από τα τραγούδια του. Οι Fab Morvan και Rob Pilatus απλώς χόρευαν και συγχρονίζονταν με τα χείλη τους, ενώ οι πραγματικοί τραγουδιστές παρέμεναν άγνωστοι. Όταν το σκάνδαλο αποκαλύφθηκε, το Grammy που είχαν κερδίσει αφαιρέθηκε, προκαλώντας σοκ στη μουσική βιομηχανία.
2. Ο “Θάνατος” του Paul McCartney
Μια από τις πιο παράξενες θεωρίες συνωμοσίας στη μουσική αφορά τον Paul McCartney των Beatles. Σύμφωνα με τη φήμη, ο McCartney πέθανε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα το 1966 και αντικαταστάθηκε από σωσία. Η “απόδειξη” περιλάμβανε κρυφά μηνύματα σε τραγούδια και εξώφυλλα άλμπουμ. Παρόλο που η ιστορία είναι προφανώς ψευδής, έδειξε πώς οι φήμες μπορούν να φτάσουν σε παγκόσμια κλίμακα.
3. Η Υπόθεση Lou Pearlman
Ο Lou Pearlman, ο μάνατζερ πίσω από τις επιτυχίες των Backstreet Boys και *NSYNC, ήταν ταυτόχρονα ένας από τους μεγαλύτερους απατεώνες στην ιστορία της μουσικής. Εκμεταλλεύτηκε οικονομικά τους καλλιτέχνες του, κλέβοντας εκατομμύρια δολάρια μέσω “δημιουργικής λογιστικής”. Τελικά, καταδικάστηκε για οικονομική απάτη και πέθανε στη φυλακή το 2016.
4. Αντιγραφές…
Εντάξει, με αυτό το θέμα η αλήθεια είναι ότι γίνεται παντού …χαμός! Τραγούδια που μοιάζουν ή κανονικές αντιγραφές που έγιναν σκοπίμως;
Μια χαρακτηριστική περίπτωση που ακούστηκε ευρέως αλλά και σφραγίστηκε από απόφαση δικαστηρίου, αποτελεί το τραγούδι “Blurred Lines” του Robin Thicke και του Pharrell Williams που κατηγορήθηκαν ότι αντέγραψαν το “Got to Give It Up” του Marvin Gaye. Ένα δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάσισε ότι το τραγούδι παραβίασε τα πνευματικά δικαιώματα του Gaye, και οι δημιουργοί του “Blurred Lines” αναγκάστηκαν να πληρώσουν εκατομμύρια δολάρια στην οικογένεια του Gaye. Το περιστατικό αυτό προκάλεσε έντονες συζητήσεις για το πού τελειώνει η έμπνευση και αρχίζει η λογοκλοπή.
5. Η “Ψεύτικη” Lana Del Rey
Η Lana Del Rey παρουσιάστηκε ως ένα αυθεντικό indie φαινόμενο, όμως πολλοί την κατηγόρησαν ότι ήταν προϊόν της μουσικής βιομηχανίας. Με το πραγματικό της όνομα, Lizzy Grant, είχε ήδη κυκλοφορήσει άλμπουμ χωρίς επιτυχία, και η μεταμόρφωσή της σε Lana Del Rey φάνηκε στρατηγικά σχεδιασμένη από τη δισκογραφική της εταιρεία.
Η Lizzy Grant ήταν μια αποτυχημένη καλλιτέχνης που άλλαξε το όνομά της σε Lana Del Rey και αναδείχθηκε ως νέα σταρ. Ωστόσο, όταν αυτό έγινε γνωστό, η αντίδραση από τους θαυμαστές που ένιωσαν εξαπατημένοι ήταν άνευ προηγουμένου.
Κάποιοι κριτικοί άρχισαν να αναρωτιούνται αν η μεταμόρφωση από Grant σε Del Rey ήταν σχεδιασμένη εξ αρχής. Το καλλιτεχνικό της όνομα επιλέχθηκε από τους ανθρώπους που ανέλαβαν το marketing της. Αντί να είναι μια outsider που αγωνίζεται για αναγνώριση, η Del Rey είναι στην πραγματικότητα κόρη ενός εκατομμυριούχου πατέρα που χρηματοδότησε την καριέρα της!
Φυσικά υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Αν η Lana Del Rey ή Lizzy Grant, κατάφερε να ξεκινήσει από νέα βάση και να πετύχει, τελικά ποιο το πρόβλημα;
6. Αχ αυτά τα playback!
Πόσες φορές καλλιτέχνες έχουν εκτεθεί από …ατυχή playback? Ας δούμε μια περίπτωση που έγινε γνωστή παγκοσμίως, αν και τέτοια περιστατικά υπάρχουν πολλά και στη χώρα μας…
Το περιστατικό με την Ashlee Simpson στο Saturday Night Live του αμερικανικού τηλεοπτικού δικτύου NBC το 2004 παραμένει ένα από τα πιο αξέχαστα φιάσκα στην ιστορία της ζωντανής τηλεόρασης. Η Simpson, τότε 19 ετών, βρισκόταν στο απόγειο της δημοσιότητάς της χάρη στο πρώτο της άλμπουμ, Autobiography, και τη δημοφιλή της εκπομπή στο MTV.
Η βραδιά ξεκίνησε θετικά, με την ερμηνεία του τραγουδιού Pieces of Me, που ενθουσίασε το κοινό. Ωστόσο, όταν ανέβηκε στη σκηνή για δεύτερη φορά, για να τραγουδήσει το ομότιτλο τραγούδι του άλμπουμ της, όλα πήραν απρόσμενη τροπή. Αντί για ζωντανή ερμηνεία, από τα ηχεία ακούστηκε το playback από το προηγούμενο τραγούδι, αποκαλύπτοντας ότι η Simpson δεν τραγουδούσε ζωντανά! Η τραγουδίστρια αιφνιδιάστηκε. Αντί να συνεχίσει, έκανε έναν άβολο χορό επί σκηνής και αποχώρησε, ενώ η μπάντα της συνέχισε να παίζει ζωντανά. Το περιστατικό προκάλεσε άμεσα αντιδράσεις, με πολλούς να επικρίνουν τη χρήση playback και να θέτουν υπό αμφισβήτηση τις φωνητικές της ικανότητες.
Η Simpson, στην προσπάθειά της να εξηγήσει τι συνέβη, απέδωσε το λάθος στη μπάντα της, λέγοντας: «Άρχισαν να παίζουν το λάθος τραγούδι, και δεν ήξερα τι να κάνω, οπότε χόρεψα! Συγγνώμη!». Παρά την προσπάθειά της να διορθώσει την κατάσταση, το περιστατικό στιγμάτισε την καριέρα της.
Αυτή η στιγμή έδειξε πώς η ζωντανή τηλεόραση μπορεί να γίνει ανελέητη και ανέδειξε τους κινδύνους της εξάρτησης από την τεχνολογία. Το περιστατικό δεν ήταν μόνο ένα ατυχές συμβάν για την Ashlee Simpson, αλλά και μια υπενθύμιση του πόσο εύθραυστη μπορεί να είναι η δημόσια εικόνα σε έναν τόσο απαιτητικό χώρο όπως η μουσική βιομηχανία.
Η Ashlee Simpson, σε μεταγενέστερες δηλώσεις της, παραδέχθηκε ότι αισθάνθηκε απόλυτα ντροπιασμένη μετά το ατυχές περιστατικό στο Saturday Night Live. Αποκάλυψε ότι πάσχει από σοβαρή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, η οποία της είχε προκαλέσει απώλεια φωνής λίγες ώρες πριν την εμφάνιση. Παρά τη συμβουλή του γιατρού της να μην τραγουδήσει, ο πατέρας και μάνατζέρ της, Joe Simpson, επέμεινε να χρησιμοποιήσει playback για να μπορέσει να εμφανιστεί.
Η ίδια ανέφερε σε συνέντευξη της:
«Ήμουν τόσο αναστατωμένη, γιατί δεν το είχα ξανακάνει ποτέ πριν, όμως δεν μπορούσα καν να μιλήσω».
Επίσης επέρριψε ευθύνες στον ντράμερ της μπάντας, ο οποίος ενεργοποίησε λάθος κομμάτι για τη δεύτερη εμφάνιση. «Δεν ήξερα τι να κάνω. Απλά πάγωσα. Η μπάντα μου συνέχισε να παίζει το τραγούδι, όπως τους είχαν πει να κάνουν πάντα. Όλοι μας ήμασταν σε κατάσταση σοκ».
Παρά τις εξηγήσεις, το περιστατικό έμεινε στην ιστορία και επισκίασε τις ικανότητές της, αφήνοντας ανεξίτηλο στίγμα στην καριέρα της.
7. Οι ψεύτικες streaming αναπαραγωγές
Το 2018, η νορβηγική εφημερίδα Dagens Næringsliv αποκάλυψε ένα σκάνδαλο που αφορούσε την υπηρεσία streaming TIDAL. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, υπήρξε τεχνητή αύξηση των ακροάσεων σε δύο μεγάλα άλμπουμ του 2016, το Lemonade της Beyoncé και το The Life Of Pablo του Kanye West.
Στην εφημερία έλαβαν ένα “πακέτο” και έμειναν άναυδοι από το περιεχόμενό του. Ήταν ένας σκληρός δίσκος που περιείχε εσωτερικά δεδομένα από το Tidal. Δισεκατομμύρια γραμμές δεδομένων που περιλάμβαναν τίτλους τραγουδιών, ώρες streaming, IDs χρηστών και κωδικούς χωρών που καταγράφηκαν. Ουσιαστικά επρόκειτο για εκατοντάδες εκατομμύρια ψεύτικες αναπαραγωγές, στα δύο προαναφερόμενα albums! Οι δημοσιογράφοι αποκάλυψαν ότι, σύμφωνα με τα δεδομένα του σκληρού δίσκου, οι εγγεγραμμένοι χρήστες άκουγαν αυτά τα άλμπουμ εκατοντάδες φορές στη μέση της νύχτας!
Αυτές οι αναπαραγωγές φέρεται να οδήγησαν σε υπέρογκες πληρωμές πνευματικών δικαιωμάτων στους δύο καλλιτέχνες, ζημιώνοντας άλλους μουσικούς. Το TIDAL, μέσω του CEO του Richard Sanders, αρνήθηκε τις κατηγορίες, υποστηρίζοντας ότι ενδεχομένως τα δεδομένα της πλατφόρμας είχαν παραβιαστεί. Παράλληλα, η εταιρεία ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε εσωτερική έρευνα από ανεξάρτητη εταιρεία κυβερνοασφάλειας, χωρίς όμως να δημοσιοποιηθούν τα αποτελέσματα.
Η εφημερίδα κατέθεσε μια εγκληματολογική έκθεση από το Νορβηγικό Πανεπιστήμιο Επιστημών και Τεχνολογίας (NTNU) στο Τρόντχαϊμ για να τεκμηριώσει την υποψία. Η έκθεση, που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2018, ήταν αδιαμφισβήτητη και κατέληξε στο εξής συμπέρασμα: “Μέσω προηγμένης στατιστικής ανάλυσης έχουμε καθορίσει ότι υπήρξε στην πραγματικότητα χειραγώγηση των δεδομένων σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές. Η χειραγώγηση φαίνεται να στοχεύει σε ένα πολύ συγκεκριμένο σύνολο track IDs, που σχετίζονται με δύο διαφορετικά άλμπουμ. Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί η ακριβής αιτία και ο τρόπος χειραγώγησης, αλλά είναι πιθανό να χρησιμοποιήθηκαν πολλές μέθοδοι. Η χειραγώγηση φαίνεται να έγινε πιο εξελιγμένη κατά την περίοδο για την οποία έχουμε δεδομένα.” Αν και οι επιστήμονες δεν μπόρεσαν να αποκλείσουν μια εξωτερική επίθεση στο σύστημα του Tidal, θεώρησαν αυτήν την πιθανότητα απίθανη.
Στα δικαστήρια το Tidal δικαιώθηκε, καθώς δεν υπήρχαν επαρκή ενοχοποιητικά στοιχεία. Ωστόσο το περιστατικό ανέδειξε σημαντικά ζητήματα σχετικά με τη διαφάνεια στις υπηρεσίες streaming και τη δίκαιη κατανομή των εσόδων από πνευματικά δικαιώματα.
8. AI εναντίον AI!
Η Spotify θεωρείται πρωτοπόρος στη χρήση τεχνητής νοημοσύνης (AI) για να βελτιώσει την εμπειρία των χρηστών και να αυξήσει την απήχησή της ως υπηρεσία streaming. Ωστόσο, έχει δεχτεί επικρίσεις για φερόμενη χρήση της AI με τρόπο που εγείρει ηθικά και νομικά ζητήματα. Συγκεκριμένα, κατηγορήθηκε ότι δημιουργεί ψεύτικους καλλιτέχνες, προκειμένου να μειώσει το κόστος πληρωμής δικαιωμάτων και να διατηρήσει περισσότερα έσοδα εντός της πλατφόρμας.
Αυτό το είδος πρακτικής δεν είναι μεμονωμένο. Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την παραποίηση μουσικών streams αποτελεί πρόβλημα που απασχολεί όλο και περισσότερο τη βιομηχανία. Μια χαρακτηριστική περίπτωση είναι η υπόθεση της Tidal στη Νορβηγία, που είδαμε προηγουμένως, όπου οι αρχές διερεύνησαν κατηγορίες για παραποίηση αριθμών streams, κάτι που ενδεχομένως οδήγησε σε άδικη κατανομή δικαιωμάτων προς όφελος συγκεκριμένων καλλιτεχνών. Παρόλο που η υπόθεση έκλεισε, άφησε ανοιχτά ερωτήματα για τη χρήση και τις δυνατότητες της AI στον τομέα του streaming.
Η πρόκληση δεν περιορίζεται μόνο στη δημιουργία ψεύτικων streams, αλλά επεκτείνεται στις λεγόμενες “streaming farms,” όπου bots αναπαράγουν διαρκώς τραγούδια για να φουσκώσουν τους αριθμούς ακροάσεων. Εδώ, η τεχνητή νοημοσύνη βρίσκεται στο επίκεντρο μιας μάχης, καθώς χρησιμοποιείται τόσο από εκείνους που επιχειρούν να εξαπατήσουν τις πλατφόρμες όσο και από τις ίδιες τις εταιρείες για την ανάπτυξη εργαλείων που ανιχνεύουν και αποτρέπουν τέτοιες πρακτικές.
Τον Ιούλιο του 2017, το Music Business Worldwide, ένα έγκριτο portal της μουσικής βιομηχανίας, εντόπισε 50 προφίλ “καλλιτεχνών” στη Spotify, που, παρά την ενδελεχή έρευνα, δεν αποδείχτηκε ότι ανήκουν σε πραγματικούς ανθρώπους. Οι συγκεκριμένοι “καλλιτέχνες” κατάφεραν να συγκεντρώσουν 2,85 δισεκατομμύρια streams σε διάστημα δύο ετών, αποφέροντας περίπου 11,4 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε έσοδα!
Αυτοί οι “καλλιτέχνες” φέρεται να έχουν δημιουργηθεί από την ίδια την πλατφόρμα ή από τρίτα μέρη για να προσφέρουν φθηνό περιεχόμενο, μειώνοντας το κόστος δικαιωμάτων. Επίσης, οι παράνομες πρακτικές δεν αφορούν μόνο τις εταιρείες. Μικρότεροι δημιουργοί ή ανεξάρτητοι καλλιτέχνες συχνά καταφεύγουν σε υπηρεσίες που υπόσχονται να αυξήσουν τις ακροάσεις τους μέσω streaming farms, ενισχύοντας τεχνητά την προβολή τους.
Τα κομμάτια μουσικής που δημιουργούνται με AI μπορούν να ανέβουν σε υπηρεσίες streaming μέσω ψηφιακών διανομέων και στη συνέχεια να αναπαραχθούν εκατομμύρια φορές από “farms” streaming, προκειμένου να αποσπάσουν πληρωμές δικαιωμάτων από τις υπηρεσίες streaming. Ιδιαίτερα, η δυνατότητα δημιουργίας κλώνων φωνής σούπερ σταρ με εργαλεία AI ενθαρρύνει αυτή τη μορφή απάτης στα streaming. Μια μελέτη από το Γαλλικό Κέντρο Εθνικής Μουσικής (Centre National de la Musique) εκτιμούσε ότι μέχρι το 2021, οι πλαστές ροές αντιπροσώπευαν μεταξύ του 1 και του 3 τοις εκατό του συνολικού όγκου streaming μόνο στη Γαλλία. Η γαλλική υπηρεσία streaming Deezer υπολόγισε επίσης ότι περίπου το 7% όλων των streams στην πλατφόρμα της ήταν πλαστά το 2022. Βασιζόμενο σε αυτά τα στοιχεία, το περιοδικό Billboard εκτίμησε τη ζημιά που προκλήθηκε από τα πλαστά μουσικά κομμάτια παγκοσμίως το 2022 σε πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια!
Η τεχνητή νοημοσύνη λειτουργεί σαν δίκοπο μαχαίρι. Από τη μία, προσφέρει εξαιρετικά εργαλεία για τη δημιουργία προσωποποιημένων εμπειριών ακρόασης και τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των πλατφορμών. Από την άλλη, καθιστά ευκολότερη την παραποίηση δεδομένων, αυξάνοντας την ανάγκη για εξελιγμένα συστήματα ανίχνευσης απάτης.
Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι η διαφάνεια στις πρακτικές των εταιρειών και η συνεργασία με τους καλλιτέχνες είναι κρίσιμες για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στη μουσική βιομηχανία. Επίσης, προτείνεται η χρήση blockchain (η τεχνική που χρησιμοποιείται για την πιστοποίηση των κρυπτονομισμάτων) για την παρακολούθηση των streams, κάτι που θα μπορούσε να περιορίσει τις απάτες.
Η ιστορία της Spotify και της Tidal είναι μόνο η αρχή. Καθώς η τεχνολογία συνεχίζει να εξελίσσεται, οι προκλήσεις αλλά και οι ευκαιρίες για τη μουσική βιομηχανία φαίνεται ότι θα είναι τεράστιες.
Όλες αυτές οι ιστορίες δεν είναι μόνο αποκαλυπτικές, αλλά και διδακτικές. Αποδεικνύουν ότι η λάμψη της μουσικής βιομηχανίας μπορεί να κρύβει σκοτεινά μυστικά. Ωστόσο, φανερώνουν και τη δύναμη της μουσικής να ξεπερνά τα σκάνδαλα και να αγγίζει την ψυχή μας, ακόμα κι όταν τα παρασκήνια της μας απογοητεύουν.
