Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα: “Το μυθιστόρημα των τεσσάρων”

Τηλεοπτικές στιγμές που μας έκαναν να γελάσουμε, να κλάψουμε, να μελαγχολήσουμε, να ταυτιστούμε με τους ήρωες και να πάσχουμε μαζί τους. Πόσα συναισθήματα δε γέννησαν σε όλους μας αξέχαστα σίριαλ της μικρής οθόνης. «Ασπρόμαυρα κι έγχρωμα», άφησαν το σημάδι τους στο μυαλό και στην καρδιά μας και τα θυμόμαστε με νοσταλγία μέσα σ’ αυτό το άθλιο τηλεοπτικό τοπίο του σήμερα…

Αυτή η στήλη λοιπόν, από φέτος κάθε εβδομάδα, θα σας παρουσιάζει εναλλάξ μία σειρά και μία εκπομπή που έγραψαν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία στην ασπρόμαυρη ή στην έγχρωμη τηλεόραση στα πρώτα 20 χρόνια πορείας της. Φιλοδοξία της, να σας θυμίσει μοναδικές κι ανεπανάληπτες στιγμές που δε θα σβήσουν ποτέ ο χρόνος και η μνήμη!

———————————————–

Όπως έχουμε επισημάνει πολλές φορές μέσα από τούτη δω τη στήλη, οι τηλεοπτικές διασκευές λογοτεχνικών έργων ήτανε «καθεστώς» στην εγχώρια μικρή οθόνη, κυρίως από τη μεταπολίτευση κι έπειτα. Ο στόχος ήτανε διπλός: Αφενός να ψυχαγωγηθούν οι τηλεθεατές κι αφετέρου, να γνωρίσουν ορισμένα από τα αριστουργήματα των Ελλήνων συγγραφέων.

Τον ίδιο σκοπό, είχε και η επιλογή να μεταφερθεί στο γυαλί «Το μυθιστόρημα των τεσσάρων», ένα εντελώς πρωτότυπο πόνημα. Συγκεκριμένα, από τις 2 Μαρτίου ως τις 26 Απριλίου 1958, στην εφημερίδα «Ακρόπολις» δημοσιεύτηκε σε οκτώ εβδομαδιαίες συνέχειες αυτό το έργο.

Η πρωτοτυπία της υπόθεσης, έγκειται στο γεγονός ότι γράφτηκε από τέσσερις κορυφαίους λογοτέχνες, η σειρά των οποίων καθορίστηκε με κλήρωση και ήταν η εξής: Στρατής Μυριβήλης, Μ. Καραγάτσης, Άγγελος Τερζάκης και Ηλίας Βενέζης.

Ανά βδομάδα, ο κάθε ένας απ’ αυτούς συνέχιζε την πλοκή του μυθιστορήματος από εκεί που το είχε αφήσει ο προηγούμενος, χωρίς προηγουμένως να υπάρχει συνεννόηση μεταξύ τους, ως προς την εξέλιξή της.

Το έργο ολοκληρώθηκε σε δύο κύκλους, ο καθένας εκ των οποίων είχε διάρκεια τέσσερις εβδομάδες. Αυτό σημαίνει ότι έκαστος των συγγραφέων έγραψε από δύο συνέχειες. Μόλις τελείωσε, ακολούθησε πανελλήνιος διαγωνισμός για τον τίτλο του, με τη συμμετοχή συνολικώς 4.208 αναγνωστών, για να επιλεγεί τελικώς ο συγκεκριμένος, κατόπιν απόφασης των ίδιων των λογοτεχνών.

Όσον αφορά την τηλεοπτική μεταφορά του για λογαριασμό της ΥΕΝΕΔ, η διασκευή έγινε από τη Γαλάτεια Σαράντη και τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο Κωστής Ζώης. Η σειρά είχε διάρκεια δεκατριών 45λεπτων κινηματογραφημένων επεισοδίων, το πρώτο εκ των οποίων μεταδόθηκε την Τετάρτη 7 Ιανουαρίου 1981 στις 20:45 και το τελευταίο στις 15 Απριλίου της ίδιας χρονιάς.

Ήταν από τις πρώτες έγχρωμες παραγωγές της ΥΕΝΕΔ και σημείωσε αρκετά καλά ποσοστά τηλεθέασης. Ευτυχώς, σώζεται στο αρχείο της ΕΡΤ (άγνωστο σε ποια κατάσταση, βεβαίως…), καθώς γυρίστηκε σε φιλμ και ήταν αδύνατο να διαγραφεί. Ωστόσο, το παράξενο είναι ότι έκτοτε και μέχρι σήμερα, δεν έχει μεταδοθεί σε επανάληψη ούτε μία φορά…

Η υπόθεση

Η ιστορία ξεκινά στις αρχές της δεκαετίας του ’50, όταν η πρώτη μπαλαρίνα της λυρικής σκηνής Νενέλα (Αντιγόνη Αμανίτου) χαστουκίζει δημοσίως τον Αμενταίο Μαντσίνι (Κώστας Σιμενός) στο κοσμικό κέντρο «Πτι Παλαί». Το γεγονός παίρνει τεράστιες διαστάσεις και θεωρείται πρωτοφανές για την εποχή.

Γιατί όμως προχώρησε σ’ αυτή την κίνηση η Νενέλα; Μεταφερόμαστε δέκα χρόνια πριν στην Αθήνα, κατά τη διάρκεια της κατοχής, όταν ο Αμενταίο (νεαρός Ιταλός αξιωματικός της Κομάντο Πιάτσα) ερωτεύεται την κοπέλα, η οποία έχει έντονη αντιστασιακή δράση κι αποφασίζει να τη βοηθήσει.

Κάποια μέρα, μιαν ομάδα σαμποτέρ με την επωνυμία «Εγκέλαδος» κι επικεφαλής το στρατηγό Μυλωνάκο (Νίκος Δενδρινός) κατορθώνει να μπει στο γερμανικό αεροδρόμιο και ν’ ανατινάξει δύο αεροπλάνα. Ο Αμενταίο, που είναι ανιψιός του στρατηγού, πληροφορείται τα καθέκαστα κι αναθέτει στη Νενέλα να τον ειδοποιήσει, γιατί θα τον πιάσουν.

Έτσι γίνεται και ο Μυλωνάκος συγκινημένος, λέει στην κοπέλα να στείλει ένα φιλί στον Ιταλό αξιωματικό. Οι δυο νέοι θα εκδηλώσουνε τα αισθήματά τους για πρώτη φορά, όμως δε θα προλάβουνε να χαρούνε την ευτυχία τους…

Ο Ιταλός στρατηγός Λουκέζι Πόλι (Δημήτρης Κουκής) μαθαίνει τις ενέργειες του Αμενταίο και τον διώχνει από την Αθήνα, στέλνοντάς τον στο μέτωπο της Λιβύης. Επιπλέον, του απαγορεύει έστω και να δει τη Νενέλα, γεγονός που τον κάνει να πιστέψει ότι εκείνη τον πρόδωσε.

Όμως, το ίδιο προδομένη νιώθει και η κοπέλα, η οποία βεβαίως δε γνωρίζει κάτω από ποιες συνθήκες διατάχθηκε ο Μαντσίνι να φύγει από την ελληνική πρωτεύουσα. Οπότε, έτσι δικαιολογείται το χαστούκι που του δίνει όταν τον ξανασυναντά…

Λίγο πριν, ο Αμενταίο έχει φτάσει στην Αθήνα, μαζί με τη γυναίκα του Ίζα (Ιλιάδα Λαμπρίδου) και τον υποδέχεται ο δικηγόρος Αντύπας (Τάκης Λιατζιβίρης) με τη γραμματέα του Φρόσω (Νατάσα Τσακαρισιάνου), δίνοντας ραντεβού για το βράδυ στο «Πτι Παλαί».

Όταν η Φρόσω φτάνει εκεί, συναντά τον παλιό εραστή της Σάββα Πετρή (Σπύρος Φωκάς), ο οποίος την ενημερώνει σχετικά με το χαστούκι κι εκδηλώνει την επιθυμία του να γνωρίσει την Ίζα. Σκοπός του, είναι να εκδικηθεί τον Αμενταίο για την παλιά σχέση του με τη Νενέλα, την οποία αγαπούσε κι εκείνος, αλλά ουδέποτε κατάφερε να κερδίσει…

Πράγματι, αρχίζει ένα φλερτ με τη σύζυγο του Ιταλού, ενώ στη συνέχεια ψάχνει στο σπίτι του Μυλωνάκου (ήτανε θείος του), βρίσκει κάποιους φακέλους με ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία και ζητά από τη Νενέλα να συναντηθούνε, πιστεύοντας ότι μπορεί να την αναγκάσει να μείνει μαζί του. Η συνάντηση γίνεται, αλλά δεν έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα για τον Πετρή, καθώς καταλαβαίνει ότι ουδέποτε θα κάνει δική του την κοπέλα.

Στο μεταξύ, η Νενέλα αποφασίζει να μάθει για το παρελθόν της βιολογικής μητέρας της, καθώς είναι υιοθετημένη. Πηγαίνει στην Αίγινα κι ακούει για την ιστορία του μύλου της Περιβόλας. Συναντά έναν ηλικιωμένο άνθρωπο, το μπαρμπα-Μάρκο (Τάσος Παπαδάκης), ο οποίος γνωρίζει τα πάντα και της τα εξιστορεί με λεπτομέρειες.

Αυτός ήτανε καρδιακός φίλος του Ανδρέα Μανιάτη (Γιάννης Τότσικας), ο οποίος είχε μύλο και σαπουνάδικο και παντρεύτηκε μιαν όμορφη γυναίκα, τη Μελισσινή (Σοφία Κακαρελίδου). Οι δουλειές πήγαιναν πολύ καλά κι έτσι, έφερε από το χωριό τον ανιψιό του το Ζαχαρία (Νίκος Σταυρόπουλος) για να δουλέψει κοντά του.

Όμως, ένα ταξίδι στον Πειραιά άλλαξε τα πάντα. Ο Μανιάτης επέστρεψε νωρίτερα και ανοίγοντας την πόρτα του σπιτιού του, βρήκε τη σύζυγό του αγκαλιά με τον ανιψιό του. Αποφάσισε να εκδικηθεί με τρομακτικό τρόπο: Έριξε το Ζαχαρία μέσα στο καζάνι με το σαπούνι που έβραζε, ενώ έσυρε τη Μελισσινή μέχρι το μύλο, όπου την έδεσε σ’ ένα φτερό και τον έβαλε σε κίνηση. Όταν την κατέβασε, εκείνη ήτανε πια τρελή…

https://youtu.be/GbwcJYgxmcE

Ο Μανιάτης εξαφανίστηκε, ενώ η γυναίκα του σιγά-σιγά συνέρχεται και λίγο καιρό αργότερα, αποκτά ένα κοριτσάκι, τη Νενέλα, πατέρας της οποίας προφανώς ήταν ο Ζαχαρίας. Ωστόσο, το μωρό το πήραν οι χωροφύλακες για να το βάλουνε στο ορφανοτροφείο κι αυτή ήταν η χαριστική βολή για τη δύστυχη μητέρα, η οποία κλείστηκε σε ψυχιατρείο και τέλειωσε τη ζωή της εκεί…

Μετά τα όσα έμαθε η Νενέλα για την ιστορία της Μελισσινής, αρχίζει να περιπλανιέται στο νησί, θέλοντας να γνωρίσει τα μέρη όπου έζησε και υπέφερε εκείνη που την έφερε στη ζωή. Ξαφνικά, συναντά τον Αμενταίο, ο οποίος έχει κατέβει εκεί για δουλειές της εταιρείας του. Η παλιά αγάπη ξαναφουντώνει και όλα δείχνουν ότι δε θα χωρίσουνε ξανά…

https://youtu.be/-d0jw4zIZbs

Ωστόσο, ο Σάββας Πετρής ακόμα δεν έχει πει την τελευταία λέξη του. Πληρώνει τον εκδότη Μπαμπακούρη και τον βάζει να γράψει ένα δυσφημιστικό άρθρο στην εφημερίδα του για το νεαρό ζευγάρι. Έπειτα, ζητά χρήματα από τη Νενέλα για να σταματήσει να την ενοχλεί.

Ο εκδότης αποκαλύπτει τα πάντα στον Αντύπα, που αμέσως καλεί στο γραφείο του τον Πετρή και λογομαχούν εντόνως, σε μια προσπάθεια να ξεκαθαρίσουνε τους λογαριασμούς τους. Αργότερα, ο Σάββας θα βρεθεί νεκρός και όλες οι υποψίες θα πέσουνε στον Αμενταίο, ο οποίος θα συλληφθεί.

Όμως, ο Γιάννης (Σαράντος Φράγκος) ομολογεί στη Φρόσω ότι εκείνος είναι ο δολοφόνος κι έτσι, ο Αντύπας καταφέρνει ν’ αθωώσει τον Ιταλό, ο οποίος φεύγει ένα μακρινό ταξίδι με τη Νενέλα, ξεκινώντας τη νέα ζωή τους…

Το καστ

Μπορεί οι πρωταγωνιστές της σειράς να μην ήταν ιδιαίτερα γνωστοί στο κοινό, όμως προσπάθησαν και σε μεγάλο βαθμό κατάφεραν ν’ αποδώσουν ιδανικά τους ρόλους που τους ανατέθηκαν.

Η Αντιγόνη Αμανίτου έκανε την πρώτη εμφάνισή της σε τηλεοπτική σειρά, ωστόσο είχε ξεχωρίσει για τη συγκλονιστική ερμηνεία της στην ταινία του Νίκου Κούνδουρου «1922» το 1978. Σύμφωνα με το χαρακτήρα που υποδύθηκε, ήτανε πολύ καλή ως Νενέλα.

Τα ίδια ισχύουνε και για τον Κώστα Σιμενό που έπαιξε τον Αμενταίο Μαντσίνι, ενώ ο Σπύρος Φωκάς είχε όλα εκείνα τα στοιχεία για να ενσαρκώσει με τον καλύτερο τρόπο τον τυχοδιώκτη και αριβίστα Σάββα Πετρή.

Όπως μπορείτε να διαπιστώσετε στο απόσπασμα που υπάρχει στο κατά σειρά δεύτερο βίντεο που δημοσιεύουμε παραπάνω (πραγματικά πολύ σκληρό…), ο Γιάννης Τότσικας και η Σοφία Κακαρελίδου ήταν ιδανικοί για το ρόλο του ζεύγους Μανιάτη. Ειδικά η Κακαρελίδου, υποδύεται με υποδειγματικό τρόπο τη δυστυχισμένη Μελισσινή, που πληρώνει με τον πιο άγριο τρόπο την αδυναμία της για τον ανιψιό του άνδρα της. Σημειωτέον ότι πρόκειται για την κόρη της αγαπημένης κωμικού Γεωργίας Βασιλειάδου…

Επίσης, στη σειρά συμμετείχαν και οι Κώστας Τσιάνος (Αργυρίου), Νίκος Παγκράτης (Κουτιόνι), Κάκια Ιγερινού, Νίκος Γαροφάλλου (γονείς του Αμενταίο), Κώστας Μανδήλας (πρεσβευτής Σγουρδαίος), Τάκης Μποκαλάς (αστυνομικός διευθυντής), Νίκος Κικίλιας (Πάολο, Ιταλός αξιωματικός), Νίκη Τουλουπάκη (Κατερίνα), Κατερίνα Αποστολέλη (μητέρα Μελισσινής), Νίκος Παγκράτης (Κουτιόνι), Ρίτα Λαμπρινού (κυρούλα πλοίου) κ.α.

Σχόλιο

Αν και δεν παρακολούθησα τη σειρά στη μία και μοναδική μετάδοσή της (ήμουνα μόλις τεσσάρων ετών…), από τα λίγα στιγμιότυπα που έχω δει, θεωρώ ότι η τηλεοπτική μεταφορά του έργου των τεσσάρων σπουδαίων της λογοτεχνίας μας, ήταν εξαιρετική.

Η διασκευή από τη Γαλάτεια Σαράντη ήταν υποδειγματική, καθώς διατήρησε σχεδόν σε απόλυτο βαθμό το ύφος του «Μυθιστορήματος», το οποίο είναι συναρπαστικό και συνιστώ σε όσους από σας δεν το έχετε διαβάσει, να το πράξετε.

Πρόκειται για μιαν άκρως ρεαλιστική μεταφορά ενός βιβλίου στη μικρή οθόνη κι ελπίζω ότι κάποιοι εκεί στην ΕΡΤ θα φιλοτιμηθούνε να ψάξουνε στο αρχείο της εταιρείας και να τη μεταδώσουνε ξανά, μετά από 36 ολόκληρα χρόνια, ούτως ώστε να την παρακολουθήσουνε και οι νεότερες γενιές…

Ειδική μνεία θα πρέπει να γίνει για την εξαιρετική μουσική του Νίκου Μαμαγκάκη, με τους Λίζα Ζώη κι Ευάγγελο Ασημακόπουλο να δημιουργούν ένα μοναδικό ντουέτο με τις κιθάρες τους…

—————

* Οι φωτογραφίες προέρχονται από τεύχη του περιοδικού “Ραδιοτηλεόραση”, που υπάρχουν στο αρχείο του συντάκτη της στήλης.

———–

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…