aspromavra_egxrwma_logo_500

Γράφει ο Τάσος Κριτσιώλης 

Τηλεοπτικές στιγμές που μας έκαναν να γελάσουμε, να κλάψουμε, να μελαγχολήσουμε, να ταυτιστούμε με τους ήρωες και να πάσχουμε μαζί τους. Πόσα συναισθήματα δε γέννησαν σε όλους μας αξέχαστα σίριαλ της μικρής οθόνης. «Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα», άφησαν το σημάδι τους στο μυαλό και στην καρδιά μας και τα θυμόμαστε με νοσταλγία μέσα σ’ αυτό το άθλιο τηλεοπτικό τοπίο του σήμερα…

Αυτή η στήλη λοιπόν, κάθε 15 ημέρες θα σας παρουσιάζει κι από μία σειρά που έγραψε τη δική της ξεχωριστή ιστορία στην ασπρόμαυρη ή στην έγχρωμη τηλεόραση στα πρώτα 20 χρόνια πορείας της. Φιλοδοξία της, να σας θυμίσει μοναδικές κι ανεπανάληπτες στιγμές που δε θα σβήσουν ποτέ ο χρόνος και η μνήμη!

———————————————————–

Το επιτυχημένο «πρώτο ραντεβού» της ελληνικής τηλεόρασης με την κλασική λογοτεχνία μας («Οι έμποροι των εθνών» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη το 1973), απέδειξε ότι υπήρχε πρόσφορο έδαφος για ανάλογη συνέχεια. Ήταν μια εποχή που η μικρή οθόνη δεν ενδιαφερόταν μόνο για το εμπορικό κομμάτι, αλλά κυρίως για να μορφώσει το λαό και να τον φέρει σε επαφή με τα αριστουργήματα των λογοτεχνών της πατρίδας μας…

Έτσι, το «πείραμα» συνεχίστηκε πάλι με τον Παπαδιαμάντη και τη «Γυφτοπούλα» του το Νοέμβριο του 1974 και με τον Άγγελο Τερζάκη και τη «Μενεξεδένια πολιτεία» του στις αρχές του 1975. Όμως, τον πρώτο μήνα του καλοκαιριού εκείνης της χρονιάς, έμελλε να «εμφανιστεί» ο συγγραφέας που τα επόμενα χρόνια θα κέρδιζε επαξίως το «βραβείο» του πιο «τηλεοπτικού». Ήταν ο Γρηγόριος Ξενόπουλος

Ακριβώς πριν σαράντα χρόνια, σαν σήμερα, την Τετάρτη 11 Ιουνίου 1975 στις 21:30, ξεκίνησε στο τότε ΕΙΡΤ η πρώτη μεταφορά έργου του σπουδαίου Ζακυνθινού λογοτέχνη στη μικρή οθόνη. Ήταν η «Τερέζα Βάρμα-Δακόστα», σε διασκευή Βαγγέλη Γκούφα και σκηνοθεσία Κώστα Κουτσομύτη, με πρωταγωνιστές την Ελένη Ερήμου και τον Κώστα Αρζόγλου. Ξεκίνησε μόλις έξι μέρες μετά την πρεμιέρα του θρυλικού Καζαντζακικού αριστουργήματος «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται»…

Η «Τερέζα» είχε διάρκεια 26 ημίωρων επεισοδίων και ολοκληρώθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 1975, μόλις τρεις ημέρες πριν το ΕΙΡΤ μετονομαστεί σε ΕΡΤ. Ήτανε μια παραγωγή του ζεύγους Αγγελόπουλου (της «Έψιλον TV»), τα σκηνικά του Μαριδάκη, ενώ τα κοστούμια επιμελήθηκε η Ιωάννα Παπαντωνίου. Δυστυχώς, θα χρειαστεί να σημειώσουμε για πολλοστή φορά ότι η σειρά δεν υπάρχει στο αρχείο της ΕΡΤ, παρά μόνο το πρώτο επεισόδιο (μάλλον κατά λάθος θα σώθηκε κι αυτό…).

Το «νόστιμο» είναι ότι σβήστηκε ακριβώς δέκα χρόνια μετά την πρώτη και μοναδική προβολή της (προφανώς για να «εορταστεί» η εν λόγω «επέτειος»…), χωρίς να παιχθεί σε επανάληψη. Αν είχε συμβεί τούτο, πιθανώς κάποιοι ιδιώτες να είχαν σώσει κάτι από αυτή, καθώς γύρω στο 1979-80 άρχισαν δειλά-δειλά να εμφανίζονται τα πρώτα οικιακά βίντεο…

aspromavra_egxrwma_tereza_2015_06_006

Ωστόσο, εμείς θα την παρουσιάσουμε σε σας, θέλοντας με αυτό τον τρόπο να τιμήσουμε το 40ό έτος που συμπληρώνεται σήμερα από την προβολή του πρώτου επεισοδίου της. Παράλληλα, είναι κι ένας φόρος τιμής στη μνήμη του σπουδαίου Γρηγορίου Ξενόπουλου, καθώς ήταν το πρώτο από τα συνολικά δέκα έργα του που διασκευάστηκαν και προβλήθηκαν στη μικρή οθόνη. Τα περισσότερα δε, με πολύ μεγάλη επιτυχία…

Φανταστείτε λοιπόν μια τηλεόραση που τη Δευτέρα θα είχε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (“Γυφτοπούλα”), την Τρίτη Άγγελο Τερζάκη (“Μενεξεδένια πολιτεία”), την Τετάρτη Γρηγόριο Ξενόπουλο (“Τερέζα Βάρμα-Δακόστα”) και την Πέμπτη Νίκο Καζαντζάκη (“Ο Χριστός ξανασταυρώνεται”). Κι όμως, αυτή ήταν η ελληνική τηλεοπτική πραγματικότητα του 1975, πριν σαράντα χρόνια!

Η υπόθεση

Βρισκόμαστε στη Ζάκυνθο του 1885. Ο Στέφανος Αγγελικόπουλος (Κώστας Αρζόγλου) επιστρέφει στο νησί του, έπειτα από τετραετείς σπουδές νομικής στην Ιταλία. Συναντά τον παλιό γείτονά του και ξεπεσμένο κόντε Φεντερίκο Βάρμα (Νίκος Βασταρδής), με τον οποίο σιγά-σιγά γίνονται φίλοι και τον επισκέπτεται πολύ συχνά στο αρχοντικό του, που πάντως βρίσκεται σε άθλια κατάσταση…

Ο κόντες θα τον γνωρίσει στην κόρη του Μαρίνα (Κάκια Παναγιώτου), η οποία είναι παντρεμένη με το δικηγόρο Πίπη Δακόστα (Δημήτρης Ζακυνθινός) κι έχουν μια κόρη, την πανέμορφη Τερέζα (Ελένη Ερήμου). Ο Στέφανος θα θαμπωθεί από την ομορφιά της κοπέλας και θ’ αρχίσει να κάνει παρέα μαζί της.

Ωστόσο, οι σχέσεις τους θα είναι κυριολεκτικά σαν του σκύλου και της γάτας. Εκείνος, έρχεται από το εξωτερικό γεμάτος με σοσιαλιστικές ιδέες για μια δίκαιη κοινωνία, ίση κατανομή του πλούτου και με τη γνώμη ότι ο απλός λαός δεν έχει να ζηλέψει το παραμικρό από την αριστοκρατία.

Στον αντίποδα, οι αντιλήψεις της Τερέζας είναι απόλυτες: Η ανώτερη κοινωνική τάξη δεν πρόκειται ποτέ να υποσκελιστεί από τη λαϊκή, διότι έτσι είναι φτιαγμένη η κοινωνία. Άλλοι να είναι πλούσιοι και άλλοι φτωχοί. Μάλιστα, μιλάει με πολύ περιφρονητικά λόγια για τα κατώτερα στρώματα, φερόμενη ως ξιπασμένη αρχόντισσα. Άλλωστε, ζει πλούσια στο σπίτι του πατέρα της κι έχει μάθει ν’ αντιμετωπίζει τους «από κάτω» με πλήρη αδιαφορία και απαξίωση…

Έτσι λοιπόν, οι δύο νέοι θα διαφωνούν και θα καυγαδίζουν συνεχώς, όμως αυτό θα τους φέρνει όλο και πιο κοντά. Ο Στέφανος δε θ’ αργήσει να ερωτευτεί την Τερέζα, ωστόσο εκείνη του ξεκαθαρίζει ευθύς εξαρχής ότι τον βλέπει μόνον ως φίλο, περιφρονώντας τον ουσιαστικά για την «ταπεινή» καταγωγή του…

aspromavra_egxrwma_tereza_2015_06_002

Πάντως, οι γονείς της αλλά και ο κόντες «καλοβλέπουν» ως γαμπρό τον εκκολαπτόμενο δικηγόρο και τον βεβαιώνουν ότι αργά ή γρήγορα θα παντρευτεί τη «Δακοστοπούλα». Αυτή όμως εξακολουθεί να επιμένει στην αρχική στάση της, προκαλώντας παράλληλα παντοιοτρόπως τον Στέφανο, ο οποίος με τον καιρό γίνεται υποχείριό της και δε μπορεί να της αρνηθεί το παραμικρό.

Ωστόσο, η αποκάλυψη της ερωτικής σχέσης του Δακόστα με την υπηρέτρια του σπιτιού Άννα (Θάλεια Παπάζογλου), ανατρέπει τα πάντα. Η Μαρίνα και η Τερέζα φεύγουν από κει κι εγκαθίστανται στο αρχοντικό του κόντε, το οποίο είναι σχεδόν εγκαταλελειμμένο και γεμάτο παλιά αντικείμενα.

Κάπου εκεί, αρχίζει η «μετάλλαξη» της νεαρής Δακόστα. Από «φιλελεύθερο πνεύμα», μετατρέπεται αργά αλλά σταθερά σε μια γυναίκα μεσαιωνικής νοοτροπίας, διαβάζοντας βιβλία για βασανιστήρια και μάγια, δείχνοντας ενθουσιασμό για όλα τα παμπάλαια πράγματα που υπάρχουν στο αρχοντικό και βάζοντας στη φαντασία της ένα σωρό ακραία κι επικίνδυνα πράγματα. Προσαρμόζεται πλήρως στη μεσαιωνική ατμόσφαιρα του «παλάτσο» και το μυαλό της αρχίζει να γίνεται διαστροφικό…

Σε πρώτη φάση, ο Στέφανος δε δείχνει ν’ ανησυχεί. Όταν όμως εκείνη θα του δείξει μια κρυφή κρύπτη στο κέντρο ενός δωματίου, η οποία λειτουργεί με μοχλό, θ’ αρχίσει να τη φοβάται. Και λίγο καιρό αργότερα θα επαληθευτεί, όταν κάποια μέρα εξαφανίζεται μυστηριωδώς ο πρώτος εραστής της Τερέζας, ο Κυριάκος (Αντώνης Αντύπας), το πανέμορφο «μπαρμπερόπουλο» που εργάζεται στο κουρείο του Κονοσέτα (Νίκος Σκυλοδήμος, ένας ηθοποιός με πρόωρο και τραγικό τέλος, καθώς αυτοκτόνησε το 1986, ανήμερα των γενεθλίων του…).

Ο Στέφανος είναι ο μόνος που γνωρίζει για τη μεταξύ τους σχέση και την αναγκάζει να του ομολογήσει όλη την αλήθεια: Μια νύχτα, τον παρέσυρε επίτηδες στο συγκεκριμένο δωμάτιο κι επωφελούμενη από το σκοτάδι, τον έριξε στο υπόγειο βάζοντας σε κίνηση το μοχλό της κρύπτης, με σκοπό να τον σκοτώσει.

Μετά την αποκάλυψη, οι δυο τους τρέχουν στο υπόγειο και βρίσκουν ζωντανό τον Κυριάκο, ο οποίος δεν έχει καταλάβει τι συνέβη. Έπειτα από αυτό το σκηνικό, ο Στέφανος «σκοτώνει» μέσα του οποιαδήποτε αγάπη είχε για τη νεαρή κοπέλα και αρκείται στο να είναι απλώς ο εραστής της.

Όμως, όταν γλιτώνει παρά τρίχα το θάνατο από τα χέρια της (προλαβαίνει ν’ αρπάξει το στιλέτο με το οποίο είναι έτοιμη να τον σφάξει), αποφασίζει να φύγει από τη Ζάκυνθο και να πάει στην Αθήνα, φοβούμενος για τη ζωή του. Εκεί, τον περιμένει μια μεγάλη καριέρα στη δικηγορία αλλά και στην πολιτική, με την οποία αργότερα επιλέγει ν’ ασχοληθεί…

Στο τέλος του έργου, ο Ξενόπουλος μας μεταφέρει περίπου 15 χρόνια μετά από όλα αυτά. Η Τερέζα είναι πλέον παντρεμένη με τον Τζωρτζέτο -Τζωρτζάκη τον αναφέρει ο Ξενόπουλος στο βιβλίο- Σίρμα (Κώστας Διπλάρος), ένα πλούσιο αλλά άσχημο άνδρα. Ο δε Στέφανος, φαίνεται ότι έχει ξεχάσει κι εκείνη και όσα πέρασε μαζί της. Όταν μαθαίνει ότι η «Δακοστοπούλα» βρίσκεται στην Αθήνα και θέλει να τον δει, αρνείται να τη συναντήσει, καθώς ξυπνά μέσα του η ανάμνηση του στιλέτου που παραλίγο να τον σκοτώσει κι έτσι, δε ξαναβρίσκονται ποτέ…

aspromavra_egxrwma_tereza_2015_06_003 aspromavra_egxrwma_tereza_2015_06_004

Το καστ – η διασκευή

Όπως ήδη αναφέραμε, η σειρά δεν υπάρχει στο αρχείο της ΕΡΤ και συνεπώς, είναι αδύνατη η οποιαδήποτε κριτική όσον αφορά τις ερμηνείες των πρωταγωνιστών, τη σκηνοθεσία της κλπ. Ωστόσο, από τις περιλήψεις των επεισοδίων που δημοσιεύονταν κάθε βδομάδα στο θρυλικό περιοδικό «Ραδιοτηλεόραση», μπορούμε να βγάλουμε κάποιο συμπέρασμα αναφορικά με τη διασκευή του Βαγγέλη Γκούφα, το οποίο θα παρουσιάσουμε παρακάτω…

Ας σταθούμε λίγο στο καστ που υποδύθηκε τους ήρωες της «Τερέζας». Εκτός απ’ όσους ονοματίσαμε σε προηγούμενη παράγραφο, έπαιζαν ακόμη οι Όλγα Πολίτου (Βογορίνα, αδελφή του Κυριάκου), Γιάννης Κοντούλης (Τζουάνες, υπηρέτης του κόντε Βάρμα), Γιώργος Μπάρτης (κόντε Σίρμας, πατέρας του Τζωρτζέτου ή Τζωρτζάκη), Χρήστος Γεωργόπουλος (τοκογλύφος Γραμπούσης), Καίτη Καρατζά (Μαριορή, κόρη του Γραμπούση), Χρήστος Ζορμπάς (Σπυράγγελος), Φραντζέσκα Αλεξάνδρου (μητέρα του Στέφανου) και Κώστας Δαρλάσης (αστυνόμος).

aspromavra_egxrwma_tereza_2015_06_001

Εκτός της Βογορίνας και του Τζουάνε, κανένα από τα υπόλοιπα ονόματα των ρόλων που μόλις αναφέραμε δε συναντάται στο βιβλίο. Ήταν επινοημένα από τον Γκούφα, προκειμένου να μεγαλώσει την ιστορία και να τη φέρει στα μέτρα των 26 επεισοδίων. Εκτός αυτού και για τον ίδιο λόγο, ο εξαίρετος συγγραφέας-διασκευαστής προσπάθησε να δώσει έκταση σε κάποια περιστατικά που περιγράφει ο Ξενόπουλος στο μυθιστόρημά του.

Για παράδειγμα, μεγαλώνει το διάστημα της εξαφάνισης του «μπαρμπερόπουλου» Κυριάκου, εμπλέκοντας την αστυνομία που ψάχνει να τον βρει, αλλά και κάποια από τα υπόλοιπα πρόσωπα του έργου. Λόγου χάρη, εμφανίζεται η αδελφή του η Βογορίνα να ζητά τη βοήθεια του κόντε Βάρμα επί του θέματος, η οποία δεν έχει την παραμικρή συμμετοχή στο βιβλίο, παρά μόνον ως όνομα.

Επίσης, ο Γκούφας βάζει την Τερέζα να σκαρώνει ένα σχέδιο αλληλοεξόντωσης των δύο εραστών της, δηλαδή του Κυριάκου και του Στέφανου, κάτι που επίσης δεν υπάρχει στο μυθιστόρημα. Το ίδιο ισχύει και όσον αφορά την «απαγωγή» της Μαριορής, κόρης του τοκογλύφου Γραμπούση από τον Τζωρτζέτο και τον Κυριάκο. Όπως ήδη είπαμε, τοκογλύφος και κόρη δεν αναφέρονται πουθενά στο βιβλίο…

Να πούμε και λίγα λόγια για το τραγούδι τίτλων της σειράς. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, η φωνή της Ελένης Βιτάλη ακούγεται να ερμηνεύει το «Καράβι-καραβάκι» των Αργύρη Κουνάδη και Βαγγέλη Γκούφα, στα πρώτα βήματα της μετέπειτα μεγάλης καριέρας της. Δύσκολα αναγνωρίζεται, αλλά η ερμηνεία της είναι τόσο όμορφη και τρυφερή, που αμέσως κερδίζει την προσοχή του ακροατή.

Εξάλλου, να επισημάνουμε ότι ο Κώστας Αρζόγλου, εκτός από το ρόλο του στη σειρά, ήταν και ο αφηγητής της, καθώς ο Ξενόπουλος έγραψε το έργο σε πρώτο πρόσωπο, με υποτιθέμενο αφηγητή τον Στέφανο…

Σχόλιο 

Η «Τερέζα Βάρμα-Δακόστα» διαφέρει αρκετά από τα υπόλοιπα έργα του Ξενόπουλου. Δεν είναι μόνο ένα καθαρά αισθηματικό μυθιστόρημα, όπως τα περισσότερα του σπουδαίου Ζακυνθινού λογοτέχνη. Έχει και μία πολιτική χροιά, καθώς παρουσιάζει δύο συγκρουόμενους κόσμους: Εκείνον του Στέφανου, που προέρχεται από τον απλό λαό κι έχει σοσιαλιστικές ιδέες και τον αντίστοιχο της Τερέζας, που εκπροσωπεί την αριστοκρατία της εποχής, χωρίς να μπορεί ν’ αντιληφθεί την αργή αλλά σταθερή πτώση της.

Επιπλέον, περιέχει πολλά στοιχεία θρίλερ-μυστηρίου, από τη στιγμή που η Τερέζα μετακομίζει στο αρχοντικό του παππού της και μπολιάζεται με τη μεσαιωνική όψη, αλλά και τα ανάλογα αντικείμενα που υπάρχουν σ’ αυτό. Οι παραλίγο δολοφονίες του Κυριάκου και του Στέφανου, συνηγορούν προς αυτή την κατεύθυνση. Γενικότερα, είναι ένα άκρως ενδιαφέρον μυθιστόρημα, που κρατά τον αναγνώστη σ’ εγρήγορση από την αρχή ως το τέλος…

Μπορεί η μεταφορά του στην τηλεόραση να μην είχε την επιτυχία των επόμενων αντίστοιχων έργων του Ξενόπουλου («Αναδυομένη», «Μυστικοί αρραβώνες» κ.α.). Ωστόσο, σήμερα συμπληρώνονται 40 χρόνια από τότε που η ελληνική μικρή οθόνη πρόβαλλε για πρώτη φορά μυθιστόρημα του Ζακυνθινού συγγραφέα, οπότε πιστεύουμε ότι άξιζε να το παρουσιάσουμε σε τούτη δω τη στήλη…

aspromavra_egxrwma_tereza_2015_06_005

————

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here