Γράφει ο Αλέξης Λιόλης
alexli@musiccorner.gr
26/1/2011
www.musiccorner.gr

Δισκογραφικές συναντήσεις

Νίκος Γκάτσος – Σταύρος Ξαρχάκος
(πρώτο μέρος)

Εξήντα, συνολικά, τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου έχουν την υπογραφή του Νίκου Γκάτσου. Μετά το Χατζιδάκι, ο Ξαρχάκος ήταν ο συνθέτης με τον οποίο ο Γκάτσος είχε μια σταθερή και γόνιμη συνεργασία (μαζί έγραψαν πολλά τραγούδια «ρωμαλέα», όπως τα χαρακτήριζε ο Γκάτσος), που άρχισε στα χρόνια του εξήντα και κράτησε ωε το τέλος της ζωής του ποιητή.

Είναι χαρακτηριστικά τα όσα ανέφερε η στιχουργός Αγαθή Δημητρούκα, σύντροφος του Νίκου Γκάτσου, σε παλιότερη συνέντευξή της, λίγο καιρό μετά το θάνατο του ποιητή, για τη σχέση του με τον Ξαρχάκο:
«Του άρεσε πολύ το “Ρεμπέτικο”, το “Ένα μεσημέρι”, το “Νυν και αεί” -όλα του άρεσαν με τον Ξαρχάκο. Μετά τον κύριο Χατζιδάκι ο Ξαρχάκος ήταν ο συνθέτης με τον οποίο συνεργάστηκε σταθερά επί τριάντα χρόνια. Τον εκτιμούσε πολύ και ως άνθρωπο. Και ο Ξαρχάκος τον αγαπούσε πολύ, τον αγαπάει δηλαδή. Και δεν υπήρξε από τον Ξαρχάκο προδοσία…».

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά:
Η πρώτη δισκογραφική συνεργασία του Σταύρου Ξαρχάκου με το Νίκο Γκάτσο έγινε το 1966 στο δίσκο «Ένα μεσημέρι». Έξη τραγούδια («Μάτια βουρκωμένα», «Με τι καρδιά τον κόσμο ν’ αρνηθώ», «Άσπρη μέρα και για μας», «Η νύχτα», «Στου Όθωνα τα χρόνια» και «Ο Λευτέρης») γραμμένα για τις κινηματογραφικές «Διπλοπενιές» του Γιώργου Σκαλενάκη και τραγουδισμένα στη δισκογραφική τους μεταφορά από το Γρηγόρη Μπιθικώτση, τη Βίκυ Μοσχολιού και το Σταμάτη Κόκοτα.

Το 1969 ο Σταύρος Ξαρχάκος και ο Νίκος Γκάτσος έγραψαν τη «Γαλανομάτα μου», που τραγούδησε ο Σταμάτης Κόκοτας σε δίσκο 45 στροφών, ενώ ένα χρόνο αργότερα στον ολοκληρωμένο δίσκο «Ξαρχάκος + Κόκοτας» (1970) υπάρχουν τρία τραγούδια του συνθέτη σε στίχους του Νίκου Γκάτσου: «Αχερουσία», «Ο Πάρις και το μήλο», «Φρύνη». Είχε προηγηθεί, το 1965, το τραγούδι «Ο καιρός αλλάζει» με το Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Το 1971 ο Σταύρος Ξαρχάκος παρουσίασε το έργο «Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας», μια καντάτα πάνω στο ποίημα του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα σε απόδοση του Νίκου Γκάτσου, με τον Κώστα Πασχάλη στο τραγούδι και το Μάνο Κατράκη στην αφήγηση. Ο Κώστας Μυλωνάς, στην «Ιστορία του ελληνικού τραγουδιού» (εκδ. «Κέδρος»), γράφει ότι «το έργο είναι μια συρραφή από μουσικά επιγράμματα, που απλά συνοδεύουν τον ποιητικό λόγο. Βέβαια η εκτέλεση από τον Κώστα Πασχάλη, η συγκλονιστική αφήγηση του Μάνου Κατράκη, καθώς επίσης και η μεστή από ηχοχρώματα και δυναμισμό ενορχήστρωση ανεβάζουν τη στάθμη αυτής της δουλειάς, χωρίς όμως να τη δικαιώνουν».

Υπάρχει και μια σχετική αναφορά της Αγαθής Δημητρούκα στο βιβλίο της «Πουλάμε τη ζωή χρεώνουμε τον θάνατο» (εκδ. «Πατάκης»), μια μυθιστορηματική αυτοβιογραφία που κυκλοφόρησε πρόσφατα και σας την προτείνω ανεπιφύλακτα: «Ο Ξαρχάκος μού είχε ζητήσει να διαβάσω σε μια κασέτα τον “Θρήνο…” στο πρωτότυπο κείμενο του Λόρκα, για να έχει την προσωδία του ισπανικού στίχου. Έτσι βρέθηκε άλλη μια κασέτα με τη φωνή του Γκάτσου, όπου μου έδειχνε πώς να διαβάσω χωρίς χρωματισμούς. Πάνω στον συναισθηματισμό μου, έδωσα αντίγραφο της κασέτας στον Ξαρχάκο, ο οποίος αργότερα ενέταξε το ηχογράφημα αυτό στο cd που κυκλοφόρησε με τον “Llanto por Ignacio Sanchez Mejias”, Legend 2006».

Και φτάνουμε στο 1972, όταν κυκλοφόρησε ο δίσκος της Νάνας Μούσχουρη «Σπίτι μου σπιτάκι μου», με συνθέσεις του Σταύρου Ξαρχάκου, του Μάνου Χατζιδάκι, του Λουκιανού Κηλαηδόνη και μια διασκευή του Γιώργου Πετσίλα. Τους στίχους των τραγουδιών έγραψε ο Νίκος Γκάτσος και ο Σταύρος Ξαρχάκος συμμετείχε με πέντε τραγούδια: «Ποιος Θεός το θέλησε», «Όλα είναι τυχερά», «Βάλε τον ήλιο σύνορο», «Ο Ξένος» και «Βαρκαρόλα» (Μη λυγίζετε παιδιά). Να αναφέρουμε και το τραγούδι «Παλικάρι μου» στο δίσκο «Μια βραδιά με τη Μαρινέλλα – 2» (1973).

Στη «Συλλογή» του ’74, ο Νίκος Γκάτσος υπογράφει τέσσερα τραγούδια του Ξαρχάκου, που ερμήνευσε ο Νίκος Ξυλούρης: «Μπαρμπαγιάννη Μακρυγιάννη», «Παλικάρι στα Σφακιά», «Γεια σου χαρά σου Βενετιά» και «Η κόρη του πασά» (Ανατολίτικο). Με αφορμή ένα τραγούδι της «Συλλογής», το «Παλληκάρι στα Σφακιά», ο Γιώργος Κοροπούλης έγραψε στην «Καθημερινή» (19.5.1992) για τη δύναμη των στίχων του Γκάτσου: «Λένε πως τα μέτρια ποιήματα γίνονται -προπάντων αυτά- καλά τραγούδια. Μπορεί να ’ναι κι έτσι. Στις καλύτερες στιγμές του πάντως, ο Γκάτσος δείχνει ν’ αγνοεί αυτό το ιδεολόγημα. Αυτό το τραγούδι -«Έβαλε ο Θεός σημάδι…»- εμένα με οδηγεί (περνώντας από το “Στερνό παραμύθι” του Πορφύρα) ολόισια στον “Τάφο” του Παλαμά… Σε τέτοιες περιπτώσεις, τα τραγούδια του Γκάτσου απορρίπτουν τη ρητορική χλιδή και κρατούν την ουσιώδη μορφή, δηλαδή τον κραδασμό του ποιήματος…».

Η επόμενη δισκογραφική συνάντηση του Σταύρου Ξαρχάκου με το Νίκο Γκάτσο έγινε το 1975, όταν παρουσίασαν τον κύκλο τραγουδιών «Νυν και αεί», με τη Βίκυ Μοσχολιού και το Νίκο Δημητράτο. Τα δέκα τραγούδια του δίσκου: «Νυν και αεί», «Στον κάτω δρόμο», «Τα δόκανα», «Μεγάλη Παρασκευή», «Ήρθε ο καιρός», «Ο μαύρος ήλιος», «Η λιόστρα», «Ο δράκος», «Ανώνυμον», «Εμείς που μείναμε». Περισσότερα για το «Νυν και αεί», αλλά και για τις επί δισκογραφικού εδάφους συναντήσεις του Ξαρχάκου με τη Βίκυ Μοσχολιού μπορείτε να διαβάσετε σε παλιότερο αφιέρωμα της «Κιβωτού».

Στο δίσκο του Ξαρχάκου «Η συμφωνία της Γιάλτας και της πικρής αγάπης τα τραγούδια» (1976), σε στίχους Νίκου Γκάτσου, Βαγγέλη Γκούφα, Παύλου Μάτεση, Γιώργου Σκούρτη και Ματθαίου Μουντέ, υπάρχουν δύο τραγούδια σε στίχους του Γκάτσου: «Ο Σαμ, ο Τζόννυ κι ο Ιβάν» με το Σταύρο Παράβα και «Αγάπη αγάπη» με τη Δήμητρα Γαλάνη.

Η κορυφαία συνάντηση των δύο δημιουργών έγινε το 1983 στο «Ρεμπέτικο», με αφορμή την ομότιτλη ταινία του Κώστα Φέρρη. Στο δίσκο αυτό, που καταγράφεται ως μια «ακριβή» στιγμή της ελληνικής μουσικής, θα αναφερθούμε εκτενεστέρα την ερχόμενη εβδομάδα.

Υ.γ.
Εκατό χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Γκάτσου συμπληρώνονται φέτος και μ’ αυτή την αφορμή στην «Κιβωτό», από σήμερα και για τις επόμενες εβδομάδες, θα αναζητήσουμε τα ίχνη του ποιητή της «Αμοργού» στο ελληνικό τραγούδι…

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here