Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα: “Προδομένος λαός – Μαντώ Μαυρογένους”

Τηλεοπτικές στιγμές που μας έκαναν να γελάσουμε, να κλάψουμε, να μελαγχολήσουμε, να ταυτιστούμε με τους ήρωες και να πάσχουμε μαζί τους. Πόσα συναισθήματα δε γέννησαν σε όλους μας αξέχαστα σίριαλ της μικρής οθόνης. «Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα», άφησαν το σημάδι τους στο μυαλό και στην καρδιά μας και τα θυμόμαστε με νοσταλγία μέσα σ’ αυτό το άθλιο τηλεοπτικό τοπίο του σήμερα…

Αυτή η στήλη λοιπόν, κάθε 15 ημέρες θα σας παρουσιάζει κι από μία σειρά που έγραψε τη δική της ξεχωριστή ιστορία στην ασπρόμαυρη ή στην έγχρωμη τηλεόραση στα πρώτα 20 χρόνια πορείας της. Φιλοδοξία της, να σας θυμίσει μοναδικές κι ανεπανάληπτες στιγμές που δε θα σβήσουν ποτέ ο χρόνος και η μνήμη!

———————————————–

Τα κατορθώματα των ηρώων κατά την Επανάσταση του 1821, αρκετές φορές στάθηκαν πηγή έμπνευση κάποιων εκπροσώπων της τέχνης, αλλά και του πνεύματος. Γράφτηκαν πολλά βιβλία γι’ αυτή τη λαμπρή περίοδο της χώρας μας, ενώ με την έλευση του κινηματογράφου, ορισμένοι σκηνοθέτες επιχείρησαν να παρουσιάσουν στη μεγάλη οθόνη ένα μέρος από τα επιτεύγματα των προγόνων μας τη συγκεκριμένη περίοδο. Σε μια γρήγορη αναζήτηση, θα βρείτε δεκάδες τίτλους ελληνικών ταινιών που έχουν ως θέμα τους το ’21 κι εκείνους που θυσίασαν τα πάντα για να είμαστε εμείς ελεύθεροι…

Όταν μπήκε στη ζωή μας η τηλεόραση, η θεματολογία της εγχώριας ιστορίας εντοπίστηκε στα χρόνια της Κατοχής. Ωστόσο, στη δεκαετία του ’70 γίνανε κάποιες προσπάθειες για «αναβίωση» του ’21 με τη μορφή σίριαλ, που θα λέγαμε ότι ουσιαστικά ήτανε δύο. «Οι πατέρες της λευτεριάς» το 1973 στο ΕΙΡΤ και «Ο μεγάλος ξεσηκωμός» το 1977 στην ΥΕΝΕΔ, οι οποίες όμως δεν είχαν ιδιαίτερη ανταπόκριση στο κοινό…

Και φτάνουμε στο 1983, όταν ο σκηνοθέτης Σταμάτης Χονδρογιάννης αποφασίζει να γυρίσει σε τηλεοπτική σειρά το μυθιστόρημα του Γεωργίου Ρούσσου «Προδομένος λαός», προσθέτοντας στον τίτλο και το όνομα της κεντρικής ηρωίδας του: «Μαντώ Μαυρογένους»…

Έτσι, την Τετάρτη 8 Ιουνίου 1983 στις 19:40 μεταδίδεται από την ΕΡΤ-1 το πρώτο επεισόδιο του σίριαλ «Προδομένος λαός-Μαντώ Μαυρογένους», το οποίο ολοκληρώθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου και σε 12 επεισόδια, αντί των 24 που αρχικώς είχε ανακοινωθεί.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, σε πρώτη φάση επρόκειτο για υπερπαραγωγή, η οποία εξελίχθηκε σε…απλή παραγωγή και μάλιστα με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος, καθώς το κάθε επεισόδιο στοίχισε 1.400.000 δραχμές. Επιπλέον, η παραγωγός εταιρεία “Δυάς” επέστρεψε 450.000 δραχμές στο κανάλι, το οποίο μάλιστα κράτησε και τα σκηνικά και τα κοστούμια, που ως τότε επέστρεφαν στα χέρια των παραγωγών…

Τον ομώνυμο ρόλο ερμήνευσε η Κάτια Δανδουλάκη, επιστρέφοντας στη μικρή οθόνη έπειτα από απουσία δύο ετών, έχοντας πλάι της μια πλειάδα εκλεκτών πρωταγωνιστών. Ωστόσο, η σειρά δεν είχε την αναμενόμενη τηλεθέαση, κυρίως λόγω του ότι ξεκίνησε μέσα στο καλοκαίρι κι εκείνα τα χρόνια, ο πολύς κόσμος δεν είχε τη δυνατότητα μεταφοράς της τηλεοπτικής συσκευής του στο εξοχικό σπίτι όπου παραθέριζε…

Σημειωτέον ότι χρειάστηκε να περάσουν 32 ολόκληρα χρόνια μέχρι το σίριαλ να μεταδοθεί ξανά. Αυτό έγινε το Μάρτιο του 2015, από την τότε ΝΕΡΙΤ…

Η υπόθεση

Η ιστορία ξεκινά από την Τεργέστη του 1815, όπου υπάρχει μια πολύ έντονη ελληνική παροικία, λόγω της άρνησής της να ζήσει υπό το ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που δυναστεύει την πατρίδα. Η συντριβή του Ναπολέοντα στο Βατερλό ενθουσιάζει τους Έλληνες πατριώτες, οι οποίοι πιστεύουν ότι θ’ αποτελέσει το ερέθισμα και για τον ξεσηκωμό του Γένους, υπό την προστασία του Τσάρου πασών των Ρωσιών…

Δυστυχώς όμως, οι Μεγάλες Δυνάμεις έχουν άλλα σχέδια. Επιθυμούν να διατηρήσουν τις άριστες σχέσεις τους με το Σουλτάνο και φυσικά, δε θέλουν ούτε ν’ ακούν για επαναστάσεις και οτιδήποτε μπορεί να ταράξει την ισορροπία στην Ευρώπη. Πρώτος απ’ όλους, ο λαομίσητος Μέτερνιχ (Χρήστος Πάρλας), ο οποίος με διάφορες μηχανορραφίες και παρασκηνιακές ενέργειες καταφέρνει να πετυχαίνει τους σκοπούς του, κυρίως με την ίδρυση της Ιεράς Συμμαχίας…

Στο μεταξύ, ο πόθος για τον ξεσηκωμό και τη λευτεριά της Ελλάδας δε σβήνει. Έτσι, κάποιοι φλογεροί πατριώτες προχωρούν στη δημιουργία της Φιλικής Εταιρείας. Είναι ο Νικόλαος Σκουφάς (Τίμος Περλέγκας), ο Εμμανουήλ Ξάνθος (Σωτήρης Τσόγκας) και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ (Περικλής Μουστάκης). Με σκληρές προσπάθειες, κατορθώνουν να ορκίσουνε χιλιάδες μέλη και να εξασφαλίσουνε χρήματα για το εγχείρημα που οραματίζονται.

Ουσιαστικά λοιπόν, στη σειρά παρακολουθούμε τις ενέργειες των Φιλικών να συγκεντρώσουν όσο γίνεται περισσότερους πατριώτες (Έλληνες κι ομογενείς) και λεφτά για τον αγώνα τους, αλλά και μέσω των ορκισμένων μελών τους να πείσουν τους ραγιάδες ότι ήρθε η ώρα να σηκωθούν και να ελευθερώσουν την πατρίδα από τον τουρκικό ζυγό.

Παράλληλα όμως, παρακολουθούμε και την πορεία της Μαντούς Μαυρογένους (Κάτια Δανδουλάκη), μιας αρχοντοπούλας που απαρνιέται όλες τις χαρές της ζωής για ν’ αφοσιωθεί στον αγώνα για τη λευτεριά, χαρίζοντας όλη την περιουσία της σε τούτο το σκοπό. Κι όλα τούτα, παρά τις αντιδράσεις από το οικογενειακό περιβάλλον της, αλλά και το κοινωνικό, που θέλει τη γυναίκα ικανή μόνο για τις δουλειές του σπιτιού και για να μεγαλώνει παιδιά…

Συγχρόνως, παίρνουμε μιαν ιδέα για τα σκοτεινά παρασκήνια της διεθνούς διπλωματίας, για το ρόλο που έπαιξαν οι ξένες δυνάμεις στο ελληνικό ζήτημα, αλλά και για τις αιώνιες διαμάχες μεταξύ των συμπατριωτών μας για την αρχηγία και τη διατήρηση των προνομίων και της περιουσίας τους. Αν μη τι άλλο, διαχρονική τούτη η κατάρα και υπεύθυνη για πολλά δεινά του έθνους μας…

Η σειρά ολοκληρώνεται με την απόφαση όλων των προεστών του Μοριά και της Ρούμελης για την έναρξη της Επανάστασης, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη λευτεριά της πατρίδας μας, ασχέτως αν χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια ώστε ν’ αποκτήσει την πλήρη ανεξαρτησία της…

Το καστ

Όπως αναφέραμε και στην αρχή, σπουδαίοι πρωταγωνιστές κλήθηκαν να ενσαρκώσουν τους ανθρώπους που πρωταγωνίστησαν στην προετοιμασία της ελληνικής επανάστασης του ’21, αλλά κι εκείνους που στάθηκαν πολέμιοί της. Η Κάτια Δανδουλάκη είναι πάρα πολύ καλή στο ρόλο της κεντρικής ηρωίδας, αποφεύγοντας τις υποκριτικές υπερβολές που είδαμε σε κατοπινές τηλεοπτικές εμφανίσεις της…

Είναι κρίμα που η παρουσία του Σταύρου Ξενίδη περιορίστηκε σε μόνο τρία επεισόδια. Υποδύθηκε τον άρχοντα Νικόλα Μαυρογένη, πατέρα της Μαντούς, ο οποίος έτρεφε μεγάλη αγάπη για την πατρίδα και ποθούσε να τη δει ελεύθερη, αλλά πέθανε πολύ νωρίς. Ο αξέχαστος πρωταγωνιστής ήταν εξαιρετικός κι έδωσε ένα διαφορετικό τόνο στη σειρά…

Ωστόσο, είχαμε κι άλλα σημαντικά ονόματα στη διανομή των ρόλων: Γιάννης Βόγλης (Κολοκοτρώνης), Πάνος Χατζηκουτσέλης (Καποδίστριας), Νίκος Γαλανός (Δ. Υψηλάντης), Ντόρα Βολανάκη (Ζαχαράτη Μαυρογένους, μητέρα της Μαντούς), Χρήστος Πάρλας (Μέτερνιχ), Γιώργος Κοτανίδης (Αλ. Υψηλάντης), Γιώργος Χριστοδούλου (Λόρδος Μπάιρον), Καίτη Λαμπροπούλου (Σουλτανίτσα, υπηρέτρια στην οικογένεια Μαυρογένη), Αλίκη Καμινέλη (Ρωξάντρα Στούρτζα, μεγάλος έρωτας του Καποδίστρια), Γιούλα Γαβαλά (βαρόνη Πιλιακόφ, ερωμένη και «πιόνι» του Μέτερνιχ). Όλοι τους απέδωσαν εξαιρετικά τους ρόλους που τους ανατέθηκαν, όπως και οι τρεις «Φιλικοί» (Περλέγκας, Τσόγκας, Μουστάκης) που αναφέραμε παραπάνω.

Επίσης, συμμετείχαν και οι Χάρης Εμμανουήλ (βαρόνος Σίνα), Σπύρος Ολύμπιος (Βαρβάκης), Βασίλης Παπανίκας (Νέσελροντ, ο πανούργος «συνυπουργός» του Καποδίστρια), Μάκης Πανώριος (Φον Γκεντς), Βασίλης Κεχαγιάς (Κάνιγκ), Χρήστος Λεττονός (Μαξίμ Ρεϊμπό), Γιώργος Αρμαδώρος (Κατακουζηνός), Θόδωρος Συριώτης (Πλαπούτας), Παναγιώτης Μποτίνης (Νικηταράς), Λάμπρος Κοτσίρης (Ζωσιμάς), Δημήτρης Βυζάντιος (Σέκερης), Φάνης Κάσσιος (Ριζάρης), Γιώργος Γραμματικός (Λόντος), Ευάγγελος Πρωτοπαπάς (Ζαΐμης), Γιώργος Παλιός (Αναγνωσταράς).

Ακόμα, οι Αλέξης Σταυράκης (Παπαφλέσσας), Γιώργος Σταμάτης (Σανταρόζα), Δημήτρης Τσούτσης (Παλαιών Πατρών Γερμανός), Πάνος Κατέρης (Γαλάτης), Γιώργος Χαδίνης (Καμαρινός), Μαρία Σκούντζου (Μπουμπουλίνα), Θόδωρος Δημήτριεφ (Περραιβός), Μπάμπης Σαρηγιαννίδης (Ανδρούτσος), Ζανίνο (Λαγουρός, προεστός της Μυκόνου), Γ. Ροζάκης (Νενέκος), Μιχάλης Τσαλδάρης (Αναγνωστόπουλος), Ηλίας Κακλαμάνης (Μπλάκαρης) κ.α.

Σχόλιο

Είναι γεγονός ότι οποιαδήποτε απόπειρα μεταφοράς στο πανί ή στην οθόνη ενός κομματιού της ελληνικής ιστορίας, έχει οδηγήσει τους κριτικούς στο να βγάλουν τα «μαχαίρια» και να τη σχολιάσουν αρνητικά. Η «Μαντώ Μαυρογένους» δε θα μπορούσε ν’ αποτελέσει εξαίρεση, όπως μπορείτε να δείτε στο απόσπασμα που παρατίθεται παρακάτω. Τα σχόλια ήταν εξαιρετικά αιχμηρά, φτάνοντας στο σημείο ακόμα και να χαρακτηρίσουν τη σειρά «σχολική γιορτή»…

Η αλήθεια είναι ότι με τα όσα έχουμε δει στις τρεις και πλέον δεκαετίες που μεσολάβησαν από τότε, η συγκεκριμένη προσπάθεια είναι τουλάχιστον αξιοπρεπής. Ναι μεν έχει κάποιες υπερβολές στο σενάριο και φράσεις που δε γνωρίζω κατά πόσο χρησιμοποιούνταν τον 19^ο αιώνα, αλλά σίγουρα δεν πρόκειται για «σχολική γιορτή», ούτε για προχειροδουλειά. Άλλωστε, οι κριτικοί δεν είχανε δει τα χειρότερα που ακολούθησαν στη δύσμοιρη ελληνική τηλεόραση και ειδικά εκείνη την εποχή, ούτε καν τα φαντάζονταν…

Οπωσδήποτε υπάρχουν ορισμένες ατέλειες και αδυναμίες (ειδικά εκείνες οι χορογραφίες στο πρώτο επεισόδιο…), αλλά μόνο και μόνο η παρουσία σημαντικότατων πρωταγωνιστών προσθέτει πάρα πολλά θετικά στοιχεία στο όλο εγχείρημα κι ανεβάζει το επίπεδό του. Κι επιπλέον, παρουσιάζεται ένα μέρος από τις πιο ιστορικές σελίδες του έθνους μας, σε μια περίοδο που ακόμα κι όταν οι κριτικές ήτανε «μαύρες» και πικρόχολες, η εγχώρια μικρή οθόνη παρήγαγε πολιτισμό και φρόντιζε για την παιδεία των τηλεθεατών. Για το σήμερα, καλύτερα να μη μιλήσουμε…

Το μουσικό θέμα των τίτλων ήτανε του Χρήστου Λαμπριανίδη και τραγουδά η Νένα Βενετσάνου…

———–

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…