Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης
Τηλεοπτικές στιγμές που μας έκαναν να γελάσουμε, να κλάψουμε, να μελαγχολήσουμε, να ταυτιστούμε με τους ήρωες και να πάσχουμε μαζί τους. Πόσα συναισθήματα δε γέννησαν σε όλους μας αξέχαστα σίριαλ της μικρής οθόνης. «Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα», άφησαν το σημάδι τους στο μυαλό και στην καρδιά μας και τα θυμόμαστε με νοσταλγία μέσα σ’ αυτό το άθλιο τηλεοπτικό τοπίο του σήμερα…
Αυτή η στήλη λοιπόν, κάθε 15 ημέρες θα σας παρουσιάζει κι από μία σειρά που έγραψε τη δική της ξεχωριστή ιστορία στην ασπρόμαυρη ή στην έγχρωμη τηλεόραση στα πρώτα 20 χρόνια πορείας της. Φιλοδοξία της, να σας θυμίσει μοναδικές κι ανεπανάληπτες στιγμές που δε θα σβήσουν ποτέ ο χρόνος και η μνήμη!
———————————————–
Πολλές φορές σε τούτη δω τη στήλη, έχουμε αναφέρει ότι ο Γρηγόριος Ξενόπουλος είναι ο πιο «τηλεοπτικός» συγγραφέας στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης. Κι αυτό γιατί συνολικά δέκα μυθιστορήματά του διασκευάστηκαν και παρουσιάστηκαν στη μικρή οθόνη από το 1975 ως το 1983, τα περισσότερα από αυτά με μεγάλη επιτυχία και πολύ υψηλή τηλεθέαση.
Λίγες ημέρες πριν τις «κομβικές» εκλογές του 1981, ξεκίνησε η πρώτη έγχρωμη παρουσίαση έργου του αξέχαστου λογοτέχνη. Ήτανε Παρασκευή 9 Οκτωβρίου 1981, όταν στις 20:30 η ΥΕΝΕΔ μετέδωσε το πρώτο επεισόδιο της προτελευταίας σειράς που άρχισε πριν την «αλλαγή» (ακολούθησε στις 14 του μήνα η «Κρουσταλλένια», που ήτανε και η τελευταία…). Ήταν «Ο κόσμος κι ο Κοσμάς», με πρωταγωνιστές τον Κώστα Ρηγόπουλο και τη Γωγώ Αντζολετάκη, που είχε διάρκεια 27 ωριαίων επεισοδίων, με το τελευταίο εξ αυτών να μεταδίδεται στις 9 Απριλίου 1982.
Αμέσως μετά την προβολή του καθενός απ’ αυτά, οι γνωστοί και μη εξαιρετέοι “φωστήρες” το έσβηναν με συνοπτικές διαδικασίες για να μη ξοδεύονται χρήματα σε μπομπίνες, με αποτέλεσμα σήμερα να μην υπάρχει ούτε ένα δευτερόλεπτο της σειράς στο αρχείο της ΕΡΤ. Πριν περίπου τρία χρόνια, ξεκίνησε μια προσπάθεια συλλογής των επεισοδίων από εκείνους που τότε είχανε βίντεο και τα γράφανε σε κασέτες -κυρίως κάποιοι συντελεστές της. Πληροφορήθηκα ότι είχανε συγκεντρωθεί σχεδόν όλα (έλειπαν ακόμα ένα-δύο), με σκοπό να δοθούν στην ΕΡΤ για μετάδοση. Ωστόσο, με το κλείσιμο του οργανισμού τον Ιούνιο του 2013, το σχέδιο έμεινε μετέωρο και ουδείς γνωρίζει αν και πότε θα προχωρήσει…
Εκτός του πρώτου «έγχρωμου» Ξενόπουλου, πρέπει να πούμε ότι ήταν η έβδομη και τελευταία τηλεοπτική μεταφορά έργου του που σκηνοθέτησε ο Ερρίκος Ανδρέου, διασκεύασε η Σούλα Πιερράκου και την παραγωγή είχε ο Θάνος Κάνιστρας…
Η υπόθεση
Όπως σχεδόν όλα τα μυθιστορήματα του συγγραφέα, έτσι κι αυτό διαδραματίζεται στη Ζάκυνθο. Κεντρικός ήρωας είναι ο Μαρής Αλιμπράντες (Κώστας Ρηγόπουλος), ένας μεσόκοπος και ξεπεσμένος αριστοκράτης, που ζει σχεδόν φτωχός και φέροντας μόνο τους τίτλους του ένδοξου παρελθόντος της οικογένειάς του. Ωστόσο, οι γνωστοί και φίλοι του τον φωνάζουν «Κοσμά», εξαιτίας της συνήθειάς του να επικαλείται την παροιμία «Ό,τι ο κόσμος, έτσι κι ο Κοσμάς».
Ζώντας σε μια κλειστή κοινωνία όπως η ζακυνθινή, είναι δέσμιος της αντίληψης «τι θα πει ο κόσμος» και κάνει τα πάντα σύμφωνα με τις δικές του αντιλήψεις, χωρίς ο ίδιος να έχει τη δύναμη να πράξει αυτό που θέλει εκείνος. Κάθε πράξη του, πρέπει προηγουμένως να περάσει από την κρίση των ανθρώπων που βρίσκονται κοντά του και σύμφωνα με τα δικά τους παραδεδεγμένα.
Αυτή η στάση ζωής του θα τον οδηγήσει ακόμα και στο γάμο. Όταν κάποιο απόγευμα θα συναντήσει στο μπαλκόνι της τη Φιορούλα (Γωγώ Αντζολετάκη), την πιο όμορφη κοπέλα του νησιού και με διάφορα κουτσομπολιά να τη συνοδεύουν, θα μαγευτεί και θα υποκύψει στα ερωτικά παιχνίδια της. Εκείνη θα του πει ψέματα ότι ήταν ο πρώτος άνδρας της κι έτσι, ο Μαρής θ’ αναγκαστεί να την παντρευτεί από καθήκον, αφού βεβαίως ακούσει και τη γνώμη του κόσμου. Αφού την «εξέθεσε», πρέπει να τη στεφανωθεί…
Η κοπέλα προέρχεται από μια φτωχή οικογένεια και είναι κόρη της Εγγλέζαινας της μαμής (Μαρία Μαρτίκα), αλλά θεωρεί ότι ο γάμος της με τον ξακουστό Αλιμπράντε θα της ανοίξει τις πόρτες όλων των αριστοκρατικών σπιτιών της Ζακύνθου. Φευ, τα όνειρά της δε γίνονται πραγματικότητα κι από ένα σημείο και μετά, ζει απομονωμένη μέσα στο αρχοντικό του άντρα της, με συντροφιά τις δυο υπηρέτριες, τη γριά Μαριέττα (Νίνα Παπαζαφειροπούλου) και τη νεαρή Κούλα (Μαίρη Ιγγλέση).
Μαθημένη αλλιώς, δε μπορεί ν’ αντέξει για πολύ αυτή την πληκτική ζωή κι αποφασίζει να επιστρέψει στην παλιά της. Πηγαίνει συχνά στο πατρικό σπίτι της, όπου συναντά πρώην εραστές της και περνά καλά, αρχικώς χωρίς ο Μαρής να καταλάβει το παραμικρό. Αλλά κι όταν αντιλαμβάνεται κάτι από τα λόγια του κόσμου, δε φανερώνει οργή ή θυμό, παρά τα θεωρεί συκοφαντίες.
Κάποια μέρα, επιστρέφει νωρίτερα στο αρχοντικό και πιάνει «επ’ αυτοφώρω» τη γυναίκα του με τον Ξενόφο (Πάρις Κατσίβελος), γιο του παπά και γραμματέα στη νομαρχία (πάντως, σε δημοσιεύματα περιοδικών της εποχής, αναφέρεται ως δάσκαλος του πιάνου). Αντί να γίνει έξαλλος και να τη διώξει, προσπαθεί να «κουκουλώσει» τα πράγματα γιατί αν ο κόσμος ακούσει το παραμικρό, μετά θα πρέπει να τη χωρίσει και δε θέλει κάτι τέτοιο, γιατί την αγαπά.
Μέχρι ενός σημείου το πετυχαίνει, καθώς εξακολουθεί να την έχει στο σπίτι του, αλλά και να διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με τον εραστή της. Όμως, κάποια στιγμή τα κουτσομπολιά αρχίζουν να οργιάζουν, καθώς ο Ξενόφος πηγαίνει καθημερινά στο αρχοντικό. Έτσι λοιπόν, ο «Κοσμάς» αφού συμβουλεύεται τη γνώμη των κοντινών φίλων του, αποφασίζει να χωρίσει τη Φιορούλα και για να γίνει πιο πειστικός στον κόσμο, δίνει μια «παράσταση» στην είσοδο του σπιτιού του, προπηλακίζοντας τον Ξενόφο και διώχνοντας τη γυναίκα του.
Ωστόσο, δεν έχει πάψει να την αγαπά και της ζητά να εξακολουθήσουν να έχουνε σχέσεις στα κρυφά, ακόμα κι όταν βγει το διαζύγιο. Εκείνη αρνείται, μαζεύει τα πράγματά της κι επιστρέφει στο πατρικό της, όπου συνεχίζει να «βλέπει» τους φίλους της. Ο Μαρής μένει μόνος με τις δύο υπηρέτριες, αρχίζοντας όμως να βλέπει με διαφορετικό μάτι την Κούλα, με την οποία τελικώς συνάπτει σχέσεις.
Ο καιρός περνά και ο «Κοσμάς» δε μπορεί να ξεχάσει τη Φιορούλα. Προσπαθεί λοιπόν να την προσεγγίσει ξανά, βάζοντας μεσάζοντα το Νικόλα (Χρήστος Μωραΐτης), που έχει ταβέρνα κάτω από το σπίτι της αγαπημένης του. Στην αρχή απογοητεύεται, καθώς η πρώην γυναίκα του αποκλείει κάθε πιθανότητα επανασύνδεσης. Ωστόσο, στην πορεία εκείνη το ξανασκέφτεται και αποφασίζει να του δώσει μια δεύτερη ευκαιρία, σκεπτόμενη ότι θα μπορεί και πάλι να κάνει τη ζωή της όπως θέλει.
Επειδή όμως υπάρχει πάντα ο «κόσμος», ο Μαρής της ζητά να φύγουνε για την Αθήνα κι έτσι ν’ αποφύγουνε τα κουτσομπολιά και τις κριτικές. Η Φιορούλα δέχεται κι αφού ανανεώνουνε τους όρκους τους κι εκείνος πουλά τα πάντα στο νησί, εγκαθίστανται στην πρωτεύουσα. Ο Αλιμπράντες στρέφεται στο εμπόριο κι ανοίγει ένα μαγαζί, όπου πουλά σαπούνια και καθαριστικά από τη Ζάκυνθο και γίνεται ένας επιτυχημένος καταστηματάρχης.
Ωστόσο, η γυναίκα του εξακολουθεί να σκανδαλίζει τους άντρες και να ζητά τη συντροφιά τους. Περισσότερο, την έχει γοητεύσει ο δικαστικός Αντώνης Κροντηράς (Νίκος Γαλανός), τον οποίο γνώρισε στο πλοίο (τρένο στο βιβλίο) που πήγαινε στην Αθήνα την ίδια και το σύζυγό της. Δεν αργεί να συνάψει σχέσεις μαζί του, τις οποίες γρήγορα αντιλαμβάνεται ο «Κοσμάς», αλλά για ακόμη μια φορά κρατά παθητική στάση. Άλλωστε, με τον ερχομό του στην πρωτεύουσα απαλλάχτηκε πια από το φόβο και τον υπολογισμό του «τι θα πει ο κόσμος».
Όμως, ο Κροντηράς ερωτεύεται τη Φιορούλα και φτάνει στο σημείο να της ζητήσει να χωρίσει τον άνδρα της και να φύγει μαζί του, για να την παντρευτεί. Εκείνη αμφιταλαντεύεται και δε μπορεί ν’ αποφασίσει. Τη λύση θα δώσει ο Νιόνιος Βαρδαρούχας, γραμματικός του Μαρή στο μαγαζί, ο οποίος ενημερώνει το αφεντικό του για το σχέδιο των δύο εραστών. Τότε, εκείνος τρέχει στο σπίτι του και ζητά από τη γυναίκα του να διαλέξει. Τελικώς, αυτή επιλέγει να μείνει στο πλάι του, αφού τη διαβεβαιώνει ότι θα συνεχίσει να κάνει ό,τι θέλει στη ζωή της…
Έτσι, το ζευγάρι για πρώτη φορά ζει ήρεμο κι ευτυχισμένο. Η Φιορούλα παύει πια να συναντά άλλους άντρες, ο Μαρής εξακολουθεί να είναι επιτυχημένος έμπορος και κάποια στιγμή, αποφασίζει να επιστρέψει στη Ζάκυνθο μαζί με τη σύζυγό του. Πλέον, είναι ένα αξιοσέβαστο πρόσωπο στο νησί κι όχι ο «Κοσμάς», που όλοι περιγελούσαν. Μάλιστα, μαθαίνει ότι έχει κι ένα παιδί από την Κούλα, το οποίο παίρνει κοντά του και το μεγαλώνει με τη Φιορούλα…
Το καστ
Και μόνον η παρουσία του Κώστα Ρηγόπουλου στον πρωταγωνιστικό ρόλο της σειράς, είναι αρκετή. Ο σπουδαίος κι αξέχαστος ηθοποιός, βάζει τη δική του σφραγίδα στην ερμηνεία του Μαρή Αλιμπράντε, παίζοντας Ξενόπουλο για πρώτη (και τελευταία) φορά στην τηλεόραση. Τότε, είχε να εμφανιστεί έξι χρόνια σε σίριαλ της μικρής οθόνης μετά τη μεγάλη επιτυχία του «Βίβα Κατερίνα» της διετίας 1973-75 και γενικώς, ήτανε πάντα πολύ προσεκτικός στις τηλεοπτικές επιλογές του.
Η Γωγώ Αντζολετάκη ήταν η ιδανική ενσάρκωση της Φιορούλας, μιας ελεύθερης (από κάθε άποψη…) γυναίκας σύμφωνα με το συγγραφέα και άψογη στο ρόλο της, όπως και ο εξαίρετος Νίκος Γαλανός ως Αντώνης Κροντηράς. Επίσης, συμμετείχαν οι Βασίλης Παπανίκας (Τζωρτζάκης Βαρζός, φίλος και κουμπάρος του Μαρή), Γιάννης Σμυρναίος (Παυλής, όνομα που δεν υπάρχει στο βιβλίο), Τάσος Κωστής, Κώστας Ντάγκας, Δημήτρης Κολοβός, Σπύρος Κασίμης κ.α.
Σχόλιο
Άραγε, τι μπορεί να γραφτεί ως σχόλιο για μια σειρά που πλέον δεν υπάρχει στο αρχείο της ΕΡΤ; «Ο κόσμος κι ο Κοσμάς» είναι από τις πρώτες τηλεοπτικές (κι έγχρωμες) αναμνήσεις μου και μου έχει μείνει έντονα το χαϊδευτικό «Μαράκης» που χρησιμοποιούσε η «Φιορούλα» κάποιες φορές για ν’ απευθυνθεί στον άνδρα της, καθώς και η ζακυνθινή προφορά ορισμένων εκ των πρωταγωνιστών, όπως του Πάρη Κατσίβελου. Μάλιστα, για πολλά χρόνια όταν έβλεπα το Ρηγόπουλο στην τηλεόραση, τον αποκαλούσα «Μαράκη»…
Σίγουρα επρόκειτο για μιαν αξιοπρεπέστατη τηλεοπτική μεταφορά του ξενοπουλικού έργου, αν κρίνουμε απ’ όσους εργάστηκαν πίσω από τις κάμερες και φυσικά τους ηθοποιούς που κλήθηκαν να δώσουνε ζωή στους ήρωες του μεγάλου λογοτέχνη μας. Ευχή μας, κάποτε να μπορέσουμε να την ξαναδούμε, εφόσον καρποφορήσει η προσπάθεια που ξεκίνησε πριν λίγα χρόνια να συγκεντρωθούνε τα επεισόδια και να μεταδοθούν από την ΕΡΤ…
Σημείωση: Οι φωτογραφίες προέρχονται από τεύχη του περιοδικού “Ραδιοτηλεόραση”, που υπάρχουν στο αρχείο του συντάκτη της στήλης.
———–
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…